جلد 21، شماره 9 - ( 9-1401 )                   جلد 21 شماره 9 صفحات 986-971 | برگشت به فهرست نسخه ها

Ethics code: NA


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Doroudchi A, Zarenezhad M, Hosseininezhad H, Ramezannezhad P, Gharedaghi J, Zareijelyani N et al . MicroRNAs, Y Chromosome, and Computational Biology in Forensic Medicine: A Review Study. JRUMS 2022; 21 (9) :971-986
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-6670-fa.html
درودچی علیرضا، زارع نژاد محمد، حسینی‌نژاد همایون، رمضان نژاد پانته‌آ، قره داغی جابر، زارعی‌جلیانی نجمه و همکاران.. میکروRNA‌ها، کروموزوم Y و زیست‌شناسی محاسباتی در پزشکی قانونی: یک مطالعه مروری. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. 1401; 21 (9) :971-986

URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-6670-fa.html


متن کامل [PDF 308 kb]   (260 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (434 مشاهده)
متن کامل:   (588 مشاهده)
مقاله مروری
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 21، آذر 1401، 986-971

میکروRNA­ها، کروموزوم Y و زیستشناسی محاسباتی در پزشکی قانونی:
یک مطالعه مروری
علیرضا درودچی[1]، محمد زارعنژاد[2]، همایون حسینینژاد[3]، پانته‌آ رمضان نژاد[4]، جابر قره داغی[5]، نجمه زارعیجلیانی[6]، عبدالرسول ملکپور[7]

دریافت مقاله: 31/05/1401 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 04/07/01401 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 06/09/1401 پذیرش مقاله: 07/09/1401


چکیده
زمینه و هدف: تحلیل پروفایل مولکولی در زمینه ژنتیک و تکنیک­های مولکولی پزشکی قانونی نقش مهمی در توسعه روش­های تشخیصی داشته است. هدف از مطالعه حاضر، مروری بر آخرین پیشرفت­های پزشکی قانونی در سایه علوم نوین مولکولی و کاربردهای بالقوه و بالفعل آن­ها در پزشکی قانونی است.
مواد و روش‌ها: در این مطالعه مروری با استفاده از واژگان کلیدی میکروRNAها، کروموزوم Y و زیست‌شناسی محاسباتی در منابع جستجوی گوگل اسکولار، پابمد، مگیران و اسکوپوس مقالالت مرتبط در بازه زمانی 2010 تا 2022 مورد استخراج و بهره برداری قرار گرفت.
یافته­ها: بیومارکرهای miRNA به دلیل اندازه کوتاه­شان، نشانگرهای زیستی امیدوارکننده­ای در پزشکی قانونی هستند و به ویژه برای نمونه­های تخریب شده یا نمونه­های مخلوط و پیچیده بسیار ارزشمند هستند. تجزیه و تحلیل miRNA را می­توان با روش­های نمایه سازی مانند تکنیک­های ریزآرایه انجام داد که امکان شناسایی همزمان صدها miRNA با تعداد کپی کم را در یک آزمایش واحد فراهم می­کند. استفاده از این شاخص‌ها در تحقیقات صحنه جرم می­تواند مظنونان مرد و اصل و نسب پدرانه عاملان مرد را شناسایی کند و سرنخ­های تحقیقاتی را برای یافتن عاملان ناشناخته مرد ارائه دهد. بیوانفورماتیک نیز با تلفیق علوم ریاضی و آمار با تکنیک­های ژنتیک و مولکولی، پتانسیل­های ارزشمندی را در پزشکی قانونی مهیا می­سازد.
نتیجه­گیری: توسعه و استاندارد سازی ابزارهای کارآمد و مطلوب برای هر مرحله از پردازش داده­ها در حال انجام است و روش­های سریع­تر و دقیق­تر که روش­های اصلی را بهبود می­بخشد، توسعه داده شده­اند.
واژه­های کلیدی: پزشکی قانونی، MicroRNA،Y-STR ، بیوانفورماتیک
 
