مقاله پژوهشی

مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

دوره 14، خرداد 1394، 210-199

عوامل تسهیل کننده زمان انتظار از دیدگاه اعضای خانواده بیماران تحت عمل جراحی: مطالعه‌ای کیفی

تابنده صادقی[1]، ناهید دهقان نیری[2]، عباس عباس زاده[3]

دریافت مقاله: 3/10/93      ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 7/11/93    دریافت اصلاحیه از نویسنده: 24/1/94      پذیرش مقاله: 26/1/94

چکیده

زمینه و هدف: انتظار جراحی، رویدادی است که خانواده و دوستان بیمار، منتظر شنیدن خبری در مورد بیمار تحت جراحی می‌باشند. زمانی که شخصی تحت عمل جراحی است، خانواده و دوستان او ساعت‌ها را نگران و آشفته سپری می‌کنند. این مطالعه با هدف توصیف عوامل تسهیل‌کننده زمان انتظار از دیدگاه اعضای خانواده بیماران تحت عمل جراحی انجام شد.

مواد و روش‌ها: این پژوهش مطالعه‌ای کیفی است. مشارکت­کنندگان مطالعه، 17 نفر از اعضای خانواده بیماران تحت عمل جراحی بودند که به روش نمونه‌گیری هدفمند و نظری وارد مطالعه شدند. روش جمع­آوری داده­ها مصاحبه­های نیمه‌ ساختار یافته بود و داده‌ها با روش تحلیل محتوای کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

یافته‌ها: با تجزیه و تحلیل داده­‌ها، دو درون­مایه "حمایت" و "رضایت" پدیدار شد که شامل طبقات "حمایت خانواده و آشنایان" و "حمایت کارکنان" و رضایت از "توجه و پاسخگویی کارکنان "، "مهارت کادر درمان" و "نحوه مراقبت پرستاری" بودند.

نتیجه­گیری: با استفاده از یافته­های این مطالعه می­توان پرستاران را راهنمایی نمود تا مراقبتی جامع­تر به این گروه از مددجویان ارائه دهند.

واژه های کلیدی: انتظار، عمل جراحی، اعضای خانواده، عوامل تسهیل­کننده، تحقیق کیفی

مقدمه

اعضای خانواده به طور مستقیم تحت تأثیر مجموعه خانواده قرار گرفته و تعهد خاصی نسبت به یکدیگر دارند. تنش‌هایی که بر یک عضو خانواده وارد می‌شود، بر کل خانواده تأثیر می‌گذارد و بستری شدن می‌تواند به عنوان یک عامل تنش زا باعث ایجاد بحران در خانواده شود [1]. تحقیقات نشان داده‌اند بستری شدن یکی از افراد خانواده در بیمارستان می‌تواند در دیگر اعضای آن خانواده ایجاد اضطراب و مشکلات روحی و روانی نماید. به خصوص اگر این بیمار در محیط‌های پرتنشی مثل اتاق عمل باشد این اضطراب و تشویش مضاعف می‌شود [2].

روزانه هزاران بیمار تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند، رویدادی که باعث ایجاد ناراحتی برای بیماران و خانواده آنان می‌شود [3]. ورود به اتاق عمل نه تنها برای بیمار بلکه برای اعضای خانواده‌ای که منتظر دریافت خبر از وضعیت بیمار می‌باشند نگران‌کننده و استرس‌آور است [4].Lerman  و همکاران معتقدند پس از ورود بیمار به اتاق عمل، اعضای خانواده حالاتی مانند ترس، ناراحتی، اضطراب و از دست دادن مفهوم زمان را تجربه می­کنند [5]. Hopia  و همکاران احساس تنهایی، از دست دادن قدرت، اضطراب، عصبانیت و آزردگی را مهمترین مشخصات انتظار به وسیله والدینی گزارش کردند که کودک بستری در بیمارستان داشتند و برای جراحی، انجام آزمایش، درمان و ... منتظر بودند [6]. بر اساس نتایج مطالعه Agard  و همکارش نیز انتظار استرس‌آورترین بخش تجربه اعضای خانواده می‌باشد که مربوط به عدم اطمینان نسبت به تشخیص است [7].

پرستاری منحصر به برآورده کردن نیازهای بیمار نمی‌باشد بلکه دوستان و خانواده را نیز شامل می‌شود. فلسفه مراقبت خانواده محور به عنوان یکی از انواع مناسب ارائه مراقبت در پرستاری در نظر گرفته شده است. این فلسفه، مددجو را شامل بیمار و خانواده می‌داند و خانواده‌ها را در تعامل نزدیک با مراقبان سلامتی قرار می‌دهد و معتقد است در صورتی که اعضای خانواده در حمایت روحی، جسمی و اجتماعی بیمارشان نقش فعالی داشته باشند، پیامدهای مراقبت بهتر خواهد بود [8]. این نوع مراقبت برای اعضای خانواده فواید بسیاری مانند کمک به حفظ و تداوم روابط خانوادگی، کسب مهارت و احساس شایستگی جهت مراقبت از بیمار بعد از ترخیص را به همراه داشته و از طرفی برای بیمار نیز مزایای بسیاری مانند کاهش استرس‌های عاطفی و افزایش احساس امنیت را در پی دارد [9].

