جلد 20، شماره 4 - ( 4-1400 )
جلد 20 شماره 4 صفحات 484-477 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mahbobi rad M, Mobini Lotfabad3 M, Khodadadi H, Mazare L, Rezaeian M. Investigating the Research Barriers from the Perspective of Undergraduate Students of Rafsanjan University of Medical Sciences in 2019: A Short Report. JRUMS 2021; 20 (4) :477-484
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-5675-fa.html
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-5675-fa.html
محبوبی راد محمود، مبینی لطف آباد محمد، خدادادی حسن، مازار لبلی، رضائیان محسن. بررسی موانع تحقیقات از دیدگاه دانشجویان کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال 1398: یک گزارش کوتاه. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. 1400; 20 (4) :477-484
علوم پزشکی رفسنجان
متن کامل [PDF 282 kb]
(855 دریافت)
| چکیده (HTML) (1832 مشاهده)
جدول 1- ارتباط متغیرهای دموگرافیک با نمره موانع شخصی و سازمانی دانشجویان کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال 1398
* آزمون t مستقل، ** آنالیز واریانس یکطرفه، 05/0>P اختلاف معنیدار
References
Investigating the Research Barriers from the Perspective of Undergraduate Students of Rafsanjan University of Medical Sciences in 2019: A Short Report
M. Mahbobi rad[6], M. Mobini Lotfabad[7], H. Khodadadi[8], L. Mazar[9], M. Rezaeian[10]
Received: 21/11/20 Sent for Revision: 04/01/21 Received Revised Manuscript:26/04/21 Accepted: 27/04/21
Background and Objectives: Sustainable development and progress in different aspects of life of people in the country, especially the health system, requires attention to research and its barriers. Therefore, this study was conducted to determine the research barriers from the perspective of undergraduate students of Rafsanjan University of Medical Sciences.
Materials and Methods: In this descriptive study, 130 undergraduate students were studied by stratified random sampling in 2019. Data collection tools comprised demographic, personal barriers, and organizational barriers. The questionnaire was completed as a self-report. Data were analyzed using descriptive statistics (frequency, percent, mean and standard deviation), independent t-test, and one-way analysis of variance.
Results: The mean and standard deviation of age of students was 20.98±1.43. In the field of personal barriers, insufficient familiarity with statistical principles and methods had the highest mean score (3.75±1.04). The long and time consuming research had the highest mean score in the organizational field (3.83±4.82).
Conclusion: The results of this study showed that increasing students' awareness of the research method, proper communication between officials and students, and increasing material and spiritual prosperity in order to reduce barriers to research seems necessary.
Key words: Research barriers, Perspective, Undergraduate students, Rafsanjan
Funding: This study was funded by Rafsanjan University of Medical Sciences.
Conflict of interest: None declared.
Ethical approval: The Ethics Committee of Rafsanjan University of Medical Sciences approved the study (IR.RUMS.REC.1398.025).
How to cite this article: Mahbobi rad M, Mobini Lotfabad M, Khodadadi H, Mazar L, Rezaeian M. Investigating the Research Barriers from the Perspective of Undergraduate Students of Rafsanjan University of Medical Sciences in 2019: A Short Report. J Rafsanjan Univ Med Sci 2021; 20 (4): 477-84. [Farsi]
[1]- دانشجوی دکتری آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، گروه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران
متن کامل: (1136 مشاهده)
گزارش کوتاه
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 20، تیر 1400، 484-477
بررسی موانع تحقیقات از دیدگاه دانشجویان کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال 1398: یک گزارش کوتاه
محمود [j1] محبوبی راد[1]، محمد مبینی لطف آباد[2]، حسن خدادادی[3]، لیلی مازار[4]، محسن رضائیان[5]
دریافت مقاله: 01/09/99 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 15/10/99 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 06/02/1400 پذیرش مقاله: 07/02/1400
چکیده
زمینه و هدف: توسعه مداوم و پیشرفت در ابعاد مختلف زندگی افراد در کشور به ویژه نظام سلامت نیازمند توجه به تحقیق و موانع آن میباشد. لذا این پژوهش با هدف تعیین موانع انجام تحقیقات از دیدگاه دانشجویان کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان انجام شد.
مواد و روشها: در این مطالعه توصیفی، 130 نفر از دانشجویان کارشناسی به روش نمونهگیری تصادفی طبقهای در سال 1398 مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه‌ای شامل اطلاعات دموگرافیک، موانع شخصی و موانع سازمانی بود. پرسشنامه به صورت خودگزارشی تکمیل شد. داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار) و آزمونهای آماری t مستقل و آنالیز واریانس یکطرفه تجزیه و تحلیل شدند.
یافتهها: میانگین و انحراف معیار سنی دانشجویان 43/1±98/20 سال بود. در حیطه موانع شخصی، عدم آشنایی کافی با اصول و روش‌های آماری بیش‌ترین میانگین نمره را داشت (04/1±75/3). طولانی و زمان بر بودن انجام پژوهش بیش‌ترین میانگین نمره را در حیطه سازمانی داشت (82/4±83/3).
نتیجهگیری: نتایج این مطالعه نشان داد که افزایش آگاهی دانشجویان از روش تحقیق، ارتباط مناسب مسئولین با دانشجویان و افزایش مشوقهای مادی و معنوی در جهت کاهش موانع تحقیقات ضروری به نظر میرسد.
واژههای کلیدی: موانع تحقیقات، دیدگاه، دانشجویان کارشناسی، رفسنجان
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 20، تیر 1400، 484-477
بررسی موانع تحقیقات از دیدگاه دانشجویان کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال 1398: یک گزارش کوتاه
محمود [j1] محبوبی راد[1]، محمد مبینی لطف آباد[2]، حسن خدادادی[3]، لیلی مازار[4]، محسن رضائیان[5]
دریافت مقاله: 01/09/99 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 15/10/99 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 06/02/1400 پذیرش مقاله: 07/02/1400
چکیده
زمینه و هدف: توسعه مداوم و پیشرفت در ابعاد مختلف زندگی افراد در کشور به ویژه نظام سلامت نیازمند توجه به تحقیق و موانع آن میباشد. لذا این پژوهش با هدف تعیین موانع انجام تحقیقات از دیدگاه دانشجویان کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان انجام شد.
