مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 13، مرداد 1393، 456-445
فراوانی تصادفات رانندگی و علل احتمالی مرتبط با آن در کارکنان و اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان در سالهای 91-1390
علیاکبر حقدوست[1]، محمدرضا بانشی[2]، مرتضی زارع[3]
دریافت مقاله: 19/1/93 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 3/2/93 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 28/3/93 پذیرش مقاله: 18/4/93
چکیده
زمینه و هدف: عوامل انسانی یکی از تأثیرگذارترین عوامل و مسئول 60% از تصادفات رانندگی محسوب میشوند. بر اساس شواهد موجود، استان کرمان یکی از بالاترین آمارهای مرگ و میر ناشی از تصادفات رانندگی در کشور را داراست. بنابراین هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش عوامل انسانی و محیطی مرتبط با وقوع تصادفات رانندگی در استان کرمان بود.
مواد و روشها: در این مطالعه که به روش مقطعی انجام گرفت، 80 نفر از اعضای هیأت علمی و 243 نفر از کارکنان دانشگاه علوم پزشکی کرمان مورد بررسی قرار گرفتند. روش نمونهگیری غیراحتمالی و آسان بود. ابزار پژوهش، پرسشنامه پژوهشگر ساختهای بود که از دو قسمت تشکیل شده بود؛ بخش اول شامل سؤالاتی نظیر سابقه تصادف، تعداد تصادف و عوامل مؤثر بر تصادف و بخش دوم شامل خصوصیات دموگرافیک افراد تحت بررسی بود. دادههای پژوهش با استفاده از رگرسیون لجستیک تک متغیره و چند متغیره تحلیل شد.
یافتهها: خطر وقوع تصادفات رانندگی در افراد با سطح تحصیلات فوقلیسانس و دکتری 29/2 برابر بیشتر از افراد با تحصیلات پایینتر بود (29/2=OR، 07/5-03/1=CI،040/0=p). بین جنسیت (013/0=p)، تحصیلات (040/0=p) و سابقه تصادف کردن (001/0>p) با تجربه تصادف رابطه آماری معنیداری مشاهده گردید.
نتیجهگیری: میزان تصادفات گزارش شده با افزایش سطح تحصیلات و جنسیت رانندگان ارتباط معنیدار داشت. به دلیل نقش مؤثر عوامل انسانی و تحصیلات دانشگاهی، یافتههای این پژوهش میتواند نقش مؤثری در شناسایی گروههای پرخطر در وقوع تصادفات رانندگی داشته باشد.
واژههای کلیدی: تصادفات رانندگی، حوادث رانندگی، عامل انسانی، خطاها و تخلفات، تحصیلات، کارکنان
مقدمه
مرگ و میر، صدمات و ناتوانیهای ناشی از حوادث رانندگی از جمله چالشهای مهم تأثیرگذار بر سلامت جامعه محسوب میشوند [1]، به طوری که حوادث و تصادفات رانندگی مهمترین دلیل مرگ، ناتوانی و بستری در بیمارستان را تشکیل میدهند که عوارض اقتصادی- اجتماعی چشمگیری به دنبال دارند [1]. پیشبینی میشود در سالهای آینده، تصادفات و حوادث رانندگی به دومین و سومین عامل اصلی مرگ و میر در کشورهای پر درآمد و با درآمد متوسط تبدیل شود. پیشبینی میشود تا سال 2020، تعداد مرگ و میر ناشی از تصادفات رانندگی به بیش از 2 میلیون نفر در دنیا خواهد رسید که بخش قابل توجهی از آن مربوط به کشورهای در حال توسعه است [3-1]. به گزارش سازمان بهداشت جهانی، در صورت عدم انجام اقدامات پیشگیرانه در خصوص کاهش روند فعلی تصادفات، سهم تصادفات رانندگی از مرگ و میر به بیش از 67% در سال 2020 افزایش خواهد یافت [2]، هرچند مرگ و میر و ناتوانی ناشی از تصادفات رانندگی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه از الگوی یکسانی پیروی نمیکند و سهم کشورهای در حال توسعه به مراتب بیشتر است [1].