خانواده و دوستان منتظر بیمار در موقعیت‌های بهداشتی درمانی ممکن است اثرات متفاوتی از فرآیند انتظار را تجربه نمایند [10]. اضطراب آور بودن تجربه انتظار برای عمل جراحی عضوی از خانواده در مطالعات مختلف نشان داده شده است [11، 5-4]. Carmichael و همکارش وضعیت‌هایی که سبب آسان‌تر شدن انتظار در طول عمل جراحی عضوی از خانواده می‌شد را بررسی و به این نتیجه رسیدند که دریافت اطلاعات به خصوص در مورد سیر جراحی مهمترین موضوع برای اعضای خانواده است [12]، اما شواهد نشان می‌دهد مراقبت‌کنندگان حرفه‌ای بیشتر بر سلامت بیماران تأکید و توجه دارند و اعضای خانواده را که ممکن است به اندازه خود بیماران تحت فشار باشند فراموش می‌کنند [13]. در این زمینه
نتایج مطالعات مختلفی هم به این نکته اشاره و گزارش نموده‌اند اعضای خانواده همیشه اطلاعات و توجه کافی دریافت نمی‌کنند و نقش آنان در مراقبت از بیمار مورد توجه قرار نمی‌گیرد [15-14]، بنابراین می‌توان اظهار داشت برای توجه به این امر و ارائه مراقبتی جامع، شناخت تجربیات اعضای خانواده از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد و جهت کمک به آنان و حفظ تداوم مراقبت از بیمار ضروری می‌باشد. لذا با توجه به اهمیت موضوع و با عنایت بر این امر که بر اساس جستجوی صورت گرفته در ایران هیچ مطالعه کیفی یا کمی این موضوع را مورد بررسی قرار نداده است، از طرفی نتایج مطالعات خارجی نیز به دلیل تفاوت شرایط ساختاری و فرهنگی ممکن است قابل تعمیم به کشور ما نباشند، مطالعه حاضر با هدف توصیف عوامل تسهیل‌کننده‌ زمان انتظار از دیدگاه اعضای خانواده بیماران تحت عمل جراحی انجام شد تا بر اساس دیدگاه این گروه از مددجویان به این موضوع پرداخته و مداخلاتی جهت ارتقا کیفیت مراقبتها پیشنهاد نماییم.

مواد و روش‌ها

مطالعه حاضر بخشی از مطالعه‌ای بزرگتر است که با رویکرد گراندد تئوری انجام شد. در این مطالعه رویکرد تحلیل محتوای کیفی مورد استفاده قرار گرفت. تحلیل محتوا یک روش پژوهش برای تفسیر داده‌های متنی از طریق فرآیند طبقه بندی منظم، کدگذاری و شناسایی درون‌مایه‌ها و الگوهاست [16]. هدف از تحلیل محتوا، تأمین شناختی جدید، ارتقای درک محقق از پدیده‌ها و مشخص شدن راهبردهای عملیاتی می‌باشد [17].

مشارکت کنندگان این مطالعه را 17 عضو خانواده از 17 بیمار تحت عمل جراحی در بیمارستان علی بن ابیطالب وابسته به دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان تشکیل دادند. توانایی درک و صحبت کردن به زبان فارسی، سن 18 سال و بالاتر، دارا بودن شرایط مساعد از نظر روحی و جسمانی برای شرکت در مطالعه، تمایل به شرکت در مطالعه و امضا نمودن فرم رضایت آگاهانه به عنوان معیارهای ورود مشارکت‌کنندگان در نظر گرفته شد.  

در ابتدا مشارکت‌کنندگان به صورت "نمونه‌گیری مبتنی بر هدف" وارد مطالعه شدند. با پیشرفت مطالعه، نمونه‌گیری مبتنی بر هدف به "نمونه‌گیری نظری" تبدیل شد. کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی کرمان (کد اخلاق: 163/91k/) این مطالعه را تایید نمود. به همه مشارکت‌کنندگان، در مورد اهداف و روش پژوهش توضیح داده شد و در مورد محرمانه‌ نگه داشتن نام و اطلاعات و آزادی در ترک مطالعه در هر زمان به آنها اطمینان داده شد و از همگی رضایت کتبی گرفته شد. 

