جلد 20، شماره 6 - ( 6-1400 )                   جلد 20 شماره 6 صفحات 730-721 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Kamyab N, Aghazadeh Y, Iranmanesh F, Sadeghi M, Mordouei Z. Evaluation of Autoclave Performance Accuracy of Type B in Rafsanjan Dental Clinics in 2019-20: A Short Report. JRUMS 2021; 20 (6) :721-730
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-5962-fa.html
کامیاب نازنین، آقازاده یوسف، ایرانمنش فؤاد، صادقی مصطفی، موردویی زهره. بررسی صحت عملکرد اتوکلاو نوع B مطب‌های دندان پزشکی شهر رفسنجان در سال 1398: یک گزارش کوتاه. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. 1400; 20 (6) :721-730

URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-5962-fa.html


دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
متن کامل [PDF 263 kb]   (431 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (939 مشاهده)
متن کامل:   (755 مشاهده)
گزارش کوتاه
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 20، شهریور 1400، 730-721
 
 
 
بررسی صحت عملکرد اتوکلاو نوع B مطب‌های دندان پزشکی شهر رفسنجان در سال 1398: یک گزارش کوتاه
 
 
 
نازنین کامیاب[1]، یوسف آقازاده[2]، فؤاد ایرانمنش[3]، مصطفی صادقی[4]، زهره موردویی[5]
 
 
دریافت مقاله: 6/2/00     ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 2/3/00      دریافت اصلاحیه از نویسنده: 9/3/00           پذیرش مقاله: 12/3/00
 
 
 
 
 

چکیده
زمینه و هدف: از آن‌جایی که ابزارهای استفاده شده در دندان­پزشکی پس از درمان بیمار آلوده می­شوند و رایج­ترین روش استریلیزاسیون این ابزارها، استفاده از اتوکلاو می­باشد. لذا هدف از مطالعه حاضر تعیین صحت عملکرد اتوکلاو نوع B مطب‌های دندان­پزشکی شهر رفسنجان در سال 1398 بود.
مواد و روش­ها: در این مطالعه توصیفی- مقطعی تعداد 42 مطب دندان­پزشکی بررسی شد. به منظور ارزیابی عملکرد اتوکلاوها از اندیکاتور بیولوژیکی SPORVIEW و دستگاه انکوباتور با درجه حرارت 60-55 درجه سلسیوس استفاده شد. اطلاعات پس از گردآوری با استفاده از آزمون­ ناپارامتری من- ویتنی و مجذور کای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
یافته‌ها: مطالعه حاضر نشان داد که 69/85 درصد از اتوکلاوها فرآیند استریلیزاسیون را به درستی انجام داده و 31/14 درصد از آنها در انجام این فرآیند شکست خوردند.
نتیجه­گیری: نتایج نشان داد که اتوکلاوهای نوع B مطب­های دندان­پزشکی شهر رفسنجان از عملکرد مناسبی جهت استریل کردن ابزارها برخوردارند.
واژه­های کلیدی: اتوکلاو نوع B، شاخص بیولوژیکی، استریلیزاسیون، دندان­پزشکی، رفسنجان
 
 

مقدمه
در بسیاری از کشورها عفونت و انتقال عوامل عفونی به عنوان یک معضل بزرگ در سیستم­های بهداشتی تلقی می­شوند [1]. مهم­ترین راه­های انتقال میکروارگانیسم­ها در دندان­پزشکی عبارتند از تماس مستقیم با خون یا بزاق فرد آلوده، تماس با وسایل یا تجهیزات آلوده دندان­پزشکی و انتقال میکروارگانیسم­ها از طریق ذرات معلق در هوا [2]. ابزارهای استفاده شده در دندان­پزشکی، پس از درمان بیمار، آلوده می­شوند. بر اساس استانداردهای بین­المللی و منطقهای، ابزارهای استفاده شده باید تحت فرآیند استریلیزاسیون نوع B بخار خلاء ((Vacuum Steam Sterilization Type B Process استریل شوند [3].
فرآیند استریلیزاسیون (Sterilization) فرآیندی است که در آن هر ارگانیسم زنده بیماری­زا و غیر بیماری­زا، در شکلهای رویشی یا اسپور که در سطح ابزار وجود دارند، از بین می­روند [4]. این فرآیند باید روشی قابل تکرار، استاندارد، قابل بازبینی و قابل تأیید باشد [5]. رایج­ترین روش­ استریلیزاسیون در مطب­های دندان­پزشکی، استفاده از اتوکلاو می­باشد. اتوکلاو برای سترون­سازی ابزارها و مواد با استفاده از بخار تحت فشار طراحی شده است [6].
یکی از راه­های کنترل کیفیت سیکل­های استریلیزاسیون استفاده از شاخص­های بیولوژیکی می­باشد. شاخص بیولوژیکی Bacillus Stearo Thermophilus  (ATCC7953- SPS Medical- USA), برای تأیید استریلیزاسیون با بخار (اتوکلاو) و بخار شیمیایی تحت فشار استفاده می­شود [7]. اندوسپورهای باسیلوس مانند مایکوباکتریوم توبرکلوزیس، HIV و هپاتیت B مقاومت بیشتری در برابر استریلیزاسیون نسبت به باکتری­های رویشی دارند. بنابراین اگر اندوسپورها کشته شوند، تمام باکتری­های موجود در سطح ابزار استفاده شده هم از این طریق از بین خواهند رفت. این مطلب می­تواند تأییدیه­ای بر دقت و صحت عملکرد اتوکلاو باشد [8]. با توجه به اهمیت کنترل عفونت، گستردگی استفاده از اتوکلاو در مطب­های دندان­پزشکی و نیاز به افزایش آگاهی و نظارت بر عملکرد اتوکلاوها، مطالعه توصیفی- مقطعی حاضر با هدف تعیین صحت عملکرد اتوکلاو نوع B مطب­های دندانپزشکی شهر رفسنجان در سال 1398 انجام شد تا در صورت وجود هر گونه مشکل در استریلیزاسیون و انتقال عفونت، اقدامات لازم جهت اصلاح روش­های استریلیزاسیون، تغییر پارامترهای دستگاه، بهبود سطح کنترل عفونت و پیشگیری ثانویه (درمان زود هنگام) صورت پذیرد.
مواد و روش­ها
