مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

مقاله پژوهشی

مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

دوره 16، خرداد 1396، 274-257

معرفی دستورالعمل ارتقاء گزارش‌دهی مطالعات مشاهده‌ای در اپیدمیولوژی

محمدرضا رحمانی[1]، فاطمه ایوبی[2]، شکرالله آثار[3]، شیلا جلال‌پور[4]، محسن رضائیان[5]

دریافت مقاله: 19/3/95      ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 5/4/95      دریافت اصلاحیه از نویسنده: 3/9/95        پذیرش مقاله: 13/9/95

چکیده

زمینه و هدف: مطالعات در حوزه علوم سلامت مشتمل بر انواع «مشاهده‌ای» و «مداخله‌ای» می‌باشد. مطالعات مشاهده‌ای بخش عمده‌ای از تحقیقات علوم سلامت را به خود اختصاص داده است. طراحی و انجام مطالعات بر مبنای یک دستورالعمل علمی که مشتمل بر تمامی مراحل کار گردد، منجر به اعتباربخشی مطالعات می‌شود و همچنین قابلیت تعمیم نتایج را در جامعه فراهم می‌کند. ازاین‌رو، به‌منظور استانداردسازی مطالعات مشاهده‌ای، بیانیه‌ای تحت عنوان «ارتقاء گزارش‌دهی مطالعات مشاهده‌ای در اپیدمیولوژی» “The Strengthening the Reporting of Observational Studies in Epidemiology”، که به‌اختصار استروب (STROBE) نامیده می‌شود، ارائه شد. هدف از تدوین بیانیه استروب، ارائه توصیه‌هایی به‌منظور شفاف نمودن طراحی، روش اجرا و یافته‌های مطالعات مشاهده‌ای است و نه الزام محققین برای تبعیت از متدولوژی خاصی؛ به‌عبارت‌دیگر هدف این بیانیه «گزارش» بهتر مطالعات مشاهده‌ای است و نه «اجرای» هر چه بهتر آن. با توجه به اهمیت طراحی و گزارش‌دهی علمی مقالات مشاهده‌ای، این مطالعه با هدف معرفی بیانیه استروب، تاریخچه، اهداف و نقاط ضعف آن برای استفاده خوانندگان فارسی‌زبان انجام گرفته است.

مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسی بیانیه استروب، سایت استروب و مقاله‌های منتشرشده پیرامون ارزیابی بیانیه و کارایی آن در مقالات مرتبط، بررسی گردید.

یافته‌ها: نتایج این مطالعه حاکی از عدم به‌کارگیری مناسب بیانیه استروب در مقاله‌های منتشرشده پس از ارائه این بیانیه می‌باشد.

نتیجه‌گیری: آگاهی از استانداردهای علمی گزارش‌دهی مطالعات به‌منظور ارتقاء جایگاه علمی ایران و ارتقاء کیفیت پژوهش‌ها، منجر به بهبود جایگاه علمی متخصصین ایرانی در جهان می‌گردد.

واژه‌های کلیدی: مطالعات مشاهده‌ای، هم‌گروه، مورد-شاهد، مقطعی، اکولوژیک، استروب

مقدمه

مطالعات اپیدمیولوژی به دو نوع «مشاهده‌ای» و «مداخله‌ای» طبقه‌بندی می‌گردند. مطالعات مشاهده‌ای، به مشاهده پدیده‌های موجود می‌پردازد و وقایع را گزارش کرده و مداخله‌ای در فرایندهای طبیعی ایجاد نمی‌کند و مشتمل بر مطالعات توصیفی و تحلیلی است ]3-1[. در مطالعات مداخله‌ای، یک مداخله تحت نظارت محقق اعمال می‌گردد. مطالعات مشاهده‌ای توصیفی عبارت‌اند از الف) مطالعات مقطعی و ب) مطالعات اکولوژیک و مطالعات مشاهده‌ای تحلیلی عبارت‌اند از الف) مطالعات مورد-شاهد که در آن افراد با بیماری و یا صفت موردنظر، با یک جمعیت به‌عنوان مرجع مقایسه می‌شوند ]6-1[ و ب) مطالعات هم‌گروهی که عبارت است از مطالعه‌ای که عوامل خطر بررسی می‌شود و گروهی از افراد سالم نیز بررسی می‌گردند ]6-1[. برای انجام مطالعه مشاهده‌ای، متغیرها باید مشاهده شود و داده‌ها باید از طریق مشاهده جمع‌آوری گردند] 6-4[. مطالعات مشاهده‌ای، بخش عمده‌ای از مطالعات اپیدمیولوژی و بهداشت عمومی را به خود اختصاص داده است، جایگاه مطالعات مشاهده‌ای، در ارتقاء دانش و شناخت عوامل مؤثر بر بیماری‌ها قابل‌ملاحظه است ]15-7[. مطالعات مشاهده‌ای معمولاً به‌صورت واضح گزارش نمی‌شوند و ارائه گزارش‌های ناقص و ناکافی، منجر به عدم دقت در بررسی نقاط قوت و ضعف مطالعات مشاهده‌ای می‌گردد ]16[. مطالعات مشاهده‌ای می‌تواند نقش مهمی در بررسی مزایا و مضرات مداخلات پزشکی نیز ایفا نماید ]17[؛ اما ازآنجاکه مطالعات کارآزمایی تصادفی مشابه سایر مطالعات، در یک بازه زمانی مشخص انجام می‌گیرد، نمی‌تواند به تمام پرسش‌های مهم در مورد پیامدهای دور مداخلات انجام‌شده، پاسخ دهد ]18[.

نتایج یک پژوهش، باید به‌صورت شفاف گزارش شود، به‌طوری‌که خوانندگان، هدف محقق از انجام تحقیق، برنامه و روش کار، آنچه در پژوهش انجام شده و نتایج حاصله را به‌روشنی درک کنند. اعتبار پژوهش به ارزیابی انتقادی دیگران از نقاط قوت و ضعف در طراحی و انجام مطالعه و تجزیه و تحلیل داده‌ها وابسته است ]19[.

نظر به اهمیت استانداردسازی مطالعات مشاهده‌ای به‌منظور ارتقاء کیفیت و اعتبار و قابلیت تعمیم نتایج این مطالعات، دانشمندان و متخصصین این حوزه درصدد طراحی یک دستورالعمل استاندارد برای طراحی، انجام و گزارش‌دهی مطالعات مشاهده‌ای مشتمل بر سه نوع اصلی: مطالعات هم‌گروهی، مطالعات مورد-شاهدی و مطالعات مقطعی برآمدند. با توجه به آنچه بیان گردید و اهمیت طراحی مطالعات مشاهده‌ای به‌منظور تعمیم نتایج در جامعه، این مطالعه با هدف بررسی بیانیه استروب، بررسی ضرورت و تاریخچه، بررسی نقاط قوت و ضعف و همچنین عملکرد بیانیه استروب، به‌منظور آشناسازی خوانندگان فارسی‌زبان انجام گرفته است.