مواد و روشها: در این مطالعه توصیفی، 130 نفر از دانشجویان کارشناسی به روش نمونهگیری تصادفی طبقهای در سال 1398 مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه‌ای شامل اطلاعات دموگرافیک، موانع شخصی و موانع سازمانی بود. پرسشنامه به صورت خودگزارشی تکمیل شد. داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار) و آزمونهای آماری t مستقل و آنالیز واریانس یکطرفه تجزیه و تحلیل شدند.
یافتهها: میانگین و انحراف معیار سنی دانشجویان 43/1±98/20 سال بود. در حیطه موانع شخصی، عدم آشنایی کافی با اصول و روش‌های آماری بیش‌ترین میانگین نمره را داشت (04/1±75/3). طولانی و زمان بر بودن انجام پژوهش بیش‌ترین میانگین نمره را در حیطه سازمانی داشت (82/4±83/3).
نتیجهگیری: نتایج این مطالعه نشان داد که افزایش آگاهی دانشجویان از روش تحقیق، ارتباط مناسب مسئولین با دانشجویان و افزایش مشوقهای مادی و معنوی در جهت کاهش موانع تحقیقات ضروری به نظر میرسد.
واژههای کلیدی: موانع تحقیقات، دیدگاه، دانشجویان کارشناسی، رفسنجان
مقدمه
امروزه تحقیقات در توسعه حرفه ای متخصصان پزشکی و هم‌چنین در بهبود و ارتقاء مراقبت‌های بهداشتی در جامعه نقش مهمی دارند [1] از جمله احتیاجات بشریت، سعی در جهت جستجو و رسیدن به واقعیت است. همیشه آدمیان برای پیشرفت و ارتقاء دانش خود با مشکلات زیادی رو به رو می‌شوند. نیروی محرک برای رسیدن به کسب علم که در درون انسآن‌ها قرار دارد و باعث میشود که آن‌ها برای پیدا کردن پاسخ سؤالات خود تلاش کنند [2]. برای رسیدن به واقعیتها راه‌های زیادی وجود دارد، اما مطمئنترین راه برای رسیدن به این هدف پژوهش است [3]. در دنیای امروزی مهمترین عامل توسعه بشریت انجام دادن پژوهش‌های کاربردی در همه علوم رایج میباشد و یکی از معیارهای ارزشیابی پیشرفت هر جامعهای، همان پژوهش است [5-4].
در ایران با اینکه در سال‌های اخیر تولید دانش بیش‌تر از50 درصد افزایش یافته است ولی هنوز با کشورهای پیشرفته فاصله زیادی وجود دارد [6]. قسمت عمده بار تحقیق در ایران بر دوش اساتید و دانشجویان دانشگاه‌ها است که نقش زیادی در توسعه علوم کشور دارند. دانشجویان چون جوان و با انگیزه هستند، میتوانند نقش مهمی در پیشرفت و سازندگی کشور داشته باشند [8-7]. ارتقاء تحقیقات و خلاقیت نیازمند این است که بتوانیم بر مشکلات شخصی و اجتماعی و سازمانی مثل وجود دستورالعمل‌های دست و پا گیر و بیم از شکست غلبه کنیم. بنابراین در شرایط کنونی، توجه به تحقیق و مشکلات و موانع آن از دیدگاه دانشجویان، شناسایی مشکلات و موانع قابل ملاحظه در راه ایجاد شرایط مناسب جهت پرورش روحیه و تعامل پژوهش و غلبه بر مشکلات، ضروری و امری واضح است. دست‌یابی به چنین وضعی در ابتدا نیازمند شناسایی دقیق وضعیت موجود میباشد [9].
در مطالعه Dadipoor و همکاران که به بررسی موانع پژوهش از دیدگاه دانشجویان علوم پزشکی هرمزگان پرداخته است، بیش‌ترین موانع شخصی از دید دانشجویان، دانش ناکافی از متدولوژی و روش تحقیق و در حیطه سازمانی عدم دسترسی به منابع کسب اطلاعات گزارش شده است [10].
این تحقیق با توجه به اهمیت قابل ملاحظه تحقیقات دانشجویی در اعتلای تولید علم در کشور و از طرفی با توجه به اینکه تاکنون دیدگاه دانشجویان کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در خصوص موانع تحقیق مورد ارزیابی قرار نگرفته است، با هدف تعیین موانع تحقیقات از دیدگاه دانشجویان کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان انجام گرفت.
مواد و روشها
این مطالعه توصیفی در سال 1398 انجام شد. جامعه پژوهش شامل کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی رفسنجان بودند. پس ازکسب مجوز اخلاق دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان (IR.RUMS.REC.1398.025) به محیط پژوهش مراجعه و پس از توضیح اهداف پژوهش و اینکه شرکت در مطالعه به صورت آزادانه و با رضایت است، اقدام به نمونهگیری شد. انتخاب نمونهها با روش نمونهگیری تصادفی طبقهای بود. به این صورت که دانشکدههای بهداشت، پرستاری و مامایی و پیراپزشکی، هر کدام به عنوان یک طبقه در نظر گرفته شدند و سپس از هر کدام از طبقات با توجه به تعداد مورد نیاز، نمونهها بهصورت تصادفی سیستماتیک (منظم) از لیست آموزش دانشکدهها انتخاب شدند.
با در نظر گرفتن 05/0=d (دقت مطالعه) و میانگین و انحراف معیار موانع سازمانی 24/9±21/61 در مطالعه مشابه [11] و با فاصله اطمینان 95 درصد (مقدار 96/1=z)، و با استفاده از فرمول
تعداد نمونه مورد نیاز 130 نفر تعیین گردید.
معیارهای ورودی به مطالعه شامل اشتغال به تحصیل در زمان جمعآوری داده‌ها و گذراندن حداقل یک ترم تحصیلی در دانشکدههای مربوطه بود و از معیارهای خروج عدم تمایل به تکمیل پرسشنامه، بود. پرسشنامه موانع تحقیق از مطالعه مشابه انجام شده توسط Mazloomymahmoodabad و همکاران اخذ شده است. در این منبع نسبت روایی محتوی (Content validity ratio) این پرسشنامه 93/0 و شاخص روایی محتوی (Content validity index) پرسشنامه 87/0 تعیین گردیده است. ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه 81/0 محاسبه شده است [11]. مقدار پایایی پرسشنامه در مطالعه حاضر 84/0 محاسبه شد.
