ساروخانی ماندانا، سایه میری کوروش، احمدی وحید، مامی شهرام. الگوهای علائم سندرم قبل از قاعدگی در دانشجویان دانشگاههای شهر ایلام در سال 1399:
یک مطالعه توصیفی. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. 1400; 20 (2) :187-200
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-5632-fa.html
دانشگاه آزاد اسلامی ایلام
متن کامل [PDF 383 kb]
(571 دریافت)
|
چکیده (HTML) (1349 مشاهده)
متن کامل: (1314 مشاهده)
مقاله پژوهشی
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 20، اردیبشهت 1400، 200-187
الگوهای علائم سندرم قبل از قاعدگی در دانشجویان دانشگاههای شهر ایلام در سال 1399:
یک مطالعه توصیفی
ماندانا ساروخانی[1]، کورش سایه میری[2]، وحید احمدی[3]، شهرام مامی[4]
دریافت مقاله:03/08/99 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح:15/10/99 دریافت اصلاحیه از نویسنده:08/01/1400 پذیرش مقاله: 10/01/1400
چکیده
زمینه و هدف: سندرم قبل از قاعدگی (Premenstrual Syndrome; PMS)، باعث تغییراتی در احساسات، رفتار و عملکرد زنان میشود که هر یک به نوبه خود نقش بهسزایی در زندگی زنان دارند. هدف از این مطالعه، تعیین الگوهای علائم قبل از قاعدگی در دانشجویان بود.
مواد و روشها: در یک مطالعه توصیفی 331 نفر از دانشجویان دختر دانشگاههای شهر ایلام در سال 1399 با استفاده از پرسشنامه الکترونیکی مورد بررسی قرار گرفتند. متغیرهای دموگرافیک، سندرم قبل از قاعدگی، اضطراب و افسردگی در دانشجویان بررسی شد. از تحلیل عاملی اکتشافی برای شناسایی الگوهای PMS استفاده شد. از ضریب همبستگی Spearman برای تعیین ارتباط هر الگوی PMS با سایر متغییرها استفاده شد.
یافتهها: تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که علائمPMS در دانشجویان از سه عامل؛ نا استواری هیجانی و بی انگیزگی (علائم خلقی، جسمی و رفتاری)، کاهش ارتباطات اجتماعی و مشکلات خواب و تغذیه تشکیل شده است که این سه عامل 3/62 درصد از تغییرات PMS را تبیین میکنند. ضریب همبستگی اسپیرمن بین سن، وزن، زمان خواب، اضطراب و افسردگی با سه عامل PMS نشان داد که ارتباط معناداری بین سن و عامل اول (112/0-=rs، 044/0=p)، سن و عامل دوم (117/0=rs، 036/0=p)، وزن و عامل اول (137/0-=rs، 014/0=p)، اضطراب و عامل اول (563/0=rs، 001/0>p)، اضطراب و عامل سوم (472/0=rs، 001/0>p)، افسردگی و عامل اول (575/0=rs، 001/0>p)، افسردگی و عامل سوم (405/0-=rs، 001/0>p) وجود داشت.
نتیجهگیری: با توجه به ضریب همبستگی بین عاملهای PMS با اضطراب، افسردگی، سن، وزن و ساعات خواب، در مدیریت علائم PMS، در هر کدام از این متغیرها باید به این ضریب همبستگی ها توجه شود.
واژههای کلیدی: الگوهای PMS، سندرم قبل از قاعدگی، دانشجویان، تحلیل عاملی اکتشافی، ایلام
مقدمه
کالج آمریکایی متخصص زنان و زایمان سندرم قبل از قاعدگی (Premenstrual Syndrome; PMS) را به عنوان یک بیماری بالینی تعریف میکند که با وقوع چرخهای جسمی و روحی غیر مرتبط با هر بیماری طبیعی در طی پنج روز قبل از قاعدگی ظاهر شود و در چهار روز پس از شروع قاعدگی در سه چرخه متوالی با شدت کافی به پایان برسد [1]. بیشتر زنان در سن باروری ممکن است در هفته قبل از قاعدگی احساس ناراحتی فیزیولوژیکی و یا احساسی بیشتری داشته باشند. این علائم در افراد متفاوت مختلف است و میتواند باعث تأثیر در کار، زندگی شخصی و ایجاد استرس در روابط اجتماعی شود [2].
