مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

گزارش کوتاه

مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 16، مهر 1396، 700-691
 
 
بررسی وضعیت قبل و بعد داروخانه‌های برون‌سپاری‌شده دانشگاه علوم پزشکی شیراز در سال 1393: یک گزارش کوتاه
 
امید براتی[1]، هاجر دهقان[2]، علی رضا یوسفی[3]، مریم نجیبی[4]
 
دریافت مقاله:17/4/96       ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 25/6/96    دریافت اصلاحیه از نویسنده: 26/7/96      پذیرش مقاله: 29/7/96
 
 
 
چکیده
زمینه و هدف: برون‌سپاری به‌عنوان یکی از مفاهیم استراتژیک برای بهبود کیفیت خدمت‌رسانی و کاهش هزینه‌ها، به‌ویژه در بخش‌های سودآوری نظیر داروخانه‌ها، مطرح می‌باشد. این مطالعه با هدف بررسی وضعیت قبل و بعد داروخانه‌های برون‌سپاری‌شده دانشگاه علوم پزشکی شیراز انجام پذیرفت.
مواد و روش‌ها: در این مطالعه مقطعی که از دیدگاه بخش دولتی در سال 1393 انجام شد، 9 شاخص نهایی با استفاده از مطالعات قبلی و تکنیک دلفی جهت بررسی وضعیت برون‌سپاری استخراج گردید. تمامی داروخانه‌های برون‌سپاری‌شده شامل 5 داروخانه در محدوده زمانی سال‌های 91-1389 از نظر شاخص‌های اقتصادی، دسترسی به خدمات و شاخص‌های کیفیت مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج به‌صورت آمارهای توصیفی (تعداد و درصد) گزارش گردید.
یافته‌ها: پس از برون‌سپاری، در تمامی داروخانه‌ها به غیر از یک مورد، میزان زیان برای بخش دولتی کاهش، میزان سود و تعداد پرسنل افزایش داشته است. تعداد مراجعین پس از واگذاری برای تمامی واحدها افزایش یافته است. همچنین میزان رضایت بیمار در داروخانه‌های برون‌سپاری‌شده به‌صورت میانگین 2/73% و میزان رضایت کارفرما از پیمانکار 60% به دست آمد.
نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج مطالعه واگذاری خدمات سلامت به‌صورت استیجاری برای داروخانه‌ها به‌عنوان یک استراتژی موفق اثربخش بوده است؛ به‌نحوی‌که اکثر واحدها با افزایش سود و ارتقاء شاخص‌های دسترسی همراه بوده‌اند. توصیه می‌شود مدیران و سیاست‌گذاران نظام سلامت، مکانیسم برون‌سپاری را به‌عنوان یک راهکار اصلاحی در نظام سلامت مورد توجه قرار دهند.
واژه‌های کلیدی: برون‌سپاری، شاخص، داروخانه، شیراز

