مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

مقاله پژوهشی

مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

دوره 15، آبان 1395، 726-715

مقایسه تأثیر فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% و لیزر کم‌توان در درمان اپی‌کندیلیت خارجی آرنج: یک مطالعه کارآزمایی بالینی دوسوکور

دادالله شاهی مریدی[1]، منصور اقبالی[2]، حمیدرضا عبدالله‌پور²، مجید ملاحسینی²، محمود شیخ ‌فتح‌الهی[3]

دریافت مقاله: 8/3/95        ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 21/4/95    دریافت اصلاحیه از نویسنده: 17/7/95      پذیرش مقاله:4/8/95

چکیده

زمینه و هدف: اپی‌کندیلیت خارجی آرنج، شایع‌ترین ضایعه انقباضی است که آن را گرفتار می‌کند و در مبدأ عضلات راست‌کننده مچ دست سبب التهاب و درد می‌شود. هدف این مطالعه، مقایسه تأثیر فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% و لیزر کم‌توان در درمان اپی‌کندیلیت خارجی آرنج بود.

مواد و روش‌ها: این مطالعه به‌صورت کارآزمایی بالینی دوسوکور در درمانگاه فیزیوتراپی فاطمیه رفسنجان در سال 1395 انجام گرفت. 78 بیمار مبتلا به اپی‌کندیلیت خارجی آرنج به‌طور تصادفی به سه گروه مساوی تقسیم شدند. گروه اول، دوم و سوم به ترتیب فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1%، لیزر کم‌توان و درمان رایج دریافت کردند. شدت درد موضعی، درد انتشاری، حساسیت به لمس و قدرت مشت کردن در جلسه اول، پنجم، دهم و 10 روز پس از پایان درمان بررسی گردید. شدت درد و قدرت مشت کردن به ترتیب با استفاده از مقیاس آنالوگ بصری و دینامومتر ارزیابی گردید. داده‌ها با استفاده از تحلیل واریانس دوطرفه با اندازه‌گیری‌های مکرر، آزمون مقایسات چندگانه Tukey و مجذور کای، تجزیه و تحلیل شدند.

یافته‌ها: نتایج این مطالعه نشان داد که لیزر در مقایسه با فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% و درمان رایج به مدت 10 جلسه در کاهش درد اپی‌کندیلیت خارجی آرنج مؤثرتر بود (001/0>p). همچنین نتایج این مطالعه نشان داد لیزر در افزایش قدرت مشت کردن از درمان رایج مؤثرتر بود (005/0=p)، ولی لیزر در مقایسه با فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% در قدرت مشت کردن، اختلاف معنی‌داری نداشت (05/0<p). آزمون مجذور کای در جلسه دهم نشان داد که لیزر در کاهش درد انتشاری و حساست به لمس اپی‌کندیلیت خارجی آرنج مؤثرتر از فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% و درمان رایج بوده است (001/0>p).

نتیجه‌گیری: از یافته‌های این مطالعه می‌توان نتیجه گرفت که لیزر در طی 10 جلسه می‌تواند در کاهش درد موضعی، درد انتشاری و حساسیت به لمس از فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% و درمان رایج مؤثرتر باشد.

واژه‌های کلیدی: لیزر کم‌توان، فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1%، اپی‌کندیلیت خارجی آرنج

مقدمه

اپی‌کندیلیت خارجی آرنج (Lateral epicondylitis) یا آرنج تنیس‌بازان (Tennis elbow) شایع‌ترین دردی است که آرنج را مبتلا می‌کند و به کار و یا ورزش مربوط می‌شود ]3-1[. این اختلال با درد و حساسیت در محل اپی‌کندیلیت خارجی آرنج مشخص می‌شود که درد آن حتی به بالا (بازو) و پایین (ساعد) هم تیر می‌کشد و با مشت کردن (Grip) افزایش می‌یابد ]7-4[. تاندون‌های راست‌کننده مچ دست، به‌خصوص تاندون عضله راست‌کننده کوتاه مچ، در محل چسبندگی‌شان به اپی‌کندیلیت خارجی استخوان بازو در اثر یک سری فعالیت‌های تکرارشونده خاص ورزشی و یا شغلی مانند کار کردن با رایانه، وزنه‌برداری، باغبانی، آشپزی، خیاطی، نجاری و ورزش تنیس، برای ثابت نگه‌داشتن مچ دست در وضعیت صاف‌شده (Extend) جهت انجام کارهای انگشتان، در حالت انقباض قرار می‌گیرند، که این وضعیت سبب کشیدگی و در نتیجه درد و التهاب می‌شود [10-8]. اگرچه این ضایعه کاملاً خارج مفصلی است اما می‌تواند در صورت تداوم، ساختارهای مفصلی مثل غشای سینوویال مفصلی، قسمت فوقانی استخوان النا و رادیوس و لیگامان حلقوی را نیز درگیر نماید [13-11].

