مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

گزارش کوتاه

مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

دوره 15، آذر 1395، 892-885

بررسی فراوانی سوانح و حوادث در شهرستان سقز در سال 1393: یک گزارش کوتاه

مسعود محمدی[1]، اسد احمدی[2]، عظیمه اسماعیلی[3]

دریافت مقاله: 25/7/95      ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 8/8/95      دریافت اصلاحیه از نویسنده: 25/8/95       پذیرش مقاله: 29/8/95

چکیده

زمینه و هدف: حوادث همواره به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل معلولیت‌زا و یا منجر به مرگ در انسان شناخته می‌شود. هدف از این مطالعه، تعیین فراوانی سوانح و حوادث در شهرستان سقز در سال 1393 بود تا زمینه پیشگیری بیشتر فراهم آید.

مواد و روش‌ها: این مطالعه از نوع مقطعی است که در آن از اطلاعات به‌دست‌آمده در برنامه ثبت اطلاعات سوانح و حوادث شبکه بهداشت و درمان شهرستان سقز در سال 1393 استفاده شده است. این اطلاعات بر حسب گروه‌های سنی، جنس، نوع حادثه استخراج و بر حسب فراوانی و درصد گزارش شد.

یافته‌ها: تعداد کل حوادث ثبت‌شده 2525 مورد و شیوع کلی حوادث در هر هزار نفر 6/10 و در مردان 1/15 و در زنان 9/5 در هزار نفر به دست آمد. بیشترین فراوانی و درصد حادثه در مردان، تصادف خودرو با 598 مورد (1/32 درصد) و در زنان، خودکشی با 189 مورد (9/25 درصد) بود. در گروه سنی 25-15 سال، بیشترین حوادث در زنان شامل خودکشی در 101 مورد (7/51 درصد) و در مردان تصادف خودرو در 185 مورد (9/29 درصد) گزارش شد.

نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج این مطالعه، فراوانی سوانح و حوادث در مردان شهرستان سقز و گروه سنی 25-15 سال بالاتر بود که نیازمند توجه بیشتر سیاست‌گذاران سلامت به این موضوع می‌باشد.

واژه‌های کلیدی: شیوع، سوانح، حوادث، سقز

مقدمه

حوادث همواره به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل معلولیت‌زا و یا منجر به مرگ در انسان شناخته می‌شود. بر اساس آمارهای مختلف ضایعات ناشی از حوادث یکی از پنج علت عمده مرگ در کشورهای پیشرفته و درحال‌توسعه است ]2-1. [

سازمان بهداشت جهانی حادثه را رویدادی بدون سابقه که موجب آسیب قابل‌تشخیص می‌شود، می‌داند. در جهان هرساله بیش از 5 میلیون نفر در نتیجه آسیب‌های ناشی از حوادث می‌میرند که یک‌دهم تمام مرگ‌ها را تشکیل می‌دهد ]2[.

در جهان هرسال 2/1 میلیون نفر در اثر حوادث جاده‌ای کشته و بیش از 50 میلیون نفر مجروح یا ناتوان می‌گردند. در کشورهای با درآمد متوسط، 85 درصد مرگ‌ها و 90 درصد ناتوانی‌ها اتفاق می‌افتد و بسیاری از قربانیان هرگز ماشین ندارند و عابر پیاده بوده و حتی بسیاری از آنها کودکان هستند ]5-3[. قربانیان حوادث برخلاف سایر بیماری‌ها، از گروه‌های سنی مولد جامعه‌اند؛ به‌طوری‌که می‌توان گفت 50 درصد مرگ‌های ناشی از حوادث در دنیا در سنین 44-15 سال رخ می‌دهند [6].

 سوانح و حوادث ترافیکی در سراسر دنیا به‌عنوان علت اصلی ناتوانی و مرگ‌ومیر شناخته شده‌اند و یک مشکل بهداشت عمومی در کشورهای درحال‌توسعه و توسعه‌یافته می‌باشند. صدمات ناشی از حوادث تا سال 2020 دومین علت معلولیت در کشورهای درحال‌توسعه و سومین علت مرگ و معلولیت در سراسر دنیا خواهند بود ]8-7[.

در ایران و بر اساس آمارهای منتشرشده 3 درصد تمام مراجعه‌ها به مراکز درمانی به علت آسیب‌های مختلف ناشی از حوادث بوده است ]9[. بر اساس مطالعات دیگر سوانح و حوادث دومین علت مرگ و اولین علت بار بیماری‌ها در ایران بوده است و بر طبق این آمارها سالانه حدود 9 میلیون سانحه در کشور رخ می‌دهد و سوانح و حوادث از علل اصلی بستری شدن و مرگ به‌شمار می‌روند [10-9].