تاریخچه استروب

به‌منظور بررسی کیفیت ارائه نتایج مطالعات مشاهده‌ای برای اولین بار یک کارگاه 2 روزه در سپتامبر سال 2004 میلادی در بریستول (Bristol) انگلستان تشکیل گردید. در این کارگاه روش‌شناسان، محققان و سردبیران مجلات اقدام به تهیه پیش‌نویس یک چک‌لیست نمودند. چک‌لیست مزبور در طول جلسات متعدد با گروه‌های هماهنگ‌کننده مورد تبادل‌نظر قرار گرفت و همچنین از طریق ایمیل با گروه‌های بزرگ‌تری از همکاران و اعمال‌نظر صاحب‌نظران، بررسی، تجدیدنظر و در نهایت منتشر گردید. شرح مفصل این بیانیه، به‌صورت رایگان در وب سایت‌های مجله‌های Public Library of Science (PLoS)، Epidemiology و Annals of Internal Medicine در دسترس می‌باشد ]17[. برای دومین بار در اکتبر سال 2007 میلادی، 10 محقق برجسته از 6 کشور هلند، سوئیس، آلمان، انگلیس، دانمارک و آمریکا چک‌لیست قبلی را بازنگری و دستورالعمل جدیدی ارائه کردند که مشتمل بر مواردی بود که لازم است هنگام گزارش نتایج مطالعات مشاهده‌ای به آنها اشاره شود. مواردی که در این چک‌لیست مورد تأکید قرار گرفت عبارت‌اند از عنوان، خلاصه، مقدمه، روش، نتایج و بحث. این بیانیه، استروب نام‌گذاری گردید. استروب به معنی «ارتقاء سیستم گزارش‌دهی مطالعات مشاهده‌ای در اپیدمیولوژی» است  (Strengthening the Reporting of Observational Studies in Epidemiology)  ]17،16-10[.

بیانیه استروب برای اولین بار در سال 2007 در چندین مجله از جمله:PLoS Medicine, Epidemiology, Annals of Internal Medicine و  Lancetبه چاپ رسیده است ]19.[ از آن سال به بعد بیش از صد مجله معتبر، کاربرد این بیانیه را در دستور کار خود قرار داده‌اند ]23[.

اهداف بیانیه استروب

هدف از ارائه بیانیه استروب، ارائه توصیه‌نامه‌ای علمی در راستای گزارش تحقیقات مشاهده‌ای است. وضوح گزارش‌های علمی، پیش‌نیاز مهمی برای ارزیابی یک پژوهش به شمار می‌رود؛ لذا به‌کارگیری مفاد این چک‌لیست در مطالعات مشاهده‌ای به‌منزله ابزاری برای ارزیابی کیفیت مطالعات مشاهده‌ای به شمار می‌رود ]27[. توصیه‌های این بیانیه از یک‌سو منجر به تسهیل و مشخص شدن مسیر مطالعه، برای محقق می‌گردد و از دیگر سو منجر به سهولت درک خواننده از مطالعه و به دنبال آن تسهیل ارائه پیشنهاد و انتقاد خواننده، به مطالعه می‌گردد.

بیانیه استروب

چک‌لیست STROBE مشتمل بر، 6 بخش کلی تحت عناوین: عنوان و چکیده، مقدمه، روش‌ها، نتایج، بحث و سایر اطلاعات است. برخی از این عناوین به زیرمجموعه‌های دیگری تقسیم می‌شوند و در مجموع این بیانیه مشتمل بر 22 بند است. از مجموع 22 بند این بیانیه، 18 بند به‌صورت عمومی در تمامی انواع مطالعات مشاهده‌ای اعم از هم‌گروه، مورد-شاهدی و مقطعی مورد استفاده قرار می‌گیرند و 4 بند به‌صورت تخصصی برحسب نوع مطالعه، لحاظ می‌گردند] 18[.

در سایت استروب، شش نوع چک‌لیست مشاهده می‌شود که به ترتیب عبارت‌اند از 1- چک‌لیست‌های جداگانه‌ای برای هر سه نوع مطالعه؛ اعم از هم‌گروه، مورد-شاهد و مقطعی، 2- چک‌لیست ترکیبی برای هر سه نوع مطالعه هم‌گروه، مورد-شاهدی و مقطعی 3- چک‌لیست مطالعات هم‌گروه، 4- چک‌لیست مطالعات مورد-شاهدی، 5- چک‌لیست مطالعات مقطعی و 6- چک‌لیست کنفرانس‌های مطالعات مشاهده‌ای ]29-28[. در ادامه به بررسی موردی بندهای بیانیه ترکیبی استروب برای هر سه نوع مطالعه، هم‌گروه، مورد-شاهدی و مقطعی پرداخته می‌شود. در بخش عنوان و چکیده بیانیه استروب، توصیه شده است: ذکر نوع مطالعه در عنوان یا خلاصه گزارش، متوازن بودن اطلاعات در خلاصه مقاله، متعادل بودن اطلاعات در بخش خلاصه؛ مشتمل بر پیشینه تحقیق، اهداف، روش اجرا، نتایج و نتیجه‌گیری، به‌نحوی‌که گزارش مطالعه در بخش خلاصه، به تمامی موارد فوق اشاره نموده باشد.

در بخش مقدمه بیانیه استروب توصیه شده است: پیشینه علمی و اساس تحقیق بررسی شود؛ به این صورت که گزارش مطالعات مشاهده‌ای باید در قسمت مقدمه، ضمن اشاره به زمینه تحقیق، خلأ دانش و اهداف مطالعه، به‌صورت صریح و روشن بیان گردد و همچنین ضرورت و اهمیت انجام مطالعه تشریح گردد.

در بخش روش بیانیه استروب توصیه شده است: در ابتدای روش اجرا، طراحی مطالعه مشخص و به آن اشاره شود، مکان و زمان مطالعه، مدت مواجهه و پیگیری و نحوه جمع‌آوری داده‌ها به‌وضوح بیان گردد. معیارهای ورود، انتخاب و روش پیگیری معیارهای ورود افراد به مطالعه، نحوه انتخاب افراد، جمعیتی که افراد شرکت‌کننده به آن تعلق دارند و روش پیگیری افراد در طول مدت مطالعه، از عوامل مهمی هستند که در قسمت روش مطالعه باید به آنها پرداخته شود، معیارهای همسان‌سازی و تعداد آنها پیامد، مواجهه، مخدوش‌کننده، اثرات مقابل مشخص گردند؛ به این صورت که باید پیامد تحت بررسی، مواجهه موردنظر و عواملی که ممکن است در مطالعه نقش مخدوش‌کننده داشته و یا با مواجهه و پیامد تحت‌ بررسی، اثر متقابل داشته باشند، به‌خوبی تعریف و مشخص شوند. نحوه اندازه‌گیری داده‌ها همچنین نحوه اندازه‌گیری پیامد یا مواجهه توضیح داده شود.