دامنه علائم عاطفی PMS شامل افسردگی، اضطراب، طغیان عصبانیت، تحریکپذیری، گیجی یا فکر خودکشی در پنج روز قبل از قاعدگی در هر یک از سه چرخه قاعدگی قبلی و دامنه علائم جسمی PMS شامل حساسیت پستان، تورم اندامها، نفخ شکم، احتباس مایعات یا سردرد در طی پنج روز قبل از قاعدگی در هر یک از سه چرخه قاعدگی قبلی تعریف شده است [3]. همه علائم را میتوان در سه طبقه کلی گروهبندی کرد: اختلالات عاطفی، جسمی و رفتاری [4]. علت اصلی این سندرم مشخص نیست، این سندرم بیشتر در زنانی دیده میشود که فعالیت بدنی و برنامههای ورزشی منظمی ندارند، غذاهای سرشار از نمک و قند مصرف میکنند و زندگی پر تنشی دارند [5]. شیوع جهانی PMS، 8/47 درصد است و شیوع آن در کشورهای مختلف متفاوت است [1]. در یک مطالعه که تحت عنوان شیوع سندرم پیش از قاعدگی در دانشجویان مونث دانشگاه ارومیه انجام شد، شیوعPMS خفیف، متوسط و شدید به ترتیب 60/60 درصد، 1/25 درصد و 2/14 درصد برآورد شد. در این مطالعه در مورد الگوهای PMS بحثی نشده است [6].
Miuraو همکارانش در مطالعهای با هدف بررسی خواب آلودگی روزانه در رابطه با جنسیت و علائم قبل از قاعدگی در نمونهای از دانشجویان دانشگاه ژاپن به این نتیجه رسیدند که خواب آلودگی روزانه در زنان قبل از قاعدگی، شدیدتر از مردان است. علاوه بر این، شدت خواب آلودگی روزانه در زنان با شدت علائم قبل از قاعدگی ارتباط دارد [7]. Chumpalova و همکاران در یک مطالعه توصیفی مقطعی بر روی 305 زن، برای تعیین شیوع PMS و اختلال دیسفریک قبل از قاعدگی (Premenstrual dysphoric disorder; PMDD) و ویژگیهای بالینی معمول آنها در جمعیت بلغارستان به این نتیجه رسیدند که 1/32 درصد از زنان مورد بررسی از PMS رنج میبردند و 3/3 درصد با PMDD تشخیص داده شدند. علائم اصلی آنها تحریکپذیری، خستگی و تغییر در اشتها، خلق افسرده، تغییرات خلقی، اضطراب و نفخ شکم، تنش و حساسیت پستان بود [8]. Salem و همکاران در مطالعهای به ارزیابی شیوع و پیشبینی کنندههای PMS در دانش آموزان دختر در مدارس متوسطه دولتی در جده عربستان سعودی پرداختند که طبق نتایج آنها شیوع PMS، 37 درصد بود، درد قاعدگی شایعترین علامت بود، سیگار کشیدن منفعل یا فعال و سابقه خانوادگی دیسمنوره پیشبینی کننده PMS بودند [9]. Lete که در مطالعهاش به ارزیابی نگرش زنان با علائم قبل از قاعدگی در رابطه با درخواست مشاوره پزشکی پرداخته بود نشان داد 7/73 درصد زنان از برخی علائم قبل از قاعدگی در 12 چرخه قاعدگی گذشته شکایت داشتند. شیوع PMS متوسط یا شدید 9/8 درصد و شیوع اختلال PMDD 1/1 درصد بود [10].
تاکنون در ایران تحقیقی که بتواند الگوهای PMS را با توجه به تحلیل عاملی اکتشافی تعیین کند و ارتباط بین این الگوها را با بعضی حالات روحی و جسمی زنان تعیین نماید انجام نشده است. یک مطالعه مشابه تحقیق ما در دانشگاه کیوتو ژاپن انجام شد (تحت چاپ) که در این مطالعه الگوهای علائم سندرم قبل از قاعدگی با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی و رگرسیون لجستیک تعیین شد و نتایج نشان داد الگوهای PMS در دانشجویان دختر دانشگاه کیوتو از سه عامل نااستواری احساسی، فعالیت کم و نوع دردناک تشکیل شده است. عامل اول از متغیر های اضطراب، سردرگمی، افسردگی، مشکلات پوستی، طغیانهای عصبی، کنارهگیری اجتماعی، عامل دوم از انگیزه ضعیف، غلظت ضعیف، خستگی، نفخ شکم، خواب آلودگی، کمر درد، تورم دست یا پا، افزایش اشتها و عامل سوم از تحریکپذیری، حساسیت یا درد پستان، درد شکم، سردرد تشکیل شدهاست [11]. سؤالاتی که برای تعیینPMS در این تحقیق انجام شده بود تا حدود زیادی مشابه تحقیق ما بود. لذا هدف از انجام این تحقیق، تعیین الگوهای علائم سندرم قبل از قاعدگی در دانشجویان دانشگاههای شهر ایلام در سال 1399 بود.