ایران از جمله کشورهایی است که بیشترین میزان مرگ و میر ناشی از تصادفات رانندگی در آن گزارش میشود [3]. سالیانه به طور متوسط 44 مورد در هر صد هزار نفر بر اثر تصادفات رانندگی در ایران میمیرند که این میزان بسیار بالاتر از برآورد متوسط جهانی (6/22 مورد در هر صد هزار نفر) و حتی منطقه مدیترانه شرقی (9/13 مورد در هر صد هزار نفر) است [4-3]. مرگ و میر ناشی از سوانح و تصادفات رانندگی، سومین عامل مرگ و میر در ایران محسوب میشود که 3/10% از مجموع مرگ و میر را به خود اختصاص داده است که تقریباً 5 برابر متوسط جهانی است (1/2%). نزدیک به 8/0 میلیون نفر (1/1% از جمعیت کشور) بر اساس سوانح رانندگی در بیمارستان بستری شدهاند که بار قابل توجهی را بر نظام بهداشتی درمانی کشور تحمیل میکند [4].
رفتارهای پرخطر مهمترین عامل در ایجاد سوانح و تصادفات رانندگی در جهان محسوب میشود. رفتارهای پرخطر به مجموعه رفتارهایی گفته میشود که رانندگان را در خطر مرگ و یا صدمات ناشی از نقض موازین قانونی قرار میدهد [3]. رفتارهای پرخطری نظیر سرعت غیرمجاز، نادیده گرفتن علایم و مقررات رانندگی، سبقت غیر مجاز و نقض خطوط به وفور اتفاق میافتد [5]. بررسیها نشان میدهد بسیاری از رفتارهای غیر ایمن رانندگان به طور واضح در ارتباط با شخصیت، جنس، درآمد و تحصیلات میباشد [6، 1]. با این وجود شواهد حاکی از آن است که رانندگان با سطح تحصیلات بالاتر رفتارهای غیر ایمن بیشتری دارند [6].
تجزیه و تحلیل تصادفات رانندگی در ایران بیانگر نقش عوامل انسانی به عنوان مهمترین عامل بروز تصادفات رانندگی است [7]. این عوامل، طیف وسیعی از عوامل جمیت شناختی [8]، شخصیتی [12-9]، و مهارتهای روانی حرکتی رانندگان را شامل میشود. تاکنون مطالعات متنوعی به بررسی نقش عوامل انسانی نظیر عوامل شخصیتی و شناختی [12-9]، رفاه اجتماعی [14-13]، رفتاری [15، 11] و عوامل اجتماعی و فرهنگی [8] در بروز تصادفات رانندگی در کشور پرداختهاند، هرچند نقش تحصیلات عالی در بسیاری از مطالعات به خوبی بررسی نشده است و شواهد موجود نشاندهنده نقش متناقض این عامل انسانی در بروز تصادفات رانندگی است.
بر اساس شواهد موجود، استان کرمان بالاترین میزان مرگ استاندارد شده ناشی از حوادث ترافیکی را در سطح کشور داشته است [17-16]. کرمان پرجمعیتترین شهر جنوب شرق ایران است. تصادفات رانندگی و مرگ و میر ناشی از آن در استان کرمان در دهه های گذشته رشد فزایندهای داشته است که رفتارهای پرخطر از جمله عوامل مهم در بروز این تصادفات برآورد شدهاند [17]. بر این اساس هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل انسانی مؤثر و به خصوص آموزش در ایجاد سوانح و تصادفات رانندگی در شهر کرمان است تا با شناسایی مهمترین عوامل مؤثر، مداخلات هدفمند و مؤثر در جهت کاهش این حوادث در استان کرمان صورت پذیرد.
مواد و روشها
این مطالعه به روش مقطعی انجام گردید. جامعه پژوهش شامل 300 عضو هیأت علمی و حدود 400 نفر کارمند شاغل در دانشکدهها و ستاد مرکزی دانشگاه علوم پزشکی کرمان بود که از این میان 80 نفر از اعضای هیأت علمی و 243 نفر از کارکنان دانشگاه علوم پزشکی کرمان به روش نمونهگیری غیر احتمالی و آسان انتخاب گردیدند. معیار ورود به مطالعه داشتن سابقه رانندگی و تجربه تصادف در دو سال اخیر بود. ابزار پژوهش در مطالعه شامل پرسشنامه پژوهشگر ساختهای بود که روایی آن با نظر گروهی از اعضای هیأت علمی تأیید شد. به منظور سنجش پایایی از روش آزمون- پسآزمون استفاده شد، بدین صورت که 15 نفر به عنوان پایلوت انتخاب شدند و پرسشنامهها در فاصله دو هفته به افراد داده شد. ضریب همبستگی پاسخها برابر با 78/0 محاسبه شد.
این پرسشنامه شامل دو قسمت بود که بخش اول آن شامل تعریف تصادفات در فرهنگ ترافیک، عنوان و هدف کلی مطالعه و سؤالات مربوط به موضوع تحت بررسی (سابقه رانندگی و داشتن تجربه تصادف در کرمان، تجربه رانندگی در شهرهای دیگر، زمان، محل و نوع تصادف، شدت خسارت، عوامل مؤثر بر تصادف، مقایسه رانندگی در کرمان با شهرهای دیگر، استفاده از کمربند ایمنی و وضعیت بیمه خودرو) و بخش دوم مشتمل بر خصوصیات دموگرافیک افراد تحت مطالعه (سن، جنسیت، تحصیلات، وضعیت شغلی) بود. پرسشنامه با یک سؤال فیلتر شروع میشد. در صورتی که فرد شخصاً، روزانه رانندگی میکرد و در طی سالهای 91-1390، سابقه تصادف کردن در کرمان را داشت میتوانست به سایر سؤالات پرسشنامه نیز پاسخ دهد و در صورتی که پاسخ فرد خیر بود به عنوان فردی که در طی دو سال اخیر هیچ تصادفی نداشته در نظر گرفته میشد و فقط به سؤالات بخش دموگرافیک جواب میداد. افرادی که در طی این دو سال بیش از پنج تصادف داشتند، از آنها خواسته شده بود فقط پنج تصادف آخر خود را در نظر بگیرند. در سؤالاتی که پاسخ متعدد میتوانست داشته باشد از افراد خواسته شده بود، از لیست پاسخها بهترین گزینه را انتخاب نمایند. همچنین در سؤالی که عوامل مؤثر بر تصادفات را میسنجید افراد میتوانستند بیش از یک عامل مؤثر را انتخاب کنند.
دستیابی به حجم نمونه مناسب با مراجعه به پردیزه دانشگاه و همچنین دانشکدههای پزشکی، دندانپزشکی و کارکنان ستاد مرکزی دانشگاه صورت گرفت. به افراد اطمینان داده شد که پرسشنامه بدون نام بوده و از مشخصات خودروها نیز استفاده نمیگردد و فقط اطلاعات مورد نیاز با کسب رضایت آگاهانه از افراد جمعآوری گردید. به علت فراموشی و به خاطر نیاوردن فراوانی دقیق تصادفات، مطالعه به بازه زمانی سالهای 91-1390 محدود گردید و برای جلوگیری از مخدوش شدن مطالعه به علت عدم رانندگی شخصی، فقط افرادی که خودشان شخصاً در استان کرمان رانندگی میکردند وارد مطالعه گردیدند.
اطلاعات گردآوری شده به وسیله پرسشنامهها جهت آنالیز وارد نرمافزار SPSS نسخه 16 گردید و پس از محاسبه شاخصهای توصیفی (فراوانی و درصد فراوانی)، میانگین و انحراف معیار جهت انجام آنالیزهای تحلیلی، از رگرسیون لجستیک تک متغیره و چند متغیره برای سنجش ارتباط بین متغیرهای کیفی تحت بررسی استفاده گردید. سطح معنیدار در آزمونهای آماری 05/0 در نظر گرفته شد.
نتایج
از مجموع 323 فرد مورد مطالعه 159 نفر (49%)، مرد بودند. میانگین و انحراف معیار سن این افراد 60/9±40/38 سال بود. از افراد تحت بررسی 185 نفر (60%)، تحصیلات لیسانس و کمتر از لیسانس را دارا بودند و 124 نفر (40%)، فوقلیسانس و دکتری بودند. از نظر وضعیت شغلی 243 نفر (2/75%)، کارمند و 80 نفر (8/24%)، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان بودند.
