مقاله پژوهشی
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 19، مرداد 1399، 514-499
تدوین مدلی برای پیشبینی ضربه عشقی بر اساس سبکهای حل مسأله با میانجیگری انعطافپذیری شناختی در دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1398:
یک مطالعه توصیفی
زهرا اخوی ثمرین[1]، شیرین احمدی[2]
دریافت مقاله: 6/2/99 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 20/3/99 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 11/4/99 پذیرش مقاله: 18/4/99
چکیده
زمینه و هدف: ضربه عشقی در دانشجویان پدیدهای رایج است که باعث مسائل و مشکلات تحصیلی و روانشناختی در آنها میشود. پژوهش حاضر با هدف تدوین مدلی برای پیشبینی ضربه عشقی بر اساس سبکهای حل مسأله با میانجیگری انعطافپذیری شناختی در دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی انجام گرفت.
مواد و روشها: پژوهش حاضر به روش توصیفی-همبستگی انجام شد. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان مشغول به تحصیل در دانشگاه محقق اردبیلی در نیمسال دوم سالتحصیلی 99-1398 بودند. تعداد 200 نفر از این افراد به شیوه نمونهگیری هدفمند از بین جامعه آماری فوق انتخاب و به پرسشنامههای انعطافپذیری شناختی Dennis و همکاران، سبکهای حل مسأله Cassidy و همکاران و ضربه عشقی Rosse و همکاران پاسخ دادند. دادهها با استفاده از مدلیابی معادلات ساختاری تجزیه و تحلیل شد.
یافتهها: نتایج نشان داد که ضربه عشقی با انعطافپذیری شناختی (51/0-=r، 001/0< p) و سبکهای حل مسأله (64/0-=r، 001/0< p) ارتباط منفی معنیدار دارد. همچنین، انعطافپذیری شناختی با سبکهای حل مسأله (32/0=r، 001/0< p) ارتباط مثبت معنیدار دارد. شاخصهای برازش مدل نیز، تأثیر سبکهای حل مسأله بر ضربه عشقی را با میانجیگری انعطافپذیری شناختی تأیید کرد.
نتیجهگیری: با توجه به نقش سبکهای حل مسأله و انعطافپذیری شناختی در پیشبینی ضربه عشقی از لحاظ کاربردی برگزاری کارگاههای آموزشی مبتنی بر کاهش نشانگان ضربه عشقی، آموزش راهبردهای حل مسأله و مدیریت هیجانات پیشنهاد میگردد.
واژههای کلیدی: سبکهای حل مسأله، ضربه عشقی، انعطافپذیری شناختی، دانشجویان، اردبیل
مقدمه
ورود به دانشگاه برای بسیاری از جوانان دوره مهمی از زندگی است. بسیاری از جوانان زندگی دانشگاهی، شخصیتی و اجتماعی جدیدی در دانشگاه دارند. آنها در محیط آزاد و مستقل متفاوت از دبیرستان هستند. تجربیات جدید زندگی در دانشگاه شامل دورههای دوستی و ارتباط با جنس مخالف است [1]. ضربه عشقی (Love trauma) در دانشجویان پدیدهای رایج است که باعث مسائل و مشکلات تحصیلی و روانشناختی در آنها میشود [2]. Rosse برای اولین بار سندرم ضربه عشقی را معرفی نمود [3]. ضربه عشقی مدتهاست که توجه دانشمندان رشتههای مختلف را بهخود جلب کرده است [4]. از هم پاشیدن روابط عاشقانه، احتمال بروز مشکلات سلامت روان را برای افراد افزایش داده است. ضربه عشقی یک تجربه دردناک است که پس از فروپاشی یک رابطه عاشقانه رخ میدهد و عملکرد فرد در موقعیتهای مختلف را مختل میکند [5]. ضربه عشقی بخشی از زندگی است که بسیاری از افراد ممکن است آن را تجربه کنند. افرادی که ضربه عشقی را تجربه کردهاند نسبت به افراد عادی خودآگاهی، کنترل تکانه، حل مسأله، تحمل استرس، شادکامی و انعطافپذیری و هوش هیجانی پایینتری دارند [6]. روابط عاشقانه برای دانشجویانی که اهداف خود را دنبال میکنند بسیار مهم است. آنها باید در رابطه با روابط عاشقانه راهحلهایی را بیابند که ممکن است بر اساس انعطافپذیری یا استحکام شناختی آسان باشد. سطح انعطافپذیری شناختی دانشجویان باعث افزایش اعتماد به روابط عاشقانه میشود [7].
