مقاله پژوهشی
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 19، بهمن 1399، 1194-1179
بررسی الگوی روابط ساختاری وابستگی به تلفن همراه بر اساس انعطافپذیری شناختی با نقش میانجی ناگویی هیجانی در دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1399: یک مطالعه توصیفی
اکبر عطادخت[1]، شیرین احمدی[2]
دریافت مقاله:09/09/99 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح:15/10/99 دریافت اصلاحیه از نویسنده:19/11/99 پذیرش مقاله: 20/11/99
چکیده
زمینه و هدف: دانشجویان دانشگاه به علت اینکه سریعترین پذیرشگران فنآوریهای تلفن همراه هستند، در معرض خطر وابستگی به تلفن همراه میباشند. پژوهش حاضر با هدف تعیین الگوی روابط ساختاری وابستگی به تلفن همراه بر اساس انعطافپذیری شناختی با نقش میانجی ناگویی هیجانی در دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی انجام گرفت.
مواد و روشها: این مطالعه توصیفی به روش مدلیابی معادلات ساختاری بود و جامعه آماری آن متشکل از کلیه دانشجویان مشغول به تحصیل در دانشگاه محقق اردبیلی در نیمسال دوم سال تحصیلی 1399 بودند. تعداد 205 نفر از این افراد به شیوه نمونهگیری در دسترس انتخاب شده و به صورت آنلاین به پرسشنامههای وابستگی به تلفن همراه، انعطافپذیری شناختی و ناگویی هیجانی پاسخ دادند. دادهها با استفاده از آزمونهای آماری ضریب همبستگی Pearson و مدلیابی معادلات ساختاری تحلیل شد.
یافتهها: نتایج نشان داد که وابستگی به تلفن همراه با انعطافپذیری شناختی (36/0-=r، 001/0< p) ارتباط منفی و با ناگویی هیجانی (48/0=r، 001/0< p) ارتباط مثبت دارد. همچنین ناگویی هیجانی با انعطافپذیری شناختی (59/0-=r، 001/0< p) ارتباط منفی داشت. شاخصهای برازش مدل نیز مسیر انعطافپذیری شناختی به وابستگی به تلفن همراه را با میانجیگری ناگویی هیجانی تأیید کرد.
نتیجهگیری: به طور کلی نتایج نشان داد که انعطافپذیری شناختی به صورت مستقیم و غیرمستقیم و با میانجیگری ناگویی هیجانی در وابستگی به تلفن همراه نقش دارند. بر اساس یافتههای مطالعه حاضر، از لحاظ کاربردی برگزاری کارگاههای آموزشی توسط مشاوران و روانشناسان جهت تنظیم و مدیریت هیجانات و راهبردهای حل مسئله و آگاهسازی دانشجویان از مضرات وابستگی به تلفن همراه پیشنهاد میگردد.
واژههای کلیدی: وابستگی به تلفن همراه، انعطافپذیری شناختی، ناگویی هیجانی، دانشجویان
مقدمه
پیشرفتهای فناوری از جمله استفاده از تلفن همراه در سالهای اخیر، هنجارهای زندگی میلیاردها انسان در سراسر جهان را تغییر داده است. تحقیقات نشان میدهد که گذشته از کاربرد فراوان تلفن همراه برای بسیاری از افراد، بسیاری از مشکلات پیشبینی نشده همانند اعتیاد در حال ظهور میباشد [1]. از سوی دیگر دانشجویان دانشگاه در معرض خطر وابستگی به تلفن همراه (Mobile phone dependence) قرار دارند زیرا سریعترین پذیرشگران فنآوریهای تلفن همراه هستند [2]. در سطح جهانی، گوشیهای تلفن همراه به یک بخش ضروری از زندگی روزانه تبدیل شدهاند که افراد میتوانند چندین کارکرد مانند گشتوگذار در اینترنت و شبکههای اجتماعی، چک کردن ایمیل، بازیهای آنلاین را انجام دهند [3]. به گفته Billieux وابستگی به تلفن همراه به افراط بیش از حد در فعالیتهای مربوط به تلفنهای همراه، همراه با ولع و وابستگی شدید و مداوم به تلفنهای همراه تعریف شده است [4]. همچنین اعتیاد به تلفن همراه نوعی استفاده ناسازگار از تلفنهای همراه است که به پیامدهای منفی زیادی از جمله مشکلات خواب، سلامتی، اضطراب [5] و عملکرد ضعیف در مدرسه و دانشگاه مرتبط است [6]. مطالعات نشان دادهاند که استفاده اعتیادی از تلفنهای هوشمند در بین دانشجویان دانشگاه تقریباً جهانی شده است [7]. بررسی مطالعات جدید نشان داد که استفاده بیشازحد از تلفن همراه با سلامت روان مرتبط است [8]. چنین مشکلاتی در بین دانشجویان دانشگاه نیز قابل توجه میباشد [9].