مقدمه
در سال­های اخیر، تجزیه و تحلیل پروفایل مولکولی در زمینه­های مختلف پزشکی قانونی اعم از صحنه جرم و شناسایی مایعات بدن، تعیین سن زخم و ارزیابی فاصله پس از مرگ دستخوش پیشرفت زیادی شده­است [1]. به عنوان مثال، تکرارهای پشت سرهم کوتاه (Short Tandem Repeats; STR) واقع در کروموزوم Y اولین بار در سال 1990 آلمان گزارش شد و در تحقیقات پزشکی قانونی به طور وسیعی مورد استفاده قرار گرفتند و همچنین میکروRNA‌ها (MicroRNA; miRNA) توسعه روز افزونی در ارتباط با پزشکی قانونی پیدا کردهاند [3-2].
بیوانفورماتیک یا زیست­شناسی محاسباتی نیز شامل استفاده از برنامه­های رایانه­ای در زمینه مطالعات ژنومیک و بیولوژیکی است، با هدف درک بهتر اساس ژنتیکی بیماری، سازگاری­های منحصر به فرد، خواص مطلوب یا تفاوت بین جمعیت­ها انجام می شود [4]. در واقع، بیوانفورماتیک یک دانش بین رشته­ای است که شامل روش­ها و نرم­افزارهایی برای فهم اطلاعات زیستی است. بیوانفورماتیک به عنوان یک دانش بین رشته­ای، به منظور تجزیه و تحلیل و تفسیر اطلاعات زیست­شناسی، از ترکیب علوم کامپیوتر، آمار، ریاضی و مهندسی استفاده می­کند [6-5]. به عبارتی دیگر از بیوانفورماتیک برای تجزیه و تحلیل کامپیوتری مسائل زیست‌شناسی با استفاده از تکنیک­های ریاضی و آمار استفاده می شود و در زمینه ژنتیک و ژنومیک، بیوانفورماتیک به تعیین توالی، تفسیر اطلاعات ژنومی و تحلیل داده­های انبوه ژنتیکی در انسان کمک می­کند [7]
ادغام و تلفیق دانش رو به توسعه مولکولی در این زمینه این امکان را فراهم میسازد که به حل مسایل پیچیده جنایی از جمله شناسایی عوامل تجاوز با چندین منشا محتویات ژنتیکی و تحلیل علل فوت و روابط ابوت کمک کند [8] مطالعه حاضر مروری بر آخرین پیشرفت­های پزشکی قانونی در سایه علوم نوین مولکولی و کاربردهای بالقوه و بالفعل آن­ها در پزشکی قانونی می‌باشد.
مواد و روش‌ها
این مطالعه به صورت کتابخانه­ای در ارتباط با میکروRNA¬ها، کروموزوم Y و زیست‌شناسی محاسباتی در پزشکی قانونی میباشد و در آن کل مطالعاتی که در سراسر جهان در ارتباط با کاربردهای miRNA‌ها، کروموزوم Y و زیست‌شناسی محاسباتی در پزشکی قانونی در سراسر جهان مطرح گردیده­اند، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند. این مطالعه بر روی انتشارات علمی معتبر در بازه زمانی سال 2010 الی 2022 انجام شد. جستجوی مقالات با استفاده از کلیدواژههای فارسی (miRNA‌ها، کروموزوم Y، زیست‌شناسی محاسباتی، پزشکی قانونی)  و معادل لاتین آن‌ها (miRNA, Y-Chromosome, Computational Biology, Forensic medicine) با همه ترکیبات احتمالی کلمات مهم و اصلی در پایگاه­های داخلی و خارجی نظیر،Web of Science ،Scientific Information Database (SID) Scopus,،IranMedex ،MagIran ،Elsevier ،PubMed و جستجوگر Scholar Google انجام شد. همچنین، لیست منابع مقالات به دست آمده نیز بررسی شده تا مقالاتی که با استفاده از روش­های یاد شده به دست نیامدهاند، شناسایی شوند.
معیار ورود مطالعات در این پژوهش عبارت است از مقالات فارسی و انگلیسی پژوهشی و مروری که در بازه زمانی ۲۰۱۰ الی ۲۰۲۲ منتشر شده بودند. معیارهای خروج از مطالعه شامل مطالعات منتشر شده به زبان­های مختلف به جز فارسی و انگلیسی، موارد منتشر شده خارج از محدوده زمانی و مقالات غیر مرتبط با موضوع پژوهش، نداشتن متن کامل بود. مقالات یافت شده در مرحله جستجوی اولیه غربالگری شده و مقالات تکراری نیز با مطالعه عنوان و چکیده مقالات، حذف شد. در مرحله دوم، با مطالعه عنوان و چکیده مقالات، مقالات با موضوعات غیر مرتبط از مطالعه خارج شدند.
نتایج
miRNA‌ها در پزشکی قانونی
در سال­های اخیر، پروفایل RNA در زمینه­های مختلف علوم پزشکی پزشکی مانند شناسایی مایعات بدن، تعیین سن زخم و ارزیابی فاصله پس از مرگ دستخوش پیشرفت زیادی شده­است [9]. miRNA­ها به دلیل اندازه کوتاه­شان، نشانگرهای زیستی امیدوارکننده­ای در پزشکی قانونی هستند و به ویژه برای نمونه­های تخریب شده یا نمونه­های مخلوط پیچیده بسیار ارزشمند هستند [10] در واقع، miRNA‌ها RNA‌های کوچک، تک رشته‌ای و بدون کد هستند که طول آنها 18 تا 24 نوکلئوتید است و در مرحله پس از رونویسی، بیان بسیاری از ژن­ها را در فرآیندهای مختلف بیولوژیکی تنظیم می­کنند، به توالی‌های مکمل هدف mRNA متصل می­شوند و آن­ها را از طریق تخریب از طریق تجزیه یا جلوگیری از سنتز پروتئین خاموش می­کنند [11]. تفاوت اصلی بین miRNA­ها و سایر مولکول­های ماکرو، مانند DNA، RNA و پروتئین­ها، پایداری بالا حتی در شرایط شدید دما، pH و تیمارهای شیمیایی است [12]. در سال‌های اخیر پروفایل miRNA در زمینه­های مختلف علوم پزشکی قانونی مورد مطالعه قرار گرفته­است. miRNA­ها به دلیل وزن مولکولی کم، بیان فراوان و خاص بافتی و نقش آن­ها در تنظیم فرآیندهای فیزیولوژیکی و پاتولوژیک، توانایی بالایی در امور تشخیصی پزشکی قانونی دارند، گرچه هنوز در مرحله مطالعات اولیه هستند [13]. در دسترس بودن فناوری­های نوآورانه امکان بررسی­های مالتی پلکس را با حساسیت زیاد فراهم کرده­است. تجزیه و تحلیل miRNA­ها را می­توان با استفاده از تکنیک­های ریزآرایه (Microarray) یا تعیین توالی نسل بعدی (Next Generation Sequencing; NGS) انجام داد که در آن صدها miRNA را حتی در تعداد کپی بسیار کم به طور همزمان در یک آزمایش مشخص می­کند. پس از شناسایی آن­ها، محقق می‌تواند با استفاده از روش Real-Time PCR / qRT-PCR آنالیزهای مورد نیاز را انجام دهد [14].