نتیجه بررسی مطالعاتی که در این زمینه انجام شده است به شرح ذیل است: Lam و همکارش در یک مطالعه نتیجه گرفتند که لیزر کم‌توان از روش پلاسبو در کاهش درد و افزایش قدرت مشت کردن مؤثرتر است ]14[. Johnson و همکاران در یک مطالعه مروری دریافتند که اثرات گرمایی و مکانیکی اولتراسوند می‌تواند بر روی درد اپی‌کندیلیت خارجی آرنج اثر بگذارد و سبب افزایش متابولیسم، خون‌رسانی، انعطاف‌پذیری، کاهش درد و ترمیم بافت ‌شود. همچنین در این مطالعه شواهد نشان داد که لیزر کم‌توان در درمان اپی‌کندیلیت خارجی آرنج مؤثر نبود [۱]. Bjordal و همکاران در یک مطالعه مروری نتیجه گرفتند که لیزر کم‌توان ایمن بوده و در درمان درد اپی‌کندیلیت خارجی آرنج مؤثر می‌باشد و دلیل آن این است که مکانیسم‌های بیولوژیکی را فعال می‌کند و در نتیجه التهاب تاندون‌ها را کاهش می‌دهد و آنها را ترمیم می‌کند و حتی می‌تواند جایگزین داروهای غیراستروئیدی و تزریق کورتون شود [۱۱]. Oken و همکارانش در یک مطالعه پژوهشی دریافتند که اولتراسوند از اسپلینت در کاهش درد این بیماری مؤثرتر بوده است. همچنین لیزر در قدرت مشت کردن از دو روش دیگر مؤثرتر بود ولی در کاهش درد از دو روش دیگر تأثیر کمتری داشت [۵]. Shahimoridi و همکاران در پژوهش خود نتیجه گرفتند که لیزر کم‌توان در طی 10 جلسه می‌تواند درد موضعی، درد انتشاری و حساسیت به لمس را کاهش دهد و در افزایش قدرت مشت کردن از پلاسبو مؤثرتر باشد [۱۲]. Kharabian و همکارانش در یک مطالعه تحقیقی دریافتند که ماساژ عمقی عرضی در مقایسه با اولتراسوند در درمان درد اپی‌کندیلیت خارجی آرنج مؤثرتر بود ح۱۰]. Mohamed Faisal و همکارانش در یک مطالعه پژوهشی نتیجه گرفتند که لیزر کم‌توان و فنوفورزیس دیکلوفناک به‌تنهایی در کاهش درد و افزایش عملکرد آرنج مؤثر هست ولی در مقایسه با هم تفاوت معنی‌داری نداشتند [۶].

اگر درد و التهاب اپی‌کندیلیت خارجی آرنج ادامه یابد، مزمن می‌شود و همان‌طوری که اشاره شد این بیماری می‌تواند ساختارهای داخل مفصلی را نیز درگیر نماید و در طولانی‌مدت، سبب ضعف قدرت عضلات دست شود و متعاقب آن قدرت مشت کردن کاهش ‌یابد. در نتیجه بیمار نمی‌تواند اشیاء را به‌خوبی در دست نگه دارد و در نهایت سبب عدم کارایی دست می‌شود. بدین دلیل، درمان در مراحل اولیه آن ضرورت دارد [17-15]. درمان‌های طبی و فیزیکی متفاوتی برای درمان اپی‌کندیلیت خارجی آرنج نظیر استروئیدها، طب سوزنی، امواج الکترومغناطیسی پالسی، اولتراسوند، درمان با شاک ویو (Shock wave) و ماساژ فریکشن (Friction massage) مطرح است ]20-18، 6-4[. از میان درمان‌های فیزیوتراپی که اخیراً مطرح شده است، فنوفورزیس هیدروکورتیزن 1% و لیزر کم‌توان می‌باشند که ضرری هم ندارند [21، 14، 10، 8، 6- 5].