در بخش روش‌ها و زیرمجموعه آمار بیانیه استروب توصیه شده است: محاسبه حجم نمونه، روش گروه‌بندی و علت آن مشخص گردد؛ به این صورت که چنانچه متغیرهای کمی تحت مطالعه به‌صورت گروه‌بندی‌شده تجزیه و تحلیل و گزارش گردیده‌اند، باید در مورد روش گروه‌بندی و علت گروه‌بندی توضیح داده شود. روش آماری و نرم‌افزار تجزیه و تحلیل زیرگروه‌ها، قطع پیگیری، تحلیل حساسیت و ذکر تعداد افراد تحت مطالعه مشخص گردد؛ به این صورت که تعداد افراد تحت مطالعه در هر مرحله ذکر شود، به‌عنوان‌مثال تعداد افرادی که بالقوه واجد شرایط ورود به مطالعه بوده‌اند، تعداد افرادی که از نظر معیارهای ورودی، مورد بررسی قرار گرفته‌اند، تعداد افرادی که شایستگی آنها برای ورود به مطالعه مورد تأیید قرار گرفته است، تعداد افرادی که وارد مطالعه شده‌اند، تعداد افرادی که تا انتهای مطالعه پیگیری شده‌اند و بالاخره تعداد افرادی که مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفته‌اند. دلیل عدم شرکت افراد در مطالعه، رسم فلوچارت، مشخصات افراد تحت مطالعه، خصوصیات افراد تحت مطالعه از نظر مشخصات جمعیت‌شناسی، باید لحاظ گردد. برآورد اندازه اثر کلی، برآورد خام و مطابقت‌داده‌شده، باید لحاظ گردد. ممکن است اندازه اثر محاسبه‌شده به‌صورت خام گزارش شود، ولی در شرایطی که عوامل مخدوش‌کننده بر نتایج مطالعه اثرگذار باشند، باید نتایج به‌صورت مطابقت داده‌شده هم گزارش گردد. چنان چه اندازه اثر به‌صورت مطابقت‌داده‌شده گزارش شود، باید متغیر یا متغیرهای مخدوش‌کننده‌ای که بر روی آنها تطابق صورت گرفته است، نیز بیان گردد.

در بخش نتایج بیانیه استروب توصیه شده است: نتایج کلیدی مشخص شود؛ به این صورت که نتایج کلیدی مرتبط با اهداف مطالعه باید در قسمت نخست بحث آورده شود و محدودیت‌های مطالعه در قسمت انتهایی گزارش لحاظ گردد، محدودیت‌های اجرایی مطالعه به‌ویژه تأثیر عواملی که باعث سوگیری نتایج مطالعه می‌شوند و همچنین جهت سوگیری ذکر شود.

در بخش بحث بیانیه استروب توصیه شده است: تفسیر و مقایسه نتایج با مطالعات مشابه مشخص شود؛ به این
صورت که چنانچه قبلاً مطالعات مشابهی در این زمینه صورت گرفته است، باید نتایج آنها با نتایج مطالعه انجام‌شده، مقایسه و تفسیر گردد و همچنین در خصوص تعمیم‌پذیری نتایج مطالعه نیز بحث گردد.

و در انتهای چک‌لیست بیانیه استروب توصیه شده است که منابع مالی یا به‌عبارت‌دیگر، حامیان مالی مطالعه ذکر گردد. به این صورت که اشاره به منابع مالی و تأمین بودجه لازم جهت اجرای مطالعه و همچنین نقش و تأثیر عوامل تأمین‌کننده بودجه بر روند اجرایی مطالعه باید مورد توجه قرار گیرد (جدول 1) ]29[.

جدول 1- چک‌لیست استروب

نقاط قوت بیانیه استروب

نکته مهمی که در بیانیه استروب مورد تأکید قرار گرفته، آن است که هدف از ارائه چک‌لیست استروب، ارائه توصیه‌هایی به‌منظور شفاف نمودن هر چه بیشتر طراحی، روش اجرا و یافته‌های مطالعات مشاهده‌ای است و این بیانیه به‌هیچ‌وجه به دنبال دیکته نمودن متدولوژی مشخص یا چهارچوب خاصی برای گزارش‌نویسی مطالعات مشاهده‌ای نیست؛ به‌عبارت‌دیگر، هدف بیانیه استروب، «گزارش» هرچه بهتر مطالعات مشاهده‌ای و نه «اجرای» هرچه بهتر این مطالعات است. از دیگر نقاط قوت این بیانیه، امکان ویرایش و بهبود کیفی بیانیه استروب توسط صاحب‌نظران است؛ به این صورت که بنیان‌گذاران بیانیه، متخصصین را دعوت به ارائه پیشنهادهای جدید در راستای ارتقای بیانیه نموده‌اند ]28[.

نقاط ضعف بیانیه استروب

به‌کارگیری ارکان بیانیه استروب منجر به بهبود کیفیت گزارش‌دهی مطالعات مشاهده‌ای می‌گردد، اما با توجه به گستردگی حیطه تحت پوشش مطالعات اپیدمیولوژی و با مدنظر قرار دادن این نکته که در بیانیه منتشرشده استروب در سال 2007 میلادی، صرفاً به سه نوع مطالعه کوهورت، مطالعات مورد-شاهدی و مطالعات مقطعی پرداخته شده بود. نقاط ابهامی برای سایر تحقیقات تحت پوشش مطالعات مشاهده‌ای وجود داشت و همین امر باعث شد دو الحاقیه در سال‌های 2009 و 2011 میلادی به این بیانیه وارد شود. الحاقیه اول با هدف پوشش‌دهی مطالعات بررسی روابط ژنتیکیGenetic Association Studies (STREGA) ]30[ و الحاقیه دوم برای پوشش دادن مطالعات اپیدمیولوژی مولکولی (STROB-ME) Molecular epidemiology studies به این بیانیه صورت پذیرفت ]31[. علی‌رغم اضافه شدن این دو نوع مطالعه به بیانیه استروب، اما همچنان برخی مطالعات مشاهده‌ای تحت پوشش کامل بیانیه اصلاح‌شده استروب نمی‌باشند، از جمله این موارد می‌توان به مطالعات اکولوژیک (Ecological studies) اشاره نمود] 33-32[.