در طی سالهای 91-1390 از مجموع افراد تحت مطالعه حدود دو سوم (213 مورد) این افراد تجربه تصادف کردن در استان کرمان را داشتند. 74% از افراد تحت مطالعه قبل از اولین تصادف بیش از یک سال سابقه رانندگی داشتند. 231 نفر (77%)، افراد بیان کردند که در شهرهای دیگر سابقه رانندگی داشتهاند که 54% از 323 فرد مورد مطالعه بیان کردند رانندگی در کرمان نسبت به شهرهای دیگر مشکلتر است.
هشتاد و یک درصد از پاسخدهندگان همیشه از کمربند ایمنی استفاده میکردند، 18% گاهی اوقات استفاده میکردند و کمتر از 1% هیچ وقت از کمربند ایمنی استفاده نمیکردند. 77% آسیب های ایجاد شده بعد از تصادفات، خسارت مادی بوده، 4% خسارت جرحی، 18% مادی جرحی که در مقابل، فقط 1% از این خسارات با تلفات جانی همراه بوده است. 46% از کل افراد تحت مطالعه بیان کردند که بیمه بودن خودرو میتواند به عنوان یک عامل تسهیلکننده در بروز تصادفات تأثیر مثبتی داشته باشد.
از مجموع 213 تصادفی که در 323 فرد مورد مطالعه اتفاق افتاده بود، حدود 68% از این تصادفات در زمان کاری افراد قرار داشت که یا صبح، هنگام حرکت به سمت محل کار و یا عصر، هنگام بازگشت از محل کار روی داده بود و مابقی تصادفات در زمان غیر اداری بوده است که یا در اوایل شب و یا در ساعات پایانی شب اتفاق افتاده بود. 20% از این تصادفات در فصل بهار، 37% در فصل تابستان، 23% در فصل پاییز و 20% در فصل زمستان اتفاق افتاده بود.
در طی این دو سال با توجه به این که 213 فرد سابقه تصادف داشتهاند و از طرفی برخی از افراد بین 4-1 تصادف داشتهاند در مجموع 259 مورد تصادف رخ داده بود که 240 تصادف (93%)، در خیابانهای درون شهری و 19 تصادف (7%)، در جاده های برون شهری اتفاق افتاده بود.
در این مطالعه سه دسته اصلی عوامل انسانی، عوامل جادهای- محیطی و عوامل فنی به ترتیب مجموع عواملی بودند که در طی این دو سال بر وقوع تصادفات رانندگی مؤثر بودهاند. بر اساس نتایج موجود در گروه عوامل فنی، نقص فنی خودرو با 5% به عنوان مؤثرترین عامل در بروز تصادف نقش داشته است. همچنین در گروه عوامل انسانی، سرعت غیر مجاز طرف مقابل بیشترین (30%)، و مصرف دارو، خوردن و آشامیدن در حین رانندگی، مصرف سیگار کمترین میزان (3%)، را به خود اختصاص داده بودند. در گروه عوامل رانندگی- محیطی، وضعیت نامطلوب خیابان و جاده به عنوان مؤثرترین عامل در وقوع تصادف (40%)، نقش داشته است و عدم آشنایی با کیفیت راه و جاده کمترین نقش را داشته است (6%).
نمودار 1- توزیع عوامل مؤثر بر وقوع تصادفات رانندگی به تفکیک عامل طی سالهای 91-1390
(هر فرد بیش از یک علت مؤثر بر تصادف را میتوانست بیان کند، بنابراین جمع درصدها از عدد صد بیشتر است)
بر اساس یافتههای این پژوهش، توزیع انواع تصادفات رانندگی به ترتیب شامل برخورد با خودروی سواری (74%)، جسم ثابت (13%)، عابر پیاده و موتور سیکلت هر یک 4%، دوچرخه (2%) بوده است که در مقابل خروج از محور اصلی با واژگونی، خروج از محور اصلی بدون واژگونی و برخورد با کامیون هرکدام 1% از مجموع انواع تصادفات را به خود اختصاص داده بودند.