مقدمه
برون‌سپاری به‌عنوان مکانیسمی برای حل معضلات نظام سلامت به این دلیل مطرح شد که مزایای مدیریت بخش خصوصی از جمله صرفه‌جویی در هزینه‌ها، توجه به کارایی و رضایت مشتریان به بخش دولتی وارد شود و درعین‌حال از معایب آن همچون عدم توجه به عدالت و مسئولیت اجتماعی اجتناب گردد ]1[؛ که در این حالت سیاست‌گذاری و نظارت در اختیار دولت باقی مانده و امور اجرایی و تصدی‌گری به بخش خصوصی واگذار می‌شود ]2[.
در حوزه سلامت و بر اساس مطالعات مختلفی در کشورهای تایوان، هندوستان و ترکیه برون‌سپاری فعالیت‌ها در بیمارستان‌های دولتی فوایدی را به دنبال داشته است ]5-3[. در کشور ما، برون‌سپاری خدمات سلامت در برنامه‌های توسعه پنج‌ساله توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (83-1379)، قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب مجلس شورای اسلامی مورد تأکید قرار گرفت ]6[. در اجرای این قوانین، برون‌سپاری خدمات سلامت نه‌تنها در مورد خدمات پشتیبانی بلکه در مورد خدمات بهداشتی، درمانی و پاراکلینیک نظیر داروخانه‌ها نیز به کار گرفته شده است ]7-6. [
داروخانه‌ها به‌عنوان واحدی سودآور در صورت واگذاری به بخش خصوصی علاوه بر تغییر نکردن کیفیت خدمت و کاهش هزینه‌ای که صرف تأمین منابع می‌گردد، می‌توانند سود بیشتری را نیز عاید بیمارستان‌ها کنند ]8[. در مطالعه Tourani و همکاران در رابطه با واگذاری داروخانه بیمارستان فیروزگر تهران، در هزینه‌های پرسنلی و خرید دارو صرفه‌جویی و مبالغی از دریافت اجاره‌بهای محل داروخانه عاید بیمارستان گردید ]9[.
با توجه به اینکه ایران درزمینه برون‌سپاری، به‌خصوص در عرصه سلامت، در ابتدای راه است و تجربه و شناخت دقیقی از آنچه به وقوع می‌پیوندد، ندارد و با عنایت به ضرورت بررسی میزان دستیابی به اهداف برون‌سپاری در واحدهای واگذارشده ازجمله داروخانه‌ها و همچنین تعیین نوع قرارداد مناسب برای واگذاری، هدف از انجام پژوهش حاضر مقایسه وضعیت قبل و بعد داروخانه‌های برون‌سپاری‌شده دانشگاه علوم پزشکی شیراز از لحاظ شاخص‌های اقتصادی، دسترسی به خدمات و کیفیت بین سال‌های 1389 لغایت 1391 می‌باشد.
مواد و روش‌ها
پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی است که در محدوده زمانی 91-1389 در داروخانه‌های برون‌سپاری‌شده دانشگاه علوم پزشکی شیراز انجام گرفت. این مطالعه به‌صورت گذشته‌نگر در سال 1393 انجام شد و جامعه پژوهش شامل تمامی داروخانه‌های واگذارشده (5 داروخانه) در محدوده زمانی فوق‌الذکر بود. لازم به ذکر است تاریخ واگذاری هرکدام از داروخانه‌ها به بخش خصوصی با یکدیگر متفاوت است و به همین دلیل بازه زمانی سه‌ساله در نظر گرفته شد تا قبل و بعد را به‌طور کامل در برگیرد.
 ابتدا با مروری بر مطالعات درزمینه برون‌سپاری، 17 شاخص برای بررسی وضعیت داروخانه‌های برون‌سپاری شده شناسایی گردید ]10-9[. سپس این شاخص‌ها با استفاده از روش دلفی در دو راند مورد ارزیابی قرار گرفتند ] 11[. بدین ترتیب که از دیدگاه متخصصین و صاحب‌نظرانی که در زمینه برون‌سپاری دارای تجربه و دانش کافی بودند جهت شناسایی شاخص‌های نهایی بهره گرفته شد. این افراد شامل اعضای کارگروه کاهش تصدی‌گری دانشگاه علوم پزشکی شیراز، مدیران بیمارستان‌ها، کارشناس ارشد امور بیمارستانی، معاونت‌های درمان و پشتیبانی دانشگاه، اساتید رشته مدیریت خدمات بهداشتی درمانی و اساتید مرکز تحقیقات مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی بودند. معیارهای ورود به مطالعه شامل سابقه کار بیش از یک سال، تحصیلات مرتبط در زمینه بهداشت و درمان و از همه مهم‌تر اطلاعات لازم و تجربه عملی و اجرایی واگذاری امور به بخش خصوصی بود. جهت انتخاب اعضای واجد شرایط برای شرکت در مطالعه از نمونه‌گیری هدفمند استفاده گردید و بدین ترتیب 30 نفر انتخاب شدند ]11[.
سپس موضوع پژوهش، اهداف آن، تعداد دوره‌ها و زمان لازم برای مشارکت در هر دور در قالب فرمی در اختیار 30 نفر قرار گرفت. از این میان، درمجموع 25 نفر تمایل و موافقت خود را برای مشارکت در گروه دلفی اعلام کردند. پس از تعیین اعضای دلفی، راند اول مطالعه و پرسش‌گری با تهیه و تنظیم پرسش‌نامه‌ای تحت عنوان «اولویت‌بندی شاخص‌های ارزیابی برون‌سپاری» بر اساس طیف سه‌قسمتی موافقم، مبهم و مخالفم آغاز شد. پس از تعیین نظرات اعضا در دور اول، نتایج نظرسنجی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
بدین ترتیب شاخص‌ها با درصد توافق کمتر از 50 درصد، 50 درصد و بیشتر از 50 درصد به ترتیب حذف، وارد راند دوم و پذیرفته شدند. سپس در راند دوم با توجه به نتایج حاصله از مرحله اول، پرسش‌نامه مربوط به شاخص‌هایی که مجوز ورود به دور دوم را پیدا کرده بودند بر اساس همان طیف سه‌قسمتی در اختیار اعضا قرار گرفت. درنهایت طی دو راند دلفی، 9 شاخص به‌عنوان شاخص‌های نهایی ارزیابی وضعیت برون‌سپاری انتخاب و در سه حیطه تدوین گردیدند. این سه حیطه شامل شاخص‌های اقتصادی، دسترسی به خدمات و کیفیت ارائه خدمات بودند.
 شاخص‌های اقتصادی دربرگیرنده هزینه (هزینه‌های سرمایه‌ای، هزینه‌های جاری، هزینه جبران خدمت کارکنان، هزینه‌های سربار واحد (آب، برق، گاز و تلفن))، درآمد و سود و زیان دانشگاه در قبل و بعد از برون‌سپاری بود. شاخص‌های دسترسی به خدمات شامل تعداد پرسنل، تعداد مراجعین، ساعت فعالیت واحدهای موردبررسی در قبل و بعد از برون‌سپاری و در نهایت شاخص‌های کیفیت ارائه خدمات مشتمل بر رضایت بیماران و رضایت کارفرما از پیمانکار بودند. بعد از تهیه لیست نهایی شاخص‌ها و طراحی فرم جمع‌آوری داده‌ها بر اساس آن، وضع موجود قراردادهای برون‌سپاری از نظر نوع واگذاری مشخص گردید و اطلاعات در مورد شاخص‌های اقتصادی (هزینه و درآمد)، شاخص‌های دسترسی به خدمات و شاخص‌های کیفیت ارائه خدمات با مراجعه پژوهشگر به کمیته کاهش تصدی‌گری دانشگاه علوم پزشکی شیراز و همچنین مراجعه به واحدهای برون‌سپاری‌شده موردمطالعه جمع‌آوری گردید. جهت سنجش رضایتمندی بیماران در داروخانه‌های برون‌سپاری‌شده و با استفاده از فرمول کوکران و در نظر گرفتن دقت و سطح خطای 5 درصد و مقدار 5/0p= حجم نمونه برابر 384 بیمار محاسبه گردید.
جهت سنجش رضایتمندی بیماران از پرسش‌نامه رضایت‌سنجی محقق‌ساخته استفاده گردید. پرسش‌نامه شامل 15 سؤال بود. پاسخ سؤالات بر اساس طیف پنج‌قسمتی خیلی زیاد (امتیاز 5)، زیاد (امتیاز 4)، متوسط (امتیاز 3)، کم (امتیاز 2) و خیلی کم (امتیاز 1) طبقه‌بندی و درجه‌بندی شد. روایی پرسش‌نامه توسط متخصصین و صاحب‌نظران مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی تأیید شد و پایایی آن با توزیع 30 پرسش‌نامه محاسبه گردید که با ضریب آلفای کرونباخ 85/0 مورد قبول قرار گرفت.
جهت سنجش رضایتمندی کارفرما (دانشگاه علوم پزشکی شیراز) از پیمانکار از فرم‌های گزارش عملکرد دانشگاه که در آن مبلغ قرارداد، هزینه‌ها و درآمدها و میزان رضایت در یک سؤال 5 گزینه‌ای (عالی، خوب، متوسط، ضعیف، بسیار ضعیف) طی بازدیدهای ماهانه از واحدهای برون‌سپاری‌شده تکمیل گردیده بود، استفاده شد.
ازآنجایی‌که جهت سنجش رضایتمندی در داروخانه‌های برون‌سپاری‌شده، داده‌های رضایتمندی قبل از واگذاری واحد موردنظر موجود نبود (محدودیت پژوهش) و پیشنهاد مقایسه رضایتمندی در داروخانه‌های برون‌سپاری‌شده با واحد مشابه برون‌سپاری‌نشده به دلیل ناهمگن بودن نمونه موردمطالعه با نظر مشاور آماری رد گردید، بنابراین جهت سنجش رضایتمندی، وضعیت فعلی واحدها ملاک سنجش رضایتمندی قرار گرفت. در نهایت طبق نظر محققان، امتیاز رضایتمندی کمتر از 40 درصد، 60-40، 80-60 و 100-80 درصد به ترتیب به‌عنوان وضعیت ضعیف، متوسط، خوب و عالی در نظر گرفته شد. پاسخ‌های شرکت‌کنندگان در مطالعه پس از کدگذاری وارد نرم‌افزار  SPSSنسخه 23 شد. اطلاعات بعد از بررسی صحت ورود به برنامه آماری به کمک روش‌های آمار توصیفی (تعداد و درصد) گزارش گردید.
نتایج
یافته‌های حاصل از پژوهش نشان داد که پنج داروخانه به‌صورت استیجاری به بخش خصوصی واگذار شد. نتایج بیانگر آن است که از لحاظ شاخص‌های اقتصادی، در داروخانه‌های واگذارشده بیشترین درصد تغییرات سود و زیان مربوط به داروخانه بیمارستان زینبیه با رقم 2118 درصد سود و کمترین درصد تغییرات سود و زیان مربوط به داروخانه بیمارستان علی‌اصغر (ع) با 78- درصد زیان بوده است (جدول 1).
از لحاظ شاخص‌های دسترسی، بیمارستان حافظ با افزایش 175 درصدی در تعداد پرسنل بیشترین درصد و داروخانه بیمارستان علی‌اصغر (ع) کمترین درصد تغییرات پرسنلی را داشته است. همچنین در خصوص تعداد مراجعین، به ‌غیر از داروخانه بیمارستان قیر و کارزین، در همه داروخانه‌ها تعداد مراجعین بعد از واگذاری افزایش داشته است که بیشترین رشد تعداد مراجعین مربوط به داروخانه بیمارستان لامرد با درصد تغییرات 38/21% بود (جدول 1).
از لحاظ شاخص‌های کیفیت ارائه خدمت، در 60 درصد داروخانه‌ها وضعیت رضایت بیمار در سطح خوب و 40 درصد در سطح متوسط ارزیابی شد. همچنین بر اساس گزارش کمیته کاهش تصدی‌گری دانشگاه علوم پزشکی شیراز رضایت کارفرما از عملکرد پیمانکار در 60 درصد داروخانه‌ها در سطح متوسط، 20 درصد در سطح خوب و 20 درصد در سطح ضعیف ارزیابی گردید (جدول 1).