این درحالی است که مطالعات اکولوژیک علی‌رغم همه محدودیت‌های خود نظیر احتمال رخداد مغلطه اکولوژیک (Ecological fallacy) و یا محدودیت کنترل متغیرهای مخدوش‌کننده (Confounding variables)، از ارزش بسیار بالایی برخوردار می‌باشند. از جمله کاربردهای مطالعه اکولوژیک به‌ویژه در بررسی ارتباط بین متغیرهای مختلف نظیر مسائل اجتماعی- اقتصادی با بیماری‌ها، آسیب‌ها و پیامدهای مرتبط با آنها به‌ویژه در سطوح جغرافیایی مختلف نظیر شهرستان‌ها و استان‌های یک کشور، می‌توان اشاره نمود ]34[. از همین‌رو، ضروری است طراحان بیانیه استروب به‌منظور پوشش دادن مطالعات اکولوژیک نسبت به تجدیدنظر در این بیانیه و یا طراحی یک الحاقیه جدید همت بگمارند ]32[؛ شایان‌ذکر است این موضوع مورد موافقت بنیان‌گذاران بیانیه نیز قرار گرفته است] 35[.

با توجه به اهمیت و جایگاه زمان در ارائه نتایج پزشکی، از دیگر نقاط ضعف بیانیه استروب، عدم‌پوشش مطالعات غیرتصادفی بالینی است. با توجه به این نقیصه در سال 2012 یک کارگروه تخصصی چک‌لیست بیانه‌ای تحت عنوانConducted using Observational Routinely-collected health Data (RECORD) را بررسی نمودند. این بیانیه بین‌المللی، دستورالعمل گزارش‌دهی داده‌های روتین بهداشتی مشتمل بر اطلاعات اداری بهداشتی، ثبت الکترونیک اطلاعات بهداشتی، اطلاعات مراقبت‌های بهداشتی اولیه و ثبت بیماری می‌باشد. این بیانیه با ورود محققینی که به‌طورمعمول به بررسی و جمع‌آوری داده‌های بهداشتی می‌پرداختند، اعم از پژوهشگران سلامت، پزشکان، سردبیران مجله‌ها و متخصصین مختلف در تمام جنبه‌های مراقبت‌های بهداشتی، انتشار و توسعه یافت ]38-36[.

ارزیابی عملکرد بیانیه استروب

در ادامه به‌منظور بررسی عملکرد بیانیه استروب در ارتقای کیفی مقالات مشاهده‌ای، به بررسی برخی از جدیدترین مقاله‌های منتشرشده از منظر لحاظ بندهای بیانیه استروب در مقالات مرتبط پرداخته خواهد شد.

مطالعات داخلی

در مطالعه منتشرشده‌ای در سال 1387 به بررسی کیفیت گزارش نتایج مطالعات کوهورت قبل از صدور بیانیه STROBE پرداخته شد. در این مطالعه 60 مقاله کوهورت در 6 مجله معتبر منتشره قبل از سال 2007 به‌صورت انتخابی بررسی شد، بیشترین و کمترین بندهایی استفاده‌شده از بیانیه استروب در مقالات مربوطه، به‌ترتیب مربوط به رسم فلوچارت در 33 درصد موارد و زمینه تحقیق و فقدان دانش کافی در رابطه با موضوع موردمطالعه، که در 100 درصد مقاله‌ها لحاظ شده بود ]39[.

مطالعات خارجی

در مطالعه منتشرشده‌ای در سال 2001، کیفیت مقالات کارآزمایی بالینی بر اساس بیانیه کانسورت بررسی شد. برای این منظور 211 مقاله از 4 مجله BMJ, JAMA, and The Lancet (به‌عنوان مجله‌های اتخاذکننده کانسورت) و The New England Journal of Medicine (به‌عنوان مجله غیراتخاذکننده کانسورت) در سال‌های 1994 و 1998 بررسی شد. مقایسه لحاظ بندهای چک‌لیست کانسورت در مقالات کارآزمایی منتشره در سال 1994 در تمامی 4 مجله در سال 1998 افزایش یافته بود و این افزایش در 3 مجله تخصصی کانسورت معنادار بود (میانگین تغییرات 7/3 در دامنه 3/5-1/2). تعداد مقالات مبهم در هر 4 مجله کاهش یافته بود و این کاهش در مجلات تخصصی معنادار بوده است ]40[.

در مطالعه منتشرشده‌ای در سال 2008، کیفیت مقالات کارآزمایی بالینی بر اساس بیانیه کانسورت و استریکا بررسی شد. برای این منظور 90 مقاله از 266 مقاله استخراج‌شده به‌صورت راندوم، در سه بازه زمانی متفاوت 95-1994، 2000-1999 و 2005-2004 بررسی و مقایسه شد. بر اساس نتایج حاصله، تفاوت آماری معناداری بر اساس لحاظ بندهای بیانیه کانسورت در مقاله‌های منتشره در هر بازه زمانی مشاهده شد، این در حالی بود که تفاوت معناداری در استفاده از بندهای بیانیه در مقالات منتشره قبل و 3 الی 4 سال پس از بیانیه استریکا مشاهده نگردید ]41[.

در مطالعه منتشرشده‌ای در سال 2009، کیفیت مقالات کارآزمایی بالینی منتشره در مجلات پزشکی ژاپن در سال 2004، بررسی شد. بدین‌منظور 98 مقاله از پایگاه MEDLINE بررسی گردید. بر اساس نتایج حاصله، تنها 6 بند از 29 بند چک‌لیست کانسورت در بیش از 80 درصد مقاله‌ها لحاظ شده بود. در بخش متدلوژی مقالات، 23 درصد تعیین حجم نمونه، 39 درصد تصادفی بودن انتخاب نمونه‌ها، 29 درصد کور بودن (blinding)، 17 درصد محرمانه بودن، 53 درصد تعداد موارد تجزیه و تحلیل، 6 درصد ارائه نمودار، 82 درصد بررسی بندهای مازاد بر بیانیه، 92 درصد کسب رضایت آگاهانه و 82 درصد تصویب کمیته اخلاق و در 20 درصد موارد بیان منابع مالی تحقیق، ارائه شده بود ]42[.

در مطالعه منتشرشده‌ای در سال 2009، انطباق مقالات کانسورت و استروب در مبتلایان به بیماری دژنراسیون ماکولا وابسته به سن بررسی شد. بر اساس نتایج حاصله، از 37 مطالعه کانسورت میانگین کیفیت مقالات 83 درصد در دامنه (درصد 95-65 درصد)، از 35 مطالعه استروب میانگین کیفیت مقالات 70 درصد در دامنه (94 درصد-46 درصد) گزارش شده بود  ]43[.

در مطالعه منتشرشده‌ای در سال 2012، کیفیت مقالات استروب و کانسورت منتشره در کنگره پیشگیری از آسیب‌دیدگی‌های ورزشی بررسی شد و بر این اساس مشخص گردید که کیفیت مقالات کانسورت ارائه‌شده در سال 2005 در مقایسه با سال 2008 به ترتیب از 9/0± 8/5 به 9/2± 6/8 (p=0.001) و کیفیت مقالات استروب ارائه‌شده در سال 2005 در مقایسه با سال 2008 از 6/1±9/7 به 7/1±9/9 ارتقا یافته بود ( p<0.001) ]44[.

