جلد 19، شماره 10 - ( 10-1399 )
جلد 19 شماره 10 صفحات 1104-1089 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Hassani H, Bagheri M, Ghorchian N, Jafari P. Presenting a Model of Factors Affecting the Effectiveness of Communication in Students of Rafsanjan University of Medical Sciences in the Academic Year of 2018-2019: A Descriptive Study. JRUMS 2021; 19 (10) :1089-1104
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-5219-fa.html
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-5219-fa.html
حسنی حمید، باقری مهدی، قورچیان نادرقلی، جعفری پریوش. ارائه مدل عوامل مؤثر بر ارتقاء اثربخشی ارتباط در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال تحصیلی 98-97: یک مطالعه توصیفی. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. 1399; 19 (10) :1089-1104
دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
متن کامل [PDF 391 kb]
(595 دریافت)
| چکیده (HTML) (1602 مشاهده)
نمودار 1- مدل ارتقاء اثربخشی ارتباط همراه با بار عاملی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
جدول 2- میزان آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی برای متغیرهای تحقیق
نمودار 2- مدل تبیین کننده ارتقاء اثربخشی ارتباط در دانشجویان پزشکی (مورد: دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان)
References
Presenting a Model of Factors Affecting the Effectiveness of Communication [VG1] in Students of Rafsanjan University of Medical Sciences in the Academic Year of 2018-2019: A Descriptive Study
H. Hassani[5], M. Bagheri[6], N. Gh. Ghorchian[7], P. Jafari[8]
Received:15/02/2020 Sent for Revision: 10/03/2020 Received Revised Manuscript:08/06/2020 Accepted:09/06/2020
Background and Objectives: Effective communication is a key skill for all health care professionals, which has long been an important area for researchers in the field of health. Providing these communications is critical to providing high quality health care. The aim of this study was to present a model of factors affecting the promotion of communication effectiveness in the medical students of Rafsanjan University of Medical Sciences in the academic year of 2018-2019.
Materials and Methods: The present study was a descriptive study. The statistical population included all medical students studying general doctorate at Rafsanjan University of Medical Sciences, 269 people in the academic year of 2018-2019 and 6,150 patients and clients. 155 medical students and 381 patients and clients were selected as the sample using the available sampling method and answered the researcher-made questionnaire of improving the effectiveness of communication. Data were analyzed using structural equation modeling.
Results: The results showed that among the dimensions affecting the promotion of communication effectiveness, the outcomes had the highest factor coefficient or had the most impact on the model (0.622) and also the average degree of influence of the underlying components on the model had the least effect on the model (0.294).
Conclusion: Factors affecting the effectiveness of communication included strategies, intervening conditions, causal conditions, contextual conditions and consequences. Having effective communication has positive effects for medical students, so there should be a lot of emphasis on teaching communication skills to medical students in medical students' training courses.
Key words: Effectiveness, Student, Communication, Rafsanjan
Funding: None declared.
Conflict of Interest: None declared
How to cite this article: Hassani H, Bagheri M, Ghorchian N Gh, Jafari P. Presenting a Model of Factors Affecting the Effectiveness of Communication in Students of Rafsanjan University of Medical Sciences in the Academic Year of 2018-2019: A Descriptive Study. J Rafsanjan Univ Med Sci 2021; 19 (10): 1089-1104. [Farsi]
[1]- دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، دانشکده علوم انسانی، واحد بندرعباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران
[5]- PhD Student of Educational Management, Faculty of Humanities, Bandar Abbas Branch, Islamic Azad University, Bandar Abbas, Iran, ORCID: 0000-0001-6095-0735
متن کامل: (1020 مشاهده)
مقاله پژوهشی
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 19، دی 1399، 1104-1089
ارائه مدل عوامل مؤثر بر ارتقاء اثربخشی ارتباط در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال تحصیلی 98-97: یک مطالعه توصیفی
حمید حسنی[1]، مهدی باقری[2]، نادرقلی قورچیان[3]، پریوش جعفری[4]
دریافت مقاله:26/11/98 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح:20/12/98 دریافت اصلاحیه از نویسنده:19/03/99 پذیرش مقاله: 20/03/99
چکیده
زمینه و هدف: ارتباط مؤثر یک مهارت اصلی برای تمامی متخصصان مراقبتهای بهداشتی و سلامت است که از دیرباز، ارتباطات در بخش سلامت، حوزه مهمی برای پژوهشگران بوده است، ارائه این ارتباطات برای ارائه مراقبتهای بهداشتی با کیفیت بالا، حیاتی است. پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل عوامل مؤثر بر ارتقاء اثربخشی ارتباط در دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال تحصیلی 98-1397 انجام گرفت.
مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر به روش توصیفی انجام شد. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان پزشکی مشغول به تحصیل مقطع دکتری عمومی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان به تعداد 269 نفر در سال تحصیلی 98-1397 و بیماران و مراجعان به تعداد 6150 بودند. تعداد 155 نفر از دانشجویان پزشکی و 381 نفر از بیماران و مراجعان با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس به عنوان نمونه انتخاب و به پرسشنامه محقق ساخته ارتقاء اثر بخشی ارتباط پاسخ دادند. دادهها با استفاده از مدل یابی معادلات ساختاری تجزیه و تحلیل شد.
یافتهها: نتایج نشان داد که از بین ابعاد مؤثر بر ارتقاء اثربخشی ارتباط، پیامدها دارای بیشترین ضریب عاملی یا دارای بیشترین تأثیر بر مدل (622/0) و همچنین میانگین درجه تأثیر مؤلفههای زمینهای دارای کم‌ترین درجه تأثیر بر مدل (294/0) دارد.
نتیجه‌گیری: عوامل مؤثر بر ارتقاء اثربخشی ارتباطات شامل راهبردها، شرایط مداخله گر، شرایط علی، شرایط زمینهای و پیامدها بود. داشتن ارتباط مؤثر تأثیرات مثبتی برای دانشجویان پزشکی دارد، بنابراین باید در دورههای آموزشی دانشجویان پزشکی تاکید زیادی بر آموزش مهارتهای ارتباطی برای دانشجویان پزشکی صورت گیرد.
واژه‌های کلیدی: اثربخشی، دانشجو، ارتباط، رفسنجان
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 19، دی 1399، 1104-1089
ارائه مدل عوامل مؤثر بر ارتقاء اثربخشی ارتباط در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال تحصیلی 98-97: یک مطالعه توصیفی
حمید حسنی[1]، مهدی باقری[2]، نادرقلی قورچیان[3]، پریوش جعفری[4]
دریافت مقاله:26/11/98 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح:20/12/98 دریافت اصلاحیه از نویسنده:19/03/99 پذیرش مقاله: 20/03/99
چکیده
زمینه و هدف: ارتباط مؤثر یک مهارت اصلی برای تمامی متخصصان مراقبتهای بهداشتی و سلامت است که از دیرباز، ارتباطات در بخش سلامت، حوزه مهمی برای پژوهشگران بوده است، ارائه این ارتباطات برای ارائه مراقبتهای بهداشتی با کیفیت بالا، حیاتی است. پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل عوامل مؤثر بر ارتقاء اثربخشی ارتباط در دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال تحصیلی 98-1397 انجام گرفت.
مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر به روش توصیفی انجام شد. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان پزشکی مشغول به تحصیل مقطع دکتری عمومی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان به تعداد 269 نفر در سال تحصیلی 98-1397 و بیماران و مراجعان به تعداد 6150 بودند. تعداد 155 نفر از دانشجویان پزشکی و 381 نفر از بیماران و مراجعان با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس به عنوان نمونه انتخاب و به پرسشنامه محقق ساخته ارتقاء اثر بخشی ارتباط پاسخ دادند. دادهها با استفاده از مدل یابی معادلات ساختاری تجزیه و تحلیل شد.
یافتهها: نتایج نشان داد که از بین ابعاد مؤثر بر ارتقاء اثربخشی ارتباط، پیامدها دارای بیشترین ضریب عاملی یا دارای بیشترین تأثیر بر مدل (622/0) و همچنین میانگین درجه تأثیر مؤلفههای زمینهای دارای کم‌ترین درجه تأثیر بر مدل (294/0) دارد.
نتیجه‌گیری: عوامل مؤثر بر ارتقاء اثربخشی ارتباطات شامل راهبردها، شرایط مداخله گر، شرایط علی، شرایط زمینهای و پیامدها بود. داشتن ارتباط مؤثر تأثیرات مثبتی برای دانشجویان پزشکی دارد، بنابراین باید در دورههای آموزشی دانشجویان پزشکی تاکید زیادی بر آموزش مهارتهای ارتباطی برای دانشجویان پزشکی صورت گیرد.