این پرسشنامه شامل چهار بخش بود. سؤالات ویژگی‌های فردی (سن، جنسیت، وضعیت تأهل، محل سکونت، دانشکده محل تحصیل) سؤالات زمینه‌ای 4 سؤال شامل سابقه فعالیتهای پژوهشی، گذراندن درس روش تحقیق، قصد ادامه تحصیل، عضو کمیته تحقیقات دانشجویی، سؤالات "موانع فردی" پژوهش شامل 15 سؤال و بر اساس مقیاس 5 درجه‌ای لیکرت از کاملاً مخالفم، نمره 1 تا کاملاً موافقم، نمره 5 با محدوده امتیاز 15 تا 75 بود. نمونه سؤالات موانع فردی شامل عدم آشنایی کافی با اصول و روش‌های آماری، عدم توانایی در جستجوی پایگاه‌های اطلاعاتی و اینترنت، و عدم توانایی کافی در استفاده از کامپیوتر بود. سؤالات "موانع سازمانی" پژوهش مشتمل بر 19 سؤال و بر اساس مقیاس 5 درجه‌ای لیکرت از کاملاً مخالفم، نمره 1 تا کاملاً موافقم، نمره 5 با محدوده امتیاز 19 تا 95 بود. نمونه سؤالات موانع سازمانی شامل طولانی بودن مراحل تصویب طرحهای پژوهشی، طولانی و زمانبر بودن انجام پژوهش و در دسترس نبودن اساتید و مشاوران تحقیقاتی بود.
دانشجویان شرکت کننده در مطالعه با آگاهی از زمینه انجام مطالعه، اهداف مطالعه، محرمانه بودن اطلاعات و با تمایل خود وارد مطالعه شدند. پرسشنامه به صورت خودگزارشی توسط دانشجویان مقطع کارشناسی شرکت کننده در مطالعه تکمیل شد. دادههای جمعآوری شده با استفاده از نرمافزار SPSS نسخه 20 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در ابتدا جهت بررسی نرمال بودن توزیع متغیرها، به وسیله آزمون Kolmogorov-Smirnov بررسی و تأیید شد (05/0<P). از آمارهای توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار) و آزمونهای آماری استنباطی t مستقل و آنالیز واریانس یکطرفه جهت بررسی ارتباط بین متغیرها استفاده شد. سطح معنیداری در آزمون‌ها 05/0 در نظر گرفته شد.
نتایج
نتایج مطالعه نشان داد که میانگین و انحراف معیار سن دانشجویان مورد مطالعه 43/1±98/20 سال با محدوده سنی 25-18 سال و 79 نفر (8/60 درصد) از آن‌ها مرد بودند. 117 نفر (90 درصد) مجرد و 92 نفر (8/70 درصد) خوابگاهی بودند. از نظر دانشکده محل تحصیل 22 نفر (17درصد) در دانشکده بهداشت، 54 نفر (5/41 درصد) در دانشکدههای پرستاری و پیراپزشکی مشغول به تحصیل بودند. 54 نفر (5/41 درصد) دانشجوی شرکت کننده در مطالعه، سابقه فعالیتهای پژوهشی داشتند و 58 نفر (6/44 درصد) درس روش تحقیق را گذرانده بودند. 110 نفر (6/84 درصد) قصد ادامه تحصیل داشتند و 19 نفر (6/14 درصد) عضو کمیته تحقیقات دانشجویی بودند.
نتایج این مطالعه نشان داد که میانگین و انحراف معیار نمره موانع درک شده شخصی دانشجویان مورد مطالعه 59/8±45/50 (از نمره 75) بود. نمرات عدم آشنایی کافی با اصول و روش‌های آماری 04/1±75/3، ناتوانی در آنالیز داده‌ها 96/0±73/3، عدم توانایی در جستجوی پایگاه‌های اطلاعاتی و اینترنت 95/0±56/3 و عدم توانایی کافی در استفاده از کامپیوتر 06/1±50/3 بیش‌ترین امتیاز را کسب کردند.
در این مطالعه مشخص شد که میانگین و انحراف معیار نمره موانع درک شده سازمانی دانشجویان شرکت کننده در مطالعه، 96/13±55/63 (از 95) بود. بیش‌ترین نمرات کسب شده توسط دانشجویان کارشناسی این مطالعه از موانع سازمانی پژوهش، طولانی و زمانبر بودن انجام پژوهش 82/4±83/3، در دسترس نبودن اساتید و مشاوران تحقیقاتی 98/0±67/3، کمبود امکانات و تجهیزات لازم جهت انجام پژوهش 85/3±65/3 و طولانی بودن مراحل تصویب طرحهای پژوهشی 02/1±48/3 بیش‌ترین امتیاز را کسب کردند.
بین متغیرهای دموگرافیک با نمره موانع شخصی و سازمانی دانشجویان مورد مطالعه ارتباط آماری معنیداری مشاهده نشد (05/0<P). در جدول 1، ارتباط متغیرهای دموگرافیک با نمره موانع شخصی و سازمانی دانشجویان کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال 1398 گزارش شده است.
امروزه تحقیقات در توسعه حرفه ای متخصصان پزشکی و هم‌چنین در بهبود و ارتقاء مراقبت‌های بهداشتی در جامعه نقش مهمی دارند [1] از جمله احتیاجات بشریت، سعی در جهت جستجو و رسیدن به واقعیت است. همیشه آدمیان برای پیشرفت و ارتقاء دانش خود با مشکلات زیادی رو به رو می‌شوند. نیروی محرک برای رسیدن به کسب علم که در درون انسآن‌ها قرار دارد و باعث میشود که آن‌ها برای پیدا کردن پاسخ سؤالات خود تلاش کنند [2]. برای رسیدن به واقعیتها راه‌های زیادی وجود دارد، اما مطمئنترین راه برای رسیدن به این هدف پژوهش است [3]. در دنیای امروزی مهمترین عامل توسعه بشریت انجام دادن پژوهش‌های کاربردی در همه علوم رایج میباشد و یکی از معیارهای ارزشیابی پیشرفت هر جامعهای، همان پژوهش است [5-4].