بر اساس نتایج، از مجموع 159 مرد تحت مطالعه 74% و از 164 زن تحت مطالعه 59% تجربه تصادف کردن داشتند که این اختلاف از نظر آماری معنیدار بود (005/0=p)، همچنین زنان نسبت به مردان 48% کمتر خطر تصادفکردن داشتند (52/0=OR، 86/0-31/0=CI، 013/0=p).
نتایج نشان داد 60% از افراد در سطح تحصیلات لیسانس و کمتر از لیسانس، و 73% از افراد در سطح تحصیلات فوقلیسانس و دکتری سابقه تصادف داشتند که این اختلاف به لحاظ آماری معنیدار بود (29/2=OR، 07/5-03/1=CI،040/0=p).
از 243 نفر از کارمندان دانشگاه علوم پزشکی کرمان 64% و از 80 نفر عضو هیأت علمی، 73% در طی این دو سال تصادف کرده بودند، ولی این اختلاف از نظر آماری معنیدار نبود (155/0=p).
نتایج نشان داد هر چند اعضای هیأت علمی حدود 34% کمتر خطر تصادف کردن داشتند، ولی این ارتباط معنیدار نبود (70/0=OR، 82/1-3/0=CI ،518/0=p). از مجموع 213 نفری که تجربه تصادف داشتند 16% بیان کردند که این تجربه هیچ تأثیری بر روی رانندگی آنان پس از این تصادف نداشته است، ولی 84% عنوان کردند تصادف برای اولین بار باعث شده است که بعد از آن با احتیاط بیشتری رانندگی کنند (15/3=OR، 54/5-78/1=CI ،001/0>p).
جدول 1- عوامل مؤثر بر تصادفات رانندگی بر اساس نتایج رگرسیون لجستیک تک متغیره و چند متغیره
متغیر |
سطح |
تصادف |
نسبت شانس (فاصله طمینان 95%) |
نسبت شانس (فاصله اطمینان 95%) |
||||
بلی |
خیر |
خام |
تعدیل شده |
|||||
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
|||||
جنسیت |
مرد |
117 |
6/73 |
42 |
4/26 |
1 |
1 |
|
زن |
96 |
5/58 |
68 |
5/41 |
50/0 (81/0-31/0) |
52/0 (86/0-31/0) |
||
مقدار p |
005/0 |
013/0 |
||||||
تحصیلات |
لیسانس و زیر لیسانس |
111 |
0/60 |
74 |
0/40 |
1 |
1 |
|
فوق لیسانس و دکتری |
91 |
4/73 |
33 |
6/26 |
83/1 (01/3-12/1) |
29/2 (07/5-03/1) |
||
مقدار p |
016/0 |
040/0 |
||||||
شغل |
کارمند |
155 |
8/63 |
88 |
2/36 |
1 |
1 |
|
هیأت علمی |
58 |
5/72 |
22 |
5/27 |
49/1 (61/2-85/0) |
34/1 (82/1-30/0) |
||
مقدار p |
155/0 |
518/0 |
||||||
رانندگی بهتر |
خیر |
32 |
1/16 |
- |
- |
1 |
1 |
|
بلی |
167 |
9/83 |
- |
- |
34/3 (76/5-93/1) |
15/3 (54/5-78/1) |
||
مقدار p |
001/0 |
001/0 |
||||||
بحث
در پژوهش حاضر به بررسی عوامل مؤثر بر تصادفات رانندگی در شهر کرمان پرداخته شد. بر اساس یافتههای این پژوهش جنسیت و سطح تحصیلات رانندگان از جمله عوامل مؤثر در بروز تصادفات رانندگی معرفی شدند. جنسیت یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر رفتار رانندگی، نوع و شدت تصادفات رانندگی است [18]. ارتباط این عامل با رفتارهای مخاطرهآمیز به فراوانی بررسی شده که نشاندهنده الگوی متفاوت رانندگی در زنان و مردان است. پژوهش در حوزه تفاوتهای جنسیتی رانندگان نشان میدهد که زنان، رانندگان محتاطتری هستند و رفتارهای خطرآفرین کمتری از خود نشان میدهند [15، 9-8].