واژه‌های کلیدی: اثربخشی، دانشجو، ارتباط، رفسنجان
مقدمه
در برخی مشاغل نحوه ارتباط برقرار کردن اهمیت خاصی دارد مانند مدیران و پزشکان و پرستاران ... چنانچه مطالعات نشان دادهاند که 80 درصد وقت پزشکان به شکلهای مختلف صرف برقراری ارتباط میشود از این‌رو مهارت پزشک در برقراری ارتباط اثر بخش در نحوه عملکرد بر گیرندگان خدمت آنها اثر مستقیم دارد [1]. وظیفه اصلی پرستار مراقبت از بیماران است. واضحترین جلوه این امر در روابط بیمار و پرستار متبلور است [۲]. رابطه حرفهای بین پرستار و بیمار ستون اساسی پرستاری و پایه و اساس وزیر پرستاری و جنبه مهم مراقبت است [۳]. پرستاران از طریق ارتباط از نیازهای مراقبت از بیماران خود مطلع میشوند [۴]. شکاف در ارتباطات یکی از دلایل نارضایتی بیماران در کشور است [۵]. ایجاد تغییرات در ظاهر بیمار که ناشی از بیماری و درمان میباشد، میتواند منجر به تضعیف روحیه بیمار شود. در چنین شرایطی برقراری ارتباط دشوار است. درک این تغییرات و آمادهسازی بیمار وخانواده برای مقابله با این تغییرات، میتواند به شدت ناراحتی عاطفی بیمار را کاهش داده و از مختل شدن تعامل با مراقبان جلوگیری کند [۶]. پیچیدگی ارتباطات در بیمارانی که در مرحله نهایی زندگی هستند و با احساسات و افکار مرگ ناخوشایند مواجهاند، باید به تمرکز بر تسکین ناراحتی عاطفی بینجامد [۷].
نتایج یک تحقیق که در دانشکده جراحان آمریکایی برای شناسایی دانش و مهارتهای مدیریتی مورد نیاز دانشجویان پزشکی انجام شده نشان داد که مهارتهای ارتباطی به عنوان مهم‌ترین مهارتهای مورد نیاز ارزیابی میشوند و مهارتهای مدیریت منابع انسانی، برنامهریزی استراتژیک، مذاکره، ارتقاء و اطمینان از کیفیت، سازماندهی و مدیریت مالی از اهمیت ویژهای برخوردار است. از سوی دیگر، مهارت در تسلط بر قوانین کار و مقررات سازمانی و مهارتهای چانه زنی سیاسی از کم‌ترین اهمیت برخوردار بودند [۸]. در مطالعه دیگر، برخی از مهارتهای مورد تأکید پزشکان مورد بررسی، مهارتهای ارتباط با سایر پزشکان، مذاکره در مورد حقوق کارمندان، مهارت گوش دادن، مهارتهای رهبری و مدیریت ریسک بوده است [۹]. در برخی مشاغل نحوه ارتباط برقرار کردن اهمیت خاصی دارد مانند مدیران و پزشکان و پرستاران ... چنانچه مطالعات نشان دادهاند که 80 درصد وقت پزشکان به شکلهای مختلف صرف برقراری ارتباط میشود. از این‌رو مهارت پزشک در برقراری ارتباط اثر بخش در نحوه عملکرد بر گیرندگان خدمت آنها اثر مستقیم دارد [1].
همکاری و ارتباط مناسب بین دانشجویان پزشکی وگیرندگان خدمت یکی از مهم‌ترین انواع تعاملات در مراکز مراقبت سلامتی محسوب میگردد و شکلگیری چنین ارتباطی نه تنها یک عنصر حیاتی در فراهم آوردن مراقبت اصولی است بلکه برای دانشجویان پزشکی و گیرندگان خدمت نیز سودمند است و جملگی از برقراری چنین تعاملی بهرهمند خواهند شد. در میان ارتباطات دانشجویان پزشکی که در آینده نزدیک به عنوان پزشک به جامعه معرفی شده و به ارائه خدمت میپردازد با گیرندگان خدمت از اهمیت برخوردار است و این همه جنبههای روند بهبود را تحت الشعاع قرار میدهد. این به نوبه خود یک چارچوب اساسی برای کلیه فعالیتهایی که برای برقراری ارتباط مناسب ضروری هستند فراهم میکند. ارتباطات به عنوان یک سیستم بازخورد مداوم در انجام مداخلات خدمات بالینی و در هنگام کار با بیماران برای تصمیمگیری درباره چه کاری عمل میکند و چگونگی برآوردن نیازهای فردی بیماران به بهترین نحو، در روند پرستاری منعکس میشود [۱۰]. با توجه به اهمیت ارتباطات سازمانی در ارائه خدمات و مراقبتهای بهداشتی و درمانی، پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل عوامل مؤثر بر ارتقاء اثربخشی ارتباط در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال 1397-1398 به صورت یک مطالعه توصیفی بر طبق مدل مفروض زیر در نمودار 1 مورد آزمون قرار گرفت.
در برخی مشاغل نحوه ارتباط برقرار کردن اهمیت خاصی دارد مانند مدیران و پزشکان و پرستاران ... چنانچه مطالعات نشان دادهاند که 80 درصد وقت پزشکان به شکلهای مختلف صرف برقراری ارتباط میشود از این‌رو مهارت پزشک در برقراری ارتباط اثر بخش در نحوه عملکرد بر گیرندگان خدمت آنها اثر مستقیم دارد [1]. وظیفه اصلی پرستار مراقبت از بیماران است. واضحترین جلوه این امر در روابط بیمار و پرستار متبلور است [۲]. رابطه حرفهای بین پرستار و بیمار ستون اساسی پرستاری و پایه و اساس وزیر پرستاری و جنبه مهم مراقبت است [۳]. پرستاران از طریق ارتباط از نیازهای مراقبت از بیماران خود مطلع میشوند [۴]. شکاف در ارتباطات یکی از دلایل نارضایتی بیماران در کشور است [۵]. ایجاد تغییرات در ظاهر بیمار که ناشی از بیماری و درمان میباشد، میتواند منجر به تضعیف روحیه بیمار شود. در چنین شرایطی برقراری ارتباط دشوار است. درک این تغییرات و آمادهسازی بیمار وخانواده برای مقابله با این تغییرات، میتواند به شدت ناراحتی عاطفی بیمار را کاهش داده و از مختل شدن تعامل با مراقبان جلوگیری کند [۶]. پیچیدگی ارتباطات در بیمارانی که در مرحله نهایی زندگی هستند و با احساسات و افکار مرگ ناخوشایند مواجهاند، باید به تمرکز بر تسکین ناراحتی عاطفی بینجامد [۷].
نتایج یک تحقیق که در دانشکده جراحان آمریکایی برای شناسایی دانش و مهارتهای مدیریتی مورد نیاز دانشجویان پزشکی انجام شده نشان داد که مهارتهای ارتباطی به عنوان مهم‌ترین مهارتهای مورد نیاز ارزیابی میشوند و مهارتهای مدیریت منابع انسانی، برنامهریزی استراتژیک، مذاکره، ارتقاء و اطمینان از کیفیت، سازماندهی و مدیریت مالی از اهمیت ویژهای برخوردار است. از سوی دیگر، مهارت در تسلط بر قوانین کار و مقررات سازمانی و مهارتهای چانه زنی سیاسی از کم‌ترین اهمیت برخوردار بودند [۸]. در مطالعه دیگر، برخی از مهارتهای مورد تأکید پزشکان مورد بررسی، مهارتهای ارتباط با سایر پزشکان، مذاکره در مورد حقوق کارمندان، مهارت گوش دادن، مهارتهای رهبری و مدیریت ریسک بوده است [۹]. در برخی مشاغل نحوه ارتباط برقرار کردن اهمیت خاصی دارد مانند مدیران و پزشکان و پرستاران ... چنانچه مطالعات نشان دادهاند که 80 درصد وقت پزشکان به شکلهای مختلف صرف برقراری ارتباط میشود. از این‌رو مهارت پزشک در برقراری ارتباط اثر بخش در نحوه عملکرد بر گیرندگان خدمت آنها اثر مستقیم دارد [1].
همکاری و ارتباط مناسب بین دانشجویان پزشکی وگیرندگان خدمت یکی از مهم‌ترین انواع تعاملات در مراکز مراقبت سلامتی محسوب میگردد و شکلگیری چنین ارتباطی نه تنها یک عنصر حیاتی در فراهم آوردن مراقبت اصولی است بلکه برای دانشجویان پزشکی و گیرندگان خدمت نیز سودمند است و جملگی از برقراری چنین تعاملی بهرهمند خواهند شد. در میان ارتباطات دانشجویان پزشکی که در آینده نزدیک به عنوان پزشک به جامعه معرفی شده و به ارائه خدمت میپردازد با گیرندگان خدمت از اهمیت برخوردار است و این همه جنبههای روند بهبود را تحت الشعاع قرار میدهد. این به نوبه خود یک چارچوب اساسی برای کلیه فعالیتهایی که برای برقراری ارتباط مناسب ضروری هستند فراهم میکند. ارتباطات به عنوان یک سیستم بازخورد مداوم در انجام مداخلات خدمات بالینی و در هنگام کار با بیماران برای تصمیمگیری درباره چه کاری عمل میکند و چگونگی برآوردن نیازهای فردی بیماران به بهترین نحو، در روند پرستاری منعکس میشود [۱۰]. با توجه به اهمیت ارتباطات سازمانی در ارائه خدمات و مراقبتهای بهداشتی و درمانی، پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل عوامل مؤثر بر ارتقاء اثربخشی ارتباط در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال 1397-1398 به صورت یک مطالعه توصیفی بر طبق مدل مفروض زیر در نمودار 1 مورد آزمون قرار گرفت.