در مطالعه منتشرشده‌ای در سال 2012، کیفیت مقالات کارآزمایی بالینی پیرامون اثر دارو و روش‌های پزشکی در ارتقاء درمان بیماری‌ها در یکی از بیمارستان‌های اسپانیا که در بازه زمانی 2002 تا 2008 در پایگاه‌های MEDLINE و کتابخانه Cochrane منتشر شده بودند، بر اساس بیانیه کانسورت بررسی شد. بر اساس نتایج حاصله، بیانگر افزایش کمی و کیفی مجلات ناشر مطالعات کارآزمایی در گذر زمان بوده است؛ به این صورت که در عنوان، خلاصه، مقدمه و بحث در مقالات عمدتاً از بیانیه کانسورت پیروی شده بود، اما بخش‌های مرتبط با جزییات متدلوژی و بحث پیرامون محدودیت‌ها، دارای ضعف بیشتری بودند ]45[.

در مطالعه منتشرشده‌ای در سال 2014 میلادی که با هدف بررسی انطباق مقالات پژوهشی از نوع مقطعی در حیطه پزشکی عمومی، منتشره در مجلات هندی با بیانیه استروب انجام گرفت. 96 مقاله از سایت مجلات دانلود شد و 80 مقاله مقطعی مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج حاصله حدوداً 46 درصد (37 مقاله از 80 مقاله) از مقالات، 15-12 آیتم از بیانیه را در مقالات لحاظ کرده بودند. دلایل عدم مشارکت، تجزیه و تحلیل، تعمیم و منبع مالی در کمتر از 25 درصد مقالات لحاظ شده بود و در هیچ‌یک از مقالات، تمامی آیتم‌های بیانیه مورد استفاده قرار نگرفته بود. این مطالعه نشان می‌دهد که کیفیت گزارش مطالعات پزشکی مقطعی در مجله‌های منتشره در هندوستان رضایت‌بخش نیست ]46[.

در مطالعه منتشرشده‌ای در سال 2014، انطباق مقالات کوهورت و مورد-شاهدی در مجلات پزشکی کشور کره در سال‌های 1992 تا 2009 بررسی شد. از 84 مقاله مورد ‌بررسی، روش و طراحی مطالعه در 10 درصد، سوگیری در 13 درصد و برآورد حجم نمونه در 0 درصد، شرکت‌کنندگان در 6 درصد و داده‌های توصیفی در 5 درصد موارد گزارش شده بود ]47[.

در مطالعه منتشرشده‌ای در سال 2014 کیفیت مقالات شفاهی استروب و کانسورت و Timmer criteria، ارائه‌شده  در کنگره ملی جراحی بررسی شد و بر این اساس مشخص گردید که کمیت و کیفیت مقالات ارائه‌شده در کنگره‌های سال 2012 در مقایسه با 2010 تفاوت معناداری نداشته است؛ این در حالی بود که تفاوت معنی‌داری بین ارزیابی داوران از کیفیت مقالات استروب، کانسورت و Timmer criteria ارائه‌شده در دو کنگره مشاهده شد ]48[.

در مطالعه منتشرشده‌ای در سال 2014 کیفیت خلاصه مقالات کارآزمایی بالینی منتشرشده در پایگاه‌های MEDLINE/PubMed پیرامون انکولوژی در فاصله سال‌های 2005 تا 2007 (قبل از بیانیه کانسورت) و 2010 تا 2012 (پس از بیانیه کانسورت) بررسی شد، برای این منظور 18 پارامتر مدنظر بیانیه کانسورت، بررسی شد. بر اساس نتایج، میانگین کیفیت پارامترهای بررسی‌شده در بازه زمانی اول، 2/8 (با دامنه 13-5) و در بازه زمانی دوم 9/9 (با دامنه 18-5) بوده است. ضریب تأثیر بالای مجله، از جمله عوامل غیرمرتبطی بوده که ارتباط معناداری با کیفیت مقالات کانسورت داشته است (P < 0.001) ]49[.

در مطالعه منتشرشده‌ای در سال 2015 میلادی، با هدف بررسی انطباق مقالات منتشره در زمینه جراحی پلاستیک با بیانیه استروب که شامل تمامی مطالعات هم‌گروه، مقطعی و مورد-شاهدی منتشره در 5 مجله معتبر بود، مشخص گردید که از 136 مقاله اولیه استخراج‌شده، 96 مقاله واجد شرایط ورود به مطالعه بوده‌اند. بر اساس نتایج حاصله میانگین به‌کارگیری بندهای بیانیه استروب در این مقالات معادل 4/12 (در دامنه 1/20-2 و با انحراف معیار 36/3) بوده است؛ عمده‌ترین نقیصه مقالات مزبور در عنوان و چکیده آنها بوده است، به‌صورتی که در 30 درصد مقالات عنوان و چکیده مطابق بیانیه نبوده است؛ توصیف مکان و تاریخ‌های مربوطه، در 24 درصد مقالات مطابق بیانیه نبوده است؛ در 20 درصد از مقالات، گزارش تعداد افراد در هر مرحله مطابق بیانیه نبوده است و همچنین در 40 درصد از مقالات بحث در مورد محدودیت‌ها با بیانیه مطابقت نداشته است ]22[.

در مطالعه منتشرشده‌ای در سال 2015 میلادی با هدف بررسی انطباق مقالات منتشره پیرامون اختلالات صوتی در افراد مسن، با بیانیه استروب بررسی و مشخص گردید که به‌کارگیری توصیه‌های بیانیه در هیچ‌یک از مقالات بررسی‌شده رضایت‌بخش نبوده است ]50[.

در مطالعه منتشرشده‌ای در سال 2015 در پرو، با بررسی مقالات در پایگاه‌هایMEDLINE/PubMed, LILACS SciELO, LIPECS and BVS-Peru ، 17 مطالعه پیرامون سندرم متابولیک در نوجوانان بررسی شد. بر این اساس مشخص گردید که 1 مورد (8 درصد) از مقاله‌ها بر مبنای بیانیه استروب به تجزیه تحلیل داده‌ها پرداخته بود؛ در 3 مورد (18 درصد) فلوچارت ترسیم شده بود؛ در 4 مورد (24 درصد) داده‌های ازدست‌رفته بیان شده بود و در 4 مورد (24 درصد) تعداد شرکت‌کنندگان در هر مرحله از مطالعه، لحاظ شده بود ]51[.

در مطالعه منتشرشده‌ای در سال 2015، به‌منظور بررسی عملکرد بیانیه‌های STROBE, CONSORT PRISMA. در 7 مجله عمومی اروپایی، تعداد 3457 مقاله منتشرشده در سال‌های 2010 تا 2013 بررسی شدند. بر اساس نتایج، 51 درصد مقالات از بیانیه‌های مزبور پیروی کرده بودند و از جمله، 6/0 درصد-0 از مقالات بر اساس بیانیه STROBE تنظیم شده بودند ]52[.

یکی از دستورالعمل‌های منتج از استروب عبارت است از "STROBE-RDS" Respondent-driven sampling (RDS)؛ این دستورالعمل به‌منظور مطالعات اپیدمیولوژی در گروه‌هایی که تأمین نمونه در آنها سخت می‌باشد، از جمله بیماران مبتلا به  ایدز، انجام می‌گیرد. در مطالعه منتشرشده‌ای در سال 2015 با بررسی مقالات منتشره در پایگاه‌هایMEDLINE ، EMBASE ، Global Health از سال 1910 تا 2013، تعداد 460 مقاله از 69 کشور بررسی شد؛ بر اساس نتایج آن، 12 بند از 22 بند چک‌لیست استروب دستخوش تغییراتی شده بود و دو بخشی که به شکل ویژه نیازمند بازنگری در بیانیه STROBE-RDS می‌باشد، عبارت‌اند از انتخاب شرکت‌کنندگان و تجزیه و تحلیل آماری نمونه‌ها ]53[.

در مطالعه منتشرشده‌ای در سال 2016، به‌منظور بررسی عملکرد بیانیه، تمامی مقالات هم‌گروه و مورد-شاهدی در پایگاه MEDLINE  در 5 مجله پزشکی عمومی و 5 مجله اپیدمیولوژی بررسی شد. 174 مقاله قبل از ارائه بیانیه و 220 مقاله پس از ارائه بیانیه استروب مقایسه گردید. بر اساس نتایج حاصله، میانه استفاده از بندهای بیانیه در مقالات منتشره در قبل و بعد از صدور بیانیه مشابه بوده است (P=0.01)؛ به این صورت که میانه بندهای لحاظ شده در مقالات منتشره قبل از بیانیه 4 (5-3) و بعد از بیانیه 4 (5-75/3) بوده است ]54[.

در مطالعه منتشرشده‌ای در سال 2016 میلادی، با هدف بررسی انطباق 78 مقاله منتشره پیرامون مقاومت به متی‌سلین در Staphylococcus aureus و یا Acinetobacter  مقاوم در برابر چند دارو، با بیانیه استروب مشخص گردید که به‌طورکلی کیفیت مقالات منتشره پایین است؛ به این صورت که بندهای بیانیه استروب شامل تجزیه و تحلیل و مطالعه اهداف آماری، در کمتر از 25٪ مقالات رضایت‌بخش بوده است و در بیش از نیمی از مقالات، به معیارهایی مانند ذکر خلاصه هدفمند، بیان احتمال سوگیری، نحوه برخورد با عوامل مخدوش‌کننده، توضیح درباره تعمیم‌پذیری و حجم نمونه، توجه نشده بود ]55[.

بحث

ارزیابی مقالات منتشرشده پس از ارائه بیانیه استروب، حاکی از عدم لحاظ قابل‌ملاحظه بندهای مدنظر بیانیه استروب در مقالات مشاهده‌ای بوده است، مطالعات پیشین نویسندگان در ارتباط با بررسی عملکرد بیانیه‌های استارد، پریزما و کانسورت نیز بیانگر عدم به‌کارگیری دقیق مفاد این بیانیه‌ها در مطالعات تخصصی بوده است ]58-56[. آگاهی از استانداردهای علمی گزارش‌دهی مطالعات،  امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر برای بهبود کیفیت پژوهش‌ها، ارتقاء جایگاه علمی ایران و محققین ایرانی به شمار می‌رود. استفاده از استانداردهای علمی در مرحله طراحی مطالعه و همچنین آموزش این بیانیه‌ها در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی، در فراگیر کردن استاندارهای علمی حائز اهمیت می‌باشد ]59[. عدم آگاهی و ناآشنایی محققین با بیانیه استروب، عدم‌ اطلاع‌رسانی مجلات به محققین در مورد طراحی تحقیق بر مبنای بیانیه استروب و همچنین عدم قاطعیت مجلات مرتبط در خودداری از چاپ مقالاتی که به شکل قابل‌ملاحظه‌ای از بیانه استروب تبعیت نکرده‌اند، از جمله مهم‌ترین دلایل عدم کاربرد عملی بیانیه استروب در مطالعات مشاهده‌ای بوده است. همان‌گونه که تاکنون دو الحاقیه به بیانیه استروب الحاق گردیده، بهتر است این بیانیه با پیشنهادهایی جدید، به‌منظور پوشش‌دهی بیشتر بیانیه بر سایر مطالعات اپیدمیولوژیک و رفع نقایص و کاستی‌های احتمالی توسط صاحب‌نظران و متخصصین، تکمیل و تحکیم گردد. با توجه به بررسی کیفیت مقالات مشاهده‌ای منتشرشده در سال‌های اخیر مشخص گردید پس از ارائه بیانیه استروب، بندهای مدنظر بیانیه استروب به‌صورت کاملی در مقالات مشاهده‌ای تجلی نیافته است و به شکل صحیحی از بیانیه‌های علمی در طراحی و گزارش‌دهی مقالات استفاده نمی‌شود.

نتیجه‌گیری

بیانیه‌های علمی با هدف ارتقاء کیفی مطالعات، تهیه و تنظیم می‌گردند، عدم به‌کارگیری بیانیه‌ها به‌تدریج منجر به کاهش کیفیت مطالعات می‌گردد. نتایج مطالعه حاضر بیانگر عدم تجلی قابل‌ملاحظه بیانیه استروب در مطالعات مشاهده‌ای می‌باشد و این به آن معناست که در تعمیم نتایج مطالعات مشاهده‌ای به جامعه، بهتر است احتیاط بیشتری صورت گیرد.

تشکر و قدردانی

نویسندگان مقاله، مراتب کمال ارادت خود را به داوران فرهیخته که با بررسی دقیق و پیشنهادهای ارزنده خود به رفع نواقص این مطالعه کمک کردند، اعلام می‌دارند.

.

References

[1]  Pearce N. Classification of epidemiological study designs. Int J Epidemiol 2012; 41(2): 393-7.

[2]  Ressing M, Blettner M, Klug SJ. Data analysis of epidemiological studies. Deutsches Arzteblatt Int 2010; 107(11): 187-92.

[3]  Rohrig B, du Prel J-B, Wachtlin D, Blettner M. Types of study in medical research. Dtsch Arztebl Int 2009; 106: 262-8.

[4]  Konig J, van Ewijk R, Kuhr K, Schmidberger H, Wockel A, Kreienberg R, et al. Radiotherapy effects on early breast cancer survival in observational and randomized studies: a systematic analysis of advantages, disadvantages and differences between the two study types. Breast Canc 2015; 1-10.