از آن جایی که آثار درمانی دو روش مذکور بر روی اپی‌کندیلیت خارجی آرنج کاملاً مشخص نیست و مطالعات اندکی در این زمینه انجام شده است که با نتایج ضد و نقیضی نیز همراه بوده [12، 8، 6-5] و همچنین در این زمینه، هنوز مقایسه‌ای بین دو روش مذکور انجام نشده است، بنابراین مطالعه حاضر با هدف مقایسه تأثیر فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% و لیزر کم‌توان در درمان اپی‌کندیلیت خارجی آرنج طراحی و اجرا گردید.

مواد و روش‌ها

این مطالعه به‌صورت کارآزمایی بالینی دوسوکور و با روش نمونه‌گیری در دسترس به مدت 10 ماه از 16 خرداد 1394 تا 16 فروردین 1395 در درمانگاه فیزیوتراپی فاطمیه (س) رفسنجان انجام گرفت.

با استفاده از فرمول:

,که در این رابطه: a= 0.05، b=0.1،  (انحراف معیار شدت درد در جلسه دهم در گروه درمانی با فنوفورزیس) ]10[،  (انحراف معیار شدت درد در جلسه دهم در گروه درمانی با لیزر) [12]، (حجم نمونه در گروه‌ها به تعداد مساوی تعیین گردید) و D=7 (حداقل اختلاف در میانگین درد در دو گروه مورد بررسی که از نظر بالینی حائز اهمیت است) بود. بنابراین، گروه اول (26=n) تحت درمان لیزر کم‌توان (GA AL AS) ساخت شرکت مترون استرالیا با شدت 6 ژول، توان 100 میلی‌وات، طول موج 810 نانومتر و به مدت 3 دقیقه بر روی اپی‌کندیلیت خارجی آرنج استفاده شد. گروه دوم (26=n) تحت درمان فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% با دستگاه اولتراسوند 1 مگاهرتز، شدت 5/1 وات بر سانتی‌متر مربع، نوع موج مداوم (شرکت ITO ژاپن) و پماد هیدروکورتیزون 1% قرار گرفتند. گروه سوم (کنترل) به تعداد 26 نفر تحت درمان‌های رایج شامل‌هات پک، TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation) و اولتراسوند قرار گرفتند [20-18، 6-4].

مطالعه بدین لحاظ دوسوکور محسوب می‌شد که اولاً با پارچه‌ای که جلوی دید بیمار می‌گذاشتیم مانع از دیدن او می‌شدیم و از نوع درمان خبر نداشت. ثانیاً فرد ارزیابی‌کننده (فیزیوتراپیست) مراحل بهبودی بیماران از فرد درمانگر (کمک فیزیوتراپیست) جدا بود و فرد ارزیاب از نوع درمان بی‌اطلاع بود ولی درمانگر از نوع درمان خبر داشت. فرد ارزیاب در ابتدای ورود بیماران آنها را بررسی می‌نمود و در صورت داشتن شرایط مطالعه آنها را از روی جدول اعداد تصادفی به سه گروه تقسیم و به درمانگر ارجاع می‌داد و در جلسه اول، پنجم، دهم و 10 روز پس از پایان درمان بیماران را ارزیابی می‌کرد. متغیرهای دموگرافیک مانند سن، جنس، شغل، شدت درد و قدرت مشت کردن در پرسش‌نامه ثبت گردید.