تخمین زمان مرگ انسان همچنان یکی از چالش برانگیزترین سوال­ها در پزشکی قانونی است [15]. آسیب شناسان پزشکی قانونی از روش­های مختلفی مانند تحولات فیزیکی و فیزیکی-شیمیایی، مانند سرد شدن جسد، هیپوستاز و جمود نعشی پس از مرگ، اتولیز، فرآیندهای متابولیکی و پوسیدگی پس از مرگ برای تخمین زمان مرگ استفاده میکنند. اخیرا، دانشمندان شرح داده اند که با افزایش زمان پس از مرگ، بسیاری از ماکرومولکول­های بیولوژیکی در جسد مانند پروتئین، DNA و RNA تخریب میشوند [16]. با بررسی miRNA‌ها در مایع زجاجیه مشخص شده است که miRNA­ها به دلیل وزن مولکولی کم و بیان خاص بافت برای ارزیابی زمان پس از مرگ پشتیبانی مناسب هستند [16]. در حقیقت، بیشتر miRNA‌ها در داخل سلول قرار دارند و برخی از آن­ها در مایعات مختلف بیولوژیکی مانند پلاسما، اشک، مایع مغزی نخاعی و بزاق نیز کشف می­شوند [16]. لذا، با تجزیه و تحلیل این بیومارکرهای اختصاصی می­توان نوع نمونه، مدت زمان آزاد شدن این بیومارکر در نمونه را نیز بررسی و تعیین نمود.
شناسایی مواد بیولوژیکی یافت ­شده در صحنه جرم ابزاری ضروری در بازسازی صحنه جرم و شناسایی ابعاد آن جرم است و تعیین وجود مایعات خاص بدن و متعاقباً شناسایی آن، اولین قدم در تحقیقات پزشکی قانونی است که با آنالیز پروفایل DNA دنبال می­شود [17]. بسیاری از مایعات بدن مانند خون، بزاق، منی، ترشحات واژن و ادرار مربوط به پزشکی قانونی را می­توان در صحنه جرم یافت. آزمایش­های پیش فرض و تأییدی فعلی موجود برای شناسایی قانونی مایعات بدن سریع هستند و درجه­های متغیر حساسیت و ویژگی را نشان میدهند، با این حال، ماهیت مخرب برخی از این آزمایشات غربالگری نکته مهمی است که به ویژه در مقادیر کم از مواد شواهد باید مورد توجه قرار گیرد [18]. به علاوه، برخی از مایعات مربوط به بدن پزشکی قانونی (خون قاعدگی و ترشحات و محتویات واژن) هنوز فاقد آزمایش­های شناسایی خاص پذیرفته شده و مورد تأیید هستند [19]. در این رابطه، با نظر به این که هر سلول بیان ژنی خاص خود را دارد، miRNA به عنوان نشانگرهای زیستی برای شناسایی انواع سلول­ها پیشنهاد شدهاند [20].
در ارزیابی سن زخم نیز نشانگرهای ایمونوهیستوشیمی، سیتوکاین­ها و کموکاین­ها، فاکتورهای رشد و مولکول­های مربوط به مراحل ترمیم زخم بررسی شده­اند [21]. miRNA‌های خاص نیز در تنظیم روند ترمیم زخم فعالیت دارند و به طور خاص، miR-21، miR-146a / b miR-142 و miR-155 مشخصه مرحله التهابی [22] miR-21  و miR-132  درگیر در التهاب هستند، miR-31  و miR-99  هر دو در فاز التهابی و پرولیفراتیو مشخصه فاز تکثیر هستند. این miRNA­ها همچنین بیان ژن­های مربوط به روند ترمیم زخم، از جمله ژن­های درگیر در آسیب سوختگی گرمایی را تنظیم می­کنند و می­توانند نشانگرهای زیستی امیدوار کننده برای واکنش حیاتی به سوختگی در نظر گرفته شوند، اگرچه برای تأیید این یافته­ها تحقیقات بیشتری روی نمونه­های انسانی لازم است [23].
تشخیص غرقشدگی نیز یکی از مهمترین چالش­های پزشکی قانونی است و معمولاً با آسیب شناسی و یافته­های آزمایشگاهی با ترکیب تکنیک­های مختلف مانند ارزیابی تفاوت الکترولیت مایعات در خون، مایع پلور و شوک زجاجی قربانیان، تجزیه و تحلیل بیان آکواپورین، بررسی دیاتوم­ها و غیره انجام می­گردد [24]. الگوهای مختلف بیان miRNA می­توانند به عنوان نشانگرهای زیستی قابل اطمینان برای تأیید نوع غرق شدن استفاده شوند. به عنوان مثال، miRNA-706 می­تواند یک نشانگر زیستی در تحقیقات پزشکی قانونی برای افتراق بین غرق شدن در آب شور و آب شیرین باشد [25]. از آنجا که miRNA‌ها نقشی اساسی در پاسخ­های التهابی و بیان میانجی­های التهابی دارند، به عنوان نشانگرهای زیستی بالقوه سپسیس در تعیین علت فوت پیشنهاد شدهاند [26] miRNA­ها می­توانند با استفاده از روش­های معمول استخراج DNA استخراج شوند و مورد تجزیه و تحلیل آزمایش مایعات بدن، حتی در مورد نمونه‌های تخریب شده، قرار گیرند [27]. تجزیه و تحلیل miRNA را می­توان با روش­های نمایهسازی مانند تکنیک‌های ریزآرایه (Microarray) یا تعیین توالی نسل بعدی (Next Generation Sequencing: NGS) انجام داد که امکان شناسایی همزمان حتی صدها miRNA با تعداد کپی کم را در یک آزمایش واحد فراهم میکند. با نظر به ویژگی‌های خاص این miRNAها از جمله پایداری در برابر شرایط محیطی مختلف و ویژگی مولکولی امکان توسعه کاربرد این مولکول­ها در تشخیص مایعات بدن، تشخیص مدت زمان پس از مرگ و نیز تشخیص علل و عواملی همچون سپسیس مفید و مؤثر می­باشند  [11]. از طرفی، ادغام قابلیت­های این مولکول­ها در کنار تکنیک­ها و روش­های دستگاهی دقیق به تشخیص بهتر و دقیق­تر در پزشکی قانونی منجر خواهد ­شد.
کروموزوم Y در پزشکی قانونی
کروموزوم Y و مشخصات ژنتیکی آن تاکنون در مطالعات و بررسی­های تخصصی پزشکی قانونی بسیار مورد توجه و استفاده قرار گرفته­است [27]. در پزشکی قانونی نمایه­سازی استاندارد DNA غالباً با استفاده از مجموعه‌ای از­STR‌های اتوزومال در تعیین ارتباط والدین و شناسایی و ردیابی مجرم در صحنه جرم استفاده می­شود. با این حال، تطبیق مشخصات STR اتوزومی مقایسه­ای ممکن است برای شناسایی مجرمان کاملاً ناشناخته که مشخصات STR آن­ها هنوز در دسترس نیست، موفقیت­آمیز نباشد [28]. علاوه بر این، در مواردی که بیش از یک نفر در ردیابی صحنه جرم (نمونه‌های چند منبع) مشارکت داشته ­باشد، نمایه­ سازی اتروزومی STR کارآیی کمتری دارد. به عنوان مثال، در موارد حمله جنسی، برای شناسایی مرد تجاوزگر لازم است که آنالیز DNA بر روی سواب واژن انجام شود [29] در چنین مواردی، مشخصات اتوزومال STR عامل اصلی زن غالب بوده و شمار بیشتر سلولهای اپیتلیال از نمونه مرجع قربانی مشکل­ساز است. اینجاست که پروفایل Y-STR وارد عمل می­شود، زیرا فقط جنسیت مرد یک کروموزوم Y را حمل می­کند [31-30].
پس از انتشار اولین STR چند شکلی کشف شده در قسمت غیر نوترکیب کروموزوم Y و کاربرد فوری آن در پرونده قضایی پزشکی، مارکرهای STR- Y برای‌هاپلوتیپینگ در پزشکی قانونی بیشتر و بیشتر شناخته ­شدند [32]. در حال حاضر، تعداد 27 نشانگر در کیت­های Y-STR تجاری موجود است (Yfiler Plus، Thermo Fisher Scientific) [33]. با توجه به تنوع بالای هاپلوتیپ به دست آمده، امکان توصیف نسب پدری با درجه اطمینان بالا، البته نه حداکثری وجود دارد، به ویژه هنگامی که صاحب نمونه آزمایش ­شده از یک جمعیت نژادی باشد. علاوه بر این، کیت­های تجاری Y-STR امکان شناسایی و خصوصیات DNA از مردان در لکه­های مخلوط با DNA بیش از حد زیاد زنان را فراهم می­کند [34]. تجزیه و تحلیل Y-STR توسط کمیسیون DNA انجمن بینالمللی ژنتیک پزشکی قانونی تایید شده­است و کیتهای Y-STR امروزه به طور قانونی تأیید شده­اند. این موضوع اجازه می­دهد تا پزشکان قانونی نه تنها مظنونان مرد را از دست داشتن در یک جرم از طریق ‌هاپلوتیپ­های غیر همسان تطبیق Y-STR شناسایی کنند، بلکه همچنین می­توانند نسب پدری را که نمونه متعلق به آن‌ها است، از طریق ‌هاپلوتیپ­های تطبیقی Y-STR شناسایی کنند. نرخ جهش در مکان­های Y-STR می­تواند بین جمعیت­ها متفاوت باشد. اگرچه اختلاف نرخ جهش Y-STR بین و یا در جمعیت مشاهده شده­است، نسبتاً کم هستند و به دلیل نادر بودن جهش­های رخ داده با توجه به کم بودن، احتمالاً می­توانند با اثرات تصادفی توضیح داده ­شوند [35]. کیت­های Y-STR تجاری برای شناسایی فردی مرد مناسب نیستند، زیرا بستگان مرد معمولاً از‌هاپلوتیپ بهره می­برند. در نتیجه، یک احتمال مطابقت برای‌هاپلوتیپ Y-STR که با هر یک از این کیت­ها، نه تنها در مورد مظنون آزمایش­ شده صدق می­کند، بلکه به طور مشابه در تمام بستگان پدری مرد آزمایش نشده او نیز اعمال می­شود. Y-STR برای اهداف شناسایی فردی به عنوان یک مزیت برای آزمایش ابوت و انواع دیگر آزمایش­های خویشاوندی و جستجوی خانوادگی مطرح است [36]. از آنجا که‌هاپلوتیپ‌های Y-STR بین مردان وابسته به پدر متعلق به یک اصل و نسب پدرانه مشترک هستند، هاپلوتیپ Y-STR برای حل اختلافات مربوط به رابطه ابوت فرزندان پسر، تایید انواع دیگر خویشاوندی پدرانه و جستجوی خانوادگی مناسب است. همچنین برای موارد شناسایی مرد شامل بقایای انسان مانند شناسایی قربانیان فاجعه و شناسایی افراد گمشده که فقط اقوام دور در دسترس هستند، مناسب است [37]. در آزمایش ابوت، هاپلوتیپ Y-STR مخصوصاً در موارد کمبود، جایی که پدر مورد قلمداد یک کودک پسر فوت کرده و برای آزمایش DNA در دسترس نیست، مناسب است [35]. با پروفایل DNA اتوزومی، تنها در صورتی که هر دو والدین پدر احتمالی متوفی برای آزمایش در دسترس باشند، می‌توان ابوت پدر در دسترس کودک را تأیید یا رد کرد. با این حال، در مورد آزمایش اجداد در پزشکی قانونی با استفاده از نشانگرهای کروموزوم Y، کارهای آینده باید دانش بیشتری در مورد توزیع جغرافیایی بسیاری از Y-SNP‌های اخیراً کشف شده ارائه دهد، تا مشخص شود که آن­ها برای بهبود وضوح جغرافیایی استنباط اجداد پدری مفید هستند[38-35].
به طور کلی، قسمت خاصی از کروموزوم Y انسان به طور گسترده‌ای در تجزیه و تحلیل DNA پزشکی قانونی مورد استفاده قرار می­گیرد، به ویژه در مواردی که مشخصات استاندارد DNA اتوزومال کارا نیست [39]. هاپلوتیپ­های متشکل از پلی­مورفیسم تکراری پشت سرهم کوتاه کروموزومیY  (Y-STR) برای توصیف نسب پدری ردیابی مرد ناشناخته استفاده می­شود، خصوصاً در مواردی که زن و مرد در همان اثر نقش داشته­ باشند، از جمله در موارد حمله جنسی، مناسب است[40]. هاپلوتیپ Y-STR مورد استفاده در تحقیقات صحنه جرم می­تواند مظنونان مرد را از دست داشتن در جرم مستثنی کند، اصل و نسب پدرانه عاملان مرد را شناسایی کند، چندین عامل مرد را در یک ردیابی برجسته کند، و سرنخ­های تحقیقاتی را برای یافتن عاملان ناشناخته مرد ارائه دهد. تجزیه و تحلیل هاپلوتیپ Y-STR در اختلافات پدری فرزندان پسر و انواع دیگر آزمایش­های خویشاوندی پدرانه و همچنین در شناسایی قربانیان فاجعه که شامل مردان است، استفاده می­شود. چندشکلی­های کروموزوم Y برای استنباط بیوگرافی جغرافیایی پدری و ردیابی افراد ناشناخته یا افراد گمشده اعمال می شود [41].
بیوانفورماتیک و زیست­شناسی محاسباتی در پزشکی قانونی
بیوانفورماتیک و یا زیست­شناسی محاسباتی شامل استفاده از برنامه­های رایانه­ای در زمینه مطالعات ژنومیک و بیولوژیکی است [42]. بیوانفورماتیک به بخشی مهم در بسیاری از مطالعات در زمینه­های زیست­شناسی و پزشکی تبدیل شده است و تکنیک­های بیوانفورماتیک امکان استخراج نتایج مفید از مقدار زیادی داده خام را فراهم می‌کند، به عنوان مثال، در زمینه ژنتیک، به تحلیل توالی ژنوم و جهش­های آن کمک می­کند. ابزارهای بیوانفورماتیک در مقایسه، تجزیه و تحلیل و تفسیر داده­های ژنتیکی و ژنومی و به طور کلی در درک جنبههای تکاملی زیست­شناسی مولکولی کمک می­کنند [43]. در واقع، بیوانفورماتیک یک دانش بین رشته­ای است که شامل روش­ها و نرم­افزارهایی برای فهم اطلاعات زیستی است و به عنوان یک دانش بین رشتهای، به منظور تجزیه و تحلیل و تفسیر اطلاعات زیست‌شناسی، از ترکیب علوم کامپیوتر، آمار، ریاضی و مهندسی استفاده می­کند. از طرفی، توسعه توالی DNA در مقیاس بزرگ و علامت­گذاری دی-دئوکسی نوکلئوتیدهای نشان­دار شده با فلورسانس در دهه 90 اجازه دستیابی به مقدار زیادی داده بیولوژیک را به محققان داد [44]. با این وجود، با ظهور فناوری­های تعیین توالی نسل بعدی (NGS)، لیست ژنوم‌های کامل و همچنین حجم داده­ها در حال رشد است. برای اکثر مطالعات توالی، هم ترازی با ژنوم مرجع و فراخوانی واریانت، هسته یک جریان کار عمومی را برای بررسی نوع ژنتیکی تشکیل می­دهد. رهیافتی که رویکرد هم ترازی را اتخاذ می­کنند، شامل یک مرحله ترازبندی است که در آن خواندن­ها به یک ژنوم مرجع ایجاد و یک فایل تراز بندی ترسیم میشود [45].