ازآنجاکه در شهرستان سقز چنین مطالعه‌ای صورت نگرفته و لزوم پیشگیری از سوانح و حوادث در هر جامعه‌ای نیازمند اطلاعات مفید و هدفمند است، هدف این مطالعه بررسی فراوانی سوانح و حوادث در شهرستان سقز در سال 1393 بود تا از این طریق حوادث شهرستان به تفکیک تعیین شود و راهنمای سیاست‌گذاران سلامت در زمینه پیشگیری از سوانح در این شهرستان باشد.

مواد و روش‌ها

این مطالعه از نوع مقطعی است که در آن از اطلاعات به‌دست‌آمده در برنامه ثبت اطلاعات سوانح و حوادث شبکه بهداشت و درمان شهرستان سقز در سال 1393 استفاده شده است. این اطلاعات شامل کلیه موارد سوانح و حوادثی است که از مراکز و بیمارستان‌های تابعه شبکه بهداشت (مرکز بهداشت شهرستان سقز و دو بیمارستان امام خمینی (ره) و تأمین اجتماعی) جمع‌آوری شده است.

سقز یکی از شهرهای استان کردستان است که در شمال غربی سنندج (مرکز استان کردستان) و در فاصله 198 کیلومتری آن واقع است و از شمال به استان آذربایجان غربی (شهر بوکان)، از غرب به شهر بانه، از جنوب به مریوان، و از شرق به شهرستان دیواندره منتهی می‌شود. جمعیت این شهرستان بر اساس سرشماری سال 1390، 210820 نفر بوده که شامل 105510 نفر زن و 105310 نفر مرد است ]11[.

جمعیت مورداستفاده در این مطالعه شامل کلیه جمعیت تحت پوشش شهری و روستایی شبکه بهداشت و درمان شهرستان سقز در سال 1393 می‌باشد که از اطلاعات این شبکه استخراج شده است و شامل 237691 نفر در هر دو جنس و به تفکیک، جمعیت مردان 120446 نفر و جمعیت زنان 117245 نفر بود. کلیه سوانح و حوادث ثبت‌شده در سال 1393، 2525 مورد بود.  تمامی موارد ثبت‌شده بر حسب گروه‌های سنی، جنس، نوع حادثه که اطلاعات آن‌ها به‌صورت کامل ثبت شده بود، استخراج و از ورود موارد ثبت‌شده‌ای که دارای اطلاعات ناقص بودند (اطلاعاتی که گروه سنی، نوع حادثه، جنس و سایر اطلاعات درخواستی مطالعه را نداشتند)، به مطالعه جلوگیری شد و سپس با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 22 و بر حسب فراوانی و درصد گزارش شد.

نتایج

در این مطالعه از مجموع 2525 حادثه‌ای که در سال 1393 اتفاق افتاده بود، 1830 مورد (5/72 درصد) آن در
مردان و 695 مورد (5/27 درصد) در زنان گزارش شد. کل جمعیت تحت پوشش مرکز بهداشت شهرستان سقز 237691 نفر بود که از این میان 120446 نفر (6/50 درصد) مرد و 117245 نفر (4/49 درصد) زن بودند. بر این اساس شیوع کلی حوادث در مجموع زن و مرد در هر هزار نفر 6/10 و به تفکیک در مردان 1/15 و در زنان 9/5 در هر هزار نفر گزارش گردید.

بر اساس نتایج گزارش‌شده در جدول 1 که فراوانی و درصد بیشترین سانحه و حادثه را بر حسب جنس نمایش می‌دهد، در مجموع دو جنس مرد و زن بیشترین فراوانی و درصد حوادث شامل تصادف خودرو با 758 مورد (9/30 درصد)، خشونت با 323 مورد (9/11 درصد)، خودکشی 291 مورد (9/10 درصد) بود.

در جنس مرد بیشترین فراوانی و درصد حادثه شامل تصادف خودرو 598 مورد (1/2 درصد)، خشونت 283 مورد (1/15 درصد)، ضربه 203 مورد (9/10 درصد) و سقوط 166 مورد (9/9 درصد) بود؛ درحالی‌که بیشترین فراوانی و درصد حوادث در جنس مؤنث شامل خودکشی 189 مورد (9/25 درصد) و تصادف خودرو 160 مورد (9/22 درصد) بود.