معیارهای ورود به مطالعه عبارت بودند از: درد موضعی در ناحیه مبدأ تاندون‌های عضلات راست‌کننده مچ دست، درد انتشاری به طرف بالا و پایین محل ضایعه، تندرنس در محل چسبندگی تاندون‌ها، افزایش درد با حرکت فعال مقاومتی عضلات راست‌کننده مچ دست در وضعیتی که آرنج صاف شده است ]6-4، 2-1[. معیارهای خروج از مطالعه شامل: شکستگی‌های قبلی بازو، رادیوس و النا، روماتیسم مفصلی آرنج، آرتروز گردن که سبب درد انتشاری به آرنج می‌شود، تزریق کورتون طی 6 ماه گذشته و بورسیت آرنج بود [13-10، 2]. از کمیته اخلاق دانشگاه برای انجام مطالعه مجوز (به شماره IR.Rums.REC.9) اخذ شد. همچنین، این مطالعه در مرکز کارآزمایی بالینی ایران (IRCT) به شماره IRCT201507043220N6 ثبت شده است.

اثرات درمانی با اندازه‌گیری شدت درد اپی‌کندیلیت خارجی آرنج بر اساس مقیاس آنالوگ بصری
 (Visual Analogue Scale) VAS به کمک یک خط 100 میلی‌متری افقی بررسی می‌گردید که انتهای سمت چپ آن نقطه بدون درد و انتهای سمت راست آن درد بسیار زیاد را نشان می‌داد. برای این کار، از بیمار خواسته می‌شد تا میزان شدت درد خود را در جلسه اول (قبل از شروع درمان)، جلسه پنجم، دهم و 10 روز بعد از پایان درمان بر روی خط مذکور علامت بزند [21-19، 12]. همچنین قدرت مشت کردن (Grip) به‌وسیله دستگاه دینامومتر (Dynamometer) ساخت شرکت Seahan کره جنوبی مدل SH 5008، در جلسه اول، پنجم، دهم و 10 روز پس از پایان درمان اندازه‌گیری شد. وجود و یا فقدان درد انتشاری، حساسیت به لمس در ناحیه اپی‌کندیل خارجی آرنج از طریق معاینه فیزیکی ارزیابی و در پرسش‌نامه ثبت گردید [12، 6-5].

داده‌ها پس از جمع‌آوری با استفاده از نرم‌افزار SPPS نسخه 20 و با به‌کارگیری روش‌های آماری آنالیز واریانس دوطرفه با اندازه‌گیری‌های مکرر، آزمون مقایسات چندگانه Tukey و آزمون مجذور کای تجزیه و تحلیل شدند. سطح معنی‌داری در آزمون‌ها 05/0 در نظر گرفته شد.

نتایج

در این مطالعه 78 بیمار مبتلا به اپی‌کندیلیت خارجی آرنج به سه روش لیزر کم‌توان، فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% و درمان رایج تحت درمان قرار گرفتند. بیماران در دامنه سنی 22 تا 53 سالگی، با میانگین سن 98/8±23/38 سال، قرار داشتند. از لحاظ جنس 37 نفر (4/47%) زن و 41 نفر (6/52%) مرد بودند. 50 نفر (1/64%) دست راستشان و 28 نفر (9/35%) دست چپشان گرفتار بود. ازآنجایی‌که بیماران در سه گروه تقسیم تصادفی شدند، از نظر سن با 897/0=p، جنس با 950/0=p و شغل با 999/0= p مشابه بودند و اختلاف بین متغیرها در سه گروه از نظر آماری معنی‌دار نبود. همچنین در جلسه اول شدت درد در سه گروه اختلاف معنی‌دار نداشت (997/0=(p و قدرت مشت کردن هم با 941/0=p در سه گروه از نظر آماری معنی‌دار نبود (جدول 1).

جدول 1- مقایسه توزیع فراوانی مشخصات فردی و میانگین متغیرهای تحت مطالعه در بدو ورود در سه گروه درمانی بیماران مبتلا به اپی‌کندلیت خارجی آرنج در فیزیوتراپی فاطمیه در سال 1395-1394

داده‌ها به‌صورت "انحراف معیار± میانگین" و "(درصد) تعداد" گزارش شده است.