مواد و روشها
این مطالعه از نوع توصیفی بود که در محدوده زمانی اواخر خرداد تا مرداد 1399 انجام شد و اطلاعات مورد نیاز شرکت کنندگان که دانشجویان دختر دانشگاههای مختلف شهر ایلام بودند بهوسیله پرسشنامههای اینترنتی توسط سایت پرس لاین (porsline.ir) و به صورت آنلاین از طریق شبکههای مجازی ویژه دانشجویان دانشگاههای شهر ایلام جمعآوری شد. پیامد مورد مطالعه ما الگوهای PMS بود، متغیرهای دموگرافیک شامل: سن، وزن، طول خواب (برحسب ساعت در شبانهروز)، اضطراب و افسردگی بود. دو متغیر اضطراب و افسردگی نتایج مستخرج از پرسشنامه (Depression Anxiety Stress Scales-42; DASS42) و علائم PMS مستخرج از پرسشنامه علائم قبل از قاعدگی (Premenstrual Symptoms Screening Tool; PSST) بودند. پرسشنامه غربالگری علائم سندرم پیش از قاعدگی (PSST) شامل 19 سوال میباشد که دارای 2 بخش است (بخش اول که شامل علائم خلقی، جسمی و رفتاری است که شامل 14 سوال است و بخش دوم که تأثیر این علائم را بر زندگی افراد میسنجد و شامل 5 سوال است). برای هر سوال چهار معیار اصلاً ، خفیف، متوسط و شدید ذکر گردید که نمرهبندی آن از 0 تا 3 میباشد. دامنه نمرات پرسشنامه از صفر تا 57 میباشد، نمره 19-0 PMS خفیف ( 19 جزء طبقه متوسط به حساب میآید)، 28-19 PMSمتوسط و 57-28 PMSشدید در نظر گرفته شدهاست. میزان آلفای کرونباخ برای نسخه آلمانی این ابزار 92/0 و ضریب اعتبار بازآزمایی آن 69/0 گزارش شده است [12].
مقیاس افسردگی، اضطراب و استرس DASS دارای دو فرم میباشد. فرم اصلی آن 42 سؤالی است و همان فرمی است که ما از آن استفاده نمودهایم، و هر یک از سازههای روانی "استرس"، "اضطراب" و "افسردگی" را توسط 14 سوال متفاوت مورد ارزیابی قرار میدهد. هر سوال از این پرسشنامه بصورت لیکرت 5 گزینهای میباشد (کاملاً مخالفم، مخالفم، بیتفاوت، موافقم، کاملاً موافقم). در این پرسشنامه نمره بالاتر نشان دهنده افسردگی و اضطراب بالاتر است. جدول درجهبندی افسردگی و اضطراب به صورت زیر است.
شدت |
افسردگی |
اضطراب |
عادی |
9-0 |
7- 0 |
خفیف |
13-10 |
9-8 |
متوسط |
20-14 |
14-10 |
شدید |
27-21 |
19-15 |
بسیار شدید |
28+ |
20+ |
در مطالعه حاضر فقط از بعد افسردگی و اضطراب این پرسشنامه استفاده شد. مطالعات انجام شده توسط Lovibond نشان داد که اعتبار بازآزمایی برای زیر مقیاسهای فرعی، 79/0 برای اضطراب و 71/0 برای افسردگی است [13]. روایی مقیاس اضطراب و افسردگی با ضرایب همبستگی به ترتیب 81/0 و 74/0 به دست آمد. بنابراین این مقیاس دارای اعتبار مناسب جهت استفاده در فعالیتهای پژوهشی و تشخیصی میباشد.
جامعه آماری شامل تمام دانشجویان دختر از دانشگاههای مختلف شهر ایلام بود که از روش نمونهگیری خوشهای چند مرحلهای استفاده شد، بطوری که هر کلاس یک خوشه در نظر گرفته شد. حجم نمونه با در نظر گرفتن درجه اطمینان 95 درصد، شیوع 3/39%P= (میزان شیوع PMS متوسط و شدید در مطالعه اسلاملو) [6]، (2/5%d=) حداکثر اشتباه برآورد و 10000N= (تعداد کل دانشجویان دانشگاههای ایلام) با استفاده از فرمول: