مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

مقاله مروری منظم

مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

دوره 15، بهمن 1395، 1076-1061

شیوع افکار و اقدام به خودکشی و عوامل خطر مرتبط با آن در دانشجویان ایرانی: یک مطالعه مروری منظم

مرضیه باختر[1]، محسن رضائیان[2]،[3]

دریافت مقاله: 13/6/95      ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 18/7/95    دریافت اصلاحیه از نویسنده: 7/9/95        پذیرش مقاله: 13/9/95

چکیده

زمینه و هدف: خودکشی مسئله بسیار مهمی است و در دانشجویان به دلیل اینکه نیروی فعال جامعه هستند، از اهمیتی دوچندان برخوردار است. در این زمینه عوامل متعددی دخیل هستند؛ با شناسایی این عوامل می‌توان از خودکشی دانشجویان تا حد امکان پیشگیری نمود. هدف از مطالعه مروری حاضر، تعیین شیوع افکار و اقدام به خودکشی و عوامل خطر مرتبط با آن در بین دانشجویان ایرانی می‌باشد.

مواد و روش‌ها: مطالعه حاضر از نوع مروری منظم است که در آبان ماه سال ۱۳۹۵، با استفاده از موتورهای جستجوگر SID، Magiran، Google Scholar، Pubmed، Scopus و همچنین کلیدواژه‌های Suicide، University، Student و معادل فارسی آنها در ارتباط با خودکشی دانشجویان ایرانی صورت گرفت که در مجموع ۲6 مقاله در آن یافت شد.

یافته‌ها: نتایج این مطالعه نشان داد که اقدام به خودکشی در دانشجویان از 8/۱ درصد تا 5/۳ درصد و افکار خودکشی از 2/6 درصد تا 7/42 درصد متغیر بوده است. در اکثر بررسی‌های انجام‌شده، خودکشی با اختلالات روانی، به‌خصوص افسردگی، رابطه داشت. افکار و اقدام به خودکشی در دانشجویان مجرد بیشتر از دانشجویان متأهل و در پسران به میزان بالاتری نسبت به دختران برآورد گردید. دوری از خانواده، افکار خودکشی‌گرایانه را افزایش داده است.

نتیجه‌گیری: عمل و افکار خودکشی در دانشجویان ایرانی مسئله‌ای نسبتاً جدی قلمداد گردیده است. در این رابطه می‌توان دانشجویان در معرض خطر را شناسایی کرد و نسبت به اقدام خودکشی در آنها مواضع پیشگیرانه به‌کار برد. همچنین، افکار خودکشی که می‌تواند به اقدام خودکشی بینجامد را تا جای ممکن کاهش داد.

واژه‌های کلیدی: افکار خودکشی، حمایت، اقدام، مطالعه مروری منظم، دانشجویان ایرانی

مقدمه

اصطلاح خودکشی به معنی آسیب رساندن به خود با هدف از بین بردن خویش است. مرگ در اثر خودکشی ممکن است بیشتر از یک دلیل داشته باشد ]1[. به عقیده Movahedi و همکاران: «خودکشی پدیده‌ای است که در مجموعه‌ای از عوامل متعامل و درهم‌تنیده قابل تبیین است و هرگونه تبیین تک‌علیتی از آن، گویای درستی از ماهیت چندوجهی آن نخواهد بود» ]2[.

اگرچه خودکشی در بین تمامی گروه‌های سنی دیده می‌شود، اما در قشر جوان باعث از دست دادن سال‌های بالقوه زیادتری می‌گردد که این امر از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. همچنین، ناآشنایی با مشکلاتی که جوانان با آن دست به گریبان هستند، نه‌تنها برای سلامت روان خود جوانان مسئله‌ساز است بلکه برای خانواده و جامعه آنها نیز از نظر روحی بسیار سنگین خواهد بود ]4-3[.

هنگامی جوانان به خودکشی روی می‌آورند که راهکارهای مقابله با مشکلات خویش را نمی‌دانند ]۵[. افرادی که دست به خودکشی می‌زنند ممکن است که از بیماری‌های روانی نظیر افسردگی رنج ببرند ]۶[ که باید قبل از رخداد خودکشی، جهت درمان آنها اقدام شود ]۷[.

مسائل مربوط به روان دانشجویان، متعدد و بسیار چالش‌برانگیز است و می‌تواند محیط دانشگاه را درگیر نماید. لزوم شناسایی علائم خطر در دانشجویان هنگام ورود به دانشگاه ضروری به نظر می‌رسد ]۸[.