همچنین شواهد نشان داده است که رانندگان مرد بیشتر از رانندگان زن پرخاشگر هستند و پرخاشگری خود را بیشتر با شیوههای مستقیم نشان میدهند که به نوبه خود میتواند اهمیت بالایی داشته باشد، زیرا رفتار متخاصم و رقابتی بیشتر منجر به تصادف میشود [9]، با این وجود یافتههای پژوهش دیگر حاکی از این واقعیت است که در شرایط نامطلوب (لغزندگی خیابان، بدی آب و هوا و کاهش دید)، ارتباط قوی بین جنسیت و کنترل خودرو وجود دارد و زنان از مهارت کمتری برای کنترل خودرو برخوردار هستند، ولی مردان به دلیل روحیه تهاجمیتر و رانندگی با سرعت بالاتر معمولاً بیشتر از زنان تصادف میکنند [19، 9]. همچنین نسبت تصادفات منجر به واژگونی در زنان بیش از مردان میباشد و در مقابل شدت تصادفات و تصادفات مرگبار در زنان کمتر از مردان میباشد [20]. در مطالعات دیگر بیان شده که تصادف، تابعی از جنسیت میباشد و رفتارهای مخاطرهآمیز مردان، در تصادفات نسبت به سایر عوامل سهم بیشتری را به خود اختصاص میدهد [21، 2-1].
در مجموع بر اساس نتایج مطالعات مشابه هر چند زنان در شرایط نامساعد مهارت کمتری برای کنترل خودروها دارند، ولی در تمامی این مطالعات نشان داده شده است که در نهایت مردان در معرض خطر بیشتری برای تصادف کردن قرار دارند که نتایج این مطالعات یافته های مطالعه ما را تأیید میکند.
بر اساس یافته های پژوهش حاضر، افراد با سطح تحصیلات فوقلیسانس و دکتری بیش از افراد با سطح تحصیلات لیسانس و پایینتر از لیسانس تصادف کرده بودند و به طور معنیداری با افزایش سطح تحصیلات خطر تصادف کردن نیز افزایش یافته بود، در حالی که مطالعات انجام شده نشان داده است که تحصیلات عالی میتواند نقش مهمی در کاهش میزان تصادفات ناشی از وسیله نقلیه داشته باشد [8]. به نظر میرسد دلیل این تناقض، تفاوت در طبقه بندی سطح تحصیلات باشد که در مطالعه حاضر با توجه به این که در یک جامعه دانشگاهی انجام شد، اکثر افراد دارای تحصیلات عالی بودند ولی در مطالعه مشابه افراد به گروههای زیر دیپلم و بالای دیپلم تقسیم شده بودند. با این وجود، مطالعه ما این امکان را فراهم کرد تا بتوانیم نقش افزایش تحصیلات عالی را بر تصادفات رانندگی دقیقتر بررسی کنیم، ولی به نظر میرسد برای مقایسه صحیحتر تحصیلات غیر دانشگاهی با تحصیلات عالی و بررسی تأثیر آن بر حوادث رانندگی نیاز به انجام یک مطالعه با حجم نمونه مناسب در سطوح تحصیلات متفاوت باشد.
در بررسی Mohammadzadeh نیز بیان شده است که افراد با سطح تحصیلات بالا و متوسط به دلیل خطرپذیری بالاتر در معرض خطر بیشتری برای تصادف قرار دارند [18]، که یافتههای مطالعه حاضر را تأیید میکند. همچنین بر اساس یافته های این پژوهش، احتمالاً افراد با تحصیلات پایینتر از مهارت رانندگی بیشتری برخوردار هستند و با افزایش تحصیلات تجربه رانندگی افراد و متعاقباً مهارت آنها نیز کاهش مییابد، ولی اگر با رویکردی دیگر به این قضیه نگاه کنیم علت افزایش تصادفات با افزایش سطح تحصیلات میتواند به علت خود گزارشدهی بیشتر در افراد تحصیل کرده باشد و به عبارت دیگر هر چه سطح تحصیلات بالاتر میرود افراد با دقت و صحت بیشتری نتایج خود را اعلام میکنند. مطالعات انجام شده نیز نشان داده است که با افزایش سطح تحصیلات، افراد بیشتر تخلفات خود را گزارش میدهند [6].