مشارکت‌کنندگان با استفاده از یک راهنمای مصاحبه نیمه‌ ساختار یافته مورد مصاحبه قرار گرفتند. مدت مصاحبه‌ها بستگی به تمایل و خستگی شرکت‌کنندگان و کفایت داده‌ها داشت. میانگین مدت مصاحبه‌ها 45 دقیقه بود. مصاحبه‌ها با سؤالاتی از قبیل" الان که منتظر عمل بیمارتان هستید به شما چگونه می‌گذرد؟"، شروع و با پیشرفت بر سؤالات اختصاصی از قبیل " به چه دلیل فکر می‌کنید انتظار سخته؟ چی باعث می‌شه این سختی کم بشه؟"، " چی باعث می‌شه این زمان به شما راحت‌تر بگذره؟" چی به شما کمک می‌کنه این زمان را راحت‌تر تحمل کنید؟ " متمرکز شد. گردآوری داده‌ها تا زمان

اشباع داده‌ها یعنی عدم ظهور درون‌مایه جدید ادامه یافت. آنالیز داده‌ها در راستای هدف پژوهش بر اساس روش پیشنهادی Graneheim و همکارش صورت گرفت [18].

جهت افزایش موثق بودن، پژوهشگران تعامل کافی و نزدیک با مشارکت‌کنندگان داشتند. بازنگری کدها و طبقات استخراجی توسط ناظرین خارجی انجام شد و از نظرات اصلاحی و تکمیلی همکاران استفاده گردید. ثبت مراحل پژوهش و تصمیمات اخذ شده در طول آن به طور دقیق و استفاده از حداکثر تنوع­پذیری در انتخاب مشارکت­کنندگان از جمله اقدامات صورت گرفته دیگر بود.

نتایج

از 17 مشارکت­کننده در مطالعه، 12 نفر زن و 5 نفر مرد با محدوده سنی 55-20 سال و محدوده مدت زمان انتظار 45 دقیقه تا 2 ساعت و 30 دقیقه بودند. از نظر نسبت خانوادگی با بیمار تحت عمل جراحی 5 نفر همسر، 3 نفر خواهر، 4 نفر مادر، 1 نفر پدر و 4 نفر فرزند بودند. با تحلیل داده‌ها، 2 درون­مایه و 5  طبقه پدیدار شد. "حمایت" و "رضایت" درون­مایه­های مطالعه بودند که در ادامه شرح داده  می­شوند.

1. حمایت

تجارب و اظهارات مشارکت­کنندگان در این زمینه در دو طبقه "حمایت خانواده و آشنایان"، و "حمایت کارکنان" قرار گرفت.

1-1- حمایت خانواده و آشنایان:

به اعتقاد مشارکت­کنندگان، حضور اعضای خانواده یا دوستان در کنار آنها، نقشی تسهیل کننده داشت و مشارکت­کنندگان از حضور آنان احساس رضایت نموده و پیامد راحتی و آرامش را گزارش می­کردند. مشارکت­کننده دوازدهم که شوهرش برای عمل جراحی فتق و واریکوسل به اتاق عمل رفته بود، در این زمینه می‌گوید:

"کنارم مامانم هم بود، مامانم دلداریم می‌داد می‌گفت چرا این کارها را می­کنی؟ چیز مهمی که نیست، الان میاد بیرون، دل آدم گرم می­شه ، ... بابام هم می‌گفت نگران نباش الان بردنش تو اتاق عمل چند نفر جلوش هستند، نگی دیر شد، به نوبت میارند بیرون، احتمال داره یکی دو ساعت طول بکشه، ببین این الان خودش یه دلداریه، به نظر شما نیست؟ "

مشارکت­کننده سوم نیز که چشم به راه آمدن فرزندش بود، در این زمینه می­گوید:

"اگه همسایه­ای کسی بیاد به آدم سر بزنه یک کم آدم آرامش پیدا می­کنه،..... خودت تنها که باشی یک احساس دیگه داری کسی که پهلوت باشه فکر می­کنی که پشتیبان داری خیلی برات راحته."

مشارکت­کننده سیزدهم نیز در این زمینه می­گوید:

"خونواده خیلی می­تونه کمک کنه، چند نفر با هم باشند و همدیگر را دلداری بدند تا این که یک نفر تنها بخواد بشینه، کسی کنار آدم باشه خیلی بهتره، چون فکر می­کنی کنارته، شریکته، راحت­تری، تنها که باشی همش روی دوش خودت است. "

2-1- حمایت کارکنان

حمایت کارکنان از دیگر موارد تسهیل­کننده فرآیند انتظار بود و آرامش و راحتی اعضای خانواده را در پی داشت. مشارکت­کننده یازدهم در این زمینه می­گوید:

"شما خودتون مادرید، خودتون خواهرید، اگه می­اومدن از اتاق عمل برای ماها می­گفتند یا لیستش رو می­خوندند که مریض الان در چه حالته، آدم آروم­تر می­شد،... یا به قولی یک دوربین مدار بسته بود که نشون می­داد خیلی بهتر بود. آگاهی از شرایط بیمار خیلی مهمه،."