دوره انتقالی از محیط خانواده به دانشگاه و استقلال نسبی یا کامل، از جمله مهم‌ترین عوامل استرس‌زا در جوانان محسوب می‌شود. در این دوران، دانشجویان فشارهای روانی زیادی را متحمل می‌شوند. این خود می‌تواند به‌تنهایی افسردگی و افکار خودکشی را به دنبال داشته باشد. در چنین شرایطی آنان باید بر مشکلات درسی فائق آیند و تصمیم‌گیری‌های آینده خویش و اهداف زندگی‌شان را نیز مشخص نمایند ]۹[.

در رابطه با خودکشی و مسائل مربوط به آن مطالعات مروری اندکی در ایران صورت گرفته است که از آن جمله می‌توان به مطالعه Ghoreishi و همکارش ]۱۰[، Jafari و همکاران ]۱۱[ و Nazarzadeh و همکاران ]۱۲[ اشاره نمود؛ اما در رابطه با خودکشی دانشجویان، مطالعه مروری مشابهی یافت نشد. از همین رو، مطالعه مروری منظم حاضر با هدف تعیین شیوع افکار خودکشی و اقدام به آن در دانشجویان دانشگاه‌های ایران به مرحله اجرا درآمد.

مواد و روش‌ها

این مطالعه مروری منظم در آبان‌ماه سال ۱۳۹۵، با استفاده از جستجو در سایت‌های علمی و موتورهای جستجوگر شامل SID، Magiran، Google Scholar، Pubmed و Scopus صورت گرفت. عملیات جستجو با استفاده از کلیدواژه‌های فارسی «خودکشی»، «دانشجو»، «دانشگاه» در موتورهای جستجوگر فارسی و همچنین کلیدواژه‌های Suicide، University، Student،  Iranدر موتورهای جستجوگر انگلیسی انجام شد.

لازم به توضیح است ترکیبات واژه‌های فارسی به‌صورت: «خودکشی، دانشجو»، «خودکشی، دانشجو، ایران»، «خودکشی، دانشگاه، ایران» و نیز معادل انگلیسی این ترکیبات، جستجو در موتورهای جستجوگر مذکور، صورت گرفت و کلیدواژه‌های موردنظر در عنوان و یا کلیدواژه‌های مقاله، جستجو شد.

در ابتدای کار با شناسایی عناوین مربوطه، چکیده مقالات به‌صورت کامل بررسی گردید. در مرحله بعد و پس از حذف مقالات غیرمرتبط، متن کامل مقالات موردنظر مطالعه و ارزیابی شد. در این‌ بین، فقط مقالات پژوهشی اصیل جمع‌آوری گردیدند و مقالات گزارش مورد، نامه به سردبیر و همچنین مطالعاتی که در رابطه با انواع بیماری‌های روانی در دانشجویان ایرانی انجام گرفته بود؛ هرچند که در برخی از آنها از رابطه این‌گونه اختلالات با افکار خودکشی صحبت به میان آمده بود؛ از پژوهش‌های مورد بررسی ما خارج شدند. مراحل انجام مطالعه در نمودار جریانی ۱، توضیح داده شده است.

			394 مقاله در جستجوی پایگاه
	35 مقاله مورد بررسی کامل متن قرار گرفت

نمودار 1- نمودار جریانی مراحل انجام مطالعه مروری منظم حاضر

نتایج

در نهایت 26 مقاله وارد این مطالعه مروری شد. لازم به توضیح است که شیوع افکار و اقدام به خودکشی در دانشجویان ایرانی، در 7 مقاله یافت شد (جدول ۱). در 19 بررسی باقی‌مانده، عوامل خطر مرتبط با خودکشی در بین دانشجویان پرداخته شده بود (جدول ۲).