مطالعه حاضر از نوع توصیفی- مقطعی می­باشد که به منظور بررسی صحت عملکرد اتوکلاو نوع B مطب­های دندان­پزشکی شهر رفسنجان در سال 1398 انجام شد. روش انتخاب مطب­ها در این مطالعه، روش سرشماری بود. تمامی کلینیک­ها و مطب­های دندان­پزشکی که از اتوکلاو جهت استریلیزاسیون ابزارها استفاده می­کردند، شناسایی و به عنوان جامعه مورد پژوهش انتخاب شدند. معیار ورود به مطالعه استفاده از اتوکلاوهای نوع B و معیار خروج از مطالعه، عدم تمایل دندان­پزشکان جهت بررسی صحت عملکرد اتوکلاوهای موجود در مطب­هایشان بود. بدین ترتیب تعداد 52 مطب جهت بررسی صحت عملکرد اتوکلاوها انتخاب شدند که از این تعداد 10 مطب از مطالعه حذف شد و صحت عملکرد اتوکلاوهای 42 مطب دندانپزشکی مورد بررسی قرار گرفت. این مطالعه دارای کد اخلاق از دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان به شماره ثبتی IR. RUMS. REC.1398.190 می‌باشد.
به منظور ارزیابی عملکرد اتوکلاوها از اندیکاتور بیولوژیکی SPORVIEW و جهت انکوباسیون اندیکاتورهای بیولوژیک در دمای 60-55 درجه سانتی­گراد از Dry Block Incubator NDB-060، محصولی از کمپانی SPSmedical در ایالات متحده که دارای تأییدیه FDA است، استفاده شد. ابتدا موارد لازم مانند تاریخ، شماره دستگاه و نوبت استریلیزاسیون توسط پژوهشگر بر روی لیبل ویال یادداشت گردید. سپس ویال به همراه چک­لیست اطلاعات دموگرافیک در اختیار مسئول استریلیزاسیون (دندان­پزشک یا کارشناس مسئول) قرار گرفت. اطلاعات چک­لیست شامل تعداد سال­های کار با اتوکلاو، عمر اتوکلاو، تعداد دفعات تعمیر اتوکلاو، تعداد دفعات استفاده از آن در روز و نوع سیکل کاری دستگاه بود. در زمان آزمون یک اندیکاتور شیمیایی کلاس 5 یا 6 در یک تست پک یا PCD قرار داده شد. پس از چیده شدن تست­های پک حاوی ویال و وسایل، چرخه کاری دستگاه اتوکلاو آغاز شد. تست­های پک در محفظه اتوکلاو در پایین­ترین طبقه، در قسمت جلو و نزدیک به درب و بالای محل فاضلاب (تخلیه) قرار داده شدند. در واقع این تست­های پک در سخت­ترین نقطه برای نفوذ دما و بخار یا سردترین نقطه قرار گرفتند.
پس از اتمام فرآیند استریلیزاسیون، مسئول استریلیزاسیون تست­های پک حاوی ویال را از اتوکلاو و ویال­ها را از PCD خارج کرد. در این مرحله از قهوه­ای رنگ شدن اندیکاتورهای شیمیایی خارجی موجود بر روی لیبل هر ویال اطمینان حاصل شد. سپس به دلیل داغ بودن اندیکاتورها، پس از گذشت زمان 10 دقیقه، قسمت کف ویال با دست به آرامی فشرده شد تا آمپول شیشه­ای داخل آن شکسته شود و مایع محیط کشت در تماس با دیسک حاوی اسپور قرار گیرد. اندیکاتورها توسط پژوهشگر از مطب­ها تحویل گرفته شدند و در فاصله زمانی 30 دقیقه تا سه ساعت به شکلی که قسمت درب پلاستیکی آن در بالا قرار دارد، درون انکوباتور قرار گرفتند. اندیکاتور به مدت زمان 10 ساعت در دمای 60-55 درجه سانتی­گراد داخل انکوباتور نگهداری شد و در فواصل زمانی منظم 3، 5 و 8 ساعت، رنگ مایع داخل ویال بررسی شد. پس از گذشت 10 ساعت ویال­هایی که رنگ بنفش (ارغوانی) آن­ها تغییر نکرده