به نظر میرسد یکی از سازههای مرتبط با ضربه عشقی در دانشجویان، سبکهای حل مسأله (Problem-solving style) است. سبکهای حل مسأله افراد اشاره به سبکهای ترجیحی آنان هنگام برنامهریزی کردن، ایده پردازی، آمادگی آنان برای عمل به هنگام مواجهه با مشکلات و همچنین مدیریت تغییر اشاره دارد [8]. حل مسأله ظرفیت شناختی مرتبه بالاتری است و پیامدهایی برای عملکرد روزمره دارد [9]. Metis و همکاران در تحقیقات خود گزارش دادند که بین راهبردهای حل مسأله و روابط عشقی ارتباط وجود دارد [10]. Schmitt و همکاران در مطالعات خود گزارش داد که ضربه عشقی باعث برانگیختن استرس و احساس درماندگی در فرد میشود و در نتیجه باعث ناتوانی فرد در کنترل و پیشگیری از رویدادها میشود [11].
همچنین نوعی پیچیده از کارکردهای اجرایی که میتواند به عنوان متغیر میانجی در پیشبینی ضربه عشقی نقش داشته باشد انعطافپذیری شناختی (Cognitive flexibility) است که طیف وسیعی از پیامدهای سازگاری را پیشبینی میکند [12]. انعطافپذیری شناختی یک عملکرد منحصربهفرد، صفت بارز یا توانایی شناخت کلی است که به فرد اجازه میدهد ایدههای چندگانه را بپذیرد، به طور انعطافپذیر شناخت خود را تغییر دهد و هنگام تغییرات محیطی الگوهای پاسخ عادی بدهد [13]. Burton و همکاران معتقدند که افرادی که تفکر انعطافپذیر دارند، از توجیهات جایگزین استفاده میکنند، به صورت مثبت چارچوب فکری خود را بازسازی میکنند و موقعیتهای چالشانگیز یا رویدادهای استرسزا را میپذیرند و نسبت به افرادی که انعطافپذیر نیستند، از نظر روانشناختی تابآوری بیشتری دارند [14]. Soltani و همکاران در مطالعات خود نشان دادند که انعطافپذیری شناختی با حل مسأله و ارزیابی شناختی همبستگی مثبت و معنادار دارد [15]. افرادی که انعطافپذیری شناختی بالایی دارند میتوانند با شرایط جدید و دشوار کنار بیایند. آنها میتوانند نظرات و ایدههای بدیل ایجاد کنند [16]. Canas و همکاران در مطالعات خود گزارش دادند که افرادی که انعطافپذیری شناختی بالایی دارند از راهبردهای سازگارانه و حل مسأله بیشتری استفاده میکنند [17]. علاوه بر این، Esen-Aygun نشان دادند که بین انعطافپذیری شناختی و مهارتهای حل مسأله بین فردی رابطه وجود دارد [18]؛ افرادی که دارای انعطافپذیری شناختی بالا هستند، وضعیت مورد نظر را از دیدگاههای مختلف بررسی میکنند و این دیدگاهها را در فرآیندهای تصمیمگیری خود ادغام میکنند [19].
در نتیجه با توجه به سوابق موجود و از طرف دیگر آسیبهای فراوانی که ضربه عشقی بر سلامت روانی و جسمانی دانشجویان وارد میکند و کمبود شمار تحقیقات انجام شده در این زمینه لازم است به عوامل زمینهساز آن پرداخته شود [20]. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف تدوین مدلی برای پیشبینی ضربه عشقی بر اساس سبکهای حل مسأله با میانجیگری انعطافپذیری شناختی در دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1398 به صورت یک مطالعه توصیفی بر طبق مدل مفروض زیر در نمودار 1 مورد آزمون قرار گرفت.