بحث
در رابطه با پزشکی قانونی تراز کننده­های زیادی مانند Bowtie 2، Novoalign (http://novocraft.com) و BWA-MEM در دسترس هستند [46]. Bowtie و Burrows-Wheeler Aligner (BWA) بسیار کارآمد هستند و بسیار مورد استفاده قرار گرفته اند و برخی از تراز کننده­ها به دلیل الگوهای داده مشخص سیستم عامل­ها، برای داده­های تولید شده در سیستم عامل­های خاص مناسب ترند به عنوان مثال، BWA برای دادههای Illumina، که عمدتاً شامل خطاهای جایگزینی هستند، مناسب هستند. [47].
پلی­مورفیسم تک­نوکلئوتیدی (Single-nucleotide polymorphism: SNP)ها در کنار STR که استاندارد فعلی برای شناسایی انسان است، قادر به ارائه اطلاعات اضافی از نمونه­های پزشکی قانونی مانند اصل و نسب و مشخصات فنوتیپی است. در علوم پزشکی قانونی، تغییرات منفرد نوکلئوتیدی که به نژاد یا فنوتیپ مرتبط است، به طور معمول SNP هستند که حداقل در 1 درصد از هر جمعیت مورد مطالعه مشترک هستند، در حالی که مواردی که در مناطق دیگر یافت می­شوند، بیشتر به عنوان موارد جدید شناخته میشوند و بنابراین نادر تلقی می­شوند و باید مورد توجه قرار گیرند [48]. این گونه موارد واریانت­های تک نوکلئوتیدی (Single nucleotide variant: SNV) نامیده می‌شود. با گذشت زمان و انجام مطالعات بیشتر، ممکن است مشخص شود که برخی SNVها حداقل در برخی از جمعیت‌‌ها SNP­های مناسب­تری هستند [49] مطالعات مرتبط با ژنوم و پروژه HapMap حجم عظیمی از داده­های SNP را ایجاد کرده­است. بر اساس نوع اطلاعاتی که می­توان استنباط کرد، SNP­های مربوط به پزشکی قانونی انتخاب و در چهار دسته طبقه­بندی شدند: هویت-آموزنده (IISNP) برای شخصی­سازی، SNP­های اطلاعاتی نسب (LISNPs) برای‌هاپلوتیپ­بندی خویشاوندی، SNP­های نسبی-اطلاعاتی (AISNPs) برای استنباط نسب زیست جغرافیایی و SNPهای فنوتیپی-آموزنده (PISNP) و برای پیش بینی فنوتیپ خارجی [48].
جایگزینی STR­ها توسط SNP­ها به عنوان نشانگر پزشکی قانونی غالب نیز مورد بحث قرار گرفته­است. این نشانگرهای تک پایه استخراج و تقویت از نمونه­های تخریب شده DNA را آسان­تر می­کنند و کمتر در معرض اثرات تصادفی هستند. SNP­ها همچنین دارای نرخ جهش کمتری نسبت به STR­ها هستند و ممکن است با صفات فنوتیپی ارتباط داشته ­باشند، بنابراین آن­ها را برای کاربردهای مختلف مفید می­کند. هم‌چنین نشانگرهای غیر تکراری هستند و تفسیر نمونههای مخلوط را بهبود می­بخشد [49].
معایب موجود ممکن است با استفاده از تکنیک­های تعیین توالی موازی و تجزیه و تحلیل تعداد بیشتر SNP برطرف شود. میکروهاپلوتایپ­ها مکان­هایی با دو یا چند SNP هستند که در قطعه کوتاهی از DNA در طول قرائت MPS اتفاق می‌افتد و به طور جمعی یک مکان چندسازه­ای تعریف می‌کنند [50]. این مکان­های میکروهاپلوتیپ می توانند اطلاعات پزشکی قانونی را برای شناسایی، تبار و نژاد زیست جغرافیایی فراهم کنند. از این نشانگرها میتوان برای تجزیه تجزیه مخلوط استفاده کرد، و چون تحت تأثیر PCR نیستند، ممکن است از STR قویتر باشند. کید و همکاران مجموعه­ای از مکان­های میکروهاپلوتایپ را شناسایی کرده و فرکانسهای آلل آن­ها را بر روی 83 جمعیت مختلف تخمین زده و برتری آن­ها را نسبت به SNP‌های جداگانه نشان می‌دهد، در حالی که اهداف پزشکی قانونی STR‌ها را برای افتراق و شناسایی افراد انجام میدهد [51]. در پزشکی قانونی بنا بر پیچیدگی روزافزون جرایم بخصوص جرایمی مانند قتل و تجاوز نیاز به استفاده از ابزارهای پیشرفته حس می­گردد. تاکنون مطالعات و نرم افزارهای مختلفی در این مسیر تهیه و راه اندازی شده ­است که هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. به عنوان مثال، Phylotree یک درخت فیلوژنتیک آنلاین است که به طور منظم از همه گروه­های شناخته شده mtDNA  به روز میشود و در حال حاضر بیش از 5400 هاپلاگ گروه را شامل میشود. در این نرم افزار جهش­های SNP که در یک صفحه وب نمایش داده می‌شوند، در هر شاخه‌هاپلوگروپ نشان داده میشوند. برای اکثر گروه­های انتهایی، توالی­های mtDNA GenBank به عنوان مرجع در نظر گرفته شده است. Phylotree یک نمودار درختی است و هیچ توابع پرسشی را ارائه نمی دهد، کاربران با ردیابی یک مسیر از SNP‌های شاخهای هاپلوتیپ پیدا می‌کنند. HaploGrep یک طبقهبندی کننده هاپلوگروپ آنلاین mtDNA است که از اطلاعات فیلوژنتیکی PhyloTree برای تعیین ‌هاپلاگ پروفایلهای mtDNA استفاده میکند [52].
HmtDB پایگاه دادهای حاوی mtDNA انسانی جمعیتی و تنوع تولید شده با ابزار MToolBox است. این پایگاه داده در معیارهای مختلف از جمله منشأ جغرافیایی، گروه‌های بزرگ، SNPهای تعریف کننده‌هاپلوتیپ، گروه سنی موضوع و نوع بافت اطلاعاتی را ارائه می دهد [53]. MtDNAmanager یک رابط وب برای تجزیه و تحلیل کیفیت، هاپلوتیپهای پرس و جو و ذخیره توالی mtDNA انسانی ارائه میدهد که محدود به توالی‌های منطقه کنترل است. لیستی از ابزارهای بیشتر mtDNA به صورت آنلاین در دسترس است (https://isogg.org/wiki/MtDNA_tools). اکثر ابزارهای هاگلوپینگ با نادیده گرفتن اطلاعات اضافی موجود در قالب جهش‌های خصوصی، تکالیف را بر اساس جهش‌های تعریف کننده‌هاپلوگروپ قرار میدهند [54].
در مجموع، بیوانفورماتیک علمی رو به رشد و رو به توسعه در زمینه علوم زیستی، پزشکی و پزشکی قانونی می باشد. با ورود سیستم عامل­های توالی انبوه موازی در علوم پزشکی قانونی، اطلاعات جدیدی از جمله بینش در مورد پیچیدگی و تغییرپذیری نشانگرهایی را که قبلاً دیده نشده ­بودند، همراه با مقدار زیادی داده برای تجزیه و تحلیل با استفاده از ابزار دستی، فراهم شده­است. همراه با مطالعات توالی­یابی، برای پردازش و تفسیر این داده­های جدید و گسترده، تکنیک­های بیوانفورماتیک لازم است. همان طور که استفاده از این فناوری­های جدید برای کاربردهای پزشکی قانونی در حال توسعه است، توسعه و استانداردسازی ابزارهای کارآمد و مطلوب برای هر مرحله از پردازش داده­ها در حال انجام است و روش­های سریع­تر و دقیق­تر که روش­های قبلی را بهبود میبخشد، در حال توسعه هستند.
نتیجهگیری
بیومارکرهای miRNA نشانگرهای زیستی امیدوارکننده­ای در پزشکی قانونی هستند که در نمونه­های تخریب­شده یا نمونه­های مخلوط پیچیده بسیار ارزشمند هستند. تجزیه و تحلیل miRNA با روش­های نمایه­سازی مانند تعیین توالی نسل بعدی (NGS) قابل انجام است و امکان شناسایی همزمان حتی صدها miRNA با تعداد کپی کم را در یک آزمایش واحد فراهم میکند. علاوه بر این، اخیراً  قسمت خاصی مردانه از کروموزوم Y انسان به طور گسترده­ای در تجزیه و تحلیل DNA پزشکی قانونی به ویژه در مواردی که مشخصات استاندارد DNA اتوزومال کارا نیست، مورد استفاده قرار گرفته­است. هاپلوتیپ Y-STR می­تواند مظنونان مرد را از در صحنه جرم و اصل و نسب پدرانه افراد مذکر را شناسایی کند، چندین عامل مرد را در یک ردیابی بررسی و مقایسه کند، و سرنخ­های تحقیقاتی را برای یافتن عاملان ناشناخته مرد ارائه دهد. بیوانفورماتیک نیز علمی رو به رشد و رو به توسعه در زمینه علوم زیستی، پزشکی و پزشکی قانونی می­باشد و قابلیت­های جدیدی در ارتباط با پیچیدگی نمونه­ها و تغییرپذیری نشانگرهایی را که قبلاً بررسی نشده­ بودند، همراه با مقدار زیادی داده کاربردی ارائه می­دهد. همراه با مطالعات توالی یابی، برای پردازش و تفسیر داده­های جدید و بزرگ، تکنیک­های بیوانفورماتیک لازم است. با این حال، استفاده رایج این بیومارکرها و نیز بیولوژی محاسباتی در پزشکی قانونی نیازمند اخذ استانداردها، تأییدیه­های علمی و مجوز­های مربوطه می­باشد.
 