جدول 1- مقایسه مطالعات مختلف در رابطه با شیوع افکار و یا اقدام به خودکشی در دانشجویان ایرانی

جدول ۲- مقایسه مطالعات مختلف در ارتباط با عوامل خطر مرتبط با خودکشی در دانشجویان ایرانی

بحث

در حدود 73% مقاله‌های یافت‌شده، در زمینه عوامل خطر مرتبط با خودکشی انجام شده بود و بررسی‌های صورت‌گرفته نیز هر یک جنبه خاصی از خودکشی را گزارش کرده بودند؛ اما در مجموع قریب به اتفاق نویسندگان، خودکشی را یک مشکل روانی جدی دانسته‌اند که ریشه در اختلالات روانی با درجات گوناگون دارد. اختلالات روانی، هرچند کوچک، در صورت عدم درمان می‌تواند باعث شکل‌گیری افکار خودکشی و در نهایت اقدام به آن می‌شود. شیوع افکار و اقدام به خودکشی در مقالات یافت‌شده، متفاوت و سنجش آن نیز با ابزارهای مختلفی صورت گرفته بود. گرچه بیشتر مقالات به افکار خودکشی دانشجویان پرداخته بودند تا اقدام به آن، به‌طورکلی تعداد اندک مطالعه انجام‌شده بر روی دانشجویان ایران، شاید نتواند گویای صحیحی از شیوع افکار و اقدام به خودکشی در تمامی جمعیت آنها باشد. با ‌وجود این، در اغلب آنها شیوع خودکشی در ایران نسبت به سایر کشورها، کمتر گزارش گردیده است ]2، 10، 25[. درهرحال، اهمیت خودکشی جوانان که قشر دانشجو نیز بخشی از جوانان جامعه را تشکیل می‌دهند، پوشیده نیست ]4، 17[؛ گرچه شیوع آن در فرهیختگان جوان نسبت به سایر جوانان می‌تواند متفاوت باشد ]37-36[.

مطالعه Janghorbani و همکارش نشان داد که 2/6 درصد از دانشجویان دانشگاه‌ علوم پزشکی اصفهان در زمان مطالعه، افکار خودکشی را در ذهن می‌پروراندند ]۱9[. همچنین، مطالعه Mousavi و همکاران نشان داد که 33/10 درصد از دانشجویان دانشگاه‌های اصفهان در زمان مطالعه، دارای افکار خودکشی بوده‌اند ]۱۸[. درحالی‌که در مطالعه Mohammadinia و همکاران، این میزان برابر با 4/26 درصد به دست آمد که البته از این تعداد ۱۷ درصد فکر خودکشی و 4/9 درصد آمادگی جهت خودکشی داشتند ]۱۶[. Mirzaee و همکارش در دانشگاه علوم پزشکی کردستان این میزان را 7/32 درصد برآورد کردند که شامل درجات خودکشی کم تا شدید می‌شد و در دانشجویان پزشکی به 7/42 درصد می‌رسید ]۱۳[. در دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان شیوع افکار خودکشی 1/18 درصد ]۱۵[ و در دانشگاه علوم پزشکی مشهد 5/17 درصد ]۱۴[ برآورد گردید. در مطالعه‌ای که توسط Eskin و همکاران بر روی دانشجویان دوازده کشور انجام شده بود در حدود ۲۶ درصد آنها فکر خودکشی و ۷ درصد تلاش جهت خودکشی داشتند ]۳۹[. Schwartz در دانشجویان دانشگاه آتلانتیک، شیوع خودکشی را ۶ درصد گزارش کرد ]۴۰[. در دانشجویان اسپانیا 6/3 درصد ]۴۱[ و کلمبیا ۴/۴ درصد ]۴۲[ مشاهده شد. میزان‌های مشاهده‌شده و تفاوت آنها در کشورهای مختلف گویای تفاوت فرهنگ، مذهب، نگرش‌ها و نوع زندگی در جوامع آن کشورهاست. گو اینکه حتی در شهرهای مختلف یک کشور نیز تفاوت‌های بسیار دیده می‌شود. البته همچنان که پیش‌تر گفته شد، اختلاف در ابزار به‌کاررفته نیز می‌تواند در این امر دخیل باشد.