آزمون‌های آماری مجذور کای و تحلیل واریانس یک‌طرفه

تحلیل واریانس دوطرفه با اندازه‌گیری‌های مکرر نشان داد که تفاوت روش‌های درمانی در کاهش درد در طول دوره جلسات درمانی از لحاظ آماری معنی‌دار بود (381/240=F، 2=df، 001/0p<). همچنین آزمون مقایسات چندگانه Tukey نشان داد که اثر لیزر در مقایسه با دو روش دیگر در کاهش شدت درد اپی‌کندیلیت خارجی آرنج مؤثرتر بود (001/0>p). همچنین فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% در کاهش شدت درد اپی‌کندیلیت خارجی آرنج به‌طرز معنی‌داری مؤثرتر از درمان رایج بود (008/0=p). تحلیل واریانس دوطرفه همچنین نشان داد اثر جلسات درمانی از نظر آماری معنی‌دار بود (020/129=F، 3=df، 001/0>p)، بدین معنی که صرف‌نظر از نوع روش درمانی، با افزایش جلسات درمانی، شدت درد در اپی‌کندیلیت خارجی آرنج کاهش پیدا کرد. اثر متقابل روش‌های درمانی و جلسات درمانی نیز از نظر آماری معنی‌دار بود (705/54=F، 6=df، 001/0>p)، بدین معنی که الگوی کاهش شدت درد در طول دوره جلسات درمانی در روش‌های درمانی متفاوت بود به‌طوری‌که شیب کاهش شدت درد در روش لیزر به‌طور معنی‌داری بیشتر از روش درمانی فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% و همچنین شیب کاهش شدت درد در روش درمانی فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% بیشتر از روش درمانی رایج بود (جدول 2).

جدول 2- میانگین و انحراف معیار شدت درد اپی‌کندیلیت خارجی آرنج در طی جلسات اول، پنجم، دهم و 10 روز پس از پایان درمان برحسب روش‌های درمانی

* آزمون آماری تحلیل واریانس دوطرفه با اندازه‌گیری‌های مکرر نشان داد با افزایش جلسات درمانی، روش لیزر با 001/0>p از دو روش دیگر مؤثرتر است.

آزمون فوق همچنین نشان داد که تفاوت روش‌های درمانی در قدرت مشت کردن در طول دوره جلسات ارزیابی از لحاظ آماری معنی‌دار بود (015/5=F، 2=df، 007/0=p). همچنین آزمون مقایسات چندگانه Tukey نشان داد که اثر لیزر در مقایسه با درمان رایج مؤثرتر بود (005/0=p) و سایر روش‌های درمانی در قدرت مشت کردن تفاوت آماری معنی‌داری با یکدیگر نداشتند (05/0<p). تحلیل واریانس دوطرفه همچنین نشان داد که اثر جلسات درمانی از نظر آماری معنی‌دار بود (436/6=F، 3=df، 001/0>p)، بدین معنی که صرف‌نظر از نوع روش‌ درمانی، با افزایش جلسات درمانی، قدرت مشت کردن افزایش نشان داد. اثر متقابل روش‌های درمانی و جلسات درمانی از نظر آماری معنی‌دار نبود (583/0=F، 6=df، 744/0=p)، بدین معنی که الگوی افزایش قدرت مشت کردن در طول جلسات درمانی در روش‌های درمانی مشابه بود (جدول 3).

جدول 3- میانگین و انحراف معیار قدرت مشت کردن در طی جلسات اول، پنجم، دهم و 10 روز پس از پایان درمان برحسب روش‌های درمانی

* آزمون آماری تحلیل واریانس دوطرفه با اندازه‌گیری‌های مکرر نشان داد که لیزر با 005/0=p از درمان رایج مؤثرتر است.

آزمون مجذور کای نشان داد که در تمام جلسات درمانی، فراوانی فقدان (از بین رفتن) درد انتشاری در روش لیزر درمانی بیشتر از دو روش دیگر (فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% و درمان رایج) بود (001/0>p، 2=df، 7/16= X²). همچنین اثر روش درمانی فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% در از بین بردن درد انتشاری از روش درمانی رایج مؤثرتر بود (002/0=p، 2=df، 992/11=X²)؛ به‌طوری‌که درمان با لیزر در جلسه دهم نشان داد که در 6/84% بیماران در مقایسه با روش‌های فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% و درمان رایج برای کاهش درد انتشاری اثر بیشتری داشته است (جدول 4).

جدول 4- مقایسه توزیع فراوانی وجود یا فقدان درد انتشاری در گروه‌های مورد بررسی برحسب جلسات درمانی در بیماران مبتلا به اپی کندلیت خارجی آرنج در فیزیوتراپی فاطمیه در سال 1395-1394

* آزمون مجذور کای، 05/0>p اختلاف معنی‌دار. داده‌ها به‌صورت "(درصد) تعداد" گزارش شده است.

همچنین آزمون مذکور نشان داد که در تمام جلسات درمانی، فراوانی فقدان (نبود) حساسیت به لمس در روش درمانی لیزر بیش از دو روش دیگر بوده است (001/0>p، 2=df، 092/14= X²)؛ به‌طوری‌که در جلسه دهم 8/80% بیماران در گروه لیزر در مقایسه با روش‌های فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% و درمان رایج حساسیت به لمس در محل اپی‌کندیلیت خارجی آرنج نداشتند (جدول 5).

جدول 5- مقایسه توزیع فراوانی وجود یا فقدان حساسیت به لمس در گروه‌های مورد بررسی برحسب جلسات درمانی در بیماران مبتلا به اپی‌کندلیت خارجی آرنج در فیزیوتراپی فاطمیه در سال 1395-1394

* آزمون مجذور کای، 05/0>p اختلاف معنی‌دار. داده‌ها به‌صورت "(درصد) تعداد" گزارش شده است.

بحث

از نتایج مطالعه حاضر می‌توان استنباط کرد که لیزر کم‌توان طی 10 جلسه درمان در کاهش درد موضعی اپی‌کندیلیت خارجی آرنج از فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% و روش رایج مؤثرتر بود. این نتیجه شاید به دلیل سازوکار اثرات لیزر باشد که می‌تواند سبب تغییرات بیوفیزیولوژیکی نظیر بازسازی غضروف، ساختن پروتئین کلاژنی و غیرکلاژنی، ترمیم بافت نرم و کاهش التهاب تاندون‌ها باشد [12-11، 6-5] و به همین دلایل، درد موضعی، حساسیت به لمس و درد انتشاری اپی‌کندیلیت خارجی آرنج کاهش می‌یابد. مطالعات Mohamed Faisal و همکاران، Bjordal و همکاران و Shahimoridi و همکاران نیز این یافته را تأیید می‌کنند [12-11، 6]، ولی مطالعات دیگری نظیر Johnson و همکاران و Oken و همکاران، یافته مذکور را تأیید نکرده‌اند [1،5].

دلیل این مغایرت شاید استفاده از ورزش‌درمانی شدید توأم با لیزر بوده است، زیرا حرکات و ورزش شدید می‌تواند مانع‌ ترمیم تاندون‌های صاف‌کننده عضلات مچ دست شود. همچنین از یافته‌های این مطالعه می‌توان نتیجه گرفت که لیزر و فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% در طی 10 جلسه در افزایش قدرت مشت کردن از روش‌های درمان رایج مؤثرتر بوده‌اند. این نتیجه نیز شاید به دلیل اثرات لیزر و فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% باشد که لیزر می‌تواند سبب کاهش درد، التهاب و تسریع در ترمیم تاندون‌های صاف‌کننده مچ دست شود که در نتیجه این عضلات بهتر می‌توانند منقبض شوند و به مچ دست ثبات بیشتری دهند تا قدرت مشت کردن افزایش یابد.

از طرف دیگر شاید به دلیل خاصیت فنوفورزیس هیدروکورتیزون (امواج اولتراسوند توأم با پماد هیدروکورتیزون 1%) باشد چون این امواج می‌توانند نفوذپذیری غشای سلولی پوست و بافت نرم را افزایش دهند و از طریق انرژی صوتی و ضربات مکانیکی مولکول‌های ضدالتهاب هیدروکورتیزون 1% را تا عمق 4 تا 7 سانتی‌متری بدن انتقال دهند. مطالعات تعدادی از محققان این یافته را تأیید کرده‌اند [11، 8، 6-5، 1]، ولی تحقیق Kharabian و همکاران این یافته را تأیید نمی‌کند [10]. دلیل مغایرت آن شاید به دلیل استفاده از ماساژ عرضی در مطالعه مذکور باشد؛ زیرا که ماساژ می‌تواند سبب خون‌رسانی بیشتر در ناحیه اپی‌کندیل خارجی آرنج شده و در نتیجه مراحل ترمیم بهتر انجام شود.