در ایران با اینکه در سال‌های اخیر تولید دانش بیش‌تر از50 درصد افزایش یافته است ولی هنوز با کشورهای پیشرفته فاصله زیادی وجود دارد [6]. قسمت عمده بار تحقیق در ایران بر دوش اساتید و دانشجویان دانشگاه‌ها است که نقش زیادی در توسعه علوم کشور دارند. دانشجویان چون جوان و با انگیزه هستند، میتوانند نقش مهمی در پیشرفت و سازندگی کشور داشته باشند [8-7]. ارتقاء تحقیقات و خلاقیت نیازمند این است که بتوانیم بر مشکلات شخصی و اجتماعی و سازمانی مثل وجود دستورالعمل‌های دست و پا گیر و بیم از شکست غلبه کنیم. بنابراین در شرایط کنونی، توجه به تحقیق و مشکلات و موانع آن از دیدگاه دانشجویان، شناسایی مشکلات و موانع قابل ملاحظه در راه ایجاد شرایط مناسب جهت پرورش روحیه و تعامل پژوهش و غلبه بر مشکلات، ضروری و امری واضح است. دست‌یابی به چنین وضعی در ابتدا نیازمند شناسایی دقیق وضعیت موجود میباشد [9].
در مطالعه Dadipoor و همکاران که به بررسی موانع پژوهش از دیدگاه دانشجویان علوم پزشکی هرمزگان پرداخته است، بیش‌ترین موانع شخصی از دید دانشجویان، دانش ناکافی از متدولوژی و روش تحقیق و در حیطه سازمانی عدم دسترسی به منابع کسب اطلاعات گزارش شده است [10].
این تحقیق با توجه به اهمیت قابل ملاحظه تحقیقات دانشجویی در اعتلای تولید علم در کشور و از طرفی با توجه به اینکه تاکنون دیدگاه دانشجویان کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در خصوص موانع تحقیق مورد ارزیابی قرار نگرفته است، با هدف تعیین موانع تحقیقات از دیدگاه دانشجویان کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان انجام گرفت.
مواد و روشها
این مطالعه توصیفی در سال 1398 انجام شد. جامعه پژوهش شامل کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی رفسنجان بودند. پس ازکسب مجوز اخلاق دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان (IR.RUMS.REC.1398.025) به محیط پژوهش مراجعه و پس از توضیح اهداف پژوهش و اینکه شرکت در مطالعه به صورت آزادانه و با رضایت است، اقدام به نمونهگیری شد. انتخاب نمونهها با روش نمونهگیری تصادفی طبقهای بود. به این صورت که دانشکدههای بهداشت، پرستاری و مامایی و پیراپزشکی، هر کدام به عنوان یک طبقه در نظر گرفته شدند و سپس از هر کدام از طبقات با توجه به تعداد مورد نیاز، نمونهها بهصورت تصادفی سیستماتیک (منظم) از لیست آموزش دانشکدهها انتخاب شدند.
با در نظر گرفتن 05/0=d (دقت مطالعه) و میانگین و انحراف معیار موانع سازمانی 24/9±21/61 در مطالعه مشابه [11] و با فاصله اطمینان 95 درصد (مقدار 96/1=z)، و با استفاده از فرمول
معیارهای ورودی به مطالعه شامل اشتغال به تحصیل در زمان جمعآوری داده‌ها و گذراندن حداقل یک ترم تحصیلی در دانشکدههای مربوطه بود و از معیارهای خروج عدم تمایل به تکمیل پرسشنامه، بود. پرسشنامه موانع تحقیق از مطالعه مشابه انجام شده توسط Mazloomymahmoodabad و همکاران اخذ شده است. در این منبع نسبت روایی محتوی (Content validity ratio) این پرسشنامه 93/0 و شاخص روایی محتوی (Content validity index) پرسشنامه 87/0 تعیین گردیده است. ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه 81/0 محاسبه شده است [11]. مقدار پایایی پرسشنامه در مطالعه حاضر 84/0 محاسبه شد.
این پرسشنامه شامل چهار بخش بود. سؤالات ویژگی‌های فردی (سن، جنسیت، وضعیت تأهل، محل سکونت، دانشکده محل تحصیل) سؤالات زمینه‌ای 4 سؤال شامل سابقه فعالیتهای پژوهشی، گذراندن درس روش تحقیق، قصد ادامه تحصیل، عضو کمیته تحقیقات دانشجویی، سؤالات "موانع فردی" پژوهش شامل 15 سؤال و بر اساس مقیاس 5 درجه‌ای لیکرت از کاملاً مخالفم، نمره 1 تا کاملاً موافقم، نمره 5 با محدوده امتیاز 15 تا 75 بود. نمونه سؤالات موانع فردی شامل عدم آشنایی کافی با اصول و روش‌های آماری، عدم توانایی در جستجوی پایگاه‌های اطلاعاتی و اینترنت، و عدم توانایی کافی در استفاده از کامپیوتر بود. سؤالات "موانع سازمانی" پژوهش مشتمل بر 19 سؤال و بر اساس مقیاس 5 درجه‌ای لیکرت از کاملاً مخالفم، نمره 1 تا کاملاً موافقم، نمره 5 با محدوده امتیاز 19 تا 95 بود. نمونه سؤالات موانع سازمانی شامل طولانی بودن مراحل تصویب طرحهای پژوهشی، طولانی و زمانبر بودن انجام پژوهش و در دسترس نبودن اساتید و مشاوران تحقیقاتی بود.
دانشجویان شرکت کننده در مطالعه با آگاهی از زمینه انجام مطالعه، اهداف مطالعه، محرمانه بودن اطلاعات و با تمایل خود وارد مطالعه شدند. پرسشنامه به صورت خودگزارشی توسط دانشجویان مقطع کارشناسی شرکت کننده در مطالعه تکمیل شد. دادههای جمعآوری شده با استفاده از نرمافزار SPSS نسخه 20 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در ابتدا جهت بررسی نرمال بودن توزیع متغیرها، به وسیله آزمون Kolmogorov-Smirnov بررسی و تأیید شد (05/0<P). از آمارهای توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار) و آزمونهای آماری استنباطی t مستقل و آنالیز واریانس یکطرفه جهت بررسی ارتباط بین متغیرها استفاده شد. سطح معنیداری در آزمون‌ها 05/0 در نظر گرفته شد.
نتایج
نتایج مطالعه نشان داد که میانگین و انحراف معیار سن دانشجویان مورد مطالعه 43/1±98/20 سال با محدوده سنی 25-18 سال و 79 نفر (8/60 درصد) از آن‌ها مرد بودند. 117 نفر (90 درصد) مجرد و 92 نفر (8/70 درصد) خوابگاهی بودند. از نظر دانشکده محل تحصیل 22 نفر (17درصد) در دانشکده بهداشت، 54 نفر (5/41 درصد) در دانشکدههای پرستاری و پیراپزشکی مشغول به تحصیل بودند. 54 نفر (5/41 درصد) دانشجوی شرکت کننده در مطالعه، سابقه فعالیتهای پژوهشی داشتند و 58 نفر (6/44 درصد) درس روش تحقیق را گذرانده بودند. 110 نفر (6/84 درصد) قصد ادامه تحصیل داشتند و 19 نفر (6/14 درصد) عضو کمیته تحقیقات دانشجویی بودند.
نتایج این مطالعه نشان داد که میانگین و انحراف معیار نمره موانع درک شده شخصی دانشجویان مورد مطالعه 59/8±45/50 (از نمره 75) بود. نمرات عدم آشنایی کافی با اصول و روش‌های آماری 04/1±75/3، ناتوانی در آنالیز داده‌ها 96/0±73/3، عدم توانایی در جستجوی پایگاه‌های اطلاعاتی و اینترنت 95/0±56/3 و عدم توانایی کافی در استفاده از کامپیوتر 06/1±50/3 بیش‌ترین امتیاز را کسب کردند.
در این مطالعه مشخص شد که میانگین و انحراف معیار نمره موانع درک شده سازمانی دانشجویان شرکت کننده در مطالعه، 96/13±55/63 (از 95) بود. بیش‌ترین نمرات کسب شده توسط دانشجویان کارشناسی این مطالعه از موانع سازمانی پژوهش، طولانی و زمانبر بودن انجام پژوهش 82/4±83/3، در دسترس نبودن اساتید و مشاوران تحقیقاتی 98/0±67/3، کمبود امکانات و تجهیزات لازم جهت انجام پژوهش 85/3±65/3 و طولانی بودن مراحل تصویب طرحهای پژوهشی 02/1±48/3 بیش‌ترین امتیاز را کسب کردند.
بین متغیرهای دموگرافیک با نمره موانع شخصی و سازمانی دانشجویان مورد مطالعه ارتباط آماری معنیداری مشاهده نشد (05/0<P). در جدول 1، ارتباط متغیرهای دموگرافیک با نمره موانع شخصی و سازمانی دانشجویان کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال 1398 گزارش شده است.
جدول 1- ارتباط متغیرهای دموگرافیک با نمره موانع شخصی و سازمانی دانشجویان کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال 1398
| متغیر | تعداد | درصد | موانع شخصی انحراف معیار± میانگین |
مقدار P | موانع سازمانی انحراف معیار± میانگین |
مقدار P | |
| جنسیت | مرد | 79 | 8/60 | 00/9±.59/48 | 067/0* | 22/16 ± 02/62 | 360/0* |
| زن | 51 | 2/39 | 16/8 ± 64/51 | 28/12 ± 55/64 | |||
| محل سکونت | خوابگاهی | 92 | 8/70 | 49/8 ± 95/49 | 328/0* | 65/13 ± 12/64 | 495/0* |
| غیر خوابگاهی | 38 | 2/29 | 84/8 ± 70/51 | 85/14 ± 06/62 | |||
| وضعیت تأهل | مجرد | 117 | 90 | 68/8 ± 10/50 | 146/0* | 38/14 ± 23/63 | 314/0* |
| متأهل | 13 | 10 | 34/7 ± 58/53 | 38/9 ± 41/66 | |||
| دانشکده محل تحصیل | بهداشت | 22 | 17 | 94/8 ± 85/49 | 664/0** | 87/13 ± 36/60 | 456/0** |
| پرستاری مامایی | 54 | 5/41 | 32/9 ± 84/49 | 33/16 ± 24/63 | |||
| پیراپزشکی | 54 | 5/41 | 76/7 ± 30/51 | 19/11 ± 08/65 | |||
* آزمون t مستقل، ** آنالیز واریانس یکطرفه، 05/0>P اختلاف معنیدار
بحث
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که در بحث موانع شخصی، عدم آشنایی کافی با اصول و روش‌های آماری بیش‌ترین فراوانی را به خود اختصاص داده است. در مطالعه Mazloomymahmoodabad و همکاران که بر روی دانشجویان یزد انجام شده است، در حیطه موانع شخصی، عدم آشنایی کافی با اصول و روش‌های آماری بیش‌ترین فراوانی را داشت که با نتایج مطالعه ما همسو میباشد [11]. اما نتایج تحقیق Abedini و همکاران بر روی اعضاء هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان نشان داد که آن‌ها نداشتن مهارت کافی و عدم آشنایی با اصول و روش‌های آماری را کم اهمیتترین موانع پژوهشی ذکر کردند [12]، که شاید این تفاوت به علت متفاوت بودن جامعه آماری باشد. به نظر میرسد با توجه به ضعف دانشجویان مقطع کارشناسی در اصول و روش‌های آماری و تفسیر داده‌ها، باید تلاش و پیگیری مداوم به منظور برگزاری کارگاه‌های روش تحقیق، تحلیل داده‌ها و آشنایی مقدماتی و پیشرفته با نرمافزارهای آماری انجام شود.