در اکثریت پژوهش‌ها، ارتباط بیماری‌های روانی مختلف با میزان بالای خودکشی دانشجویان به‌وضوح دیده می‌شود. در این ‌باره، Asadi و همکاران اعلام داشتند دانشجویانی که دارای اختلالات روانی می‌باشند، ۸ برابر بیشتر از اشخاص سالم در معرض خطر خودکشی قرار دارند ]20[. افسردگی در صدر بیماری‌های روانی قرار گرفته است و در دانشجویان، بیماری روانی رایجی به شمار می‌آید ]۴۳[؛ هرچند علاوه بر افسردگی، به دلایلی دیگر از جمله سوابق خانوادگی ]۴[، اعتیاد به مواد مخدر و الکل ]۲2[ نیز در منابع مختلف اشاره شده است. حتی فشارهای تحصیلی، دوری از خانواده و عدم دریافت حمایت‌های اجتماعی و همچنین دغدغه‌های شغلی نیز به‌عنوان عوامل مهم خودکشی شناخته شده‌اند ]17، 20، 25[؛ اما به نظر نمی‌رسد که هیچ‌یک به اندازه افسردگی بتواند آثار مخرب به همراه داشته باشد. در این رابطه Nemeroff و همکاران نیز افسردگی را یک عامل خطر جدی برای خودکشی می‌دانند ]۴۴[. همچنین، Steven و همکاران نشان داده‌اند که افکار و اقدام به خودکشی بیشتری در دانشجویان با افسردگی و اضطراب بالا وجود دارد ]۴۵[. Poursharifi و همکاران اعلام کردند که افسردگی بیشترین میزان رابطه را با افکار خودکشی دانشجویان ساکن خوابگاه‌های کوی دانشگاه تهران دارد ]۲3[. ‌Bayrami و همکاران نیز افسردگی و روان‌رنجوری را عامل افکار خودکشی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز دانسته‌اند ]۲1[.

به‌علاوه، رابطه‌ای قوی بین علائم اضطراب و تفکرات خودکشی در دانشجویان دیده شد ]۴۵[. اختلالات دوقطبی و اضطراب در دانشجویان با افزایش خطر خودکشی مرتبط است؛ دور بودن از خانواده و مشکلات ناشی از آن می‌تواند افسردگی و افکار خودکشی را تشدید نماید ]۲2[. همچنین، ناامیدی عامل مهم دیگری است که در مطالعات مختلف به آن اشاره شده است [37، 23، 21، 2]

در مطالعه‌ای که در سال تحصیلی 89-1388 صورت گرفته بود، ۸۵ درصد دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور در مورد سؤالی مبنی بر اینکه آیا این وظیفه‌ای انسانی است که جلوی شخصی که می‌خواهد خودکشی کند را بگیریم، پاسخ مثبت داده‌اند؛ همچنین، آنها اذعان داشتند صحبت در زمینه خودکشی باعث تحریک افراد می‌شود و معتقدند کسانی که در مورد خودکشی صحبت می‌کنند و یا تهدید می‌کنند، سرانجام دست به خودکشی خواهند زد ]۳6[.

تعریف چگونگی خودکشی کسانی که دست به این کار زدند، پخش برنامه‌های تلویزیونی و یا حتی نگارش مطلب در ارتباط با خودکشی با تمامی جزئیات آن، بر روی کسانی که قصد خودکشی دارند، تأثیرگذار خواهد بود و آنها را به‌نوعی نسبت به خودکشی راهنمایی می‌نماید. افرادی که قبلاً خودکشی ناموفق داشته‌اند تا ۳۰ برابر بیشتر از افراد عادی دست به خودکشی می‌زنند ]۴[. Mirzaee و همکارش بین سابقه اقدام به خودکشی و میزان افکار خودکشی دانشجویان ارتباط معنادار مشاهده کردند ]۱۳[. در مطالعه Panaghi و همکاران 5/38 درصد دانشجویان دانشگاه‌های ایران سابقه مراجعه به روانپزشک را ذکر کردند ]۱7[. در مطالعه Moradi و همکاران ۱۱ درصد دانشجویان سابقه خودکشی در خانواده‌شان را ذکر کردند؛ ۴ درصد سابقه بستری شدن در بیمارستان روانی را گزارش کردند و ۱۷ درصد برنامه‌ریزی در حد متوسط جهت خودکشی داشتند ]۲5[.

بالا بودن سطح زندگی و برخورداری از شرایط اقتصادی مناسب با داشتن تحصیلات بالا دو مقوله جدا از هم هستند. هرچند که ممکن است رابطه‌ای نزدیک به هم داشته باشند، اما صرفاً نمی‌توان گفت فردی که سطح تحصیلات بالا دارد یا از رفاه اجتماعی کافی برخوردار است، در مورد خودکشی تفکری ندارد و یا به آن اقدام نمی‌کند. چنانکه به‌طورکلی در سال‌های اخیر، خودکشی در طبقه مرفه افزایش داشته است ]۴[. دانشجویان طبقه بالا از لحاظ پایگاه اقتصادی- اجتماعی در دانشگاه رازی کرمانشاه نسبت به خودکشی گرایش بیشتری داشتند ]۳[. همچنین، افکار خودکشی در دانشجویان کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی ایرانشهر نیز بیشتر از دانشجویان کاردانی گزارش گردیده است ]۱۶[.