نتایج این مطالعه نشان داد که در گروه لیزر کم‌توان 6/84% بیماران نسبت به دو روش دیگر (فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% و درمان رایج) در کاهش درد انتشاری اپی‌کندیلیت خارجی آرنج مؤثرتر بوده است. این نتیجه شاید به دلیل کاهش درد موضعی اپی‌کندیلیت خارجی آرنج باشد که سبب کاهش درد انتشاری نیز می‌شود. دو مطالعه این یافته را تأیید می‌کنند [12، 6]، ولی از تحقیقات در دسترس در این مورد، یافته‌ای موجود نبود که با این نتیجه مغایرت داشته باشد. همچنین یافته‌های این مطالعه نشان داد که لیزر کم‌توان (8/80%) از نظر رفع حساسیت به لمس، نسبت به دو روش دیگر (فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% و درمان رایج) مؤثرتر بود. این نتیجه شاید به دلیل کاهش درد موضعی، التهاب و خاصیت ترمیمی ‌تاندون‌های راست‌کننده مچ دست باشد که حساسیت به لمس را کم می‌کند. مطالعه تعدادی از محققان این یافته را تأیید می‌کنند [12-11، 6-5]، اما مطالعه‌ای مغایر این یافته پیدا نشد.

به‌طورکلی، استفاده از لیزر و فنوفورزیس هیدروکورتیزون 1% از بقیه روش‌ها نظیر مصرف داروها و تزریق کورتیکواستروئیدها و بی‌حرکتی طولانی بهتر است، زیرا مصرف داروها و تزریق کورتون سبب عوارض گوارشی می‌شود و بی‌حرکتی طولانی نیز سبب عدم ترمیم تاندون‌های صاف‌کننده مچ دست می‌گردد [20-19، 12، 10].

این مطالعه دارای محدودیت‌هایی نیز بود. اولاً بعضی بیماران به دلیل نامعلوم در تحقیق شرکت نکردند که در این رابطه، در گروه لیزر 2 نفر (8%)، در فنوفورزیس 3 نفر (12%) و در درمان‌های رایج 2 نفر (8%) مطالعه را ترک کردند. در این حالت برای جایگزینی آنان مجدداً بیمار پذیرش می‌شد. ثانیاً اگر روش‌های مورد بررسی با ورزش ملایم و ماساژ عمقی عرضی همراه بود، احتمالاً نتایج بهتری داشت. به همین دلیل برای مطالعات آینده در این زمینه پیشنهاد می‌گردد ورزش‌درمانی ملایم و ماساژ عمقی عرضی در درمان اپی‌کندیلیت خارجی آرنج همراه با لیزر مورد بررسی قرار گیرد.

نتیجه‌گیری

از یافته‌های این مطالعه می‌توان نتیجه گرفت که لیزر کم‌توان در طی 10 جلسه درمان می‌تواند درد موضعی، درد انتشاری و حساسیت به لمس اپی‌کندیلیت خارجی آرنج را کاهش دهد و قدرت مشت کردن در مبتلایان به ضایعه مذکور را افزایش دهد. بنابراین، توصیه می‌گردد از این روش در درمان اپی‌کندیلیت خارجی آرنج استفاده شود.

تشکر و قدردانی

از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان به دلیل تأمین بودجه این طرح تحقیقاتی و همچنین از بیمارانی که در این مطالعه شرکت نمودند، تقدیر و تشکر به عمل می‌آید.

References

[1] Johnson GW, Cadwallader K, Scheffel SB, Epperly TD. Treatment of lateral epicondylitis. Am Fam Physician 2007; 76(6): 843-8.

[2] Nasseri N. Physiotherapy in Orthopaedic Disorders (Assesment, Diagnosis and Treatment). 1^st ed, Tehran, Seadat, 2014; 67-71. [Farsi]

[3] Cammeron MH. Physical Agents in Rehabilitation (From Research to Practice). 3^rd ed, Oregon, Linda Duncan, 2009; 177-202 and 346-66.