بر طبق یافته‌های مطالعه حاضر، بیش‌ترین فراوانی موانع سازمانی پژوهش، مربوط به طولانی و زمان بر بودن انجام پژوهش، در دسترس نبودن اساتید و مشاوران تحقیقاتی، کمبود امکانات و تجهیزات لازم جهت انجام پژوهش و طولانی بودن مراحل تصویب طرحهای پژوهشی بود. در تحقیق Taheri و همکاران که بر روی دانشجویان زنجان انجام شده بود، مهمترین موانع سازمانی عدم ارتباط با افراد فعال در امر تحقیق، وجود مقررات دست و پا گیر اداری در انجام امور پژوهشی و زمانبر بودن تصویب طرحهای تحقیقاتی به عنوان مهمترین موانع سازمانی ذکر شده است [13]، که تقریباً با نتایج ما همسو میباشد. هم‌چنین در مطالعه Nikrooz و همکاران، دانشجویان علوم پزشکی یاسوج، در دسترس نبودن نیروهای مشاوره‌ای، ضعیف بودن نیروهای مشاوره‌ای، کمبود امکانات و تجهیزات را به عنوان مهمترین موانع سازمانی پژوهش گزارش کردند [14]، که با نتایج مطالعه ما همخوانی دارد و نشان میدهد که کمبود امکانات و وجود مقررات دست و پا گیر اداری در مراحل تصویب طرحهای پژوهشی میتواند تا حد زیادی باعث کاهش انگیزه دانشجویان و اساتید در انجام نوشتن پروپوزال‌های تحقیقاتی شود و این باعث میشود که دانشجویان تمایلی به انجام تحقیق از خود نشان ندهند.
به نظر میرسد از آنجا که دانشجویان مقطع کارشناسی ملزم به گذراندن درس پایاننامه نیستند، باید توسط مسئولین دانشگاه با پیشبینی مشوقهای لازم ترتیبی اتخاذ شود که در آن‌ها انگیزه مضاعف برای انجام طرحهای تحقیقاتی ایجاد شود. افزایش آگاهی دانشجویان از روش تحقیق، آشنایی آن‌ها با روش‌های آماری و تجزیه و تحلیل اطلاعات میتواند عامل تسهیل کننده مهمی در انجام تحقیقات دانشجویان باشد. هم‌چنین پیشنهاد میشود که برای دانشجویان مشوقهای مادی و هم‌چنین تسهیلاتی برای ورود به مقاطع بالاتر ایجاد شود و هم‌چنین دانشجویان بتوانند با مراحل اداری تصویب طرحهای تحقیقاتی و نحوه بودجهبندی آن‌ها آشنا شوند.
از محدودیت‌های این پژوهش، تعداد کم دانشجویان فعال در زمینه پژوهش در نمونههای انتخاب شده به صورت تصادفی بود که پیشنهاد میشود مطالعات آینده بر روی دانشجویان با سابقه تحقیق و پژوهشگران برتر و در همه مقاطع تحصیلی و دانشکدهها انجام شود.
نتیجهگیری
نتایج مطالعه حاضر نشان داد در بخش موانع شخصی، عدم آشنایی کافی با اصول و روش‌های آماری و در بخش موانع سازمانی طولانی و زمانبر بودن انجام پژوهش بیش‌ترین فراوانی را به خود اختصاص داده است که جهت کاهش موانع مذکور در دانشجویان کارشناسی به نظر میرسد افزایش مهارت‌های آن‌ها در زمینه اصول و روش‌های آماری و ایجاد مشوقهای مادی و معنوی در جهت افزایش انگیزه دانشجویان مفید باشد.
تشکر و قدردانی
این پژوهش بر گرفته از طرح تحقیقاتی با عنوان "بررسی موانع تحقیقات از دیدگاه دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال 1398" است که در شورای پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی رفسنجان با کد 98000 به تصویب رسیده است. نویسندگان از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان جهت حمایت مالی از طرح تحقیقاتی و تمامی دانشجویان عزیز کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان که در تکمیل پرسشنامه‌ها نهایت همکاری را داشتند قدردانی مینمایند.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که در بحث موانع شخصی، عدم آشنایی کافی با اصول و روش‌های آماری بیش‌ترین فراوانی را به خود اختصاص داده است. در مطالعه Mazloomymahmoodabad و همکاران که بر روی دانشجویان یزد انجام شده است، در حیطه موانع شخصی، عدم آشنایی کافی با اصول و روش‌های آماری بیش‌ترین فراوانی را داشت که با نتایج مطالعه ما همسو میباشد [11]. اما نتایج تحقیق Abedini و همکاران بر روی اعضاء هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان نشان داد که آن‌ها نداشتن مهارت کافی و عدم آشنایی با اصول و روش‌های آماری را کم اهمیتترین موانع پژوهشی ذکر کردند [12]، که شاید این تفاوت به علت متفاوت بودن جامعه آماری باشد. به نظر میرسد با توجه به ضعف دانشجویان مقطع کارشناسی در اصول و روش‌های آماری و تفسیر داده‌ها، باید تلاش و پیگیری مداوم به منظور برگزاری کارگاه‌های روش تحقیق، تحلیل داده‌ها و آشنایی مقدماتی و پیشرفته با نرمافزارهای آماری انجام شود.
بر طبق یافته‌های مطالعه حاضر، بیش‌ترین فراوانی موانع سازمانی پژوهش، مربوط به طولانی و زمان بر بودن انجام پژوهش، در دسترس نبودن اساتید و مشاوران تحقیقاتی، کمبود امکانات و تجهیزات لازم جهت انجام پژوهش و طولانی بودن مراحل تصویب طرحهای پژوهشی بود. در تحقیق Taheri و همکاران که بر روی دانشجویان زنجان انجام شده بود، مهمترین موانع سازمانی عدم ارتباط با افراد فعال در امر تحقیق، وجود مقررات دست و پا گیر اداری در انجام امور پژوهشی و زمانبر بودن تصویب طرحهای تحقیقاتی به عنوان مهمترین موانع سازمانی ذکر شده است [13]، که تقریباً با نتایج ما همسو میباشد. هم‌چنین در مطالعه Nikrooz و همکاران، دانشجویان علوم پزشکی یاسوج، در دسترس نبودن نیروهای مشاوره‌ای، ضعیف بودن نیروهای مشاوره‌ای، کمبود امکانات و تجهیزات را به عنوان مهمترین موانع سازمانی پژوهش گزارش کردند [14]، که با نتایج مطالعه ما همخوانی دارد و نشان میدهد که کمبود امکانات و وجود مقررات دست و پا گیر اداری در مراحل تصویب طرحهای پژوهشی میتواند تا حد زیادی باعث کاهش انگیزه دانشجویان و اساتید در انجام نوشتن پروپوزال‌های تحقیقاتی شود و این باعث میشود که دانشجویان تمایلی به انجام تحقیق از خود نشان ندهند.