اگر بخواهیم تفکرات و عمل به خودکشی را به‌طور جداگانه بررسی نماییم؛ به نظر می‌رسد افکار خودکشی در دانشجویان دختر، به دلیل تأثیر حوادث زندگی بر روی آنان و شکنندگی ایشان در مقابل مشکلات، بیشتر است ]۲9[؛ به‌گونه‌ای که دختران دارای آمادگی بیشتر اما عملکرد کمتری هستند ]۱۳[. با ‌وجود این، تفکرات خودکشی در دو جنس دارای آمار ضدونقیضی است؛ به‌عنوان‌ مثال، Mohammadi و همکاران و Mousavi و همکاران در مطالعه خود، نسبت افکار خودکشی را در پسران بالاتر می‌دانند ]24، 18[. اما اقدام بالاتر نسبت به آن، حتی خودکشی موفق در پسران، می‌تواند به خاطر تغییرات اجتماعی مربوط به نقش‌های جنسیتی آنها، قابل توجیه باشد ]۴۶[.

در مطالعه حاضر، اغلب تحقیقات نشان دادند که دانشجویان مجرد در مقابل دانشجویان متأهل و مطلقه بیشترین افکار خودکشی را دارند. اما در کلیه جوامع، افرادی که مطلقه بوده و یا همسرشان فوت کرده است، افکار و اقدام خودکشی بیشتری دارند ]۴[. دلیل آمار بالای خودکشی در افراد مجرد، می‌تواند احساس تعهد کمتر آنان در زندگی و همچنین نداشتن سیستم حمایتی مهمی چون همسر باشد ]۱۶[. علاوه بر این، افسردگی و اختلالات روانی فراوان در افراد مطلقه و همسرفوت‌کرده، می‌تواند مزید بر علت شود ]۴[.

مکان، ابزار و شیوه خودکشی تحت تأثیر عوامل متعددی قرار می‌گیرند. در مطالعه Panaghi و همکاران، دختران در سن ۲۰ سال، بیشترین آمار خودسوزی را داشتند؛ همچنین به‌طورکلی بیشترین روش بکار رفته در خودکشی دانشجویان ایرانی، حلق‌آویز بوده است ]۱۷[. در مطالعه Panaghi و همکاران و Mirzaee و همکارش ]17، 13[ منزل شخصی دانشجو، بیشترین محل و در مطالعه Mousavi و همکاران ]۱۸[ در دانشگاه صنعتی اصفهان، خوابگاه و در دانشگاه‌های اصفهان و علوم پزشکی اصفهان، منزل شخصی آمار بالاتری را به خود اختصاص داده‌اند.

اعتقادات مذهبی نکته مهم دیگری است که نباید از آن غافل بود؛ هرچند که در این مورد مطالعات محدودی صورت گرفته است که از آن جمله می‌توان مطالعه Asadi و همکاران را نام برد. آنان اعتقادات مذهبی دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی را از جمله عوامل کاهش خطر دانسته‌اند ]20[. Mirzaee و همکارش نیز افکار خودکشی را در دانشجویانی که فرایض دینی‌شان را انجام می‌دادند، به میزان کمتری گزارش کرده‌اند ]۱۳[.