جدول 1- توزیع فراوانی نوع حادثه در شهرستان سقز بر حسب جنس در سال 1393

بر اساس نتایج حاصل از این مطالعه در مجموع دو جنس زن و مرد، بیشترین فراوانی و درصد حوادث در گروه سنی 25-15 سال با 806 مورد (1/32 درصد) و در مردان، بیشترین فراوانی و درصد حوادث در گروه‌های سنی 25-15 سال و 35-26 سال به ترتیب با 595 مورد (9/31 درصد) و 486 مورد (9/25 درصد) گزارش شد و این در حالی است که در زنان نیز مشابه مردان بیشترین فراوانی و درصد حوادث در گروه‌های سنی 25-15 سال و 35-26 سال به ترتیب با 211 مورد (9/29 درصد) و 151 مورد (1/2 درصد) مشاهده شد.

همچنین بر اساس نتایج فراوانی حوادث در گروه‌های سنی مردان و زنان گزارش شد که در گروه سنی زیر 15 سال در زنان بیشترین حادثه به ترتیب تصادف خودرو 26 مورد (9/18 درصد)، ضربه در 17 مورد (5/12 درصد)، مسمومیت در 14 مورد (5/10 درصد) و در مردان بیشترین حادثه ناشی از تصادف خودرو 50 مورد (4/20 درصد)، ضربه در 48 مورد (6/19 درصد) و سقوط در 36 مورد (7/14 درصد) بود.

 در گروه سنی 25-15 سال در زنان بیشترین فراوانی و درصد حوادث شامل خودکشی در 101 مورد (7/51 درصد)، تصادف خودرو در 37 مورد (9/18 درصد) و در مردان تصادف خودرو در 185 مورد (9/29 درصد) و خشونت 124 مورد (3/20 درصد) بود. در گروه سنی 35-26 سال در زنان بیشترین فراوانی و درصد حوادث به ترتیب شامل خودکشی 55 مورد (1/35 درصد)، تصادف رانندگی 43 مورد (9/26 درصد) و در مردان تصادفات خودرو در 185 مورد (1/38 درصد) و خشونت در 96 مورد (1/20 درصد)، در گروه سنی 45-36 سال در زنان بیشترین فراوانی و درصد حوادث تصادفات خودرو در 29 مورد (5/31 درصد)، خودکشی در 15 مورد (5/16 درصد) و در مردان تصادفات خودرو در 78 مورد (9/40 درصد) و خشونت در 37 مورد (1/19 درصد) بود.

 در گروه سنی 55-46 سال بیشترین حوادث در زنان عبارت بود از تصادفات خودرو در 26 مورد (1/15 درصد)، ضربه در 10 مورد (5/17 درصد)، خودکشی و سقوط در 8 مورد (3/14 درصد) و بیشترین حوادث در مردان شامل تصادفات خودرو در 46 مورد (9/38 درصد)، سقوط 17 مورد (7/14 درصد) و ضربه و خشونت در 13 مورد (3/11 درصد) بود. همچنین بیشترین فراوانی حوادث در گروه سنی 65-56 سال در زنان شامل تصادف خودرو و حمله حیوانات در 5 مورد (8/17 درصد)، سقوط و خودکشی در 4 مورد (2/13 درصد) و در مردان این گروه سنی بیشترین حادثه تصادفات خودرو در 32 مورد (5/39 درصد) و سقوط در 15 مورد (2/18 درصد) بود. در گروه سنی 75-66 سال در زنان و مردان به ترتیب تصادفات رانندگی با 5 مورد (1/30 درصد) و 12 مورد (7/38 درصد) بیشترین حادثه را تشکیل دادند. در گروه سنی 85-76 سال در زنان و مردان به ترتیب سقوط، تصادف عابر پیاده و ضربه با 2 مورد (6/28 درصد) و تصادف خودرو با 7 مورد (3/54 درصد) و در گروه سنی بالای 85 سال نیز در زنان سقوط با 3 مورد (9/74 درصد) و همچنین در مردان نیز سقوط با 3 مورد (9/29 درصد) بیشترین حوادث را به خود اختصاص دادند.

بحث

در این مطالعه بیشترین حادثه با 1830 مورد (5/72 درصد) آن در مردان و 695 مورد (5/27 درصد) در زنان گزارش شد. بر این اساس، شیوع کلی حوادث در مجموع زن و مرد در هر هزار نفر 6/10، و به تفکیک در مردان 1/15 و در زنان 9/5 در هر هزار نفر گزارش گردید.

