Iranpour P, Ghaderian Jahromi M. Radiologic Manifestations of Pulmonary and Cardiovascular Complications of COVID-19: A Narrative Review. JRUMS 2021; 20 (3) :339-352 URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-5823-fa.html
ایرانپور پویا، قادریان جهرمی مهدی. تظاهرات رادیولوژیک عوارض ریوی و قلبی-عروقی بیماری کووید-19:
یک مرور روایی. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. 1400; 20 (3) :339-352
مقاله مروری مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان دوره 20، خرداد1400،352-339
تظاهرات رادیولوژیک عوارض ریوی و قلبی-عروقی بیماری کووید-19: یک مرور روایی
پویا ایرانپور[1]، مهدی قادریان جهرمی[2] دریافت مقاله: 15/11/99 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 18/12/99 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 22/01/1400 پذیرش مقاله: 15/02/1400 چکیده ظهور بیماری کووید-19 ناشی از عفونت با کرونا ویروس جدید به سرعت منجر به اعلام پاندمی شد. با این که بیماری پس از طی فازهای مختلف کلینیکی غالباً بهبود مییابد، با ابتلاء به این بیماری، عوارض متعدد کوتاه مدت یا بلندمدت ارگانهای مختلف بدن نیز گزارش شده است. درگیری ریه به عنوان علت اصلی مرگ و میر معرفی شده است. عوارضی چون فیبروز ریه، عفونتهای ثانویه باکتریایی یا قارچی، درگیری قلبی (میوکاردیت و پریکاردیت) و عوارض عروقی نظیر آمبولی شریان ریوی مکرراً گزارش شده است. روشهای مختلف تصویربرداری به خصوص سیتیاسکن قفسه سینه، نه تنها نقش مهمی در تشخیص اولیه بیماری دارند بلکه در طی روند درمان و به منظور پیگیری، تشخیص و درمان عوارض احتمالی ثانویه کاربرد فراوان دارند. در این مطالعه مروری برخی از مهمترین تظاهرات ریوی و قلبی-عروقی ناشی از کووید-19 مورد بحث قرار گرفته و الگوهای رادیولوژیک شایع مرتبط با آنها بررسی شده است. آشنایی با یافتههای شایع تصویربرداری در مبتلایان و خصوصاً تظاهرات رادیولوژیک عوارض ناشی از عفونت اولیه، جهت انجام به موقع اقدامات درمانی مناسب و پیشگیری یا کاهش میزان مرگ و میر در مبتلایان، اهمیت اساسی دارد. واژههای کلیدی: کووید-19، رادیولوژی، عوارض ریوی، عوارض قلب و عروقی
مقدمه بیماری کووید- 19 ناشی از عفونت با ویروس جدید سارس، به سرعت تبدیل به پاندمی شده و علیرغم تلاشهای بسیار، همچنان باعث مرگ و میر فراوان میشود [1]. ریه ارگان اصلی درگیر در عفونت کووید-19 میباشد. علت شیوع بالای درگیری ریه در بیماران، وجود مقادیر فراوان گیرنده نوع دو آنژیوتانسین II (Angiotensin-converting enzyme 2; ACE2) در پارانشیم ریه خصوصاً در پنوموسیتهای موجود در آلوئولها بوده که منجر به تسهیل ورود ویروس میگردد [2] با اینحال، ویروس کرونا قابلیت ایجاد عارضه در هریک از سیستمهای بدن را دارا میباشد [3]. با وجودیکه تست آزمایشگاهی Reverse transcription polymerase chain reaction (RT- PCR) به عنوان استاندارد طلایی تشخیص بیماری استفاده میشود، روشهای تصویربرداری مختلف نظیر گرافی قفسه سینه، سیتیاسکن و سونوگرافی جهت تشخیص اولیه به خصوص در موارد PCR منفی کاذب و نیز پیگیری روند درمان و تشخیص عوارض احتمالی، به کار میروند [5-4]. بسیاری از یافتههای رادیولوژیک کووید-19 غیراختصاصی بوده و در طیف وسیعی از سایر بیماریهای ریوی نیز قابل مشاهده هستند [6]، اما وجود نمای رادیولوژیک شاخص خصوصا به همراه یافتههای کلینیکی و یا سابقه مثبت تماس با فرد آلوده به شدت مطرح کننده عفونت ویروسی میباشد [7]. شایعترین یافتههای رادیولوژیک گزارش شده در عفونت ریوی کرونا شامل ضایعات (Ground Glass Opacity; GGO) با یا بدون وجود کانسولیدیشن ریوی، با ارجحیت درگیری مناطق ساب پلورال و قاعده ریهها میباشد. سایر یافتههای رادیولوژیک شاخص شامل علامت crazy paving ، haloو ارتشاحات رتیکولار هستند [7-6]. با این که در بسیاری از بیماران، بهبود کامل یافتههای ریوی دیده میشود، با این حال عوارض ناشی از کووید در گروهی دیگر از بیماران، حتی پس از بهبودی کلینیکی دیده میشود. ویروس کرونای جدید قابلیت ایجاد عارضه در هر یک از سیستمهای بدن را دارا میباشد. عوارض تنفسی از شناخته شده ترین تظاهرات بوده و میتوانند بر روند بیماری و پیش اگهی بیمار تأثیرگذار باشند. درگیری سیستم قلبی-عروقی نیز در مطالعات مختلف گزارش شده است و میتواند به صورت آریتمی، پریکاردیت، میوکاردیت حاد، کاردیومیوپاتی، آمبولی عروقی و حتی شوک تظاهر نماید [3]. در این مطالعه مروری، عوارض ریوی و قلبی- عروقی ناشی از عفونت کووید در فاز حاد و همچنین عوارض مزمنتر گزارش شده در مقالات مختلف، به همراه تظاهرات رادیولوژیک آنها بررسی شدهاند. مواد و روشها در این مطالعه مروری روایی کلیدواژههای مرتبط با عوارض ریوی و قلبی-عروقی کووید-19 در پایگاههای معتبر علمیشامل Pubmed، Embase، Scopus، Web of scienceوGoogle scholarدر بازه زمانی دسامبر 2019 لغایت ژانویه 2021 جستجو شده و مقالات مربوط به یافتههای رادیولوژیک عوارض مذکور وارد مطالعه شده اند. عوارض پارانشیم ریه فیبروز ریه درفاز حاد بیماری و در چند روز ابتدایی، GGOبه عنوان یافته غالب در گرافی ساده و سیتیاسکن قابل مشاهده است(شکل 1).