کامیاب زهرا، توانایی کوشا، سپهران مینا. بررسی شیوع کوتاه قدی و برخی عوامل مرتبط با آن در کودکان 6 ساله شهر رفسنجان در سال 1397: یک مطالعه مقطعی. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. 1399; 19 (9) :941-954
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-5334-fa.html
دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
متن کامل [PDF 329 kb]
(642 دریافت)
|
چکیده (HTML) (1826 مشاهده)
متن کامل: (3446 مشاهده)
مقاله پژوهشی
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 19، آبان 1399، 954-941
بررسی شیوع کوتاه قدی و برخی عوامل مرتبط با آن در کودکان 6 ساله شهر رفسنجان در سال 1397: یک مطالعه مقطعی
زهرا کامیاب[1]، کوشا توانایی[2]، مینا سپهران[3]
دریافت مقاله: 29/2/99 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 8/4/99 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 28/7/99 پذیرش مقاله: 29/7/99
چکیده
زمینه و هدف: رشد قد، یکی از شاخصهای برآورد سطح بهداشتی در یک جامعه است که میتواند بر سلامت کودکان تأثیر بگذارد. مطالعه حاضر با هدف تعیین شیوع کوتاه قدی و برخی عوامل مرتبط با آن در کودکان 6 ساله رفسنجان انجام شد.
مواد و روشها: در این مطالعه مقطعی، 521 کودک 6 ساله مراجعه کننده به مراکز بهداشتی شهر رفسنجان در سال 1397 به روش خوشهای تصادفی بررسی شدند. مشخصات دموگرافیک و آنتروپومتریک والدین و کودکان جمعآوری و کوتاه قدی در آنها طبق استانداردهای مرکز کنترل و پیشگیری بیماریهای آمریکا (Centers for disease control and prevention; CDC) بررسی شد. در کودکان کوتاه قد، سطح سرمی الکترولیتها، هورمونهای تیروئید، هورمون رشد، 25-Hydroxy vitamin D3و سن استخوانی تعیین گردید. دادهها با استفاده از آزمونهای آماری مجذور کای، t مستقل و ضریب همبستگی Pearson تجزیه و تحلیل شدند.
یافتهها: شیوع کوتاه قدی 4 درصد (21 نفر) با حدود اطمینان 95 درصد 3/1 درصد تا 7/6 درصد بود. 11 نفر آنها (4/52 درصد) پسر بودند. علت اصلی کوتاه قدی در 4/52 درصد کودکان (11مورد) ژنتیکی بود. یک مورد کمبود هورمون رشد (8/4 درصد) و یک مورد هیپوتیروییدی (8/4 درصد) داشتند. 38 درصد موارد (8 مورد) علتی برای کوتاه قدی پیدا نشد. بین قد کودک با قد پدر (361/0=r، 001/0>P) و قد مادر (269/0=r، 001/0>P) همبستگی مستقیم و معنیدار مشاهده شد.
نتیجهگیری: کوتاه قدی ژنتیکی، شایعترین علت کوتاه قدی درکودکان مورد مطالعه بود. شناخت علل کوتاهی قد برای اقدام به موقع برای رفع این نقیصه ضروری بهنظر میرسد.
واژههای کلیدی: شیوع، کوتاه قدی، کوتاه قدی فامیلیال، کوتاه قدی سرشتی، کوتاه قدی ایدیوپاتیک، کودکان، رفسنجان
مقدمه
در حال حاضر یکی از مهمترین و شایعترین مشکلات کودکان و نوجوانان کوتاه قدی میباشد که به طور فزآیندهای سلامت جهانی را در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه تحت تأثیر قرار داده است [1]. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی در سال 2012، 161 میلیون کودک در جهان از کوتاهی قد رنج میبرند و میزان شیوع کوتاهی قد در جهان از سال 1990 تا سال 2012 از 33 درصد به 25 درصد کاهش یافته است [2]. هدف جهانی این است که شیوع کوتاهی قد به میزان 39 درصد در سال کاهش یابد و تعداد کودکان کوتاه قد از 171 میلیون نفر در سال 2010 به 100 میلیون کودک در سال 2025 برسد [3]. در مطالعه Davoodi و همکاران در همدان شیوع کوتاه قدی در کودکان اول دبستانی 6 درصد گزارش گردید [4]. همچنین نتایج مطالعه Daeie Farshbaf و همکاران نشان داد شیوع کوتاه قدی در دختران نوجوان دبیرستانهای شهر تبریز 2/5 درصد بوده است [5].