نتایج این بررسی با مطالعه Soodejani و همکاران ]8[ که در آن شیوع سوانح و حوادث در مردان 6/5 و در زنان 9/2 در هر هزار نفر گزارش شد و بیشترین فراوانی حادثه با 614 مورد (3/67 درصد) و در زنان 299 مورد (7/32 درصد) به دست آمد، از نظر شیوع بیشتر حوادث در مردان نسبت به زنان همخوانی دارد. مطالعات مختلف دیگر نیز [15-12] همانند مطالعه حاضر بیانگر بالا بودن شیوع و فراوانی حوادث در مردان است؛ این همخوانی، نشان‌دهنده افزایش رفتار پرخطر در مردان و همچنین شغل مردان است، به‌خصوص در حوادث ترافیکی که بیشتر رانندگان را مردان تشکیل می‌دهند و در حمل‌ونقل عمومی نیز نقش بسزایی دارند.

بر اساس نتایج مطالعه حاضر، در مجموع دو جنس مرد و زن، بیشترین فراوانی و درصد حوادث به تصادف خودرو با 758 مورد (9/30 درصد) تعلق داشت. در جنس مرد بیشترین موارد حادثه مربوط به تصادف خودرو 598 مورد (1/32 درصد)، اما بیشترین موارد حوادث در جنس مؤنث ناشی از خودکشی 189 مورد (9/25 درصد) بود. مطالعه Soodejani و همکاران ]8[ نیز بیشترین حادثه در مردان و زنان را تصادفات رانندگی گزارش داده و همچنین فراوانی خودکشی در زنان (1/61 درصد) را بیشتر از مردان (9/38 درصد) اعلام کرده است. Abdolvand و همکاران ]14[ در مطالعه خود گزارش دادند که در مردان حوادث ترافیکی، به‌خصوص تصادف موتورسواران (3/91 درصد)، خودروسواران (1/70 درصد) و عابران پیاده (7/64 درصد) بیشترین حوادث بودند. مطالعه Ahmadpour و همکاران [6] نیز بیشترین حادثه را تصادفات و حوادث ترافیکی گزارش کرده که خود شاهدی بر این مدعاست که سوانح ترافیکی همچنان در اولویت حوادث و سوانح قرار دارد و نیازمند آموزش اساسی و همکاری‌های بین بخشی اثربخش می‌باشد.

بالا بودن فراوانی وقوع حوادث ترافیکی بیشتر به دلیل فقدان ایمنی در رانندگان و موتورسواران و عدم توجه آنان به قوانین رانندگی است که این لزوم همکاری بین بخشی وزارت بهداشت و پلیس راهور را در زمینه افزایش آگاهی‌های خودمراقبتی و لزوم توجه به قوانین توسط رانندگان را متذکر می‌شود. با روند رو‌به‌رشد استفاده از وسایل نقلیه، اگر تغییری در این شرایط ایجاد نگردد و مسئولین بهداشتی و سیاست‌گذاران سلامت متذکر این امر نشوند، در آینده با مرگ‌ومیر بیشتر و عوارض بالای حوادث رانندگی و ترافیکی مواجه خواهیم بود که هزینه‌های فاجعه‌باری را بر جامعه تحمیل خواهد کرد.

در این مطالعه گزارش شد که در زنان گروه سنی 25-15 سال، خودکشی با 101 مورد (7/51 درصد) و در گروه سنی 35-26 سال آنها نیز، خودکشی با 55 مورد (1/35 درصد) بیشترین موارد حوادث در گروه‌های سنی زنان بودند. در مطالعه‌ای [۹] نیز گزارش شد که بیشترین حوادث در گروه سنی 25-15 و 35-26 سال و ناشی از تصادفات ترافیکی در مردان و خودکشی در زنان بوده است. در مطالعه Charkazi و همکاران [۱۰] نیز بیشترین حوادث ترافیکی در گروه سنی 29-20 سال گزارش گردید. در مطالعه‌ای دیگر [۱۲]، بیشترین موارد وقوع و فوت ناشی از حوادث ترافیکی در گروه سنی 25-16 سال گزارش شده است.