|
اثر بخشی ارتباط
|
|
شرایط علی
|
|
پیامدها
|
|
شرایط مداخله گر
|
|
شرایط زمینهای
|
|
راهبردها
|
نمودار 1- مدل ارتقاء اثربخشی ارتباط همراه با بار عاملی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
مواد و روش‌ها
روش پژوهش مورد استفاده در این مطالعه از لحاظ هدف،کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی بود و جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان پزشکی مشغول به تحصیل مقطع دکتری عمومی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان به تعداد 269 نفر در سال تحصیلی 98-1397 و بیماران و مراجعان به تعداد 6150 بودند. با توجه به حداقل حجم نمونه لازم در مدلهای معادلات ساختاری که 200 نفر میباشد [۱۱] حجم نمونه در پژوهش حاضر نیز با در نظر گرفتن احتمال افت نمونهها، بعد از حذف دادههای مخدوش 536 پرسشنامه وارد تحلیل آماری شد. روش نمونه‌گیری مورد استفاده نیز نمونه‌گیری غیر تصادفی (در دسترس) بود. که با مراجعه به دانشگاه و مراکز درمانی دانشگاه 155 دانشجو و 381 بیمار داوطلب انتخاب شدند و به پرسشنامه محقق ساخته پاسخ دادند.
به منظور رعایت ملاحظات اخلاقی، پس از اخذ موافقت آگاهانه از شرکت کنندگان و توضیح کامل درباره هدف و روش تحقیق، به آنها اطمینان داده شد که اطلاعات آنان محرمانه باقی خواهد ماند. گرداوری دادهها با این صورت بود که پژوهش گر با حضور در دانشگاه و مراکز درمانی دانشگاه ابتدا هدف تحقیق را برای آنها بیان و سپس از آنها درخواست شد به پرسشنامه ارتقاء اثربخشی ارتباط پاسخ دهند. پرسشنامه ارتقاء اثربخشی ارتباط عبارت بود از:
پرسشنامه ارتقاء اثر بخشی ارتباط: پرسشنامه استفاده شده در این پژوهش مقیاس محقق ساخته ارتقاء اثر بخشی ارتباط میباشد. که پژوهشگران در سال 1399 این پرسشنامه را در دو بخش طراحی و مورد استفاده قرار دادند. بخش اول آن مربوط به سؤالات جمعیت شناختی و بخش دوم حاوی 134 سؤال که در برگیرنده 5 مؤلفه اصلی و 38 مؤلفه فرعی میباشد. در شیوه پاسخ دهی از طیف 5 گزینهای لیکرت و مکانیسم نمره گذاری از (1 کاملا مخالف، 2 مخالف، 3 نظری ندارم، 4 موافق و 5 کاملا موافق ) استفاده شده است. در جدول شماره 1 ابعاد پرسشنامه ارتباط مؤثر به همراه 5 مؤلفه اصلی و 38 مؤلفه فرعی آورده شده است
جدول1- ابعاد پرسشنامه ارتباط مؤثر (5 مؤلفه اصلی و 38 مؤلفه فرعی)
دادههای جمع آوری شده در این پژوهش با استفاده از آمار توصیفی همچون آزمون t وابسته و مدل معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار Maxqda نسخه 10 تحلیل شد. سطح معنی‌داری در آزمونها 05 /0 در نظر گرفته شد.
نتایج
با توجه به نتایج به دست آمده میتوان دریافت که 9/56 درصد از افراد پاسخگو مرد به تعداد 305 نفر و 1/43 درصد از افراد پاسخگو زن به تعداد 231 نفر بودند که بیش‌تر افراد مورد بررسی مرد بودند. میزان تحصیلات83/7 درصد فوق دیپلم و پایینتر به تعداد 42 نفر، 28/68 درصد افراد پاسخگو لیسانس به تعداد 366 نفر، 04/ 19 درصد افراد پاسخگو فوق لیسانس به تعداد 102 نفر، 85/4 درصد افراد پاسخگو دکتری به تعداد 26 نفر بودند که مدرک بیش‌تر افراد مورد بررسی لیسانس بود. میزان سابقه کار 39/33 درصد افراد پاسخگو کمتر از 10 سال به تعداد 179 نفر، 73 درصد افراد پاسخگو بین 10 تا 15سال به تعداد 213 نفر، 9/18 درصد افراد پاسخگو بین 15 تا 20 سال به تعداد 97 نفر و 76/8 درصد افراد پاسخگو 20 سال به بالا به تعداد 47 نفر بود که بیش‌تر افراد دارای سابقه 10 تا 15 سال بودند. به منظور مقایسه وضعیت موجود و مطلوب مدل و مؤلفههای شرایط علی از آزمون t وابسته استفاده شده که در این روش میانگین مشاهده شده هر متغیر در وضعیت موجود با میانگین آن متغیر در وضعیت مطلوب مقایسه میشود. فرضیه‌های صفر و خلاف برای این آزمون t وابسته به صورت زیر میباشد: همان‌گونه که در جدول 4 دیده میشود، بین میانگین همه مؤلفه‌ها در وضعیت موجود و مطلوب تفاوت معنی‌داری وجود دارد. زیرا سطح معنی‌داری همه آنها از 05/0 کمتر است (05/0>p). به این ترتیب که میانگین همه مؤلفه‌ها در وضعیت موجود از میانگین آنها در در وضعیت مطلوب کوچک‌تر است (تفاوت میانگین‌ها منفی است). بنابراین فرض صفر رد میگردد و با اطمینان 95 درصد میتوان گفت که وضعیت کنونی مؤلفههای بعد پیامدها در ارتقاء اثربخشی ارتباط در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان نامطلوب است. در جدول شماره 2 میزان آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی برای متغیرهای تحقیق بیان شده است.
روش پژوهش مورد استفاده در این مطالعه از لحاظ هدف،کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی بود و جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان پزشکی مشغول به تحصیل مقطع دکتری عمومی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان به تعداد 269 نفر در سال تحصیلی 98-1397 و بیماران و مراجعان به تعداد 6150 بودند. با توجه به حداقل حجم نمونه لازم در مدلهای معادلات ساختاری که 200 نفر میباشد [۱۱] حجم نمونه در پژوهش حاضر نیز با در نظر گرفتن احتمال افت نمونهها، بعد از حذف دادههای مخدوش 536 پرسشنامه وارد تحلیل آماری شد. روش نمونه‌گیری مورد استفاده نیز نمونه‌گیری غیر تصادفی (در دسترس) بود. که با مراجعه به دانشگاه و مراکز درمانی دانشگاه 155 دانشجو و 381 بیمار داوطلب انتخاب شدند و به پرسشنامه محقق ساخته پاسخ دادند.