علل مربوط به کوتاهی قد طیف گستردهای دارد که به طور کلی به سه نوع اصلی تقسیمبندی میشود [6]. دو علت کوتاهی قد، شامل کوتاهی قد فامیلیال و کوتاهی قد سرشتی تأخیری از انواع طبیعی رشد کودک میباشد که ناشی از تأخیر در رشد و بلوغ است [7]. علت سوم کوتاهی قد، کوتاهی قد پاتولوژیک است که میتواند نتیجه بیماریهای مختلفی از قبیل بیماریهای سیستمیک مزمن کلیوی، ریوی، بیماریهای قلبی و گوارشی [8]، اختلالات اندوکرین شامل کمبود هورمون رشد، کمکاری غده تیروئید، آنمی، سندرم کوشینگ [9]، اختلالات کروموزومی مانند سندرم ترنر، راسل سیلور، نونان [10]، سوء تغذیه، شیمیدرمانی، پرتودرمانی و حتی جراحی باشد [11]. شایعترین علل کوتاهی قد، کوتاهی قد ناشی از تأخیر در رشد و بلوغ و کوتاهی قد فامیلیال است. بعضی از صاحب نظران، کوتاهی قد فامیلیال را در گروه کوتاهی قد ایدیوپاتیک قرار میدهند و گروهی کوتاهی که هیچ علتی برای آن یافت نشود و فامیلیال (ژنتیکی) هم نباشد را به این عنوان نام میبرند [12]. به طور کلی تقریباً علت 20 درصد از کوتاهیهای قد، عوامل پاتولوژیک هستند و 80 درصد از کوتاهیهای قد خانوادگی و سرشتی میباشند [11].
کوتاه قدی به نوبه خود سبب ایجاد مشکلاتی از قبیل کاهش توان جسمی و ذهنی، کاهش اعتماد به نفس، افت تحصیلی کودکان، افزایش تولد نوزادان کم وزن از مادران کوتاه قد میشود [13]. در صورت تشخیص زودهنگام کوتاهی قد ناشی از سوء تغذیه و کمبود ویتامین D و همچنین کوتاهی قد ناشی از اختلالات اندوکرین، بیماریهای سیستمیک و درمان آنها، میتوان جهت دستیابی به قد طبیعی اقدام کرد و از بسیاری از مشکلاتی که ممکن است در اثر کوتاهی قد ایجاد شوند، جلوگیری کرد [14].
شیوع سریع کوتاه قدی موجب ایجاد نگرانیهای شدید در این زمینه و تلاش برای یافتن راه حلهای مؤثر و کارآمد برای کاهش مشکلات ناشی از آن شده است و با توجه به این که کوتاهی قد در زیر مجموعه یکی از مشکلات شایع نوجوانان و جوانان تقسیم بندی میشود، لذا توجه بیشتر در شناخت به موقع علل مربوط به آن و به کارگیری اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از ایجاد این نقیصه حائز اهمیت میباشد [15]. با استناد به مطالب ذکر شده و اهمیت این موضوع و نیز عدم انجام این بررسی در سالهای اخیر در شهر رفسنجان [16]، این مطالعه با هدف تعیین شیوع کوتاه قدی و برخی عوامل مرتبط با آن در کودکان 6 ساله رفسنجان در سال 1397 انجام شده است.
مواد و روشها
این مطالعه مقطعی، در شهریور 1397 بر روی کودکان متولد مهر 1390 تا شهریور 1391 که جهت انجام معاینات قبل از ورود به مدرسه به مراکز بهداشتی شهری دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان مراجعه کرده بودند، انجام شد. پس از تصویب طرح در کمیته اخلاق دانشگاه با کد IR.RUMS.REC.1396.203 و اخذ رضایتنامه کتبی از والدین، کودکان به روش نمونهگیری تصادفی خوشهای انتخاب شدند. شهر رفسنجان بر اساس مناطق تحت پوشش مراکز بهداشتی درمانی شهری به 8 خوشه تقسیم شد و با توجه به تشابه قابل قبول مراکز بهداشتی درمانی شهری از نظر عوامل اجتماعی و اقتصادی، 5 مرکز به روش قرعه کشی از میان 8 مرکز بهداشتی درمانی شهری رفسنجان انتخاب شدند. سپس بر اساس لیست اسامی کودکان 6 ساله (متولد مهر 1390 تا شهریور 1391) تحت پوشش هر مرکز به تفکیک جنسیت و به تناسب جمعیت کودکان 6 ساله هر مرکز، تعداد 521 کودک به صورت تصادفی سیستماتیک (Systematic random sampling) انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. بدین صورت که ابتدا اسامی کل کودکان 6 ساله هر مرکز مشخص و سپس بر اساس حجم نمونه کلی، فواصل انتخاب پروندههای خانوار تعیین گردید. شماره پرونده اول با قرعه کشی مشخص و سپس بر اساس فاصله تعیین شده، مابقی پروندهها انتخاب شدند.
کودکان با ملیت غیر ایرانی، فرزند خوانده و عدم رضایت شرکت در مطالعه از مطالعه خارج شدند. با توجه به مطالعات قبلی [17، 4] و با استفاده از فرمول محاسبه حجم نمونه