مشارکت­کننده دوازدهم نیز در این زمینه می­گوید:

"وقتی که کارکنان بیاند، آدم دلش گرم­تره، مثلا" هر نیم ساعت یک بار می­اومدند بیرون می­گفتند مریض (نام بیمار) حالش خوبه، نگران نباشید تا نیم ساعت دیگه میاد بیرون ، همین قدر می­گفتند آدم دلش گرم می­شد."

1. رضایت

توجه کارکنان به اعضای خانواده و پاسخگویی به آنان از موارد دیگری بود که سبب تسهیل مدت زمان انتظار می‌شد و  مشارکت­کنندگان در این زمینه در طیفی از راضی و ناراضی قرار داشتند. رضایت از "توجه و پاسخگویی کارکنان "، "مهارت کادر درمان" و "نحوه مراقبت پرستاری" شکل دهنده این طبقه بودند.

1-2- رضایت از توجه و پاسخگویی کارکنان:

مورد توجه قرار دادن همراه و به عبارتی دیده شدن او سبب رضایت همراه شده و آرامش بیشتری را ایجاد می‌کرد، در مقابل توجه نکردن به همراه در بیمارستان، بی‌احترامی به او، بی­عدالتی و تبعیض قائل شدن کارکنان بین همراهها، و... سبب نارضایتی همراه و دلواپسی بیشتری می­شد. مادری منتظر، در این رابطه می­گوید:

"من از وقتی که اینجا هستم دو دفعه زنگ زدم، کسی با من صحبت نکرد که ببینم مریض من در چه وضعیتیه، زیر عمل رفت، نرفت حتی اگه پرسنل جواب آیفون رو هم می­دادند خیلی بهتر بود، راحت­تر بودم."

مشارکت­کننده سیزدهم که از بی­عدالتی و تبعیض قائل شدن بین همراهها ناراضی است، در این زمینه می­گوید:

"ما که زنگ می­زنیم جواب نمی­دند، یه خانمی بود شوهرش دندانپزشک بود خیلی راحت می­رفت داخل خبر می­آورد ، اون کامل باخبر بود اما ما نه، مگه من با او چه فرقی داشتم، او مریض داشت من هم داشتم،...به ما می­گن کارش تموم بشه میاد. آدم این­ها رو که می­بینه خیلی ناراحت می­شه."

مشارکت­کننده هفتم هم که از دریافت نکردن اطلاعات ناراضی است با ناراحتی می­گوید:

"من خیلی نگران عملش هستم، چون هیچی بهم توضیح ندادن که چند تا بخیه می­خوره، بخیه­ها بعد از چند روز خوب می­شه، اگه توضیح بود استرسم را کمتر می­کرد، در مورد این نوع عمل من تا حالا نشنیدم."

رضایت مشارکت­کنندگان از نحوه پاسخگویی کارکنان نیز از جمله دیگر موارد تسهیل­کننده بود. مشارکت­کنندگان اعتقاد داشتند در صورتی که برخورد کارکنان و پاسخگویی آنان به همراه و نحوه تعامل آنان با بیمار مناسب باشد، راحتی بیشتری دارند و در غیر این صورت، دلواپسی و نگرانی بیشتری را تجربه می‌کنند. مشارکت‌کننده پنجم در این زمینه می­گوید:

"من یه مرتبه رفتم زنگ زدم، سؤال کردم مریض ما خیلی طول می­کشه بیاد؟، گفتند تازه بردیمش تو اتاق برای عمل، ..، همین جوابو که دادن خوب یه خورده روحیه پیدا کردیم، خاطرمون جمع شده که هنوز زیر عمل نرفته، ولی موقعی هم که زیر عمل می­رفت می­اومدند می‌گفتند، توضیح می­دادند خیلی بهتر بود."

مشارکت­کننده هفدهم نیز در این زمینه می­گوید:

"به خصوص برای خانواده­هایی که در مورد عمل آگاهی ندارند، خب توی بخش آشنا کردنشون با عمل، توضیح دادن که عمل چه قدر ممکنه طول بکشه، ممکنه خطری داشته باشه یا نداشته باشه، چه محدودیتی برا مریض ممکنه ایجاد کنه، یک سری آموزش­ها داده بشه، راحت­تر تحمل می­کنند. "

مشارکت­کننده چهاردهم نیز در این زمینه می­گوید:

"آقای دکتر که گفت اصلا" نگران نباشید از این نظر که کانسر کولون داره، برا عملش مشکلی نیست، باعث شد خیال ما راحت بشه."

مشارکت­کننده ششم نیز که از رفتار و توضیحات کارکنان احساس رضایت می­کند، معتقد است رفتار و پاسخگویی مناسب باعث بیشتر شدن آرامش او شده است و اظهار می­دارد:

" کارکنان داخل اتاق عمل که کمک می­کنه، وقتی پرسیدم، گفت بابات خیلی خوبه، الان می­خواند رگ پاش رو بیرون بیارند خیلی نگران نباش. خیلی اثر داره خودم خیلی آروم شدم.  "

احساس رضایت از نحوه تعامل با بیمار و مشاهده رفتار مناسب با بیمار نیز پیامد آرامش را داشت. مشارکت­کننده چهارم در این زمینه می­گوید:

"الان می­خواستند مریضمون را ببرند، این قدر آقاهه با مادر قشنگ صحبت کرد که خیلی روحیه­اش عوض شد، با شوخی صحبت کردد، خیلی فرق می­کنه با این که اخم کنی بهش، می­بینی خوبند، با مریض خوش اخلاقند، خوش رفتارند، خیلی فرق می­کنه راحت­تری."

2-2- رضایت از مهارت کادر درمان

آرامش همراه می­توانست ناشی از مهارت کارکنان پرستاری و پزشکی هم باشد. مشارکت­کننده پنجم که همسرش به دلیل موفقیت­آمیز نبودن عملش برای دومین بار به اتاق رفته بود با نارضایتی می­گوید:

"من اینجوری فکر می­کنم اگه واقعا دو مرتبه عفونت کرده یا این که خانم دکتر کوتاهی کردن، یا پرستارا کوتاهی کردن، ...چون هر 12 ساعت یک بار شستشو   می­کردن، دیشب ساعت ده که اومدن امروز هم هشت و نیم گفتند باید بره اتاق عمل یعنی تو این ده ساعت چیزی شده؟، قبلش می­دیدن، احتمالا تشخیص ندادن، من بیشتر نگران  می­شم، فکر می­کنم دوباره هم باید بره اتاق عمل"

همین مشارکت­کننده در جای دیگری می­گوید:

"بیشتر نگرانیمون به خاطر دکتره چون ما این طوری بهمون تلقین شده دکترا فرق می­کنن، یه دکتر هست که تجربه بیشتری داره، واردتره، بهتر می­تونه، بعضی دکترها تجربه ندارند."

 در همین رابطه مشارکت­کننده پانزدهم که انتظار دیدار پدر را می­کشید، اظهار می­دارد:

"حالا این دکتر(نام دکتر) هم که هزار تا ده هزار تا عمل انجام داده، فوق تخصص داره، براش یه چیز عادیه، دیروز برا من توضیح داد که مشکلی نداره از لحاظ مرگ و اینها، منو خب ببینید استرس زیادی ندارم، این دکتر مهارتش خیلی زیاده."

مشارکت­کننده هفتم نیز که فرزندش داخل اتاق عمل بود، در این خصوص می­گوید:

"از کار این دکتر تعریف کردن، چند تا آشناهامون هم که رفتن پیشش راضی بودند، این جوری آدم خیالش راحت­تره."

اما همین مشارکت­کننده در زمینه مهارت کادر پرستاری می­گوید:

"سرمش را خیلی بد زدند، اینجوری، اعصابم بیشتر خورد شد، چون 5-4 دفعه زدند تو دستش، 2 دفعه زدن تو پاش، اگه زود انجام می­شد، استرس آدم کمتر بود، آدم خیالش راحت­تر بود. ".

3-2- رضایت از نحوه مراقبت پرستاری:

رضایت از نحوه مراقبت پرستاری بخش نیز باعث آرامش همراه می­شد. مشارکت­کننده ششم که از مراقبت بخش بستری قبل از عمل راضی است، می­گوید:

"دیروز مراقبت خیلی خوب بود، ما از دیروز صبح که اومدیم بردنشون آنژیو، کارکنان خیلی کمک کردن، خیلی خوب بود، آزمایشهاشون رو انجام دادن ، خوب که مراقبت کردند و خوب توضیح دادند خیلی اثر داره، باعث می­شه به آدم روحیه می­ده ، حس خوبی به آدم دست می­ده".

مشارکت­کننده هشتم نیز می­گوید:

"همون رسیدگی که به مریض­ها بکنن، خیال آدم راحت­تره، دیشب این انگشتش کنده بود، دارو زدند خب خوابید، ... اگه رسیدگی نکنند مشکله، آدم اینجا هم همین حس بهش دست می­ده که به مریضش نمی­رسن. مثلا وقتی درد داره، می­گم خانم پرستار بیاید آمپولی بزنید، سریع بیایند تا نیایند خیلی فرق می­کنه ، آدم الان خیالش راحت­تره."

اما مشارکت­کننده نهم در این زمینه می­گوید:

دیشب مثلا این قدر درد داشت، این قدر من رفتم گفتم تا یک مسکن اومدند زدند، همین­ها رو که آدم می­بینه رنج می­بره، پرسنل می­گن میاییم، می­بینم نیم ساعت گذشت، 25 دقیقه گذشت، خبری نشدا، خب اینجوری، آدم خیلی نگران می­شه."

بحث

به اعتقاد مشارکت­کنندگان، حضور اعضای خانواده یا دوستان در کنار آنها، نقشی تسهیل کننده داشت و مشارکت­کنندگان از حضور آنان احساس رضایت نموده و پیامد راحتی و آرامش را گزارش می­کردند. اثر مثبت حمایت خانوده و دوستان در مطالعات مختلف دیگری نیز همسو با مطالعه حاضر نشان داده شده است[19, 20]. اگر چه به این نکته نیز بایستی اشاره نمود که در فرهنگ ایرانی، افراد به طور عمیقی پایبند به رسومات بوده و روابط عاطفی قوی بین اعضای خانواده وجود دارد. اعضای خانواده به طور مستقیم تحت تأثیر مجموعه خانواده قرار گرفته و تعهد خاصی نسبت به یکدیگر دارند. این ساختار سنتی یکی از منابع مهم حمایتی برای بیمار است که لازم است مورد توجه مسئولین امر قرار گیرد.  

حمایت کارکنان از جمله دیگر موارد تسهیل­کننده زمان انتظار بود و آرامش و راحتی اعضای خانواده را در پی داشت. در این راستا مطالعات دیگر نیز نتایج مشابهی گزارش نمودند، به عنوان مثال Paavilainen و همکاران در این زمینه می­نویسند: هنگام ارائه مراقبت به بیمار، فراهم کردن حمایت و اطلاعات برای اعضای خانواده­ای که نگران بیمار و آنچه که برای او اتفاق می­افتد هستند، قبل، حین و بعد از جراحی ضروری است [15].  Kruzikنیز اظهار می­دارد توجه به احساسات و حمایت اعضای خانواده به تطابق آنان در حین عمل جراحی و بعد از آن کمک می‌کند. لازم است در مرحله عمل جراحی، پرستاران در حالی که به بیمار توجه می­کنند، نیازهای اعضای خانواده بیماران را نیز شناسایی نمایند [21]. بر اساس نتایج مطالعه Majasaari  و همکاران نیز اگر به اعضای خانواده در مورد پیامدهای درمان، درد و مدیریت آن و تغییرات در حرکت و فعالیت­های روزمره زندگی بیمار اطلاعات داده شود مشارکت آنان در امر مراقبت از بیمار در منزل بیشتر شده و راحت­تر نیازهای حمایتی بیمار را شناسایی می‌کنند [22]. Stefan نیز به این نتیجه رسید، اعضای خانواده­ای که علاوه بر دریافت حمایت روحی از پرستار، در مورد بیمار نیز اطلاعات دریافت می­کنند، اضطراب کمتری را گزارش نموده و بهتر با موقعیت سازگار می­شوند [2]. نتایج مطالعه Muldoon و همکاران نیز نشان داد ارائه اطلاعات به اعضای خانواده بیماران تحت عمل جراحی باعث کاهش اضطراب آنان می­شود [11] و بر اساس نتایج مطالعه Baileya و همکاران هم بین حمایت اطلاعاتی اعضای خانواده و رضایت آنان از مراقبت، ارتباط مثبت معنی داری وجود داشت [23].

رضایت از "توجه و پاسخگویی کارکنان "، "مهارت کادر درمان" و "نحوه مراقبت پرستاری" از جمله دیگر موارد تسهیل­کننده زمان انتظار بودند. اگر چه دستیابی به چنین یافته­ای در مطالعاتی که در زمینه انتظار اعضای خانوده بیماران تحت عمل جراحی یا بیماران بستری در سایر بخش­های بیمارستانی انجام شده و در جستجوی ما یافت شدند، مشاهده نگردید، اما مطالعات مختلف دیگر تحت عناوین مختلفی به این موضوع اشاره نموده­اند. به عنوان مثال بر اساس نظر Omari  مورد توجه قرار دادن اعضای خانواده و برآورده کردن نیازهای آنان به تطابق بهتر و حمایت موثرتر از بیماران کمک نموده و این نکته باید مورد تاکید پرستاران قرار گیرد [14]. نتایج مطالعه Ivarsson  و همکاران نیز نشان داد زمانی که اعضای خانواده توجه و اطلاعات کافی دریافت نموده و در مراقبت مشارکت داده شوند حمایت مثبتی را تجربه می­کنند [19]. بر اساس نتایج مطالعه Paavilainen  و همکاران نیز از جمله مهمترین مراقبت های حین عمل: آگاهی از موقعیت خانواده، مورد توجه قرار دادن، فراهم کردن اطلاعات و مشاوره با خانواده می­باشد [24].

در زمینه نحوه مراقبت پرستاری، پژوهش­های مختلف دیگر نیز به چنین نتیجه­ای دست یافتند. به عنوان مثال در مطالعه Azoulay  و همکاران اطمینان اعضای خانواده از فراهم شدن بهترین مراقبت ممکن برای عضو خانواده‌شان از جمله مهمترین نیازها برشمرده شده است [25]. بر اساس نتایج مطالعه Lee و همکارش نیز، نیاز به اطمینان از مهارت کادر درمان و ارائه بهترین مراقبت از جمله نیازهای اعضای خانواده همه بیماران به صورت کلی است [26].

 در مورد نحوه پاسخگویی کارکنان نیز، مطالعات مختلفی چنین نتیجه­ای را نشان دادند. به عنوان مثال، Sayin  و همکارش در این زمینه می­نویسند: به دو دلیل، مورد توجه قرار دادن و پاسخگویی به اعضای خانواده نسبت به بیمار اولویت دارد، اول آنکه بیماران اضطراب بالایی دارند و آموزش به آنها مستلزم صرف زمان زیاد است و دوم آنکه در بیمارستان معمولا" اعضای خانواده بیمار را همراهی می­کنند و به دلیل کمبود کارکنان‌، مراقبت از بیمار یکی از نقشهای آنان می­باشد [27]. اگر چه نتایج مطالعهAndrews  نشان داد که پرستاران به بیماران بیشتر از اعضای خانواده آموزش می­دهند و در برآورده کردن نیازهای روانی اجتماعی اعضای خانواده نقص دارند [28]. نتایج مطالعهTarkka  و همکاران نیز نشان داد که نیمی از اعضای خانواده بیماران تحت عمل جراحی اطلاعات و توجه کافی را دریافت نمی­کنند [29]، اما در مطالعه Ivarsson و همکاران اعضای خانواده بیماران از پاسخگویی کارکنان و دریافت اطلاعات راضی بودند [30]. بنابراین با توجه به نتایج این مطالعه و بر اساس آنچه که گفته شد ضروری است اعضای تیم درمان این موارد را مد نظر قرار داده و در جهت حمایت و رضایتمندی اعضای خانواده نهایت سعی و تلاش خود را به کار گیرند. محدودیت تعداد مشارکت­کنندگان و احتیاط در تعمیم­پذیری مربوط به ماهیت تحقیق کیفی از جمله محدودیت­های مطالعه حاضر می­باشد، بنابراین انجام مطالعاتی مشابه در سایر نقاط و با فرهنگ­های مختلف به منظور روشن شدن بیشتر موضوع پیشنهاد می­گردد. مطالعه تجربیات مراقبین و کادر درمان نیز در این زمینه از جمله موارد پیشنهادی دیگر می­باشد.

نتیجه‌گیری

یافته‌های این پژوهش به کارکنان مراقبت سلامتی به ویژه پرستاران کمک می‌نماید تا بتوانند درک کنند که چه وضعیت­هایی در روند انتظار اعضای خانواده، نقش تسهیل‌کننده دارند. بدین ترتیب این امکان برای آنها فراهم می‌شود که با تأثیرگذاری روی وضعیت­های دخیل، منجر به تسهیل این فرآیند شده و موانع موجود را تا حد امکان تعدیل نمایند.

تشکر و قدردانی

این مقاله بخشی از پایان نامه دکتری  به شماره 175/91 مصوب دانشگاه علوم پزشکی کرمان می­باشد که از مسئولین مربوطه تشکر و قدردانی می­گردد. همچنین، از کلیه مشارکت‌کنندگان در مطالعه نیز تشکر و قدردانی می­شود.

References

[1] Aein F, Alhani F, Mohammadi E, Kazemnejad A. Parental participation and mismanagement: A qualitative study of child care in Iran. Nursing Health Sci2009; 11(3): 221-7

 [2] Stefan K. The nurse liaison in perioperative services: A family-centeredapproach. AORN J 2010; 92(2): 150-7

 [3] Mottram A. ‘‘Like a trip to McDonalds’’: A grounded theory study of patient experiences of day surgery. International J Studies 2011; 48: 165-74

 [4] Barthelsson C, Lützén K, Anderberg B, Nordström G. Patients' experiences of laparoscopic cholecystectomy in day surgery. J Clin Nursing 2003; 12: 253-9

 [5] Lerman Y, Kara I, Porat N. Nurse Liaison: The bridge between the perioperative department and patient accompaniers. AORN J 2011; 94(4): 385-92.