به منظور رعایت ملاحظات اخلاقی، پس از اخذ موافقت آگاهانه از شرکت کنندگان و توضیح کامل درباره هدف و روش تحقیق، به آنها اطمینان داده شد که اطلاعات آنان محرمانه باقی خواهد ماند. گرداوری دادهها با این صورت بود که پژوهش گر با حضور در دانشگاه و مراکز درمانی دانشگاه ابتدا هدف تحقیق را برای آنها بیان و سپس از آنها درخواست شد به پرسشنامه ارتقاء اثربخشی ارتباط پاسخ دهند. پرسشنامه ارتقاء اثربخشی ارتباط عبارت بود از:
پرسشنامه ارتقاء اثر بخشی ارتباط: پرسشنامه استفاده شده در این پژوهش مقیاس محقق ساخته ارتقاء اثر بخشی ارتباط میباشد. که پژوهشگران در سال 1399 این پرسشنامه را در دو بخش طراحی و مورد استفاده قرار دادند. بخش اول آن مربوط به سؤالات جمعیت شناختی و بخش دوم حاوی 134 سؤال که در برگیرنده 5 مؤلفه اصلی و 38 مؤلفه فرعی میباشد. در شیوه پاسخ دهی از طیف 5 گزینهای لیکرت و مکانیسم نمره گذاری از (1 کاملا مخالف، 2 مخالف، 3 نظری ندارم، 4 موافق و 5 کاملا موافق ) استفاده شده است. در جدول شماره 1 ابعاد پرسشنامه ارتباط مؤثر به همراه 5 مؤلفه اصلی و 38 مؤلفه فرعی آورده شده است
جدول1- ابعاد پرسشنامه ارتباط مؤثر (5 مؤلفه اصلی و 38 مؤلفه فرعی)
| نام متغیر | شماره سئوالات |
| ویژگیهای شخصیتی | 1 و 2 و 3 |
| ویژگیهای فطری | 4 و 5 و 6 |
| ویژگیهای اخلاقی | 7 و 8 و 9 |
| ویژگیهای حرفهای | 16 و 17 و 18 |
| توانمندی در تصمیم گیری | 10 و 71 و 12 |
| روابط انسانی | 13 و 14 و 15 |
| انگیزش | 19 و 20 و 21 |
| تدوین قوانین و مقررات | 22 و 23 و 24 |
| اجرای قوانین و مقررات | 25 و 26 و 27 |
| نظام آموزشی | 28 و 70 و30 |
| نظام فرهنگی | 32 و 33 و 31 |
| نظام ارزشی | 34 و 35 و 36 |
| تغییرات فناوری و تکنولوژی | 37 و 38 و 39 |
| نگاه راهبردی | 40 و 41 و 42 |
| ارتقا اثربخشی ارتباط | 43 و 44 و 45 |
| مشکلات ناشی از شغل | 46 و 47 و 48 |
| عدم ثبات کاری و رفتاری | 51 و 50 و 49 |
| موانع فیزیکی و روانی محیط کار | 54 و 53 و 52 |
| موانع قانونی و اداری محیط کار | 55 و 56 و 57 |
| تحویلی نگری | 58 و 59 و60 |
| سبک مدیریتی نامناسب | 61 و 62 و 63 |
| سیاست زدگی | 64 و 65 و 66 |
| بی اعتمادی | 67 و 68 و 69 |
| بی بصیرتی | 72 و73 و 74 |
| نظارت و کنترل | 75 و 76 و 77 |
| تشویق و تنبیه | 78 و 79 و 80 |
| بهرهمندی از منابع سازمان | 81 و 82 و 83 |
| بهرهمندی از مشاوران | 84 و 85 و 86 |
| کار تیمی | 87 و 88 و 89 |
| بهبود کارآیی و اثربخشی | 90و 91 و 92 |
| بهبود عملکرد منابع انسانی | 93 و 94 و 95 |
| دستیابی به رشد و موفقیت سازمانی | 96 و 97 و 98 |
| دستیابی به اهداف سازمانی | 99 و 100 و 101 |
| ایجاد رضایت و وفاداری مشتریان | 102 و 103 و 104 |
| اعتماد آفرینی | 105 و 106 و 107 |
| ارتقاء جایگاه سازمان | 108 و 109 و 110 |
| بهبود حمایتهای اجتماعی | 111 و 112 و 113 |
| بهبود روحیه همدلی و همکاری | 114 و 115 و 116 |
| بهبود تعهد کاری | 117 و 118 و 119 |
| پیامدها | 120 و 121 و 122 |
| راهبردها | 123 و 124و 125 |
| شرایط مداخله گر | 126 و 127 و 128 |
| شرایط زمینهای | 129 و 130 و 131 |
| شرایط علی | 132 و 133 و 134 |
نتایج
با توجه به نتایج به دست آمده میتوان دریافت که 9/56 درصد از افراد پاسخگو مرد به تعداد 305 نفر و 1/43 درصد از افراد پاسخگو زن به تعداد 231 نفر بودند که بیش‌تر افراد مورد بررسی مرد بودند. میزان تحصیلات83/7 درصد فوق دیپلم و پایینتر به تعداد 42 نفر، 28/68 درصد افراد پاسخگو لیسانس به تعداد 366 نفر، 04/ 19 درصد افراد پاسخگو فوق لیسانس به تعداد 102 نفر، 85/4 درصد افراد پاسخگو دکتری به تعداد 26 نفر بودند که مدرک بیش‌تر افراد مورد بررسی لیسانس بود. میزان سابقه کار 39/33 درصد افراد پاسخگو کمتر از 10 سال به تعداد 179 نفر، 73 درصد افراد پاسخگو بین 10 تا 15سال به تعداد 213 نفر، 9/18 درصد افراد پاسخگو بین 15 تا 20 سال به تعداد 97 نفر و 76/8 درصد افراد پاسخگو 20 سال به بالا به تعداد 47 نفر بود که بیش‌تر افراد دارای سابقه 10 تا 15 سال بودند. به منظور مقایسه وضعیت موجود و مطلوب مدل و مؤلفههای شرایط علی از آزمون t وابسته استفاده شده که در این روش میانگین مشاهده شده هر متغیر در وضعیت موجود با میانگین آن متغیر در وضعیت مطلوب مقایسه میشود. فرضیه‌های صفر و خلاف برای این آزمون t وابسته به صورت زیر میباشد: همان‌گونه که در جدول 4 دیده میشود، بین میانگین همه مؤلفه‌ها در وضعیت موجود و مطلوب تفاوت معنی‌داری وجود دارد. زیرا سطح معنی‌داری همه آنها از 05/0 کمتر است (05/0>p). به این ترتیب که میانگین همه مؤلفه‌ها در وضعیت موجود از میانگین آنها در در وضعیت مطلوب کوچک‌تر است (تفاوت میانگین‌ها منفی است). بنابراین فرض صفر رد میگردد و با اطمینان 95 درصد میتوان گفت که وضعیت کنونی مؤلفههای بعد پیامدها در ارتقاء اثربخشی ارتباط در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان نامطلوب است. در جدول شماره 2 میزان آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی برای متغیرهای تحقیق بیان شده است.
جدول 2- میزان آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی برای متغیرهای تحقیق
| متغیرهای مکنون | ضریب آلفای کرونباخ (Alpha >0. 7) |
ضریب پایایی ترکیبی (CR> 0. 7) |
| ویژگیهای شخصیتی | 844/0 | 797/0 |
| ویژگیهای فطری | 826/0 | 907/0 |
| ویژگیهای اخلاقی | 702/0 | 898/0 |
| ویژگیهای حرفهای | 725/0 | 833/0 |
| توانمندی در تصمیمگیری | 875/0 | 923/0 |
| روابط انسانی | 742/0 | 849/0 |
| انگیزش | 893/0 | 933/0 |
| تدوین قوانین و مقررات | 824/0 | 894/0 |
| اجرای قوانین و مقررات | 865/0 | 848/0 |
| نظام آموزشی | 831/0 | 897/0 |
| نظام فرهنگی | 929/0 | 955/0 |
| نظام ارزشی | 795/0 | 881/0 |
| تغییرات فناوری و تکنولوژی | 867/0 | 918/0 |
| نگاه راهبردی | 806/0 | 878/0 |
| ارتقاء اثربخشی ارتباط | 896/0 | 891/0 |
| مشکلات ناشی از شغل | 938/0 | 950/0 |
| عدم ثبات کاری و رفتاری | 810/0 | 887/0 |
| موانع فیزیکی و روانی محیط کار | 888/0 | 929/0 |
| موانع قانونی و اداری محیط کار | 730/0 | 844/0 |
| تحویلی نگری | 876/0 | 923/0 |
| سبک مدیریتی نامناسب | 842/0 | 904/0 |
| سیاست زدگی | 857/0 | 914/0 |
| بی اعتمادی | 795/0 | 705/0 |
| بی بصیرتی | 825/0 | 897/0 |
| نظارت و کنترل | 815/0 | 867/0 |
| تشویق و تنبیه | 809/0 | 868/0 |
| بهره مندی از منابع سازمان | 799/0 | 814/0 |
| بهره مندی از مشاوران | 866/0 | 914/0 |
| کار تیمی | 862/0 | 917/0 |
| بهبود کارآیی و اثربخشی | 843/0 | 764/0 |
| بهبود عملکرد منابع انسانی | 872/0 | 788/0 |
| دستیابی به رشد و موفقیت سازمانی | 828/0 | 897/0 |
| دستیابی به اهداف سازمانی | 736/0 | 850/0 |
| ایجاد رضایت و وفاداری مشتریان | 829/0 | 898/0 |
| اعتماد آفرینی | 771/0 | 868/0 |
| ارتقاء جایگاه سازمان | 855/0 | 796/0 |
| بهبود حمایت های اجتماعی | 752/0 | 749/0 |
| بهبود روحیه همدلی و همکاری | 838/0 | 903/0 |
| بهبود تعهد کاری | 762/0 | 858/0 |
| پیامدها | 828/0 | 869/0 |
| راهبردها | 736/0 | 851/0 |
| شرایط مداخله گر | 829/0 | 898/0 |
| شرایط زمینهای | 739/0 | 853/0 |
| شرایط علی | 804/0 | 883/0 |
با توجه به این‌که مقدار مناسب برای آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی 7/0 است و مطابق با یافتههای جدول فوق این معیارها در مورد متغیرهای مکنون مقدار مناسبی را اتخاذ نمودهاند میتوان مناسب بودن وضعیت پایایی پژوهش را تأیید نمود. به منظور بررسی وضعیت موجود و مطلوب ابعاد و مؤلفههای متغیرهای تحقیق از آزمون t تک نمونهای (One Sample t-test) استفاده شد که در این روش میانگین مشاهده شده هر متغیر در وضعیت موجود با میانگین آن متغیر در وضعیت مطلوب بر اساس میانگین مورد انتظار 3 مقایسه شد. خلاصه آزمون t تک نمونهای برای بررسی وضعیت موجود دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال تحصیلی 98-97 در جدول ۳ بیان شده است.