پیشنهاد می‌شود تا جای ممکن، مطالعاتی در زمینه افکار و اقدام به خودکشی در کلیه دانشگاه‌های ایران صورت گیرد. در این رابطه توصیه می‌شود به‌منظور رفع محدودیت مطالعات موجود، ابزار بکار رفته در همه دانشگاه‌های کشور یکسان گردد تا بتوان نتایج را دقیق‌تر مشاهده و مقایسه نمود. در همین ارتباط، کاربرد پرسشنامه افکار خودکشی بک (BSSI)، پیشنهاد می‌گردد. پرسشنامه مذکور در حال حاضر یکی از بهترین و معتبرترین ابزار جهت آشکارسازی افکار خودکشی است و بر روی بیماران، نوجوانان و بزرگ‌سالان غیربیمار هنجاریابی شده است و توانایی سنجش افکار موجود فرد را دارد؛ همچنین دارای ماهیت خودسنجی فوق‌العاده‌ای است ]۴۷[. این پرسشنامه دارای ۱۹ سؤال بوده و مقیاس آن بر اساس سه درجه 0، ۱ و ۲ است. بنابراین، مجموع نمره هر یک از افراد دامنه بین ۰ تا ۳۸ خواهد بود. درصورتی‌که پاسخ فرد به پنج سؤال اول نشان‌دهنده تمایل وی به خودکشی فعال یا غیرفعال باشد، باید به بقیه سؤالات نیز پاسخ دهد. روایی این پرسشنامه توسط Anisi و همکاران معادل 76/0 و اعتبار آن با روش آلفای کرونباخ 95/0 تعیین گردیده است ]۴۷[. کاربرد روش‌های یکسان در مطالعات مختلف می‌تواند جهت انجام یک مطالعه متاآنالیز در آینده نیز مفید باشد و یافته‌های به‌مراتب باارزش‌تری را در اختیار علاقه‌مندان بگذارد. در نهایت، ضروری است تا در مطالعات بعدی به اثر مذهب در افکار و اقدام به خودکشی توجه بیشتری معطوف شود و مطالعات وسیع‌تری در این‌ باره انجام گیرد، چرا که مذهب می‌تواند تأثیر بسیار زیادی در کاهش افکار خودکشی داشته باشد.

نتیجه‌گیری

نتایج این مطالعه نشان داد که اقدام به خودکشی در
دانشجویان از 8/۱ درصد تا 5/۳ درصد و افکار خودکشی از 2/6 درصد تا 7/42 درصد متغیر بوده است. هرچند شیوع اقدام به خودکشی در مقایسه با تفکرات آن در بین دانشجویان بسیار کمتر گزارش گردیده است، اما مسائل روانی دانشجویان ممکن است دارای پیچیدگی‌های زیادی باشد و حتی مقدار جزئی آن نیز در صورت عدم پیشگیری و درمان می‌تواند اتفاقات ناگواری را رقم بزند. بنابراین، باید نسبت به خطرات آن حساس بود. در این رابطه، مشاوران و متخصصان روان، مسئولیت سنگینی بر عهده دارند؛ آنان می‌توانند با شناسایی دانشجویان در معرض خطر و با استفاده از غربالگری و به‌کارگیری تخصص خود جهت مشاوره دانشجویانِ در معرض خطر، در رابطه با پیشگیری از خودکشی در این قشر، کمک شایانی نمایند.

تشکر و قدردانی

نویسندگان بر خود لازم می‌دانند از جناب آقای جعفر انیسی به‌جهت همکاری صمیمانه در رابطه با در اختیار گذاشتن متن کامل برخی از مقالات، مراتب تشکر و قدردانی خویش را به عمل آورند.

References

[1] Hawton K, Van Heeringen K. The International Handbook of Suicide and Attempted Suicide. New York. 2000, 1: 255.

[2] Movahedi Y, Movahedi M, Hashemi T, Mashinchiabasi N, Bazgir Z. Predicting Student's Tendency Toward Suicide Based On Faithfulness, Social Support, Family Environment And Depression. Culture In The Islamic University. 2013; 3(1): 83-106. [Farsi]

[3] Aliverdinia A, Rezaee A, Peyrou F. Sociological analysis of students' tendency to suicide. Applied Sociology 2011; 44(4): 1-18. [Farsi]

[4] Rezaeian M. Suicide epidemiology. Nevisande; 2012. 22-93. [Farsi]

[5] Frydenberg E. Adolescent coping: Theoretical and research perspectives: Psychology Press; 1997. 124.

[6] Lester D. Suicide from a psychological perspective: Charles C Thomas Pub Limited; 1988.

[7] Schneidman ES. Suicide notes and tragic lives. Suicide and Life-Threatening Behavior 1981.

[8] Mohammadzadeh J, Khosravi A, Akbary M. Mental health and its determinants among students of Ilam University, Iran. Bimonthly Health System Research 2012; 8(5): 799-805. [Farsi]

[9] Mathiasen R. Evaluating suicidal risk in the college student. NASPA Journal 1988; 25(4): 257-61.

[10] Ghoreishi S, Mousavinasab N. Systematic Review of Researches on Suicide and Suicide Attempt in Iran. IJPCP 2008; 14(2): 115-21.

[11] Jafari F, Ahmadi A, Amiresmaeili MR, Moosazadeh M. Seasonality pattern of suicide in Iran: A systematic review. SJSPH 2015; 12(3): 23-35.

[12] Nazarzadeh M, Bidel Z, Ayubi E, Soori H, Sayehmiri K. Factors Related to Suicide Attempt in Iran: A systematic Review and Meta-Analysis. Hakim 2013: 15(4): 235-63. [Farsi]

[13] Mirzaee S, SHamsalizadeh N. Survey Prevalence and factors associated with suicidal thoughts in Kurdistan University of Medical Sciences. SJKUMS 2013; 18(1): 18-26. [Farsi]

[14] Talaei A, Hojat K, Fayazibordbar M, Saadatinasab Z. Psychological disorders and suicides thoughts in students of medical sciences university of Mashhad. Journal of Medical Sciences University of Mashhad 2006; 49(91): 191-8. [Farsi]

[15] Soofi Afshar N, Bakhtar M, Aghamohammadhasani P ,Rezaeian M. Suicidal Thoughts and Planning for Suicide among the 2007-2013 Entrance Medical Students of Rafsanjan University of Medical Sciences. J Health & Development 2016; 5(3): 150-9. [Farsi]

[16] Mohammadinia N, Rezaei M, Sameizadehtoosi T, Darban F. Assessing suicidal ideation frequency in medical students. Nursing Vision 2012; 1(1): 83-91. [Farsi]

[17] Panaghi L, Ahmadabadi Z, Peyravi H, Abou Almasoumi FZ. Suicide Trend In University Students During 2003 To 2008. IJPCP 2010; 16(2): 87-98. [Farsi]

[18] Mousavi S, Malekian A, Keykhaei N, Keykhaei F, Mahmoudi M. Relative frequency of suicidal ideation in students of Isfahan universities in 2005. Hakim 2008; 11(3): 55-9. [Farsi]

[19] Janghorbani M, Bakhshi S. The Prevalence Of Suicide Ideation And Factors Associated Among Students Of Isfahan University Of Medical Sciences, 2013-2014. J Shahrekord Univ Med Sci 2015; 17(5): 1-12. [Farsi]

[20] Asadi H, Hoseini Razi S, Jalili P. Prediction Of University Students Suicide Based On Religious Beliefs, Social Support, Coping Strategies And General Health. Applied Psychology 2013; 6(4): 87-101. [Farsi]

[21] Bayrami M, Eghbali A, Gholizadeh H. Interaction Between Personality Factors And Depression Symptoms, Hopelessness And Suicidal Ideation Among Students. J Tabriz University Of Medical Sciences 2012; 34(1): 28-34. [Farsi]

[22] Hosseinaei A, Moradi A, Pazhoomand A. Study On Psychological Risk Factors Of Attempting Suicide Among Iranian University Students. Psychological Studies 2006; 2(1): 33-49. [Farsi]

[23] Poursharifi H, Habibi M, Zarani F, Ashouri A, Hefazi M, Hajebi A, et al. The Role Of Depression, Stress, Happiness And Social Support In Identifying Suicidal Thoughts In Students.  IJPCP 2012; 18(2): 99-107. [Farsi]

[24] Mohammadi S, IzadPanah S, Fazeli-Mehrabadi A, Panaghi L, Ghadiri F. The effects of identity styles on suicidal thoughts among university students. J Behavioral Sciences 2011; 5(1): 61-7. [Farsi]

[25] Moradi A, Akbari ZardKhaneh S, Cheraghi F, Foladvand K. An Investigation on the Role of Family and Social Factors on Suicide of University Students. J Family Research 2009; 5(4): 487-502. [Farsi]

[26] Aliverdinia A, Yoosefi N. Suicidal tendencies among students:A Test Of Agnew's General Strain Theory. J Applied Sociology 2014; 54(2): 61-79. [Farsi]

[27] Puorhosein R, Farhoudi F, Amiri M, Janbozorgi M, Rezaee A, Nourallahi F. The Relationship of Suicidal thoughts, Depression, Anxiety, Resilience, Daily Stress and Mental Health in University of Tehran Students. Studies in Clinical Psychology 2014; 14(4): 21-40. [Farsi]

[28] Hosseinaei A, Moradi AR, Yar Yari F. Personality Disorders And Suicide Attempt In Iranian University Students. J Psychology (Tabriz University) 2006; 1(2-3): 57-86. [Farsi]