به نظر میرسد از آنجا که دانشجویان مقطع کارشناسی ملزم به گذراندن درس پایاننامه نیستند، باید توسط مسئولین دانشگاه با پیشبینی مشوقهای لازم ترتیبی اتخاذ شود که در آن‌ها انگیزه مضاعف برای انجام طرحهای تحقیقاتی ایجاد شود. افزایش آگاهی دانشجویان از روش تحقیق، آشنایی آن‌ها با روش‌های آماری و تجزیه و تحلیل اطلاعات میتواند عامل تسهیل کننده مهمی در انجام تحقیقات دانشجویان باشد. هم‌چنین پیشنهاد میشود که برای دانشجویان مشوقهای مادی و هم‌چنین تسهیلاتی برای ورود به مقاطع بالاتر ایجاد شود و هم‌چنین دانشجویان بتوانند با مراحل اداری تصویب طرحهای تحقیقاتی و نحوه بودجهبندی آن‌ها آشنا شوند.
از محدودیت‌های این پژوهش، تعداد کم دانشجویان فعال در زمینه پژوهش در نمونههای انتخاب شده به صورت تصادفی بود که پیشنهاد میشود مطالعات آینده بر روی دانشجویان با سابقه تحقیق و پژوهشگران برتر و در همه مقاطع تحصیلی و دانشکدهها انجام شود.
نتیجهگیری
نتایج مطالعه حاضر نشان داد در بخش موانع شخصی، عدم آشنایی کافی با اصول و روش‌های آماری و در بخش موانع سازمانی طولانی و زمانبر بودن انجام پژوهش بیش‌ترین فراوانی را به خود اختصاص داده است که جهت کاهش موانع مذکور در دانشجویان کارشناسی به نظر میرسد افزایش مهارت‌های آن‌ها در زمینه اصول و روش‌های آماری و ایجاد مشوقهای مادی و معنوی در جهت افزایش انگیزه دانشجویان مفید باشد.
تشکر و قدردانی
این پژوهش بر گرفته از طرح تحقیقاتی با عنوان "بررسی موانع تحقیقات از دیدگاه دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال 1398" است که در شورای پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی رفسنجان با کد 98000 به تصویب رسیده است. نویسندگان از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان جهت حمایت مالی از طرح تحقیقاتی و تمامی دانشجویان عزیز کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان که در تکمیل پرسشنامه‌ها نهایت همکاری را داشتند قدردانی مینمایند.
References
[1] Malekipour A, Mirjalili SMA. Investigating the Tendency towards Research in the Curriculum of a Paramedical Faculty. Interdiscip J Virtual Learn Med Sci 2020; 11(2): 121-9.
[2] Ade Oliveira NA, Luz MR, Saraiva RM, Alves LA. Student views of research training programmes in medical schools. Med Educ 2011; 45(7): 748-55.
[3] Shariatmadari M. Pathology of the obstacles in the way of implementing research among faculty members and presenting applied strategies. Educ Administr Rese Quart 2011; 3(1): 45-60. [Farsi]
[4] Fishman BJ, Penuel WR, Allen A-R, Cheng BH, Sabelli N. Design-based implementation research: An emerging model for transforming the relationship of research and practice. Nation Soc Stud Edu 2013; 112(2): 136-56.
[5] Burgoyne LN, Oflynn S, Boylan GB. Undergraduate medical research: the student perspective. Med Educ 2010; 15(1): 26-9.
[6] Soleimani H, Soleimani H, Salehfar D. Factors influencing the reluctance of accounting graduate students the research. J Account Res 2014; 4(13): 97-116. [Farsi]
[7] Griffin MF, Hindocha S. Publication practices of medical students at British medical schools: Experience, attitudes and barriers to publish. JOU Med Teach 2011; 33(1): 1-8.
[8] Ejaz K, Shamim MS, Hussain SA. Involvement of medical students and fresh medical graduates of Karachi, Pakistan in research. J Pak Med Assoc 2011; 61(2): 115-20.
[9] Hoseny Shavoun A, Jahed HA. The viewpoint of faculty members on research obstacles
[10] Dadipoor S, Ramezankhani A, Aghamolaei T, Safari-Moradabadi A. Barriers to research activities as perceived by medical university students: A cross-sectional study. Avicenna J Med 2019; 9: 8-14.
[11] Mazloomymahmoodabad SS, Asadian A, Sotoudeh A. Research Barriers from the Boy Students' Viewpoint of Shahid Sadoughi University of Medical Sciences. DSME 2017; 4(2): 39-49. [Farsi]
[12] Abedini S, Abedini S, Kamalzadeh H, Momeni E, Zare S. Faculty Members of Hormozgan Medical college points of views about research barriers. Dena J 2009; 4(1-2): 51-8. [Farsi]
[13] Taheri SS, Nazemisalman B, Faghihzadeh S, Rahbar J, Asgharnejad B. Study of barriers to research from Zanjan University of Medical Sciences students' point of view in 2016 J Med Educ Dev 2018; 10(28): 65-77. [Farsi]
[14] Nikrooz L, Rouzitalab M, Rayegan Shirazi AR, Naghizadeh MM, Taghavi F. Student Research Projects Inhibiting Factors from the Students Perspective. J Fasa Univ Med Sci 2012; 2(2): 113-9. [Farsi]
[2] Ade Oliveira NA, Luz MR, Saraiva RM, Alves LA. Student views of research training programmes in medical schools. Med Educ 2011; 45(7): 748-55.
[3] Shariatmadari M. Pathology of the obstacles in the way of implementing research among faculty members and presenting applied strategies. Educ Administr Rese Quart 2011; 3(1): 45-60. [Farsi]
[4] Fishman BJ, Penuel WR, Allen A-R, Cheng BH, Sabelli N. Design-based implementation research: An emerging model for transforming the relationship of research and practice. Nation Soc Stud Edu 2013; 112(2): 136-56.