جدول3- خلاصه آزمون t تک نمونهای برای بررسی وضعیت موجود دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال تحصیلی 98-97 (536=n)
| میانگین مورد انتظار = 3 | ||||||
| متغیرها | میانگین مشاهده شده | انحراف استاندارد | تفاوت میانگین | آماره t | درجه آزادی | مقدار P |
| ویژگیهای شخصیتی | 0884/2 | 65374/0 | 91156/0- | - 804/3 | 536 | 001/0> |
| ویژگیهای فطری | 0884/2 | 81305/0 | 91156/0- | - 099/10 | 536 | 001/0> |
| ویژگیهای اخلاقی | 0782/2 | 78619/0 | 92177/0- | - 607/21 | 536 | 001/0> |
| ویژگیهای حرفهای | 1531/2 | 75705/0 | 84694/0- | -075/14 | 536 | 001/0> |
| توانمندی در تصمیمگیری | 1769/2 | 74797/0 | 82313/0- | -894/13 | 536 | 001/0> |
| روابط انسانی | 2279/2 | 80034/0 | 77211/0- | -550/9 | 536 | 001/0> |
| انگیزش | 1224/2 | 85673/0 | 87755/0- | -140/8 | 536 | 001/0> |
| تدوین قوانین و مقررات | 0068/2 | 46647/0 | 99320/0- | -078/10 | 536 | 001/0> |
| اجرای قوانین و مقررات | 1667/2 | 65146/0 | 83333/0- | -663/23 | 536 | 001/0> |
| نظام آموزشی | 5204/1 | 66678/0 | 47959/0- | -967/11 | 536 | 001/0> |
| نظام فرهنگی | 6803/1 | 61839/0 | 31973/0- | -127/12 | 536 | 001/0> |
| نظام ارزشی | 5968/1 | 63671/0 | 40136/0- | -788/10 | 536 | 001/0> |
| تغییرات فناوری و تکنولوژی | 7925/1 | 47748/0 | 20748/0- | -035/5 | 536 | 001/0> |
| نگاه راهبردی | 1633/2 | 75109/0 | 83673/0- | -028/4 | 536 | 001/0> |
| مشکلات ناشی از شغل | 8741/1 | 56535/0 | 12585/0- | -714/9 | 536 | 001/0> |
| عدم ثبات کاری و رفتاری | 1054/2 | 63426/0 | 89456/0- | -962/3 | 536 | 001/0> |
| موانع فیزیکی و روانی محیط کار | 1701/2 | 70059/0 | 82993/0- | -727/11 | 536 | 001/0> |
| موانع قانونی و اداری محیط کار | 9660/1 | 71394/0 | 03401/0- | -338/4 | 536 | 001/0> |
| تحویلی نگری | 3844/2 | 89206/0 | 61565/0- | -832/6 | 536 | 001/0> |
| سبک مدیریتی نامناسب | 1020/2 | 88310/0 | 89796/0- | -066/3 | 536 | 001/0> |
| سیاست زدگی | 7823/1 | 70199/0 | 21769/0- | -172/7 | 536 | 001/0> |
| بیاعتمادی | 5612/1 | 63965/0 | 43878/0- | -267/12 | 536 | 001/0> |
| بیبصیرتی | 8197/1 | 50238/0 | 18027/0- | -257/3 | 536 | 001/0> |
| نظارت و کنترل | 8810/1 | 67393/0 | 11905/0- | -438/6 | 536 | 001/0> |
| تشویق و تنبیه | 9932/1 | 62403/0 | 00680/0- | -972/5 | 536 | 001/0> |
| بهرهمندی از منابع سازمان | 0544/2 | 60675/0 | 94558/0- | -428/5 | 536 | 001/0> |
| بهرهمندی از مشاوران | 7347/1 | 49501/0 | 26531/0- | -304/5 | 536 | 001/0> |
| کار تیمی | 7483/1 | 61307/0 | 25170/0- | -212/10 | 536 | 001/0> |
| بهبود کارآیی و اثربخشی | 9048/1 | 50428/0 | 09524/0- | -501/11 | 536 | 001/0> |
| بهبود عملکرد منابع انسانی | 1054/2 | 55736/0 | 89456/0- | -889/5 | 536 | 001/0> |
| دستیابی به رشد و موفقیت سازمانی | 1837/2 | 56658/0 | 81633/0- | -263/4 | 536 | 001/0> |
| دستیابی به اهداف سازمانی | 0986/2 | 74645/0 | 90136/0- | -954/11 | 536 | 001/0> |
| ایجاد رضایت و وفاداری مشتریان | 0238/2 | 746510/0 | 97619/0- | -945/3 | 536 | 001/0> |
| اعتماد آفرینی | 2959/2 | 79212/0 | 70408/0- | -799/8 | 536 | 001/0> |
| ارتقاء جایگاه سازمان | 1531/2 | 75705/0 | 84694/0- | -075/6 | 536 | 001/0> |
| بهبود حمایتهای اجتماعی | 0748/2 | 52766/0 | 92517/0- | -357/7 | 536 | 001/0> |
| بهبود روحیه همدلی و همکاری | 7891/1 | 43180/0 | 21088/0- | -761/7 | 536 | 001/0> |
| بهبود تعهد کاری | 0884/2 | 65374/0 | 91156/0- | -804/3 | 536 | 001/0> |
مدل کلی شامل هر دو بخش اندازه گیری و مدل ساختاری است و با تأیید تناسب آن، بررسی تناسب در یک مدل کامل انجام میشود. برای برازش کلی مدل تنها یک معیار به عنوان GoF (شاخص نیکویی برازش) مورد استفاده قرار میگیرد. با توجه به این‌که این شاخص تا حدی به متوسط اشتراکی (Commonality) وابسته است، پس از این شاخص نیز به لحاظ مفهومی، زمانی میتوان استفاده نمود که مدل اندازه‌گیری از نوع انعکاسی باشد [۱۲]. این معیار توسط Tenenhaus و همکاران [۱۳]. ابداع گردید و طبق فرمول زیر محاسبه میشود: [۱۴]
به طوری که 
از میانگین مقادیر اشتراکی متغیرهای مستقل و وابسته‌ی مدل به دست می‌آید و نشان میدهد که چه مقدار از تغییر پذیری شاخص‌ها (سؤالات) توسط متغیر مرتبط با خود تبیین میشود. 
نیز میانگین مقادیر R2 متغیر وابسته‌ی مدل است. سه مقدار 01/0، 25/0 و 36/0 به عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای GOF معرفی شده است. به این معنی که در صورت محاسبهی مقدار 01/0 و نزدیک به آن برای GOF یک مدل، میتوان نتیجه گرفت که برازش کلی آن مدل در حد ضعیفی است و باید به اصلاح روابط بین سازه‌های مدل پرداخت. برای مقادیر 25/0 و 36/0 برازش کلی مدل در سطح قابل قبول قرار دارد [۱۵]. با توجه به توضیحات داده شده، مقادیر اشتراکی (Communality) و R2 متغیر وابسته‌ی مدل و نیز میانگین این دو معیار به صورت جدول 4 ارائه میگردد.
| |
جدول 4- میزان Communality و R2 متغیرهای تحقیق
| متغیرهای مکنون | Communality | مقدار آزمون R2 |
| ویژگیهای شخصیتی | 569/0 | 459/0 |
| ویژگیهای فطری | 765/0 | 760/0 |
| ویژگیهای اخلاقی | 748/0 | 409/0 |
| ویژگیهای حرفه ای | 626/0 | 608/0 |
| توانمندی در تصمیم گیری | 824/0 | 741/0 |
| روابط انسانی | 801/0 | 608/0 |
| انگیزش | 657/0 | 524/0 |
| تدوین قوانین و مقررات | 739/0 | 690/0 |
| اجرای قوانین و مقررات | 745/0 | 431/0 |
| نظام آموزشی | 875/0 | 334/0 |
| نظام فرهنگی | 712/0 | 594/0 |
| نظام ارزشی | 881/0 | 356/0 |
| تغییرات فناوری و تکنولوژی | 790/0 | 669/0 |
| نگاه راهبردی | 706/0 | 611/0 |
| مشکلات ناشی از شغل | 864/0 | 251/0 |
| عدم ثبات کاری و رفتاری | 728/0 | 403/0 |
| موانع فیزیکی و روانی محیط کار | 814/0 | 675/0 |
| موانع قانونی و اداری محیط کار | 656/0 | 767/0 |
| تحویلی نگری | 800/0 | 521/0 |
| سبک مدیریتی نامناسب | 760/0 | 421/0 |
| سیاست زدگی | 781/0 | 664/0 |
| بی اعتمادی | 745/0 | 491/0 |
| بی بصیرتی | 509/0 | 762/0 |
| نظارت و کنترل | 688/0 | 565/0 |
| تشویق و تنبیه | 689/0 | 325/0 |
| بهره مندی از منابع سازمان | 606/0 | 498/0 |
| بهره مندی از مشاوران | 781/0 | 267/0 |
| کار تیمی | 787/0 | 662/0 |
| بهبود کارآیی و اثربخشی | 503/0 | 625/0 |
| بهبود عملکرد منابع انسانی | 656/0 | 576/0 |
| دستیابی به رشد و موفقیت سازمانی | 745/0 | 998/0 |
| دستیابی به اهداف سازمانی | 655/0 | 625/0 |
| ایجاد رضایت و وفاداری مشتریان | 746/0 | 570/0 |
| اعتماد آفرینی | 688/0 | 558/0 |
| ارتقاء جایگاه سازمان | 675/0 | 491/0 |
| بهبود حمایت های اجتماعی | 710/0 | 324/0 |
| بهبود روحیه همدلی و همکاری | 756/0 | 613/0 |
| بهبود تعهد کاری | 668/0 | 591/0 |
| پیامدها | 743/0 | 622/0 |
| نظام راهبردها | 657/0 | 547/0 |
| شرایط مداخله گر | 746/0 | 498/0 |
| شرایط زمینه ای | 662/0 | 294/0 |
| شرایط علی | 715/0 | 511/0 |
| ارتقاء اثربخشی ارتباط | 734/0 | 000/0 |
در نمودار 2 مدل تبیین کننده ارتقاء اثربخشی ارتباط در دانشجویان پزشکی (مورد: دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان) ارائه داده شده است، یافتهها بر اساس مدل طراحی شده نشان داد، شرایط زمینهای 29/0، شرایط علی 51/0، شرایط مداخله گر 49/0، راهبردها 54/0 و پیامدها 62/0 بر ارتقاء اثر بخشی ارتباط تأثیر داشتند. سه مقدار 01/0، 25/0 و 36/0 به عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای GOF معرفی شده است. به این معنی که در صورت محاسبهی مقدار 01/0 و نزدیک به آن برای GOF یک مدل، میتوان نتیجه گرفت که برازش کلی آن مدل در حد ضعیفی است و باید به اصلاح روابط بین سازه‌های مدل پرداخت. برای مقادیر 25/0 و 36/0 برازش کلی مدل در سطح قابل قبول قرار دارد. مقدار GOF برای مدل رهبری توزیعی این پژوهش برابر با 614/0 محاسبه شده که نشان از برازش کلی قوی و بسیار مناسب مدل دارد.