 [6] Hopia H, Tomlinson SP, Paavilainen E, Astedt-Kurki P. Child in hospital: family experiences and expectations of how nurses can promote family health. J Clin Nursing 2005; 14: 212-22

 [7] Agard AS, Harder I. [Relatives’ experiences in intensive care—–finding a place in a world of uncertainty]. Intensive and Critical Care Nursing 2007; 23: 170-7

 [8] Gooding JS, Cooper LG, Blaine AI, Franck LS, Howse JL, Berns SD. [Family support and family-centered care in the neonatal intensivecare unit: origins, advances, impact]. Semin Perinatol. 2011 35: 20-8

 [9] O' Connell E, Landers M. The importance of critical care nurses' behaviours as perceived by nurses and relatives. Intensive and Critical Care Nursing 2008; 24(6): 349-58

 [10] Friedman MM, Bowden VR, Jones EG. Family nursing: Research, theory and practice. 5th ed Upper Saddle River: NJ: Prentice Hall. 2003

 [11] Muldoon M, Cheng D, Vish N, Dejong S, Adams J. Implementation of an informational card to reduce family members’ anxiety. AORN J 2011; 94[3]: 246-53

 [12] Carmichael J, Agre P. Preferences in surgical waiting area amenities. AORN J. 2002; 75: 1077-83

 [13] Abedi H, Khademi M, Daryabeigi R, Alimohammadi N. Educational needs of hospitalized elderly patients’ caregivers: A basic concept for nursing education. Iranian J Med Education 2006; 6(1): 65-73. [Farsi]

 [14] Omari FH. Perceived and unmet needs of adult Jordanian family members of patients in ICUs. J Nursing Scholarship 2009; 41(1): 28-34

 [15] Paavilainen E, Salminen-Tuomaala M, Kurikka S, Paussu P. Experiences of counselling in the emergency department during the waiting period: importance of family participation. J ClinNursing 2009; 18(15): 2217-24

 [16] Hsieh H, Shannon S. Threeapproaches to qualitative content analysis Qualitative Health Research. 2005; 15: 1277-88

 [17] Krippendorff K. Content Analysis: An Introductory to Its Methodology. Sage Publication Inc,California 2004.

 [18] Graneheim UH, Lundman B. Qualitative content analysis in nursing research: concepts, procedures and measures to achieve trustworthiness. Nurse Education Today 2004; 24: 105-12

 [19] Ivarsson B, Sjoberg T, Larsson S. Waiting for cardiac surgery-support experienced by next of kin. European J Cardiovascular Nursing 2005; 4: 145– 52

 [20] Trimm DR, Sanford JT. The process of family waiting during surgery. J Family Nursing 2010; 16(4): 435-61

 [21] Kruzik N. Benefits of preoperative education for adult elective surgery patients. AORN J 2009; 90(3): 381-87.

 [22] Majasaari H, Sarajarvi A, Koskinen H, Autere S, Paavilainen E. Patients‘ perceptions of emotional support and information provided to family members. AORN J 2005; 81(5): 1030-9

 [23] Baileya JJ, Sabbaghb M, Loiselle CG, Boileaug JMcVeyh L. Supporting families in the ICU: A descriptive correlational study of informational support, anxiety, and satisfaction with care. Intensive and Critical Care Nursing 2010; 26: 114-22

 [24] Paavilainen E, Seppanen S, Astedt-Kurki P. Family involvement in perioperative nursing of adult patients undergoing emergency surgery. J Clinical Nursing 2001; 10: 230-7

 [25] Azoulay E, Pochard F, Chevret S, Lemaire F, Mokhtari M, le Gall JR, et al. Meeting the needs of intensive care unit patient families. American J Respiratory Critical Care Med 2001; 163(1): 135-9

 [26] Lee LY, Lau YL. Immediate needs of adult family members of adult intensive care patients in Hong Kong. J Clin Nursing 2003; 12(4): 490-500

 [27] Sayin Y, AksoyG. The nurse’s role in providing information to surgical patients and family members in Turkey: A descriptive study. AORN J. 2012; 95(6): 772-87

 [28] Andrews SM. Patient Family–Centered Care in the Ambulatory Setting. J PeriAnesthesia Nursing Surgery 2009; 24(4): 244-6

 [29] Tarkka M, Paavilainen E, Lehti K, Astedt-Kurki P. In-hospital social support for families of heart patients. J Advanced Nursing 2003; 12: 736-43

 [30] Ivarsson B, Larsson S, Lührs C, Sjöberg T. Serious complications in connection with cardiac surgery—–Next of kin’s views on information and support. Intensive and Critical Care Nursing 2011; 27: 331-7