References

 
[1].   Glynn CL. Potential applications of microRNA profiling to forensic investigations. RNA 2020; 26 (1): 1-9.
[2]    Sharma S, Sahajpal V, Kumari L, Yadav R, Sharma A. Chronological development of y-str kits in forensics and genealogical studies; a review. JCR 2020; 7 (19): 9447-66.
[3]    Sharma U, Lall S, Kumar R. A Review on Y-chromosome STR haplotyping. ARSCB 2021; 19619-27.
[4]    Anyaso-Samuel S, Sachdeva A, Guha S, Datta S. Bioinformatics Pre-Processing of Microbiome Data with An Application to Metagenomic Forensics. SAM Data 2021; p: 45-78.
[5]    Liu Y-Y, Harbison S. A review of bioinformatic methods for forensic DNA analyses. FSIG 2018; 33: 117-28.
[6]    Muntaha ST, Hasnain MJU, Khan WA, Rafiq F, Pervez MT. Role of bioinformatics in forensic science. FUUASTJB 2018; 8 (1):133-8.
[7]    Fakiha BS. Bioinformatics as a forensic tool in coronavirus outbreak. JIAFM 2020; 42 (3):219-23.
[8]    Yang D, Li Y, Sun Q, Li Z, Lü Q, Wu B, et al. Research Progress on MicroRNA in Forensic Medicine as Molecular Markers. FYXH 2020; 36 (3): 374-8.
[9]    Lynch C, Fleming R. RNAbased approaches for body fluid identification in forensic science. Wiley Interdisciplinary Reviews: For Sci 2021; 3 (4): e1407.
[10]  Mohammed AT, Khalil SR, Ali HA, Awad A. Validation of mRNA and microRNA profiling as tools in qPCR for estimation of the age of bloodstains. Life Sci J 2018; 15 (6): 1-7.
[11]  Manetti AC, Maiese A, Baronti A, Mezzetti E, Frati P, Fineschi V, et al. MiRNAs as new tools in lesion vitality evaluation: a systematic review and their forensic applications. Biomed 2021; 9 (11): 1731.
[12]  Maiese A, Scatena A, Costantino A, Di Paolo M, La Russa R, Turillazzi E, et al. MicroRNAs as useful tools to estimate time since death. a systematic review of current literature. Diag 2021; 11 (1): 64.
[13]  Montanari E, Giorgetti R, Busardò F, Giorgetti A, Tagliabracci A, Alessandrini F. Suitability of miRNA assessment in postmortem interval estimation. Eur Rev Med Phar Sci 2021; 25 (4): 1774-87.
[14]  Liu Y, He H, Xiao Z-X, Ji A, Ye J, Sun Q, et al. A systematic analysis of miRNA markers and classification algorithms for forensic body fluid identification. B Bio Inf 2021; 22 (4): bbaa324.
[15]  Esposito M, Licciardello G, Privitera F, Iannuzzi S, Liberto A, Sessa F, et al. Forensic Post-Mortem Investigation in AAS Abusers: Investigative Diagnostic Protocol. A Systematic Review. Diags 2021; 11 (8): 1307.
[16]  Teoh SL, Das S. MicroRNAs in Various Body Fluids and their Importance in Forensic Medicine. M Rev Med Chem 2022; 22 (18): 2332-43.
[17]  Rhodes C, Lewis C, Szekely J, Campbell A, Creighton M-RA, Boone E, et al. Developmental validation of a microRNA panel using quadratic discriminant analysis for the classification of seven forensically relevant body fluids. For Sci Int Gen 2022; 59: 102692.
[18]  Harbison S, Fleming R. Forensic body fluid identification: state of the art. RRFMS 2016; 6: 11-23.
[19]  Bamberg M, Bruder M, Dierig L, Kunz SN, Schwender M, Wiegand P. Best of both: A simultaneous analysis of mRNA and miRNA markers for body fluid identification. For Sci Int Gen 2022; 59: 102707.
[20]  Liu Z, Wang Q, Wang N, Zang Y, Wu R, Sun H. A Comprehensive Characterization of Small RNA Profiles by Massively Parallel Sequencing in Six Forensic Body Fluids/Tissue. Genes 2022; 13 (9): 1530.
[21]  Cheng J, Suo L-L, Wang L-L, Zhao R, Guan D-W. Application Prospect of MicroRNA in Skin Wound Age Estimation. FYXZZHI 2021; 37 (6): 841-6.
[22]  Mori R, Tanaka K, Shimokawa I. Identification and functional analysis of inflammationrelated mi RNA s in skin wound repair. DGD 2018; 60 (6): 306-15.
[23]  Shukla SK, Sharma AK, Bharti R, Kulshrestha V, Kalonia A, Shaw P. Can miRNAs serve as potential markers in thermal burn injury: an in silico approach. JBCR 2020; 41 (1): 57-64.
[24]  Liu M, Zhao Y, Sun Y, Li Y, Wu P, Zhou S, et al. Comparative study on diatom morphology and molecular identification in drowning cases. FSI 2020; 317: 110552.
[25]  Yu S, Na J-Y, Lee Y-J, Kim K-T, Park J-T, Kim H-S. Forensic application of microRNA-706 as a biomarker for drowning pattern identification. FSI 2015; 255: 96-101.
[26]  Maiese A, Scatena A, Costantino A, Chiti E, Occhipinti C, La Russa R, et al. Expression of MicroRNAs in Sepsis-Related Organ Dysfunction: A Systematic Review. IJMS 2022; 23 (16): 9354.
[27]  Syndercombe Court D. The Y chromosome and its use in forensic DNA analysis. ETLS 2021; 5 (3): 427-41.
[28]  Andersen MM, Balding DJ. Assessing the forensic value of DNA evidence from Y chromosomes and mitogenomes. Genes 2021; 12 (8): 1209.