[29] Kadivar P, Zahedi F. The Coping Styles And Suicide Attempted Among The Female Undergraduate Students. Social Welfare 2007; 6(25): 111-31. [Farsi]

[30] Nadiri F, Esmaeli E. Anxiety about death and suicide ideation with a sense of well-being in students of Islamic Azad University of Ahvaz. New findings in psychology 2008; 2(8): 35-46. [Farsi]

[31] Yoosefi N. Comparison of the effectiveness religious therapy and existential therapy in improvement of Suicide tendency among counseling centered clients of Kurdistan University. Research in Clinical Psychology 2013; 3(2): 115-42. [Farsi]

[32] Raeisei A, Mojahed A, Bakhshani N. The relationship between personality styles of sociotropy and autonomy and suicidal tendency in medicalstudents. Glob J Health Sci 2015; 7(3): 345-50. [Farsi]

[33] Ghaffari M, Ahmadi A, Abedi M, Fatehizade M, Baghban I. Impulsivity, substance abuse, and family/friends history of suicide attempts in university students with and without suicidal ideation. Iran J Psychiatry Behav 2011; 5(2): 99-105. [Farsi]

[34] Monirpoor N, Khoosfi H, Gholamy Zarch M, Tamaddonfard M, Tabatabaei Mir S, Mohammad Alipour M, et al. Vulnerability to substance abuse and the risk of suicide in students of region 12 of islamic azad university. Int J High Risk Behav Addict 2014; 3(2): 1-5.

[35] Hosseini S, Ariapouran S. Relationship with personality disorders, suicidal thoughts and positive and negative affect students. J Kermanshah University of Medical Sciences 2011; 5(7): 320-9. [Farsi]

[36] Khajeddin N, GhasemiNezhad M, Hooman F. Comparison of Attitudes towards suicide and its Prevention in Medical Students before and after the Apprenticeship Course. Jundishapur Sci Med J 2013; 11(6): 685-95. [Farsi]

[37] Ashkani H, Dehbozorgi G, Emamgholipour N. Epidemiologic Study of Suicide in patients of psychiatric emergency department. J Tabriz University of Medical Sciences 2002; 36: 16-21. [Farsi]

 [38] Saberi-Zafarghandi M, Ghorbani R, Mousavi S. Epidemiologic study on suicide attempt in affiliated hospitals of Semnan University of Medical Sciences. Koomesh 2005; 6(4): 311-8. [Farsi]

[39] Eskin M, Sun J-M, Abuidhail J, Yoshimasu K, Kujan O, Janghorbani M, et al. Suicidal Behavior and Psychological Distress in University Students: A 12-nation Study. Archives of Suicide Research 2016; 20(3): 369-88.

[40] Schwartz A. College student suicide in the United States: 1990-1991 through 2003. J American College Health 2009; 54(6): 341-52.

[41] Calvo J, Sanchez R, Tejada P. Prevalence and factors associated with suicidal thinking among university students. Rev Salud Publica 2003; 5(2): 123-43.

[42] Sanchez R, Caceres H, Gomez D. Suicidal ideation among university adolescents: prevalence and associated factors. Biomedica: Revista del Instituto Nacional de Salud 2002; 22(2): 407-16.

[43] Khoshkhati N, Jafari A, Yazdinezhad A, Khoshkhati N. Prevalence of Depression among Freshmen of Pharmacy at Zanjan University of Medical Sciences According Demographic Parameters. J Medical Education Dev 2014; 8(17): 21-8. [Farsi]

[44] Nemeroff C, Compton M, Berger J. The depressed suicidal patient. Assess Treat Ann NY Acad Sci 2001; 932:1-23.

[45] Steven J, Garlow MD, Jill Rosenberg L, David Moore MD, Ann P, Bethany Koestner BS, et al. Depression, desperation, and suicidal ideation in college students: Results from The American Foundation For Suicide Prevention College Screening Project At Emory University. Depression And Anxiety 2008; 25: 482-88.

[46] Hawton K. Why has suicide increased in young males? Crisis 1998; 8(19): 119-24.

[47] Anisi J, Fathiashteiani A, Salimi H, Ahmadinoodeh K. Assessment of Beck scale of suicide thoughts in soldiers. J Military medicine 2005; 23(7): 33-7. [Farsi]