 
جدول 1- مقایسه عملکرد داروخانه‌های واگذارشده در دانشگاه علوم پزشکی شیراز قبل و بعد از برون‌سپاری در سال‌های 91-1389
 

واحد               شاخص	داروخانه بیمارستان زینبیه (س)			داروخانه بیمارستان لامرد		داروخانه بیمارستان حضرت علی‌اصغر (ع)		داروخانه بیمارستان حافظ		داروخانه بیمارستان امام باقر (ع) قیر و کارزین
	نوع واگذاری	استیجاری		استیجاری		استیجاری		استیجاری		استیجاری
	تاریخ واگذاری	1/2/91		4/12/89		3/7/90		1/11/91		19/1/89
	مبلغ قرارداد/سالانه (ریال)	1152		133		822		864		66
	قبل از واگذاری		بعد از واگذاری	قبل از واگذاری	بعد از واگذاری	قبل از واگذاری	بعد از واگذاری	قبل از واگذاری	بعد از واگذاری	قبل از واگذاری	بعد از واگذاری

 

شاخص‌های اقتصادی		10020	43	1841	20	17300	32	15180	60	1534	6
		10078	1152	1800	133	21000	822	15794	864	1487	66
	سود / زیان		1109	41-	113	3650	790	614	804	47-	60
	درصد تغییرات سود و زیان	2118		373		78-		31		228

 

شاخص‌های دسترسی	تعداد پرسنل	5	12	3	7	6	5	4	11	3	6
	تعداد مراجعین	80244	150492	36000	43696	63000	98000	180564	212436	4992	3000
	ساعت فعالیت و	شبانه‌روزی	شبانه‌روزی	شبانه‌روزی	شبانه‌روزی	صبح و عصر	شبانه‌روزی	صبح و عصر	شبانه‌روزی	شبانه‌روزی	شبانه‌روزی

 

شاخص‌های کیفیت	رضایت بیمار	NA	80%	NA	80%	NA	60%	NA	6/83%	NA	4/63%
	رضایت کارفرما از پیمانکار	NA	60%	NA	80%	NA	40%	NA	60%	NA	60%

 
ارقام مالی به میلیون ریال محاسبه گردیده است.
 NA: داده‌ها موجود نبوده است.
 

بحث
نتایج حاصل از مطالعه بررسی وضعیت قبل و بعد داروخانه‌های برون‌سپاری‌شده دانشگاه علوم پزشکی شیراز مؤید این نکته بود که واگذاری خدمات سلامت به‌صورت استیجاری برای داروخانه‌ها به‌عنوان یک استراتژی موفق بوده است؛ چراکه در اکثر این واحدها شاهد افزایش سود و ارتقاء شاخص‌های دسترسی به خدمات بوده‌ایم. Tourani و همکاران در مقایسه کارایی و اثربخشی داروخانه بیمارستان فیروزگر تهران پیش و پس از برون‌سپاری مشاهده کردند که با واگذاری داروخانه ماهیانه مبالغ بسیاری در هزینه‌های پرسنلی، هزینه دارو و اجاره مکان داروخانه صرفه‌جویی می‌شود. همچنین تعداد پرسنل داروخانه به‌عنوان یکی از شاخص‌های دسترسی، سطح تحصیلات آنها و تعداد نسخه‌های پیچیده بیمارستان افزایش یافته است ]9[.
نتایج تحقیق بیمارستان Falls Church در ایالت اسپن (Aspen) نشان داد که پس از عقد قرارداد برای ارائه خدمات داروخانه، درآمد بیمارستان از 4/2 میلیون دلار در سال 2005 به 10 میلیون دلار در سال 2008 رسیده است ]12[. همچنین Gates و همکاران در مطالعه خود بیان می‌دارند که برون‌سپاری موجب کاهش تعداد پرسنل و هزینه‌های داروخانه بیمارستان شده است و در طول سال اول 59000 دلار خالص ذخیره مالی داشته است ]13[. این مطالعات در زمینه کاهش هزینه‌های داروخانه پس از برون‌سپاری با پژوهش حاضر هم‌راستا می‌باشند.
در مطالعه حاضر، تنها مورد استثنا، داروخانه بیمارستان علی‌اصغر (ع) است که با توجه به بررسی‌های به‌عمل‌آمده به دلیل عدم کارشناسی صحیح مبلغ اجاره‌بها و عدم دقت در انتخاب پیمانکار مناسب، باعث ضرر برای بخش دولتی شده است. پیمانکار به دلیل تحریم‌های دارویی، پرداخت دیرهنگام مطالبات بیمه‌ای توسط شرکت‌های بیمه با کمبود نقدینگی و عدم تأمین دارو مواجه شده است که در نهایت باعث عدم رضایت کارفرما از پیمانکار و لغو قرارداد در سال‌های بعد گردیده است. بر اساس مطالعه Socrates و همکارش، در نظر داشتن فاکتورهایی از قبیل مبلغ قرارداد (قیمت پیشنهادی)، کیفیت خدمات، تنوع و گستره خدمات، سابقه گذشته، موقعیت مالی و شهرت پیمانکار در انتخاب پیمانکار توسط واحدهای بهداشتی درمانی ضروری به نظر می‌رسد تا بدین‌وسیله اهداف برون‌سپاری از قبیل صرفه‌جویی هزینه، رضایت بیماران، رفع کمبود بودجه و پرسنل و تمرکز مدیریت بر فعالیت‌های اصلی محقق گردد ]14[.
در این مطالعه از لحاظ شاخص‌های کیفیت ارائه خدمت، رضایت بیمار از عملکرد داروخانه‌های برون‌سپاری‌شده در اکثر واحدها در سطح مطلوب و رضایت کارفرما از عملکرد پیمانکار در سطح متوسط گزارش شد. دراین‌بارهHsiao  و همکاران نیز در تایوان مشاهده کردند که بیمارستان‌های دولتی می‌توانند فواید زیادی همچون کاهش تعداد پرسنل، صرفه‌جویی در نیروی پرسنل مدیریتی، بالا رفتن بهره‌وری و روحیه کارکنان از طریق برون‌سپاری فعالیت‌ها ببرند ]3[. در پژوهش حاضر 40 درصد داروخانه‌های برون‌سپاری‌شده از لحاظ شاخص‌های کیفیت ارائه خدمت، وضعیت متوسطی داشتند. Mohaghegh نیز در مطالعه خود نشان داد رویکرد برون‌سپاری داروخانه‌ها علی‌رغم وعده‌اش برای بهبود کیفیت مراقبت‌ها، از ‌جمله افزایش رضایت‌مندی بیماران،  ممکن است ناکام بماند؛ لذا می‌بایست تمهیدات لازم مثل تنظیم قراردادهای روشن و جامع فراهم شده و مکانیسم‌های مؤثر مانند نظارت و ارزشیابی اجرا شوند ]15[.
 بنابراین، با توجه به اهمیت رضایت بیمار در ارزیابی عملکرد واحد برون‌سپاری‌شده، به نظر می‌رسد لحاظ نمودن این مقوله در مفاد قرارداد به‌عنوان ابزار کنترل پیمانکار الزامی است تا از طریق آن و در صورت پایین بودن وضعیت رضایتمندی، سیستم جریمه تعیین گردیده و با تأکید بر قراردادهای مبتنی بر عملکرد، مکانیسم پرداخت اصلاح گردد؛ به‌طوری‌که میزان پرداختی به بخش خصوصی علاوه بر هزینه نسخه‌های دارویی با میزان تحقق برونداد مهم دیگر، یعنی میزان رضایت بیماران مرتبط گردد.
از محدودیت‌های این پژوهش می‌توان به عدم دسترسی به داده‌های مربوط به قبل از واگذاری واحدها در زمینه رضایتمندی بیماران اشاره داشت. بنابراین با توجه به اینکه تمامی واگذاری‌ها در این مطالعه از نوع استیجاری بود، جهت اجرای دقیق‌تر برون‌سپاری به روش استیجاری، کارشناسی دقیق مبلغ اجاره‌بها، توجه به اجزای کلیدی قراردادها، ارزیابی دوره‌ای پیمانکاران، نگارش مکتوب و دقیق انتظارات بخش دولتی در متن قراردادها، تعریف قوانین موردنیاز برای اجرایی نمودن این استراتژی و اعمال نظارت بر بخش خصوصی در سطوح کلان، نظارت مناسب بر فعالیت بخش خصوصی و انتشار نتایج حاصل از برون‌سپاری واحدهای بیمارستانی در سطح دانشگاه علوم پزشکی شیراز به‌منظور حمایت مسئولان پیشنهاد می‌گردد تا علاوه بر رشد سودآوری برای دانشگاه شاهد ارتقای روزافزون شاخص‌های دسترسی و کیفیت خدمات باشیم. به‌علاوه، پیشنهاد می‌شود وضعیت برون‌سپاری واحدها به‌صورت سالانه بر اساس شاخص‌های منتخب علمی بررسی شده و اطلاعات حاصل به‌صورت دقیق نگه‌داری شود. همچنین با توجه به محدودیت مطالعه حاضر در خصوص جمع‌آوری داده‌ها، توصیه می‌شود چک‌لیست طراحی‌شده توسط پژوهشگران به‌عنوان یکی از دستاوردهای این مطالعه، قبل از واگذاری هر داروخانه به بخش خصوصی به‌عنوان یکی از الزامات برون‌سپاری به‌صورت کامل تکمیل و در اختیار کمیته کاهش تصدی‌گری دانشگاه قرار گیرد تا مقایسه وضعیت قبل و بعد داروخانه‌ها تسهیل گردد و بر اساس آن تصمیم‌سازی و سیاست‌گذاری مبتنی بر شواهد در سطح خرد و کلان تقویت شود.
نتیجه‌گیری
بر اساس نتایج این مطالعه واگذاری خدمات سلامت به‌صورت استیجاری برای داروخانه‌ها به‌عنوان یک استراتژی موفق نتیجه‌بخش بوده است؛ چراکه در اکثر این واحدها شاهد افزایش سود و ارتقای شاخص‌های دسترسی به خدمات بوده‌ایم.
تشکر و قدردانی
این مقاله، حاصل یک طرح تحقیقاتی مصوب دانشگاه علوم پزشکی شیراز است. محققان بر خود لازم می‌دانند از معاونت توسعه دانشگاه علوم پزشکی شیراز که با عنایت و مساعدت خود و تسهیل فرایند جمع‌آوری داده‌ها، انجام این تحقیق را میسر نمودند، تشکر نمایند.

 
References
 

[1] Akbulut Y, Terekli1 G, Yildirim T. Outsourcing in Turkish Hospitals: A Systematic Review. Ankara J of Health Services 2012; 11: 25-33.
[2] Perrot J. Different approaches to contracting in health systems. Bull World Health Organ 2006; 84(11): 859–66.
[3] Hsiao CT, Paj JY, Chiu H. The study on theoutsourcing of Taiwan's hospitals: a questionnaire surveyresearch. BMC Health Services Research 2009; 9: 78.
[4] Chandra H. Financial Management Analysisof Outsourcing of the Hospital Services for CostContainment and Efficiency: Case Study ofSanjay Gandhi Post-Graduate Institute ofMedical Sciences, Lucknow, India. J Financ Manage Analysis 2007; 20(1): 70-7.
[5] Aksan HA, Ergin I, Ocek Z. The change in capacity and service delivery at public and private hospitals in Turkey: a closer look at regional differences. BMC Health Services Research 2010; 10: 300.
[6] Barati Marani A, Gudaki H. Comparative Study on Privatization of Health Care Provision on Contract Basis. JHA Health Administration 2005; 8(21): 105-10. [Farsi]
[7] Hayati R, Setoodehzadeh F, Heydarvand S, Khammarnia M, Ravangard R, Sadeghi A, et al. The decision-making matrix of propensity to outsourcing hospital services in Bandar Abbas, Iran. J Pakistan Medical Association 2015; 65(12): 1288-94.
 [8] Jabari beirami H, mousazadeh Y, janati A. Hospitals Downsizing via Outsourcing and Integration Mechanisms (A Qualitative Study of the Views of experts and Managers in Tabriz University of Medical Sciences). Journal of Military Medicine 2013; 15(2): 133-42. [Farsi]
[9] Tourani S, Maleki M, Ghodousi-Moghadam S, Gohari M. Efficiency and Effectiveness of the Firoozgar Teaching Hospital's Pharmacy after Outsourcing, Tehran, Iran. JHA Health Administration 2010; 12(38): 59-70. [Farsi]
 [10] Mousazadeh Y, Jabaribeirami H, Janati A, AsghariJafarabadi M. Identifying and Prioritizing Hospital’s Units for Outsourcing Based on Related Indicators: a Qualitative Study. Journal of Health2013; 4(2): 122-33.
 [11] Ahmadi F, Nasiriani KH, Abazari P. Delphi technique: a tool in the research. Iranian Journal of Medical Education 2008; 8(1): 175-85. [Farsi]
[12] Howell J. Pharmacy choice. Aspen Valley Hospital: Pharmacy Journal; 2008: 7.
[13] Gates DM, Smolarek RT, Stevenson JG. Outsourcing the preparation of parenteral solutions. AJHP American Journal of Health System Pharmacy 2009; 53(18): 2176-8.
 [14] Socrates J. Moschuris MNK. Outsourcing in public hospitals:a Greek perspective. JHOM Health Organization and Management 2006; 20(1): 4-14.
[15] MohagheghB, Asadbaygi M, Barati Marnani A, Birjandi M. The impact of outsourcing the pharmaceutical services on outpatients' satisfaction in Lorestan rural health centers. J of Hospital 2011; 10(3): 10-2. [Farsi]

 

---