 نتایج این مطالعه در فراوانی حوادث در گروه سنی 25-15 سال با مطالعات دیگر مشابهت دارد ]15-13[. بیشتر بودن حوادث خصوصاً حوادث ترافیکی در این گروه سنی نمایانگر نیروی جوانی و در معرض خطر بودن این گروه سنی است. با توجه به تفکیک حوادث در این مطالعه بر حسب گروه‌های سنی و جنس، توصیه می‌گردد مطالعات آینده در موضوع سوانح و حوادث شهرستان سقز بر روی بررسی روابط و عوامل تأثیرگذار بر حوادث انجام شود تا سیاست‌گذاری مناسبی در زمینه پیشگیری از سوانح و حوادث در این شهرستان انجام گیرد.

نتیجه‌گیری

بر اساس نتایج این مطالعه سوانح و حوادث در مردان و گروه سنی 25-15 سال، نسبت به زنان و گروه‌های سنی دیگر، بیشتر بوده و بیشترین فراوانی آن به علت تصادفات می‌باشد که لزوم توجه بیشتر سیاست‌گذاران سلامت به این موضوع در آگاهی‌رسانی به رانندگان به‌منظور توجه بیشتر به قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی را متذکر می‌شود.

تشکر و قدردانی

نویسندگان بر خود لازم می‌دانند تا از همکاری مسئولان مرکز بهداشت شهرستان سقز و همکاری ویژه بخش سوانح و حوادث این مرکز در جمع‌آوری داده‌ها کمال تشکر و قدردانی را به عمل آورند.

References

[1] Ghotbi M, Rafati M, Ahmadnia H, Guya MM, HaghAzali M. Non-communicable Disease surveillance system. 1st ed, Tehran, Sepid Barg, 2008; 155.

[2] Inguries.Word Health Organization, Available at: http:// http://who.int/topics/injuries/about/en/. Access Date: 2014/11/24.

[3] Peden R, Scurfield D, Sleet D, Mohan A, Hyder A, Jarawan E. World report on road traffic injury prevention. Geneva: World Health Organization; 2004.

[4] Koptis E, Cropper M. Traffic fatalities and economic growth. Accident Annual Prevention 2005; 37(1): 169-78.

[5] Phelan KJ, Khoury J, Kalkwarf H, Presidential injuries in US children and adolescents. Public health reports 2005; 120(1):63-70.

[6] Ahmadpour A, Bigdeli R, Qochi Z, Karbord AA, Ahmadi S. The trends and prevalence of accidents in the city of Qazvin in 2009. Scientific Magazine of Edrak 2010; 5(19): 38-41. [Farsi]

[7] Garg N, Hyder AA. Exploring the relationship between development and road traffic injuries:       a case study from India. The European Journal of Public Health 2006; 16(5): 487-91.

[8] Soodejani M, Shirani Faradonbeh R, Hashemi SA, Zahedi A, Dehghani A. Epidemiology of Accidents and Injuries in the City of Lordegan in 2012. J Rafsanjan Univ Med Sci 2014; 13(10): 917-22. [Farsi]

[9] Souri H, Ainy E, Zali AR, Naghavi M, Kordi Borujeni E. Epidemiology of nonfatal accidents in Iran. Journal of Nursing and Midwifery 2008; 18(60): 45-50. [Farsi]

[10] Charkazi A, Esmaeili A, Garkaz G, Qoreishi Z Gerey S, Nazari S. Epidemiologic survey of road traffic accidents in patients admitted in emergency department of Alejalil hospital in Aq-Qala city, Golestan Province. Ardebil Journal of Health and Hygiene 2012; 3(2): 42-9. [Farsi]

[11] Lashkari H, Solki H. Optimization orientation of open spaces in the city of Saqez based on climatic conditions. Journal of Physical Geography 2009; 1(3): 27-41.

[12] Fanian H, Qadipasha M, Qodosi A, Abedi MH, Farajzadegan Z, Kazemirobati A. An epidemiologic study of traffic accidents in Isfahan 2000-2001. Journal of Forensic Medicine 2005; 13(2): 87-91. [Farsi]

[13] Ramezani AA, Ezad Khah MH, Qoli nejad B, Amirabadi zadeh H. Epidemiologic study and relationship factors of home injuries in clienteles to Birjand hospital in 2004. Quarterly Journal of Rostamine 2011; 3: 72-8. [Farsi]

[14] Abdolvand M, Bahadori Monfared A, Khodakarim S, Farsar AR, Golmohammadi A, Safaei A. Evaluation of accidents and incidents at injury registered in medical centers affiliated to Shahid Beheshti University of Medical Sciences (2012-2013). Journal of Safety Promotion and Injury Prevention 2014; 2(1): 65-72. [Farsi]