بود، تأیید کننده صحت فرآیند استریلیزاسیون و نتیجه منفی (عدم رشد باکتری) بودند و ویال­هایی که رنگ بنفش آن­ها به رنگ زرد تغییر کرده و یا کدر شده بودند، نشان­دهنده نتیجه مثبت (رشد باکتری) و سوء عملکرد اتوکلاو بودند. در مورد دستگاه‌های اتوکلاوی که در مرحله اول نتیجه آزمون مثبت شده بود، آزمایش مجدد انجام شد. به طوری که در مورد اتوکلاوهایی در مرحله دوم نیز نتیجه مثبت نشان دادند، سوء عملکرد دستگاه تأیید شد، اما در رابطه با اتوکلاوهایی که در مرحله دوم نتیجه آزمون منفی داشتند، صحت عملکرد دستگاه و اشکال در ویال اولیه مورد تأیید بود.
اطلاعات چک­لیست­ها پس از جمع­آوری به ترتیب وارد نرم افزار SPSS نسخه 21 شدند. نتایج برای داده­های کمی به صورت "انحراف معیار ± میانگین" و برای داده­های کیفی به صورت "تعداد (درصد)" گزارش شد. به منظور ارزیابی میزان صحت عملکرد دستگاه­های اتوکلاو برحسب متغیرهای مورد بررسی از آزمون ناپارامتری من- ویتنی (Mann-whitney U Test) و آزمون مجذور کای (chi- square test)  استفاده شد. سطح معنی­داری آزمون­ها 05/0 درنظر گرفته شد. از آزمون ناپارامتری کلموگروف- اسمیرنوف (Kolmogorov-Smirnov) به منظور ارزیابی نرمال بودن توزیع فراوانی متغیرهای کمی نیز استفاده شد.
نتایج
در این مطالعه توصیفی- مقطعی، تعداد 42 عدد مطب دندان­پزشکی جهت بررسی صحت عملکرد اتوکلاوهایشان در شهر رفسنجان در سال 1398 مورد بررسی قرار گرفتند. 17 عدد (50/40 درصد) از اتوکلاوها دارای سیکل کاری B134، 20 عدد (60/47 درصد) دارای سیکل کاری B127 و 5 عدد (90/11) دارای سیکل کاری B134 PRION بودند. میانگین و انحراف معیار تعداد سال­های کار با دستگاه اتوکلاو 68/5±00/7 سال و در دامنه 25-1 سال قرار داشت. همچنین میانگین و انحراف معیار تعداد دفعات تعمیر اتوکلاو و تعداد دفعات استفاده از آن در روز به ترتیب برابر با 97/0±55/0 دفعه و 57/0±33/1 بار با دامنه­های 4-0 دفعه و 3-1 بار بود.
نتیجه بررسی اولیه عملکرد اتوکلاوها نیز بدین صورت بود که هفت عدد (7/16 درصد) از اتوکلاوها نتیجه مثبت (رشد باکتری) و 35 عدد (3/83 درصد) نتیجه منفی (عدم رشد باکتری) را نشان دادند. در مورد اتوکلاوهایی که نتیجه مثبت نشان داده بودند، آزمون مجدد انجام شد که در مرحله دوم، یک عدد (39/2 درصد) از اتوکلاوها نتیجه منفی و 6 عدد (31/14 درصد) دیگر نتیجه مثبت (شکست فرآیند استریلیزاسیون) را نشان دادند.
نتایج آزمون ناپارامتری من- ویتنی نشان داد که میانگین تعداد سال­های کار با اتوکلاو، عمر اتوکلاو، تعداد دفعات تعمیر اتوکلاو و تعداد دفعات استفاده از آن در روز در اتوکلاوها با نتیجه مثبت و منفی یکسان بود و از نظر آماری تفاوت معنی‌داری با یکدیگر نداشتند (جدول 1).
 
 
جدول 1- مقایسه میانگین تعداد سال­های کار با اتوکلاو، عمر اتوکلاو، تعداد دفعات تعمیر اتوکلاو و تعداد دفعات استفاده از آن در روز بر حسب نتایج اولیه تست اسپور در اتوکلاوهای مطب­های دندان­پزشکی در شهر رفسنجان در سال 1398 (42=n)
متغیر نتیجه مثبت (7=n)
میانگین رتبه
نتیجه منفی (35=n)
میانگین رتبه
Mann-Whitney U مقدار p
تعداد سال­های کار با اتوکلاو 00/29 00/20 00/70 075/0
عمر اتوکلاو (سال) 43/29 91/19 00/67 058/0
تعداد دفعات تعمیر اتوکلاو 50/23 10/21 50/108 571/0
تعداد دفعات استفاده از اتوکلاو درروز 79/25 64/20 50/92 199/0
*آزمون آماری ناپارامتری من- ویتنی (Mann-Whitney U Test)
 
 
هم­چنین نتایج آزمون مجذور کای نشان داد که بین نوع سیکل کاری اتوکلاو و نتیجه تست اسپور از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود نداشت (612/0=P). به عبارت دیگر درصد نتایج مثبت و منفی در سیکل­های کاری متفاوت اتوکلاو مشابه یکدیگر بود.
بحث
با توجه به این مطلب که تاکنون مطالعه­ای به منظور بررسی صحت عملکرد اتوکلاوهای نوع B مطب­های دندانپزشکی شهر رفسنجان انجام نشده است و کنترل عفونت یک مسئله مهم در بهداشت عمومی می­باشد، مطالعه حاضر اولین مطالعه­ای است که با هدف بررسی صحت عملکرد اتوکلاو نوع B مطب­های دندان­پزشکی طراحی شد. بر اساس نتایج به­دست آمده در مرحله اولیه بررسی صحت عملکرد اتوکلاو (تست اسپور)، هفت عدد (7/16 درصد) از اتوکلاوها در فرآیند استریلیزاسیون شکست خوردند و در مرحله دوم آزمایش 6 عدد (31/14 درصد) از اتوکلاوها مجدداً در انجام فرآیند استریلیزاسیون موفق نبودند. همچنین نتایج نشان داد که 69/85 درصد از اتوکلاوها فرآیند استریلیزاسیون را به درستی انجام دادند.
در مطالعه Dagher و همکاران، شکست­های استریلیزاسیون 5/7 درصد گزارش شد [9]. در مطالعه Pation- Marin و همکاران 17 درصد از استریلیزرها نتایج رشد باکتری را نشان دادند [10]. هم­چنین در مطالعه Acosta- Gio و همکاران، 4/7 درصد از سیکل­های استریلیزاسیون در فرآیند سترون­سازی موفق نبودند [11]. نتایج مطالعه حاضر با مطالعات بالا هم­خوانی دارد. اما در تمامی مطالعات به جز مطالعه Pation- Marin، درصدهای شکست اتوکلاوها در فرآیند استریلیزاسیون کمتر از درصد شکست اتوکلاوها در مطالعه حاضر بود. احتمالاً علت این اختلاف، تفاوت در حجم نمونه و کوچک بودن حجم نمونه در این مطالعه، تفاوت در برند اتوکلاوها، تفاوت در نظارت کارشناسان بر عملکرد روزانه اتوکلاوها، اشکال در پارامترهای دستگاه مانند دما، فشار و زمان و تفاوت در میانگین عمر و دفعات تعمیر دستگاه­ها باشد. در مطالعه Chan و همکارش 13 عدد (7 درصد) اتوکلاوها در آزمون اولیه اسپور شکست خوردند در حالی که در مرحله دوم آزمون تنها 2 عدد از اتوکلاوها نتیجه مثبت را نشان دادند [12]. در مطالعه Healy و همکاران، در مرحله اول آزمون اسپور 3/11 درصد از اتوکلاوها قادر به از بین بردن اسپور نبودند، اما با تکرار آزمایشات بیولوژیک فقط 5/1 درصد از اتوکلاوها نتایج رشد باکتری را نشان دادند [13]. همان‌گونه که ملاحظه می­شود، با تکرار آزمایشات در دو مطالعه بالا درصد قابل توجهی از شکست­­های اتوکلاوها کاهش پیدا کرده است، اما در مطالعه حاضر با تکرار آزمایشات کاهش جزئی در تغییر شکست­های اتوکلاو مشاهده شد. این مطلب می­تواند تأییدیه­ای بر کاهش خطاهای انسانی در مطالعه ما باشد. احتمالاً همان یک مورد نتیجه منفی در مرحله دوم آزمون می­توانست مربوط به اشکال در ویال تست اسپور باشد که با تغییر ویال نتیجه منفی حاصل شد.
نتیجه‌گیری
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که 69/85 درصد از اتوکلاوهای مطب­های دندان­پزشکی فرآیند استریلیزاسیون را به درستی انجام دادند و 31/14 درصد از اتوکلاوها در فرآیند استریلیزاسیون شکست خوردند. بنابر این نتایج، اتوکلاوهای نوع B مطب­های دندان­پزشکی شهر رفسنجان از عملکرد مناسبی جهت استریل کردن ابزارها برخوردارند.

 


 
[1]- استادیار گروه آموزشی بیماری‌های دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران
[2]- دانشجوی دندان‌پزشکی، دانشکده دندان‌پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران
[3]- استادیار گروه اندودانتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران
[4]- دانشیار گروه آموزشی دندان‌پزشکی ترمیمی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران
[5]- (نویسنده مسئول) کارشناسی ارشد اپیدمیولوژی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران
تلفن: 31315121-034، دورنگار: 31315003-034، پست الکترونیکی: zohreh.mordoei1371@gmail.com
نوع مطالعه: گزارش كوتاه | موضوع مقاله: دندان پزشكي
دریافت: 1400/2/5 | پذیرش: 1400/3/12 | انتشار: 1400/7/6

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences

Designed & Developed by : Yektaweb