[29]  Quintana-Murci L. Forensic DNA Typing: Y Chromosome. Molecular Analyses: CRC 2022; p. 289-96.
[30]  Roewer L, Andersen MM, Ballantyne J, Butler JM, Caliebe A, Corach D, et al. DNA commission of the International Society of Forensic Genetics (ISFG): Recommendations on the interpretation of Y-STR results in forensic analysis. Elsevier 2020.
[31]  Zhou Y, Song F, Dai H, Wang S, Zhang K, Wei X, et al. Developmental validation of the Microreader™ RM-Y ID System: a new rapidly mutating Y-STR 17-plex system for forensic application. IJLM 2021; 1-12.
[32]  Fan H, Xie Q, Li Y, Wang L, Wen S-Q, Qiu P. Insights into forensic features and genetic structures of Guangdong maoming han based on 27 Y-STRs. FROGEN 2021; 12.
[33]  Gopinath S, Zhong C, Nguyen V, Ge J, Lagacé RE, Short ML, et al. Developmental validation of the Yfiler® Plus PCR Amplification Kit: An enhanced Y-STR multiplex for casework and database applications. Forensic Science International: Gen 2016; 24: 164-75.
[34]  Purps J, Geppert M, Nagy M, Roewer L. Validation of a combined autosomal/Y-chromosomal STR approach for analyzing typical biological stains in sexual-assault cases. FSIG 2015; 19: 238-42.
[35]  Forouzesh M, Irani S, Soleimani A, Monabati SJ. Application of Y-STR, DIP-STR and SNP-STR Markers in Interpretation of Forensic Genetic Profiling: A Narrative Review. IJPH 2022; 51 (7): 1538-45.
[36]  Bini C, Sarno S, Tangorra E, Iuvaro A, De Fanti S, Tseghereda YG, et al. Haplotype data and forensic evaluation of 23 Y-STR and 12 X-STR loci in eight ethnic groups from Eritrea. IJLM 2021; 135 (2): 449-53.
[37]  Shang L, Ding G, Mo X, Sun J, Sun H, Yu Z, et al. A novel multiplex of 12 multicopy YSTRs for forensic application. Journal of Forensic Sciences 2021.
[38]  Song W, Xiao N, Zhou S, Yu W, Wang N, Shao L, et al. Non-invasive prenatal paternity testing by analysis of Y-chromosome mini-STR haplotype using next-generation sequencing. PloSone 2022; 17 (4): e0266332.
[39]  Shang L, Ding G, Mo X, Sun J, Sun H, Yu Z, et al. A novel multiplex of 12 multicopy YSTRs for forensic application. JFS 2021; 66 (5): 1901-7.
[40]  Luo L, Yao L, Chai S, Zhang H, Li M, Yu J, et al. Forensic characteristics and population construction of two major minorities from southwest China revealed by a novel 37 Y-STR loci system. RSOJ 2021; 8 (7): 210447.
[41]  de Knijff P. On the Forensic Use of Y-Chromosome Polymorphisms. Genes 2022; 13 (5): 898.
[42]  Ambers AD, Churchill JD, King JL, Stoljarova M, Gill-King H, Assidi M, et al. More comprehensive forensic genetic marker analyses for accurate human remains identification using massively parallel DNA sequencing. BMC 2016; 17 (9): 21-30.
[43]  Juras A, Chyleński M, Krenz-Niedbała M, Malmström H, Ehler E, Pospieszny Ł, et al. Investigating kinship of Neolithic post-LBK human remains from Krusza Zamkowa, Poland using ancient DNA. FSIG 2017; 26: 30-9.
[44]  Butler JM. Advanced topics in forensic DNA typing: interpretation: ACAPRE; 2014.
[45]  Rathbun MM, McElhoe JA, Parson W, Holland MM. Considering DNA damage when interpreting mtDNA heteroplasmy in deep sequencing data. FSIG 2017; 26: 1-11.
[46]  Oliva A, Tobler R, Llamas B, Souilmi Y. BWA-mem is not the best aligner for ancient DNA short reads. Bio Rxiv 2021.
[47]  Kumar S, Agarwal S. Burrows Wheeler Transform and Wavelet Tree Based Retrieval of Genome Sequence in an Indexed Genome Database. RACSC 2020; 13(6): 1213-20.
[48]  Novroski NM, Cihlar JC. Evolution of singlenucleotide polymorphism use in forensic genetics. Wiley Interdisciplinary Reviews: For Sci e1459.
[49]  D’Atanasio E, Cruciani F, Trombetta B. Single-Nucleotide Polymorphisms: An Overview of the Sequence Polymorphisms. For DNA 2021; 23-50.
[50]  Kidd KK, Speed WC. Criteria for selecting microhaplotypes: mixture detection and deconvolution. Invgen 2015; 6 (1): 1-10.
[51]  Kidd KK, Speed WC, Pakstis AJ, Podini DS, Lagacé R, Chang J, et al. Evaluating 130 microhaplotypes across a global set of 83 populations. FSIG 2017; 29: 29-37.
[52]  Weissensteiner H, Pacher D, Kloss-Brandstätter A, Forer L, Specht G, Bandelt H-J, et al. HaploGrep 2: mitochondrial haplogroup classification in the era of high-throughput sequencing. Nucacidres 2016; 44 (W1): W58-W63.
[53]  Vinueza Espinosa DC. Methodological Challenges in Ancient and Forensic DNA Analysis: Improvements in DNA Extraction and Genetic Characterization from Human Skeletal Remains. 2022.
[54]  Daeid NN, Hackman L. Mitochondrial DNA in forensic use. ETLS 2021; 5(3): 415-26.


MicroRNAs, Y Chromosome, and Computational Biology in Forensic Medicine: A Review Study
Alireza Doroudchi[8], Mohammad Zarenezhad[9], Homayoun Hosseininezhad[10], Pantea Ramezannezhad [11], Jaber Gharedaghi [12], Najmeh Zareijelyani [13], Abdolrasool Malekpour [14]



Received: 22/08/22 Sent for Revision: 26/10/22 Received Revised Manuscript: 27/11/22 Accepted: 28/11/22


Background and Objectives: The analysis of molecular profiles in molecular genetic techniques of forensic medicine has played an important role in developing diagnostic methods. The purpose of this study is to review the latest advances in forensic medicine in the light of modern molecular sciences and their potential and actual applications in forensic medicine.
Materials and Methods: In this review study,  the related articles were extracted and used from databases such as Google Scholar, PubMed, Magiran, and Scopus using keywords “microRNAs”, “Y chromosome”, and “computational biology”, in a time interval from 2010-2022. 
Results: Due to their short size, miRNAs are promising biomarkers in forensic medicine and are especially valuable for degraded samples or complex mixed samples. miRNA analysis allows the simultaneous identification of hundreds of miRNAs with few copies in a single experiment and can be done using indexing techniques such as microarray techniques. Using these indexes in the crime scene investigations can help to identify and find unknown male perpetrators and their paternal origin. Bioinformatics also provides valuable potentials for forensic medicine by merging mathematics and statistics and molecular genetic techniques.
Conclusion: The development and standardization of efficient and desirable tools for data processing is being done, and more accurate and faster methods have been developed to improve the original methods.
Key words: Forensic medicine, miRNA, Y-STR, Bioinformatics

Funding: This study did not have any funds.
Conflict of interest: None declared.
Ethical approval: The present study was conducted after approvals by research committee of Fars Province General Administration of Forensic Medicine.

How to cite this article: Doroudchi Alireza, Zarenezhad Mohammad, Hosseininezhad Homayoun, Ramezannezhad Pantea, Gharedaghi Jaber, Zareijelyani Najmeh, Malekpour Abdolrasool. MicroRNAs, Y Chromosome, and Computational Biology in Forensic Medicine: A Review Study. J Rafsanjan Univ Med Sci 2022; 21 (9): 971-86. [Farsi]
 
[1]- پزشک قانونی، مرکز تحقیقات پزشکی قانونی، سازمان پزشکی قانونی، تهران، ایران
[2]- (نویسنده مسئول) پزشک قانونی، دکترای تخصصی ژنتیک پزشکی،  مرکز تحقیقات پزشکی قانونی، سازمان پزشکی قانونی، تهران، ایران
تلفن: 36324100-071، دورنگار: 36324100-071، پست الکترونیکی: zarenezhad@hotmail.com
[3]- مرکز تحقیقات پزشکی قانونی، سازمان پزشکی قانونی، تهران، ایران
[4]- مرکز تحقیقات بیوشیمی بالینی، بیمارستان آیت الله کاشانی ، دانشگاه علومپزشکی شهرکرد، ، شهرکرد، ایران
[5]- مرکز تحقیقات پزشکی قانونی، سازمان پزشکی قانونی، تهران، ایران
[6]- گروه طب اورژانس، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران
[7]- مرکز تحقیقات پزشکی قانونی، سازمان پزشکی قانونی، تهران، ایران
[8]- MD, Legal Medicine Research Center, Legal Medicine Organization, Tehran , Iran
[9]- MD, PhD, Legal Medicine Research Center, Legal Medicine Organization, Tehran , Iran, ORCID: 0000-0003-3407-8167
(Corresponding Author) Tel: (071) 36324100, Fax: (071) 36324100, E-mail: zarenezhad@hotmail.com
[10]- MD, Legal Medicine Research Center, Legal Medicine Organization, Tehran, Iran
[11]- MD, Clinical Biochemistry Research Center, Basic Health Sciences Institute, Shahrekord University of Medical Sciences, Shahrekord, Iran
[12]- MD, Legal Medicine Research Center, Legal Medicine Organization, Tehran, Iran
[13]- MD, Department of Emergency Medicine, School of Medicine, Shiraz University of University of Medical Sciences, Shiraz, Iran
[14]- MD, Department of Emergency Medicine, School of Medicine, Shiraz University of University of Medical Sciences, Shiraz, Iran
نوع مطالعه: مقاله مروري | موضوع مقاله: زيست شناسي
دریافت: 1401/5/31 | پذیرش: 1401/9/7 | انتشار: 1401/9/28

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences

Designed & Developed by : Yektaweb