[5]  Finazzi-Agrò E, Topazio L, Perugia C, Lombardi G, Celso MF, De Nunzio C, et al. The use of oxybutynin in patients treated by means of botulinum neurotoxin A for neurogenic detrusor overactivity: an observational study. Spinal Cord 2013; 51(8): 637-41.

[6]  Sadeghi E, Baboli A. Complications of legation of femoral pseudo aneurysm in IVDU's. J of Kermanshah Uni of Med Sci 2013; 16(7): 581-4.

[7]  Funai EF, Rosenbush EJ, Lee M-J, Del Priore G. Distribution of study designs in four major US journals of obstetrics and gynecology. Gynecol Obstet Invest 2001; 51(1): 8-11.

[8]  Barnett K, Mercer SW, Norbury M, Watt G, Wyke S, Guthrie B. Epidemiology of multimorbidity and implications for health care, research, and medical education: a cross-sectional study. Lancet 2012; 380(9836): 37-43.

[9]  Kan R, Robotti C, Shanken J. Pricing Model Performance and the Two‐Pass Cross‐Sectional Regression Methodology. J Finance 2013; 68(6): 2617-49.

[10]         Mason WM, Fienberg S. Cohort analysis in social research: Beyond the identification problem: Springer Science & Business Media; 2012.

[11]         Hosmer Jr DW, Lemeshow S, Sturdivant RX. Logistic Regression for Matched Case‐Control Studies. Applied Logistic Regression, Third Edition. 2013: 243-68.

[12]         Maskarinec G, Harmon B, Ollberding N, Wilkens L, Henderson B, Kolonel L, et al. Excess Body Weight Is Not Associated with Colorectal Cancer Survival: The Multiethnic Cohort. The FASEB J 2015; 29 (1 Supplement): 406.7.

[13]         Williams G, Bell G, Buys J, Moriarty T, Patel A, Sunderland R, et al. The prevalence of pain at home and its consequences in children following two types of short stay surgery: a multicenter observational cohort study. Pediatric Anesthesia 2015; 25(12): 1254-63.

[14]         Finlayson J, Jackson A, Mantry D, Morrison J, Cooper SA. Types and Causes of Injuries of Carers of Adults With Intellectual Disabilities: Observational Study. J of Policy and Practice in Intellectual Disabilities 2015; 12(3): 181-9.

[15]         Scales CD, Norris RD, Peterson BL, Preminger GM, Dahm P. Clinical research and statistical methods in the urology literature. J Urol 2005; 174(4): 1374-9.

[16]         Pocock SJ, Collier TJ, Dandreo KJ, De Stavola BL, Goldman MB, Kalish LA, et al. Issues in the reporting of epidemiological studies: a survey of recent practice. BMJ 2004; 329(7471): 883.

[17]         von Elm E, Altman DG, Egger M, Pocock SJ, Gotzsche PC, Vandenbroucke JP. The Strengthening the Reporting of Observational Studies in Epidemiology (STROBE) Statement: guidelines for reporting observational studies. Int J Surg (London, England) 2014; 12(12): 1500-24.

[18]         Vandenbroucke JP, Von Elm E, Altman DG, Gotzsche PC, Mulrow CD, Pocock SJ, et al. Strengthening the Reporting of Observational Studies in Epidemiology (STROBE): explanation and elaboration. Ann Intern Med 2007; 147(8): W-163-W-194.

[19]         Von Elm E, Altman D, Egger M, Pocock S, Gotzsche P, Vandenbroucke J. the STROBE Initiative and the STROBE Initiative Strengthening the Reporting of Observational Studies in Epidemiology (STROBE) statement: guidelines for reporting observational studies. Lancet 2007; 3709596: 1453-7.

[20]         Vandenbroucke JP, von Elm E, Altman DG, Gotzsche PC, Mulrow CD, Pocock SJ, et al. Strengthening the Reporting of Observational Studies in Epidemiology (STROBE): explanation and elaboration. Int J Surg (London, England). 2014; 12(12): 1500-24.

[21]         White RG, Hakim AJ, Salganik MJ, Spiller MW, Johnston LG, Kerr L, et al. Strengthening the Reporting of Observational Studies in Epidemiology for respondent-driven sampling studies: "STROBE-RDS" statement. J Clin Epidemiol 2015; 68(12): 1463-71.

[22]         Agha RA, Lee SY, Jeong KJ, Fowler AJ, Orgill DP. Reporting Quality of Observational Studies in Plastic Surgery Needs Improvement: A Systematic Review. Ann Plast Surg 2016; 76(5): 585-9.

[23]         da Costa BR, Cevallos M, Altman DG, Rutjes AW, Egger M. Uses and misuses of the STROBE statement: bibliographic study. BMJ Open 2011; 1(1): e000048.

[24]         Tapia JC, Ruiz EF, Ponce OJ, Malaga G, Miranda J. Weaknesses in the reporting of cross-sectional studies according to the STROBE statement: the case of metabolic syndrome in adults from Peru. Colombia medica (Cali, Colombia) 2015; 46(4): 168-75.

[25]         Langan SM, Cook C, Benchimol EI. Improving the reporting of studies using routinely collected health data in physical therapy. J Orthop Sports Phys Ther 2016; 46(3): 126-7.

[26]         Johansen M, Thomsen SF. Guidelines for Reporting Medical Research: A Critical Appraisal. International Scholarly Research Notices. 2016; 2016.

[27]         von Elm E, Altman DG, Egger M, Pocock SJ, Gotzsche PC, Vandenbroucke JP, et al. The Strengthening the Reporting of Observational Studies in Epidemiology (STROBE) statement: guidelines for reporting observational studies. Int J Surg 2014; 12(12): 1495-99.

[28]         STROBE Website. http://www.strobe-statement. org/ available 2016-03-06.

[29]         Strobe Website. http://www.strobe-statement. org/index.php?id=available-checklists available 2016-03-06.

[30]         Little J, Higgins JP, Ioannidis JP, Moher D, Gagnon F, von Elm E, et al. Strengthening the reporting of genetic association studies (STREGA)—an extension of the strengthening the reporting of observational studies in epidemiology (STROBE) statement. J Clin Epidemiol 2009; 62(6): 597-608. e4.

[31]         Gallo V, Egger M, McCormack V, Farmer PB, Ioannidis J, Kirsch‐Volders M, et al. STrengthening the Reporting of OBservational studies in Epidemiology–Molecular Epidemiology (STROBE‐ME): An extension of the STROBE statement. European J Clin Invest 2012; 42(1): 1-16.

[32]         Rezaeian M. A call for revising the strengthening the reporting of observational studies in epidemiology statement to include ecologic studies. J Clin Epidemiol 2014; 67(7): 836-7.

[33]         Rezaeian M. The Necessity of Revising the STROBE Statement in Order to Cover Ecological Studies. RUMS 2015; 13(8): 653-4 [Farsi].