[4] Ediz L, Alpayci M. Electrotherapeutic inteventions for tennis elbow or lateral epicondylitis: A brief review of the literature. Physics International 2012; 3(2): 44-9.

[5] Oken O, Kahraman Y, Ayhan F, Canpolat S, Yorgancioglu ZR. The short-term eficacy of laser, brace and ultrasound treatment in lateral epicondylitis: A Prospective, randlomized, controlled trial. J Hand Ther 2008; 21: 63-8.

[6] Mohamed Faisal CK, Sumila M, Mathias L, Ajith S. Comparative study on the effectiveness of low level laser therapy versus phonophorsis in the management of lateral epicondylitis. NUJHS 2013; 3(1): 35-44.

[7] WatsunT. Electrotherapy (Evidence-Based Practice). 12th ed, London, Churchill Livingstone, 2008; 161-98.

[8] Onuwe HAK, Ammadi K. Relative therapeutic efficacy of phonophoresis and cryotherapy combind therapy in the management of musculoskelatal injuries. AJPARS 2013; 5: 22-8.

[9] Tahririan MA, Moayednia A, Momeni A, Yousefi A, Vhdatpour B. A randomized clinical trial on comparison of corticosteroid injection with or without splinting vrsus saline injection with or without splnting in patients with lateral epiconlylitis. J Res Med Sci 2014; 19(9): 813-8.

[10] Kharabian S, Mazaherinejad A, Angorani H, Vaziri M, Dadgostar H, Pishgaroudsari M. The comparison of effectiveness of cyriax deep transverse friction massage with ultrasound therapy in lateral epicondylitis of humerus: A randomized clinical trial. Razi Journal of Medical Sciences 2014; 20(116): 56-64.

[11] Bjordal JM, Lopes-Martins R, Joensen J, Coupe C, Junggren, Stergioulas A, et al. Systematic review with procedural assessment and meta-analysis of low level laser therapy in lateral elbow tendinopathy (tennis elbow). BMC Musculoskeletal Disorders 2008; 9(3(: 74-90.

[12] Shahimoridi D, Eghballi M, Vazirinejad R. The effect of low level laser in the treatment of the lateral epicondylitis of elbow. J Rafsanjan Univ Med Sci 2011; 10: 103-11. [Farsi]

[13] Gliedt JA, Daniels CJ. Chiropractic treatment of lateral epicondylitis: A case report utilizing active release techniques. J Chiropr Med 2014; 13(2): 104-9.

[14] Lam LK, Cheing GL. Effect of 904 nm low level laser therapy in the management of lateral epicondylitis; A randomized controlled trial. Photomed Laser Surg 2007; 25(2): 65-71.

[15] Baskurt F, Ozcan A, Algun C. Comparison of effect of phonophoresis and iontophoresis of naproxen in the treatment of lateral epicondylitis. Clin Rehabil 2003; 17(1): 96-100.

[16] Denegar CR, Saliba E, Saliba S. Therapeutic Modalities for Musculoskeletal Injuries, 3^rd ed, United State, Human Kinetics, 2010; 173-207.

 [17] Emanet SK, Altan LI, Yurtkuran M. Investigation of the effect of GAAS laser therapy on lateral epicondylitis. Photomedicine and Laser Surgery 2010; 28(3): 397-403.

[18] Viswas R, Ramachandran R, Anantkumar PK. Comparison of effectiveness of supervised exercise program and Cyriax physiotherapy in patients with teniss elbow (lateral epicondylitis): A randomized clinical trial. The scientific world journal 2012; 2012: doi:10.1100/2012/939654.

[19] Joseph MF, Taft K, Moskwa M, Denegar CR. Deep friction massage to treat tendinopathy: A systematic review of classic treatment in the face of a new paradigm of understanding. Journal of Sport Rehabilitation 2012; 21: 343-53.

[20] Rothschild B. Mechanical solution for a mechanical problem: Tennis elbow. World J orthop 2013; 4(3): 103-6.

[21] Shiri R, Viikari-Juntura E. Lateral and medical epicondylitis: Role of occupational factors. Best Practice and Research Clinical Rheumatology 2011; 25: 43-57.