نتایج این پژوهش نشان داد پس از اولین تصادف، افراد با احتیاط بیشتر رانندگی کردهاند و مشخص شد تجربه تصادف کردن باعث شده است که به طور معنیداری خطر وقوع تصادف مجدد در افراد کاهش یابد. در مطالعات مشابه انجام شده نشان داده شد افرادی که به طور متوسط یک یا بیش از یک تصادف در سال داشتهاند خطر تصادف مجدد در آنها در طی سالهای بعد کاهش یافته بود [22].
در پژوهش های انجام شده بیان شد که درک خطر در هنگام رانندگی پدیدهای ذهنی میباشد و به طور کلی وقتی رانندگان یک خطر را درک میکنند، درک این خطر به طور خاص میتواند رفتارهای رانندگان را تحت تأثیر قرار دهد. به علاوه، این درک میتواند در نتیجه عواقب منفی مانند آسیب یا مرگ باشد. همچنین در این تحقیق تأکید شد که در بروز تصادفات باید نقش بیتجربگی را در نظر بگیریم. بنابراین نتایج این مطالعات یافتههای پژوهش حاضر را تأیید میکند. یکی از دلایل احتمالی اینکه افراد پس از حوادث رانندگی کمتر تصادف میکنند، میتوان به پیامدهای ناخوشایند حوادث اشاره کرد که ممکن است تا سالیان طولانی در ذهن فرد باقی بماند. این ذهنیت منفی میتواند به عنوان یک عامل بازدارنده از بسیاری از تخلفات جلوگیری کند و متعاقب آن تجربه تصادف مجدد در افراد کاهش مییابد.
در پژوهش حاضر، مجموع عوامل مؤثر بر بروز تصادفات رانندگی به سه دسته عوامل انسانی، محیطی و فنی تقسیم بندی شدند که سهم عوامل انسانی بیشتر از سایر عوامل معرفی شد.
بر اساس شواهد موجود عوامل انسانی در 60% از تصادفات رانندگی به عنوان دلیل اصلی و در 95% کل تصادفات نیز به عنوان یک عامل تأثیرگذار معرفی شده است. این عوامل در تعامل پیچیده با هم عمل میکنند و به دلیل ارتباط قوی با خصوصیات شخصیتی و شرایط روانشناختی رانندگان میتوانند عامل خطر جدی در تصادفات رانندگی محسوب شوند. سرعت زیاد و عجله بی مورد، عدم رعایت قوانین و مقررات، سبقتهای نابجا، خستگی و رانندگی طولانی بدون استراحت، بی توجهی به تابلوهای راهنما و هشدار دهنده از جمله رفتارهای پرخطری هستند که ارتباط قوی با شخصیت و نگرش رانندگان دارند، اگرچه عوامل موقعیت و محیطی نیز در تقویت و یا تضعیف آن نقش دارند [18].
با توجه به این که مطالعه حاضر در یک جامعه دانشگاهی انجام شده است، امکان سنجش دقیق تر نقش افزایش تحصیلات عالی در رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی و تأثیر آن بر سوانح رانندگی فراهم شده است. البته ممکن است این افراد، نماینده جامعه عمومی کرمان نباشند، از این رو باید این ملاحظه در تعمیم نتایج مطالعه در نظر گرفته شود. در این راستا پیشنهاد میشود بستر مناسبی برای انجام یک مطالعه عمومی در کرمان توسط مسئولین مربوطه فراهم گردد.
نتیجهگیری
یافتههای این پژوهش بیانگر نقش مؤثر عوامل انسانی، جنسیت و سطح تحصیلات در بروز تصادفات رانندگی در شهر کرمان است که در مدیریت ترافیک، رویکرد به این واقعیت نیازمند برخوردی جامع و برنامهریزی دقیق و هدفمند است. برنامههای آموزشی با هدف تغییر رفتار و نگرش افراد تحصیل کرده همزمان با برگزاری برنامههای آموزشی با هدف ارتقای نگرش و رفتار آحاد جامعه ضروری به نظر میرسد.