[34]         Rezaeian M, Dunn G, St Leger S, Appleby L. Geographical epidemiology, spatial analysis and geographical information systems: a multidisciplinary glossary. J Epidemiol Community Health 2007; 61(2): 98-102.

[35]         Cevallos M, Poole C, von Elm E, Altman D, Egger M. Response to Rezaeian: Strengthening the Reporting of Observational Studies in Epidemiology (STROBE) extension for ecological studies. J Clin Epidemiol 2014; 67(7): 837-8.

[36]         Nicholls SG, Quach P, von Elm E, Guttmann A, Moher D, Petersen I, et al. The REporting of Studies Conducted Using Observational Routinely-Collected Health Data (RECORD) statement: methods for arriving at consensus and developing reporting guidelines. PloS one 2015; 10(5): e0125620.

[37]         Benchimol EI, Smeeth L, Guttmann A, Harron K, Moher D, Petersen I, et al. The REporting of studies Conducted using Observational Routinely-collected health Data (RECORD) Statement. PLoS Med 2015; 12(10): e1001885.

[38] RECODRE Website. http://record-statement.org/ available 2016-10-05.

[39] Jalalpour A, Tajik P, Yazdizadeh B, Sehat M, Salehi A, Rezaee M, et al. Check the quality of cohort studies reporting results before present of SRTOBE statement. IJE 2008; 5(1): 17-26.

[40]         Use of the CONSORT statement and quality of reports of randomized trials: a comparative before-and-after evaluation. Moher D, Jones A, Lepage L; CONSORT Group (Consolidated Standards for Reporting of Trials). JAMA 2001; 285(15): 1992-5.

[41]         Prady SL, Richmond SJ, Morton VM, Macpherson H. A systematic evaluation of the impact of STRICTA and CONSORT recommendations on quality of reporting for acupuncture trials. PLoS One 2008; 3(2): e1577.

[42]         Uetani K, Nakayama T, Ikai H, Yonemoto N, Moher D. Quality of reports on randomized controlled trials conducted in Japan: evaluation of adherence to the CONSORT statement. Intern Med 2009; 48(5): 307-13.

[43]         Fung AE, Palanki R, Bakri SJ, Depperschmidt E, Gibson A. Applying the CONSORT and STROBE statements to evaluate the reporting quality of neovascular age-related macular degeneration studies. Ophthalmology 2009; 116(2): 286-96.

[44]         Yoon U, Knobloch K. Quality of reporting in sports injury prevention abstracts according to the CONSORT and STROBEcriteria: an analysis of the World Congress of Sports Injury Prevention in 2005 and 2008. Br J Sports Med 2012; 46(3): 202-6.

[45]         Dasi F, Navarro-Garcia MM, Jimenez-Heredia M, Magraner J, Vina JR, Pallardó FV, Cervantes A, Morcillo E. Evaluation of the quality of publications on randomized clinical trials using the Consolidated Standards of Reporting Trials (CONSORT) statement guidelines in a Spanish tertiary hospital. J Clin Pharmacol 2012; 52(7): 1106-14.

[46]         Jeelani A, Malik W, Haq I, Aleem S, Mujtaba M, Syed N. Cross-sectional studies published in Indian journal of community medicine: evaluation of adherence to strengthening the reporting of observational studies in epidemiology statement. Ann Med Health Sci Research 2014; 4(6): 875-8.

[47]         Kim MR, Kim MY, Kim SY, Hwang IH, Yoon YJ. The quality of reporting of cohort, case-control studies in the korean journal of family medicine. Korean J Fam Med 2012; 33(2): 79-88.

[48]         Hasbahceci M, Başak F, Uysal O. Evaluation of reporting quality of the 2010 and 2012 National Surgical Congress oral presentations by CONSORT, STROBE and Timmer criteria. Ulus Cerrahi Derg 2014 Sep 1; 30(3): 138-46.

[49]         Ghimire S, Kyung E, Lee H, Kim E^. Oncology trial abstracts showed suboptimal improvement in reporting: a comparative before-and-after evaluation using CONSORT for Abstract guidelines. J Clin Epidemiol 2014; 67(6): 658-66.

[50]         De Araujo Pernambuco L, Espelt A, Balata PM, de Lima KC. Prevalence of voice disorders in the elderly: a systematic review of population-based studies. European archives of oto-rhino-laryngology: official journal of the European Federation of Oto-Rhino-Laryngological Societies (EUFOS): affiliated with the German Society for Oto-Rhino-Laryngology. Head Neck Surg 2015; 272(10): 2601-9.

[51] Tapia JC, Ruiz EF, Ponce OJ, Malaga G, Miranda J. Weaknesses in the reporting of cross-sectional studies according to the STROBE statement: the case of metabolic syndrome in adults from Peru. Colombia Medica (Cali, Colombia). 2015; 46(4): 168-75.

[52]         Mannocci A, Saulle R, Colamesta V, D'Aguanno S, Giraldi G, Maffongelli E, et al. What is the impact of reporting guidelines on Public Health journals in Europe? The case of strobe, consort and prisma. J Public Health (Oxford, England). 2015; 37(4): 737-40.

[53]         White RG, Hakim AJ, Salganik MJ, Spiller MW, Johnston LG, Kerr L, et al. Strengthening the Reporting of Observational Studies in Epidemiology for respondent-driven sampling studies: "STROBE-RDS" statement. J Clin Epidemiol 2015; 68(12): 1463-71.

[54]         Pouwels KB, Widyakusuma NN, Groenwold RH, Hak E. Quality of reporting of confounding remained suboptimal after the STROBE guideline. J Clin Epidemiol 2016; 69: 217-24.

[55]         Tacconelli E, Cataldo MA, Paul M, Leibovici L, Kluytmans J, Schroder W, et al. STROBE-AMS: recommendations to optimise reporting of epidemiological studies on antimicrobial resistance and informing improvement in antimicrobial stewardship. BMJ Open 2016; 6(2): e010134.

[56]         Asar S, Jalalpour S, Ayoubi F, Rahmani MR, Rezaeian M. PRISMA; Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses. RUMS 2016; 15(1): 63-80. [Farsi]

[57] Jalalpour S, Asar S, Ayoubi F, Rahmani MR, Rezaeian M. A Standard for the Reporting of Diagnostic Accuracy Studies. JRUMS 2014; 13(10): 57-68. [Farsi]

[58 Ayoubi F, Rahmani M, Asar S, Jalalpour S, Rezaeian M. The CONSORT (CONsolidated Standards of Reporting Trials). RUMS 2016 in Press. [Farsi]

[59]         Rezaeian M. The application of publication guidelines should extend to cover their desig41]Jalalpour S, Asar S, Ayoubi F, Rahmani MR, Rezaeian M. A Standard for thening stage and protocol writing. Ann Epidemiol 2013; 23(12): 815.