یکی از متغیرهایی که در وابستگی به تلفن همراه نقش دارد انعطافپذیری شناختی (Cognitive flexibility) است. توانایی انسانها در انجام چند کار بهصورت همزمان یا توانایی تقسیم توجه بین چندین کار به طور همزمان، به عنوان سنگ بنای شناخت انسان عمل میکند. این نوع پردازش، به عنوان انعطافپذیری شناختی شناخته میشود [10]؛ انعطافپذیری شناختی این امکان را برای انسان فراهم میکند که بتوانند چندین کار را بهصورت متناوب انجام دهد. با وجود این اقتباس (آمادگی ذهن انسان برای انجام دو کار به طور همزمان) مطالعات نشان دادهاند که انجام همزمان چند فعالیت، پردازش اطلاعات انسان را کاهش میدهد، زیرا مغز ما قادر به عملکرد درست در بسیاری از وظایف نیست [11]. Hadlington دریافت افرادی که بیش از حد از تلفن همراه استفاده میکنند بیشتر مستعد نشان دادن نارساییهای شناختی در زندگی روزمره هستند [12]، همچنین Thornton و همکاران دریافتند که وابستگی به تلفن همراه در دانشجویان دانشگاه بر عملکرد شناختی آنها تأثیر منفی میگذارد [13]. Hu و همکاران در پژوهش خود نشان دادند که بین وابستگی به تلفن همراه و نارسایی شناختی ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد [14].
یکی دیگر از سازههایی که به عنوان متغیر واسطهای در وابسته بودن به تلفن همراه میتواند نقش داشته باشد ناگویی هیجانی (Alexithymia) میباشد. بیشتر محققان به ارتباط محکم بین ناگویی هیجانی و اعتیاد به تلفن همراه اشاره کردهاند [15]. ناگویی هیجانی به مشکل در شناسایی و توصیف احساسات خود و دیگران و ناتوانی در تمایز بین احساسات و سبک شناختی بیرونی خود و دیگران اشاره دارد [16]. افراد دارای ناگویی هیجانی به دلیل کمبود توانایی شناختی، معمولاً در مواجهه با شرایط استرسزا مشکل دارند [17] و به تبع آن احساسات منفی مانند اضطراب، افسردگی و استرس بیشتری را تجربه میکنند [18]. Hao و همکاران در مطالعه خود نشان دادند بین ناگویی هیجانی و وابستگی به تلفن همراه بهصورت مستقیم و غیرمستقیم ارتباط وجود دارد [15]. با این حال، برخی از مطالعات اخیر به جهت دیگر اشاره کردند و نشان دادند که ناگویی هیجانی، اضطراب، استرس و افسردگی پیشبینی کنندههای مثبت وابستگی به تلفن همراه هستند [19]. همچنین Mei و همکاران نشان دادند افرادی که دارای ناگویی هیجانی هستند برای آزاد کردن احساسات منفی بیشتر تمایل داشتند با تلفن همراه به برقراری ارتباط بپردازند [20] و استفاده اعتیادی از تلفن همراه دارند [21].
علیرغم استفاده بیشازحد از تلفنهای همراه و پیامدهای منفی شناختی و هیجانی ناشی از استفاده بیشازحد از آن از یک طرف و از سوی دیگر با توجه به اینکه متغیرهای انعطافپذیری شناختی و ناگویی هیجانی با وابستگی به تلفن همراه مورد بررسی قرار نگرفته است، پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی روابط ساختاری وابستگی به تلفن همراه بر اساس انعطافپذیری شناختی با نقش میانجی ناگویی هیجانی در دانشجویان در قالب مدل مفهومی زیر (نمودار 1) انجام گرفت.