[5] Burgoyne LN, Oflynn S, Boylan GB. Undergraduate medical research: the student perspective. Med Educ 2010; 15(1): 26-9.
[6] Soleimani H, Soleimani H, Salehfar D. Factors influencing the reluctance of accounting graduate students the research. J Account Res 2014; 4(13): 97-116. [Farsi]
[7] Griffin MF, Hindocha S. Publication practices of medical students at British medical schools: Experience, attitudes and barriers to publish. JOU Med Teach 2011; 33(1): 1-8.
[8] Ejaz K, Shamim MS, Hussain SA. Involvement of medical students and fresh medical graduates of Karachi, Pakistan in research. J Pak Med Assoc 2011; 61(2): 115-20.
[9] Hoseny Shavoun A, Jahed HA. The viewpoint of faculty members on research obstacles
[10] Dadipoor S, Ramezankhani A, Aghamolaei T, Safari-Moradabadi A. Barriers to research activities as perceived by medical university students: A cross-sectional study. Avicenna J Med 2019; 9: 8-14.
[11] Mazloomymahmoodabad SS, Asadian A, Sotoudeh A. Research Barriers from the Boy Students' Viewpoint of Shahid Sadoughi University of Medical Sciences. DSME 2017; 4(2): 39-49. [Farsi]
[12] Abedini S, Abedini S, Kamalzadeh H, Momeni E, Zare S. Faculty Members of Hormozgan Medical college points of views about research barriers. Dena J 2009; 4(1-2): 51-8. [Farsi]
[13] Taheri SS, Nazemisalman B, Faghihzadeh S, Rahbar J, Asgharnejad B. Study of barriers to research from Zanjan University of Medical Sciences students' point of view in 2016 J Med Educ Dev 2018; 10(28): 65-77. [Farsi]
[14] Nikrooz L, Rouzitalab M, Rayegan Shirazi AR, Naghizadeh MM, Taghavi F. Student Research Projects Inhibiting Factors from the Students Perspective. J Fasa Univ Med Sci 2012; 2(2): 113-9. [Farsi]
Investigating the Research Barriers from the Perspective of Undergraduate Students of Rafsanjan University of Medical Sciences in 2019: A Short Report
M. Mahbobi rad[6], M. Mobini Lotfabad[7], H. Khodadadi[8], L. Mazar[9], M. Rezaeian[10]
Received: 21/11/20 Sent for Revision: 04/01/21 Received Revised Manuscript:26/04/21 Accepted: 27/04/21
Background and Objectives: Sustainable development and progress in different aspects of life of people in the country, especially the health system, requires attention to research and its barriers. Therefore, this study was conducted to determine the research barriers from the perspective of undergraduate students of Rafsanjan University of Medical Sciences.
Materials and Methods: In this descriptive study, 130 undergraduate students were studied by stratified random sampling in 2019. Data collection tools comprised demographic, personal barriers, and organizational barriers. The questionnaire was completed as a self-report. Data were analyzed using descriptive statistics (frequency, percent, mean and standard deviation), independent t-test, and one-way analysis of variance.
Results: The mean and standard deviation of age of students was 20.98±1.43. In the field of personal barriers, insufficient familiarity with statistical principles and methods had the highest mean score (3.75±1.04). The long and time consuming research had the highest mean score in the organizational field (3.83±4.82).
Conclusion: The results of this study showed that increasing students' awareness of the research method, proper communication between officials and students, and increasing material and spiritual prosperity in order to reduce barriers to research seems necessary.
Key words: Research barriers, Perspective, Undergraduate students, Rafsanjan
Funding: This study was funded by Rafsanjan University of Medical Sciences.
Conflict of interest: None declared.
Ethical approval: The Ethics Committee of Rafsanjan University of Medical Sciences approved the study (IR.RUMS.REC.1398.025).
How to cite this article: Mahbobi rad M, Mobini Lotfabad M, Khodadadi H, Mazar L, Rezaeian M. Investigating the Research Barriers from the Perspective of Undergraduate Students of Rafsanjan University of Medical Sciences in 2019: A Short Report. J Rafsanjan Univ Med Sci 2021; 20 (4): 477-84. [Farsi]
[2]- مربی مهندسی بهداشت محیط، گروه مهندسی بهداشت محیط دانشکده بهداشت؛ مرکز تحقیقات پسته، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران
[3]- استادیار سلامت در بلایا و فوریتها، گروه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران
[4]- دانشجوی کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، گروه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران
[5]- استاد اپیدمیولوژی، گروه اپیدمیولوژی و آمار زیستی، دانشکده پزشکی، مرکز تحقیقات محیط کار، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان ، ایران
تلفن::31315000-034، دورنگار: 31315123-034، پست الکترونیکی: moeygmr2@yahoo.co.uk
تلفن::31315000-034، دورنگار: 31315123-034، پست الکترونیکی: moeygmr2@yahoo.co.uk
- - PhD Student in Health Promotion and Education, Dept. of Health Promotion and Education, School of Health, Rafsanjan University of Medical Sciences, Rafsanjan, Iran, ORCID: 0000-0003-0442-3601
[8]- Assistant Prof. of Health in Disasters and Emergencies, Dept. of Health Promotion and Education, School of Health, Rafsanjan Universityof Medical Sciences, Rafsanjan, Iran, ORCID: 0000-0002-4044-1180
- - Prof. of Epidemiology, Dept. of Epidemiology and Biostatistics, School of Medicine; Occupational Environment Research Center, Rafsanjan University of Medical Sciences, Rafsanjan, Iran, ORCID: 0000-0003-3070-0166
[j1]نویسنده مسئول با هماهنگی سردبیر محترم مشخص گردد.
در این مقاله زیر دو تا از اسامی نویسنگان محترم خط کشیده شده است.
در این مقاله زیر دو تا از اسامی نویسنگان محترم خط کشیده شده است.
نوع مطالعه: توصيفي |
موضوع مقاله:
آمار و اپيدميولوژي
دریافت: 1399/8/20 | پذیرش: 1400/2/7 | انتشار: 1400/4/28
دریافت: 1399/8/20 | پذیرش: 1400/2/7 | انتشار: 1400/4/28
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