نمودار 2- مدل تبیین کننده ارتقاء اثربخشی ارتباط در دانشجویان پزشکی (مورد: دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان)بحث
پژوهش حاضر با هدف ارائه مدلی برای ارتقاء اثر بخشی ارتباطات در دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال 98-1397 انجام گرفت؛ نتایج نشان میدهد که عوامل مؤثر بر ارتقاء اثربخشی ارتباطات که شامل راهبردها، شرایط مداخله گر، شرایط علی،شرایط زمینه ای و پیامدها و همچنین مؤلفههای آن عبارتند از: ویژگیهای شخصیتی، ویژگیهای فطری، ویژگیهای اخلاقی، ویژگیهای حرفه ای، توانمندی در تصمیم گیری، روابط انسانی، انگیزش،تدوین قوانین و مقررات، اجرای قوانین و مقررات، نظام آموزشی، نظام فرهنگی، نظام ارزشی، تغییرات فناوری و تکنولوژی، نگاه راهبردی، ارتقا اثربخشی ارتباط، مشکلات ناشی از شغل، عدم ثبات کاری و رفتاری، موانع فیزیکی و روانی محیط کار، موانع قانونی و اداری محیط کار، تحویلی نگری، سبک مدیریتی نامناسب، سیاست زدگی، بی اعتمادی، بی بصیرتی، نظارت و کنترل، تشویق و تنبیه، بهره مندی از منابع سازمان، بهرهمندی از مشاوران، کار تیمی، بهبود کارایی و اثربخشی، بهبود عملکرد منابع انسانی، دستیابی به رشد و موفقیت سازمانی، دستیابی به اهداف سازمانی، ایجاد رضایت و وفاداری مشتریان، اعتماد آفرینی،ارتقاء جایگاه سازمان، بهبود حمایتهای اجتماعی، بهبود روحیه همدلی و همکاری، بهبود تعهد کاری میباشد و وضع موجود مؤلفههای مدل، در جامعه آماری مطلوب نمی‌باشد. این نتایج همخوان با یافتههای پژوهش Sadat Saeedzadeh [1]، Heidari Khayat است [۱۰].
در تبیین این یافتهها میتوان اظهار داشت که این سازمان به عنوان یک نهاد اجتماعی به دلیل اهداف اساسی خود فراتر از ارتباطات روزمره، نوعی ارتباط سازمانی بین افراد برقرار میکند. بدیهی است که در این رابطه، ارتباطات و چگونگی جهتگیری آنها به اهداف سازمانی نکات اساسی برای مدیران است. مدیران همچنین دریافتند که ارتباط مؤثر با منابع انسانی و درک انگیزههای ارتباطی کارمندان در موفقیت آنها در دستیابی به اهداف طراحی شده سازمان مؤثر است. بر این اساس، مدیران در سطوح مختلف وظیفه برقراری ارتباط مناسب در سازمان را برعهده دارند. بنابراین، آنها باید از کیفیت فرآیند ارتباطات آگاه باشند و بدانند که چگونه ارتباطات مؤثر برقرار کنند [۱۶].
هر نوع فعالیت سازمان یافته ای نیاز به ارتباط دارد. هدایت هر کار مستلزم ارسال پیام است و ارتباطات بستر انتقال پیام است و راه دیگری برای هدایت کار افراد و گروههای کاری در سازمان وجود ندارد. مدیران برای تصمیمگیری، آموزش کارمندان و هماهنگی فعالیتهای مختلف سازمان، باید به نوعی با دیگران ارتباط برقرار کنند. [۱۷]. داشتن ارتباط مؤثر و صحیح در سازمان همیشه یکی از مؤلفههای مهم موفقیت مدیریت است. تجربه نشان داده است که اگر ارتباط مناسب در سازمان برقرار نشود، جریان امور مختل میشود و همه چیز خراب میشود. در سازمانها، ارتباطات فرآیند اتصال مؤلفههای یک سیستم است [۱۸].
مهارتهای ارتباطی مجموعه فعالیتها و تعاملاتی است که نیازهای افراد را برآورده میکند و به عنوان یک نیاز انسانی در بین انسانهایی که در کنار هم زندگی میکنند ظهور مییابد. در نتیجه برقراری روابط انسانی پس از رفع نیازها، زمینه ایجاد انگیزه، رشد، احساس مفید بودن، رضایت، درک متقابل و اعتماد فراهم میشود. این نتایج نشانههای مثبتی از زندگی ایجاد میکند و هر کدام در بروز حالات مثبت بعدی مؤثر هستند. مطابق تعریف محققان از مفهوم مهارتهای ارتباطی، این مهارتها توانایی برقراری ارتباط مؤثر با دیگران به طور مؤثر و کارآمد هستند [۱۹]. افراد میتوانند از طریق مهارتهای ارتباطی در تعامل بین فردی و فرآیندهای ارتباطی شرکت کنند. این فرآیندی است که توسط آن افراد اطلاعات، افکار و احساسات را از طریق تبادل کلامی و غیر کلامی به اشتراک میگذارند. مهارتهای ارتباطی راههای اساسی برای زندگی سالم و مولد است. این مهارتها مجموعهای از توانایی‌ها است که به ما کمک میکند تا با دیگران سازگار شویم و رفتارهای مثبت و مفیدی را شکل دهیم. این قابلیتها ما را قادر میسازد. نقش مناسب ما را در جامعه به خوبی بازی می‌کنیم، بدون این که به خودمان یا دیگران آسیب برسیم [۱۹].
سابقه دیرین مشارکت و همکاری ضعیف گروه دانشجویان پزشکی و گیرندگان خدمت، عدم رضایت عده کثیری از گیرندگان خدمت به واسطه کیفیت نامطلوب رابطه‌شان با پزشکان دوره آموزش تأثیرات این رابطه برای بقاء و نقش آفرینی و درمان بهینه گیرندگان خدمت تأثیر مستقیم مطلوبیت ارتباط بین حرفهای آنها بر بهبود برآیند‌های درمان و مراقبت سلامت جامعه را میتوان به عنوان برخی از مهم‌ترین دلایل ضرورت اصلاح ساختار روابط بین دانشجویان پزشکی و گیرندگان خدمت برشمرد [۲۰]. محدود بودن پژوهش حاضر به دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان و وجود تفاوت‌های فرهنگی دو محدودیت عمده مطالعه حاضر بود. لذا پیشنهاد میشود پژوهشهای آتی در دیگر گروهها با توجه به فرهنگهای بومی منطقهای انجام گیرد.
نتیجه‌گیری
نتایج نشان داد که از بین ابعاد مؤثر بر ارتقاء اثربخشی ارتباط، پیامدها دارای بیشترین ضریب عاملی یا دارای بیشترین تأثیر و همچنین میانگین درجه تأثیر مؤلفههای زمینهای دارای کم‌ترین درجه تأثیر دارد. برگزاری کارگاههای آموزشی مبتنی بر ارتقای اثر بخشی ارتباط توصیه میگردد.
تشکر و قدردانی
بدین وسیله از کلیه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان و تمامی بیماران مراجعه کننده به مراکز درمانی دانشگاه به خاطر همکاری ارزندهشان در اجرای این پژوهش نهایت قدردانی را داریم.
پژوهش حاضر با هدف ارائه مدلی برای ارتقاء اثر بخشی ارتباطات در دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال 98-1397 انجام گرفت؛ نتایج نشان میدهد که عوامل مؤثر بر ارتقاء اثربخشی ارتباطات که شامل راهبردها، شرایط مداخله گر، شرایط علی،شرایط زمینه ای و پیامدها و همچنین مؤلفههای آن عبارتند از: ویژگیهای شخصیتی، ویژگیهای فطری، ویژگیهای اخلاقی، ویژگیهای حرفه ای، توانمندی در تصمیم گیری، روابط انسانی، انگیزش،تدوین قوانین و مقررات، اجرای قوانین و مقررات، نظام آموزشی، نظام فرهنگی، نظام ارزشی، تغییرات فناوری و تکنولوژی، نگاه راهبردی، ارتقا اثربخشی ارتباط، مشکلات ناشی از شغل، عدم ثبات کاری و رفتاری، موانع فیزیکی و روانی محیط کار، موانع قانونی و اداری محیط کار، تحویلی نگری، سبک مدیریتی نامناسب، سیاست زدگی، بی اعتمادی، بی بصیرتی، نظارت و کنترل، تشویق و تنبیه، بهره مندی از منابع سازمان، بهرهمندی از مشاوران، کار تیمی، بهبود کارایی و اثربخشی، بهبود عملکرد منابع انسانی، دستیابی به رشد و موفقیت سازمانی، دستیابی به اهداف سازمانی، ایجاد رضایت و وفاداری مشتریان، اعتماد آفرینی،ارتقاء جایگاه سازمان، بهبود حمایتهای اجتماعی، بهبود روحیه همدلی و همکاری، بهبود تعهد کاری میباشد و وضع موجود مؤلفههای مدل، در جامعه آماری مطلوب نمی‌باشد. این نتایج همخوان با یافتههای پژوهش Sadat Saeedzadeh [1]، Heidari Khayat است [۱۰].
در تبیین این یافتهها میتوان اظهار داشت که این سازمان به عنوان یک نهاد اجتماعی به دلیل اهداف اساسی خود فراتر از ارتباطات روزمره، نوعی ارتباط سازمانی بین افراد برقرار میکند. بدیهی است که در این رابطه، ارتباطات و چگونگی جهتگیری آنها به اهداف سازمانی نکات اساسی برای مدیران است. مدیران همچنین دریافتند که ارتباط مؤثر با منابع انسانی و درک انگیزههای ارتباطی کارمندان در موفقیت آنها در دستیابی به اهداف طراحی شده سازمان مؤثر است. بر این اساس، مدیران در سطوح مختلف وظیفه برقراری ارتباط مناسب در سازمان را برعهده دارند. بنابراین، آنها باید از کیفیت فرآیند ارتباطات آگاه باشند و بدانند که چگونه ارتباطات مؤثر برقرار کنند [۱۶].
هر نوع فعالیت سازمان یافته ای نیاز به ارتباط دارد. هدایت هر کار مستلزم ارسال پیام است و ارتباطات بستر انتقال پیام است و راه دیگری برای هدایت کار افراد و گروههای کاری در سازمان وجود ندارد. مدیران برای تصمیمگیری، آموزش کارمندان و هماهنگی فعالیتهای مختلف سازمان، باید به نوعی با دیگران ارتباط برقرار کنند. [۱۷]. داشتن ارتباط مؤثر و صحیح در سازمان همیشه یکی از مؤلفههای مهم موفقیت مدیریت است. تجربه نشان داده است که اگر ارتباط مناسب در سازمان برقرار نشود، جریان امور مختل میشود و همه چیز خراب میشود. در سازمانها، ارتباطات فرآیند اتصال مؤلفههای یک سیستم است [۱۸].
مهارتهای ارتباطی مجموعه فعالیتها و تعاملاتی است که نیازهای افراد را برآورده میکند و به عنوان یک نیاز انسانی در بین انسانهایی که در کنار هم زندگی میکنند ظهور مییابد. در نتیجه برقراری روابط انسانی پس از رفع نیازها، زمینه ایجاد انگیزه، رشد، احساس مفید بودن، رضایت، درک متقابل و اعتماد فراهم میشود. این نتایج نشانههای مثبتی از زندگی ایجاد میکند و هر کدام در بروز حالات مثبت بعدی مؤثر هستند. مطابق تعریف محققان از مفهوم مهارتهای ارتباطی، این مهارتها توانایی برقراری ارتباط مؤثر با دیگران به طور مؤثر و کارآمد هستند [۱۹]. افراد میتوانند از طریق مهارتهای ارتباطی در تعامل بین فردی و فرآیندهای ارتباطی شرکت کنند. این فرآیندی است که توسط آن افراد اطلاعات، افکار و احساسات را از طریق تبادل کلامی و غیر کلامی به اشتراک میگذارند. مهارتهای ارتباطی راههای اساسی برای زندگی سالم و مولد است. این مهارتها مجموعهای از توانایی‌ها است که به ما کمک میکند تا با دیگران سازگار شویم و رفتارهای مثبت و مفیدی را شکل دهیم. این قابلیتها ما را قادر میسازد. نقش مناسب ما را در جامعه به خوبی بازی می‌کنیم، بدون این که به خودمان یا دیگران آسیب برسیم [۱۹].
سابقه دیرین مشارکت و همکاری ضعیف گروه دانشجویان پزشکی و گیرندگان خدمت، عدم رضایت عده کثیری از گیرندگان خدمت به واسطه کیفیت نامطلوب رابطه‌شان با پزشکان دوره آموزش تأثیرات این رابطه برای بقاء و نقش آفرینی و درمان بهینه گیرندگان خدمت تأثیر مستقیم مطلوبیت ارتباط بین حرفهای آنها بر بهبود برآیند‌های درمان و مراقبت سلامت جامعه را میتوان به عنوان برخی از مهم‌ترین دلایل ضرورت اصلاح ساختار روابط بین دانشجویان پزشکی و گیرندگان خدمت برشمرد [۲۰]. محدود بودن پژوهش حاضر به دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان و وجود تفاوت‌های فرهنگی دو محدودیت عمده مطالعه حاضر بود. لذا پیشنهاد میشود پژوهشهای آتی در دیگر گروهها با توجه به فرهنگهای بومی منطقهای انجام گیرد.
نتیجه‌گیری
نتایج نشان داد که از بین ابعاد مؤثر بر ارتقاء اثربخشی ارتباط، پیامدها دارای بیشترین ضریب عاملی یا دارای بیشترین تأثیر و همچنین میانگین درجه تأثیر مؤلفههای زمینهای دارای کم‌ترین درجه تأثیر دارد. برگزاری کارگاههای آموزشی مبتنی بر ارتقای اثر بخشی ارتباط توصیه میگردد.
تشکر و قدردانی
بدین وسیله از کلیه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان و تمامی بیماران مراجعه کننده به مراکز درمانی دانشگاه به خاطر همکاری ارزندهشان در اجرای این پژوهش نهایت قدردانی را داریم.
References
[1] Nasiripour AA, Sadat Saeedzadeh Zوand Sabahi Bidgoli M. Correlation of nurses' communication skills with the quality of inpatient services in hospitals of Kashan University of Medical Sciences, Health Promotion Management Quarterly 2010; 1 (1): 45-54. [Farsi]
[2] Hassani L, Aghamalaei T. Communication barriers between nurses and elderly patients, Journal of Hormozgan University of Medical Sciences 2010; 4(14): 312-8. [Farsi]
[3] Meleis AI. Theoretical nursing: development and progress 5 th ed. Philadelphia, PA: Lippincott Williams & Wilkins; 2011.
[4] Fakhrmuhadi A, Negarandeh R , Sahsali R. Explaining Nurse-Patient Communication Strategies, 28-46, 2012, Journal of the School of Nursing and Midwifery Tehran University of Medical Sciences (Hayat)2012; 18(4) :28-46. [Farsi]
[5] Kattel S. Master in public policy and governance program thesis, North South University; 2010. [Last accessed on 2013 Jan 12], Doctor patient communication in health care service delivery: A case of Tribhuvan University Teaching Hospital, Kathmandu; 2010. http://mppg-
[6] Owen R, Jeffrey D. Communication: Common challenging scenarios in cancer care, Eur J Cancer 2008; 44(8):1163–8.
[7] Slort W, et al. Perceived barriers and facilitators for general practitioner-patient communication in palliative care: A systematic review, Palliat Med 2011; 25: 613–29.
[8] Stergiopoulos V, Maggi J, Sockalingam S. Teaching the physician-manager role to psychiatric residents: development and implementation of a pilot curriculum, Academic Psychiatry 2009; 33 (2): 125-30.
[9] Stergiopoulos V, Lieff S, Razack S, Lee AC, Maniate JM, Hyde S, et al. Canadian residents perceived manager training needs, Medical Teacher 2010; 32 (11): e479- 85.
[10] Heidari Khayat N. A survey of nurses 'views on nurses' professional interaction with physicians and its relationship with the occurrence of safety indicators in patients admitted to selected hospitals affiliated to Iran University of Medical Sciences in 2008, Master Thesis, Nursing, School of Nursing and Midwifery, University of Medical Sciences And Iranian health services.2008. [Farsi]
[11] Hooman H A. Structural Equation Modeling Using LISREL software, Publications: Position.2005. [Farsi]
[12] Azar A, Momeni M. Statistics and its Application in Management, 17th edition, Volume 1, Samat Publications, Iran. 2011. [Farsi]
[13] Tenenhaus M, Amato S, Esposito Vinzi V. the Role of Affects in Culture-Based Interventions: Implications for Practice: Psychology 2012; 3(8): 739-42.
[14] Rezazadeh A, Davari A. Structural Equation Modeling with PLS Software, Publisher: Jihad Daneshgahi Publishing Organization, 2014. [Farsi]
[15] Wetzels., Odekkerken-Schroder G, Van Oppen C. (2009). Using PLS path modeling for assessing hierarchical construct models: Guidelines and empirical illustration. MIS Quarterly 2009; 33(1): 177.
[16] Ahanchian M R, Manidari R. Relationship between managers' communication skills and organizational health. Journal of Humanities and Social Sciences 2011; 14 (12): 41-60. [Farsi]
[17] Rezaian A. Fundamentals of Organizational Behavior Management, Samat Publications, Fourteenth Edition, 2014. [Farsi]
[18] Farnia F, Abbaszadeh A, and Borhani F. Factors inhibiting the nurse-patient relationship during surgery: Qualitative content analysis, Journal of Qualitative Research in Health Sciences 2013; 2 (1): 90-76. [Farsi]
[19] Karami A. An Introduction to Organizational Communication (What, Objectives, Necessity, Process and Overcoming Obstacles), Management and Entrepreneurship Studies 2016; 2 (3): 244-55. [Farsi].
[20] Corbin JM, Strauss A. Grounded theory research: Procedures, canons, and evaluative criteria, Qualitative sociology 1990; 13(1): 3-21.
[2] Hassani L, Aghamalaei T. Communication barriers between nurses and elderly patients, Journal of Hormozgan University of Medical Sciences 2010; 4(14): 312-8. [Farsi]
[3] Meleis AI. Theoretical nursing: development and progress 5 th ed. Philadelphia, PA: Lippincott Williams & Wilkins; 2011.
[4] Fakhrmuhadi A, Negarandeh R , Sahsali R. Explaining Nurse-Patient Communication Strategies, 28-46, 2012, Journal of the School of Nursing and Midwifery Tehran University of Medical Sciences (Hayat)2012; 18(4) :28-46. [Farsi]
[5] Kattel S. Master in public policy and governance program thesis, North South University; 2010. [Last accessed on 2013 Jan 12], Doctor patient communication in health care service delivery: A case of Tribhuvan University Teaching Hospital, Kathmandu; 2010. http://mppg-
[6] Owen R, Jeffrey D. Communication: Common challenging scenarios in cancer care, Eur J Cancer 2008; 44(8):1163–8.
[7] Slort W, et al. Perceived barriers and facilitators for general practitioner-patient communication in palliative care: A systematic review, Palliat Med 2011; 25: 613–29.
[8] Stergiopoulos V, Maggi J, Sockalingam S. Teaching the physician-manager role to psychiatric residents: development and implementation of a pilot curriculum, Academic Psychiatry 2009; 33 (2): 125-30.
[9] Stergiopoulos V, Lieff S, Razack S, Lee AC, Maniate JM, Hyde S, et al. Canadian residents perceived manager training needs, Medical Teacher 2010; 32 (11): e479- 85.
[10] Heidari Khayat N. A survey of nurses 'views on nurses' professional interaction with physicians and its relationship with the occurrence of safety indicators in patients admitted to selected hospitals affiliated to Iran University of Medical Sciences in 2008, Master Thesis, Nursing, School of Nursing and Midwifery, University of Medical Sciences And Iranian health services.2008. [Farsi]
[11] Hooman H A. Structural Equation Modeling Using LISREL software, Publications: Position.2005. [Farsi]
[12] Azar A, Momeni M. Statistics and its Application in Management, 17th edition, Volume 1, Samat Publications, Iran. 2011. [Farsi]
[13] Tenenhaus M, Amato S, Esposito Vinzi V. the Role of Affects in Culture-Based Interventions: Implications for Practice: Psychology 2012; 3(8): 739-42.
[14] Rezazadeh A, Davari A. Structural Equation Modeling with PLS Software, Publisher: Jihad Daneshgahi Publishing Organization, 2014. [Farsi]
[15] Wetzels., Odekkerken-Schroder G, Van Oppen C. (2009). Using PLS path modeling for assessing hierarchical construct models: Guidelines and empirical illustration. MIS Quarterly 2009; 33(1): 177.
[16] Ahanchian M R, Manidari R. Relationship between managers' communication skills and organizational health. Journal of Humanities and Social Sciences 2011; 14 (12): 41-60. [Farsi]
[17] Rezaian A. Fundamentals of Organizational Behavior Management, Samat Publications, Fourteenth Edition, 2014. [Farsi]
[18] Farnia F, Abbaszadeh A, and Borhani F. Factors inhibiting the nurse-patient relationship during surgery: Qualitative content analysis, Journal of Qualitative Research in Health Sciences 2013; 2 (1): 90-76. [Farsi]
[19] Karami A. An Introduction to Organizational Communication (What, Objectives, Necessity, Process and Overcoming Obstacles), Management and Entrepreneurship Studies 2016; 2 (3): 244-55. [Farsi].
[20] Corbin JM, Strauss A. Grounded theory research: Procedures, canons, and evaluative criteria, Qualitative sociology 1990; 13(1): 3-21.
Presenting a Model of Factors Affecting the Effectiveness of Communication [VG1] in Students of Rafsanjan University of Medical Sciences in the Academic Year of 2018-2019: A Descriptive Study
H. Hassani[5], M. Bagheri[6], N. Gh. Ghorchian[7], P. Jafari[8]
Received:15/02/2020 Sent for Revision: 10/03/2020 Received Revised Manuscript:08/06/2020 Accepted:09/06/2020
Background and Objectives: Effective communication is a key skill for all health care professionals, which has long been an important area for researchers in the field of health. Providing these communications is critical to providing high quality health care. The aim of this study was to present a model of factors affecting the promotion of communication effectiveness in the medical students of Rafsanjan University of Medical Sciences in the academic year of 2018-2019.
Materials and Methods: The present study was a descriptive study. The statistical population included all medical students studying general doctorate at Rafsanjan University of Medical Sciences, 269 people in the academic year of 2018-2019 and 6,150 patients and clients. 155 medical students and 381 patients and clients were selected as the sample using the available sampling method and answered the researcher-made questionnaire of improving the effectiveness of communication. Data were analyzed using structural equation modeling.
Results: The results showed that among the dimensions affecting the promotion of communication effectiveness, the outcomes had the highest factor coefficient or had the most impact on the model (0.622) and also the average degree of influence of the underlying components on the model had the least effect on the model (0.294).
Conclusion: Factors affecting the effectiveness of communication included strategies, intervening conditions, causal conditions, contextual conditions and consequences. Having effective communication has positive effects for medical students, so there should be a lot of emphasis on teaching communication skills to medical students in medical students' training courses.
Key words: Effectiveness, Student, Communication, Rafsanjan
Funding: None declared.
Conflict of Interest: None declared
How to cite this article: Hassani H, Bagheri M, Ghorchian N Gh, Jafari P. Presenting a Model of Factors Affecting the Effectiveness of Communication in Students of Rafsanjan University of Medical Sciences in the Academic Year of 2018-2019: A Descriptive Study. J Rafsanjan Univ Med Sci 2021; 19 (10): 1089-1104. [Farsi]
[2]- (نویسنده مسئول) دانشیار گروه مدیریت آموزشی، واحد بندرعباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران
تلفن: 34280042-034، دورنگار: 34280042-034، پست الکترونیکی: mbagheri.sbu@gmail.com
تلفن: 34280042-034، دورنگار: 34280042-034، پست الکترونیکی: mbagheri.sbu@gmail.com
[6]- Associate Prof., Dept. of Educational Management, Bandar Abbas Branch, Islamic Azad University, Bandar Abbas, Iran, ORCID: 0000-0002-4963-7566
(Corresponding Author) Tel: (034) 34280042, Fax: (034) 34280042, E-mail: mbagheri.sbu@gmail.com
(Corresponding Author) Tel: (034) 34280042, Fax: (034) 34280042, E-mail: mbagheri.sbu@gmail.com
[7]- Prof., Dept. of Educational Management, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran, ORCID: 0000-0002-4121-3151
[8]- Associate Prof., Dept. of Educational Management, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
ORCID: 0000-0003-2916-8870
ORCID: 0000-0003-2916-8870
[VG1]Ethical approvalدر این مقاله ذکر نشده.
لازم نبوده یا از قلم افتاده؟
برای funding هم چیزی ذکر نشده بود.
لازم نبوده یا از قلم افتاده؟
برای funding هم چیزی ذکر نشده بود.
نوع مطالعه: مقاله مروري |
موضوع مقاله:
ارتوپدي
دریافت: 1398/12/25 | پذیرش: 1398/12/25 | انتشار: 1398/12/25
دریافت: 1398/12/25 | پذیرش: 1398/12/25 | انتشار: 1398/12/25
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