تشکر و قدردانی
این پژوهش با حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی کرمان انجام شده است. بدین وسیله از حمایتهای مادی و معنوی معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی کرمان قدردانی میگردد. همچنین از تمامی اعضای هیأت علمی و کارکنان دانشگاه علوم پزشکی کرمان که در این پژوهش شرکت کردند، قدردانی میگردد.
References
Frequency and Probable Causes of Road Accidents Related to the Staff and Faculties of Medical Sciences in Kerman University during 2012-2013
A.A. Haghdoost[4], M.R. Baneshi[5], M. Zare[6]
Received: 08/04/2014 Sent for Revision: 23/ 04/2014 Received Revised Manuscript: 18/06/2014 Accepted: 09/07/2014
Background and Objective: The human factor is one of the most influential factors and cause of 60% of road accidents. Based on current evidence, Kerman province has the highest rate of deaths due to road accidents all around the country. Therefore, the purpose of this study was to investigate the role of human and environmental factors associated with the occurrence of road accidents in Kerman.
Materials and Methods: A cross-sectional study conducted recruiting 80 faculties and 243 staff of Medical Sciences in kerman university. Convenience sampling was used for selecting survey’s participants. A self-administered questionnaire was used including two main parts: the first one consisted of the history and the number of accidents, and effective determinants, and the second part was for demographic characteristics. Univariate and multivariate logistic regression models were used for data analysis.
Results: The odds of accidents in educated individuals were 2.29 times greater than low educated ones (OR=2.29, 95% Confidence interval= 1.03-5.07). There was significant association between the gender (p=0.013), education level (p= 0.040), the history of previous accidents (p<0.001) with the occurrence of road accidents.
Conclusion: The number of reported accidents associated with the increasing education and gender of drivers. With the influential role of human factors and education in particular, the results have implications for identifying high risk groups.
Key words: Road Accidents, Human factor, Education, Staff
Funding: This study was funded by Kerman University of Medical Sciences.
Conflict of Interest: None declared.
Ethical Approval: The Ethics Committee of Kerman University of Medical Sciences approved this study.
How to cite this article: Haghdoost AA, Baneshi MR, Zare M. Frequency and probable Causes of Road Accidents Related to the Staff and Faculties of Kerman University Medical Sciences in Kerman University During 2012-2013. J RafsanjanUniv Med Sci 2014; 13(4): 445-56. [Farsi]
[1]- استاد گروه آموزشی اپیدمیولوژی، مرکز تحقیقات مدیریت ارائه خدمات سلامت، پژوهشکده آیندهپژوهی در سلامت، دانشگاه علوم پزشکی کرمان، کرمان، ایران
[2]- استادیار گروه آموزشی آمار، مرکز تحقیقات مدلسازی در سلامت، پژوهشکده آیندهپژوهی در سلامت، دانشگاه علوم پزشکی کرمان، کرمان، ایران
[3]- (نویسنده مسئول) کارشناسی ارشد، مرکز تحقیقات مدلسازی در سلامت، پژوهشکده آیندهپژوهی در سلامت، دانشگاه علوم پزشکی کرمان، کرمان، ایران
تلفن: 2263725-0341 دورنگار: 2263725-0341، پست الکترونیکی: zare_morteza34@yahoo.com
[4]- Prof., Dept. of Epidemiology, Research Center for Health Services Management, Institute for Future Studies in Health, Kerman University of Medical Sciences, Kerman, Iran
[5]- Assistant Prof., Dept. of Statistics, Research Center for Modeling in Health, Institute for Future Studies in Health, Kerman University of Medical Sciences, Kerman
[6]- MSc Student, Dept. of Epidemiology, Research Center for Modeling in Health, Institute for Future Studies in Health, Kerman University of Medical Sciences, Kerman, Iran
(Corresponding Author) Tel:( 0341) 2263725, Fax:(0341) 2263725, Email: zare_morteza34@yahoo.com
بازنشر اطلاعات | |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |