Ethics code: IR.IAU.KERMAN.REC.1401.009
واحد کرمان،دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
متن کامل [PDF 574 kb]
(672 دریافت)
|
چکیده (HTML) (1100 مشاهده)
متن کامل: (1072 مشاهده)
مقاله پژوهشی
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 22، خرداد 1402، 236-223
اثر نانوسامانه نیوزومی حاوی جنتامیسین بر باکتری استافیلوکوکوس اورئوس: یک مطالعه آزمایشگاهی
فائزه امیری[1]، نادیاکاظمیپور[2]
دریافت مقاله: 13/09/1401 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 21/10/1401 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 31/02/1402 پذیرش مقاله: 02/03/1402
چکیده
زمینه و هدف: مقاومت آنتیبیوتیکی یکی از چالشهای اصلی در درمان بیماریهای عفونی مربوط به استافیلوکوکوس اورئوس میباشد. نانوسامانه نیوزومی یک سیستم دارورسانی جدید است که پتانسیل فعالیت ضدمیکروبی آنتیبیوتیکها را افزایش میدهد. هدف از این پژوهش تعیین اثر سامانه دارورسانی نیوزومی حاوی جنتامیسین بر باکتری استافیلوکوکوس اورئوس بود.
مواد و روشها: در این مطالعه آزمایشگاهی، نیوزومهای مختلف شامل اسپن 60، توئین 60، کلسترول و جنتامیسین با نسبت مولی متفاوت با روش هیدراتاسیون لایه نازک سنتز شدند و شناسایی نانوسامانههای نیوزومی ساخته شده با میکروسکوپ نوری و دستگاه پراکندگی پرتو نور لیزر دینامیکی انجام شد. فعالیت ضدباکتریایی نیوزومهای سنتز شده به روشهای چاهک و حداقل غلظت ممانعت کننده از رشد (Minimum inhibitory concentration; MIC) بر روی باکتری استافیلوکوکوس اورئوس (1112 :PTCC) بررسی گردید. دادهها با استفاده از آنالیز واریانس یکطرفه و آزمون تعقیبی Tukey تجزیهوتحلیل شد.
یافتهها: نانوسامانههای نیوزومی به صورت وزیکولهای کروی شکل و در سه فرمولاسیون با اندازه ذرهای به ترتیب با میانگین و انحراف معیار 76/0 ±09/9، 20/15±59/27 و 30/0±10/9 میکرومتر مشخص شدند. نتایج نشان داد که فرمول با نسبت مولی 60:40 بیشترین درصد محبوس سازی جنتامیسین (82/90 درصد) و همچنین فرمولاسیون نیوزومی 60:40 با نصف غلظت محلول جنتامیسین تجاری موجود، هاله عدم رشد مشابهی را بر روی باکتری استافیلوکوکوس اورئوس داشتند (658/0=P).
نتیجهگیری: رهایش مداوم و کنترل شده جنتامیسین از نانوسامانه نیوزومی، همراه با افزایش نفوذ دارو سبب کاهش رشد باکتری استافیلوکوکوس اورئوس میشود. بر این اساس نانوسامانه نیوزومی دارای پتانسیل خوبی بهعنوان یک سیستم انتقال دارو است.
واژههای کلیدی: استافیلوکوکوس اورئوس، جنتامیسین، نیوزوم
مقدمه
مقاومت باکتریایی به دلیل مصرف بیش از حد آنتیبیوتکها در حال افزایش است. درمان عفونتهای ناشی از استافیلوکوکوس اورئوس به دلیل ماهیت و توانایی بیماریزایی ذاتی آن مشکلساز شده است و گزینههای درمانی فعلی برای درمان عفونتها به دلیل مقاومتهای آنتیبیوتیکی باکتریها محدود میشود. استفاده از یک سیستم حامل برای کپسوله کردن داروهای مؤثر در درمان برای تحویل هدفمند دارو به محل عفونت میتواند، عملکرد موجود را بهبود بخشد [1].
جنتامیسین به عنوان یک آنتیبیوتیک ضدباکتری از گروه آمینوگلیکوزید است که از سنتز پروتئین در باکتری جلوگیری میکند و در برابر ارگانیسمهای گرم منفی و بعضی از ارگانیسمهای گرم مثبت مؤثر است [2]. استفاده از آن به دلیل عوارض جانبی بالقوه جدی، معمولاً در سمیت گوش و سمیت کلیوی محدود شده است. در سالهای اخیر مقاومت آنتیبیوتیکی نسبت به این گروه نیز ایجاد شده است؛ علاوه بر این، نیمه عمر این دارو پایین است. یکی از مهمترین نانوحاملها در دارورسانی، نانوسامانه نیوزوم (Niosome nanosystem) است. این نانوسامانه میتواند مولکولهای دارویی با حلالیتهای مختلف را در خود قرار دهد [3].
نیوزومها وزیکولهای سورفکتانتی غیریونی هستند که به عنوان نانوسامانه، ویژگیهای جذابی دارند. برای مثال دارای پایداری، سمیت کمتر، تهیه آسان و ارزان، زیست سازگار و زیست تخریبپذیر هستند. نیوزومها دارای پتانسیل کپسوله کردن داروها و مواد آبدوست و چربیدوست هستند و فعالیت ضدمیکروبی و شاخص درمانی آنتیبیوتیکها را بهبود میبخشند. علاوه بر این، باعث آزاد شدن مداوم دارو در محل عفونت و کاهش مصرف دوز دارو میشود [4]. نیوزوم به غشاء سلول باکتری ملحق شده و دارو محبوس شده را روی یا داخل سلول باکتریایی تخلیه میکند [5]. نیوزومها را میتوان برای انواع داروها با روشهای مختلف مصرف مانند خوراکی، داخل وریدی و موضعی تهیه نمود [6].
فناوری دارورسانی طیف گستردهای دارد که به طور مداوم با سرعت شگفت انگیزی در حال ارتقاء است [7]. نیوزوم برای رسانش کنترل شده آنتیبیوتیکهای محلول در آب مانند جنتامیسین نیز مناسب است [8]. لذا هدف از مطالعه حاضر تعیین اثر نانوسامانه نیوزومی حاوی جنتامیسین بر باکتری استافیلوکوکوس اورئوس بود.
مواد و روشها
این مطالعه آزمایشگاهی در سال 1401 در گروه میکروبیولوژی دانشکده علوم پایه دانشگاه آزاد اسلامی کرمان و دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی کرمان طی سه مرتبه تکرار انجام شد. همچنین، این مطالعه دارای کد اخلاق از دانشگاه آزاد اسلامی کرمان به شماره ثبت IR.IAU.KERMAN.REC.1401.009 میباشد.
تهیه نانوسامانههای نیوزومی به روش هیدراتاسیون لایه نازک انجام شد (جدول 1). در مرحله اول سورفکتانتها شامل اسپن 60، توئین 60 و کلسترول به همراه کلروفرم (مرک، آلمان) در بالن دستگاه تبخیر روتاری (113، اواپلاس، ایتالیا) در 55 درجه سانتیگراد و 120 دور در دقیقه به مدت 20 دقیقه در شرایط خلاء قرار گرفت. سپس در مرحله دوم آب مقطر استریل و آنتیبیوتیک جنتامیسین 1 درصد با حجم نهایی 5 میلیلیتر به بالن اضافه شد و چرخش در 120 دور در دقیقه و 55 درجه سانتیگراد به مدت 20 دقیقه بدون شرایط خلاء قرار گرفت. در نهایت وزیکولهای لیپیدی حاوی دارو تشکیل شده، در دمای اتاق به مدت 24 ساعت در ویالهای شیشهای نگهداری شد. سپس به منظور کاهش اندازه نیوزومهای ساخته شده، در دستگاه سونیکاتور (التراسونیک هموژنایزر آپ، 100 اچ، هیلسچر، آلمان) با قدرت 100 وات طی 4 دوره 15 ثانیهای قرار داده شد [9].
جدول 1- فرمولاسیونهای تهیه نانوذرات نیوزوم در 300 میکرومول کلروفرم
ماده |
وزن مولکولی
(گرم/مول) |
نسبت مولی
70:30
C30 (T35S+35) |
نسبت مولی
60:40
C40 (T30+S30) |
نسبت مولی
50:50
C50 (T25+S25) |
توئین 60 (T) |
431 |
91/0 |
78/0 |
65/0 |
اسپن 60 (S) |
1310 |
38/1 |
18/1 |
98/0 |
کلسترول (C) |
387 |
70/0 |
93/0 |
16/1 |
وزیکولها از نظر مورفولوژیکی با میکروسکوپ نوری (لایکا دی ام، 500، آلمان) مجهز به دوربین دیجیتال با بزرگنمایی 400 برابر مشخص شدند. برای تعیین اندازه ذرهای از دستگاه پراکندگی نور دینامیکی (Dynamic laser light scattering; DLS) (مالورن، انگلستان) استفاده شد که از تکنیک پرش پرتوی اشعه لیزر استفاده گردید.
محبوس سازی دارو در نیوزومها به روش سانتریفیوژ (با دستگاه فناوری آزمایشگاهی ویت گمب، کره) در دور 13000 دور در دقیقه در مدت زمان 90 دقیقه انجام شد. داروی آزاد در مایع بالایی (A) و داروی محبوس در رسوب باقی ماند [1]. در مرحله بعد برای محاسبه درصد محبوسسازی دارو در نیوزوم، رسوب به دست آمده با 5 سیسی ایزوپروپیل الکل حل شد تا ساختار نیوزومی از هم جدا شده و داروی محبوس شده آزاد گردد. سپس 2 سیسی از محلول به دست آمده را با آب مقطر استریل به حجم 25 سیسی (B) رسانده و میزان جذب آن و همچنین جذب داروی آزاد مایع رویی (A) با دستگاه اسپکتروسکوپی فرابنفش-مرئی (270 نانومتر) (لامبدا 25، پرکین المر، آمریکا) خوانده شد. با استفاده از فرمول زیر درصد محبوس سازی محاسبه گردید [9]:
(B+A)] × 100 [B / = درصد محبوسسازی
برای تأیید و شناسایی باکتری استافیلوکوکوس اورئوس تهیه شده از مرکز کلکسیون میکروارگانیسمهای صنعتی (1112 :PTCC)، آزمایشات رنگآمیزی گرم، کاتالاز، کوآگولاز، DNase و مانیتول سالت آگار انجام شد [10]. آزمایش حساسیت آنتیبیوتیکی (آنتیبیوگرام) با روش دیسک گذاری مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا روی محیط کشت مولر هینتون آگار به روش چمنی (معادل نیمه مک فارلند) از باکتری استافیلوکوکوس اورئوس کشت داده شد. سپس دیسکهای آنتیبیوتیکی آمپیسیلین (AM)، جنتامیسین (GM)، سیپروفلوکساسین (CP)، آمیکاسین (AN) و سفپیم (FEP) به فاصله 2 سانتیمتر از یکدیگر روی آن قرار داده شدند و در انکوباتور (بهداد، ایران) 37 درجه سانتیگراد به مدت 24 ساعت گذاشته شدند [12-11].
جهت بررسی اثر نیوزوم حامل جنتامیسین ساخته شده، نیوزوم بدون دارو (کنترل منفی) و داروی جنتامیسین آزاد (کنترل مثبت) بر روی باکتری استافیلوکوکوس اورئوس از روش حداقل غلظت ممانعت کننده از رشد (Minimum inhibitory concentration; MIC) در میکروتیترپلیت حاوی محیط کشت مولر هینتون براث استفاده شد و رقتهای بهکار رفته بر اساس پروتکل مؤسسه استانداردهای آزمایشگاهی و بالین (Clinical and Laboratory Standards Institute; CLSI) (غلظتهای 2 تا 1024 میکروگرم بر میلیلیتر) استفاده شدند و در نهایت میکروتیترپلیت در شیکر انکوباکتور در دمای 37 درجه سانتیگراد به مدت 24 ساعت و دور 80 دور در دقیقه قرار داده شد [13].
به دلیل رنگی بودن نانو سامانه نیوزومی حاوی دارو و جهت تأیید تست MIC، هر یک از پلیتهای مولرهینتون آگار را به 8 قسمت تقسیم نموده و در هر قسمت یک لوپ از غلظتهای 2 تا 256 میکروگرم بر میلیلیتر کشت داده شد. سپس پلیتها به انکوباتور 37 درجه سانتیگراد انتقال یافتند و پس از 24 ساعت انکوباسیون، پلیتها با یکدیگر مقایسه گردید [14].
پس از کشت باکتری روی محیط مولرهینتون آگار، 5 چاهک با فاصله 2 سانتیمتر با قطر 8 میلیمتر در محیط کشت ایجاد شد. در چاهکها داروی جنتامیسین به صورت آزاد (کنترل مثبت) و نیوزوم بدون دارو (کنترل منفی) و نیوزومهای بارگذاری شده با دارو با نسبت های متفاوت اضافه شدند. محیط کشتها در انکوباتور در دمای 37 درجه سلسیوس به مدت 24 ساعت قرار داده شدند. سپس به وسیله خطکش میلیمتری قطر هاله عدم رشد باکتری طی 1 تا 6 روز ندازهگیری شد [15 ،13].
در این پژوهش تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار SPSS نسخه 26 انجام شد. دادهها با استفاده از آنالیز واریانس یکطرفه و آزمون تعقیبی Tukey تجزیه و تحلیل شد. نرمال بودن توزیع فراوانی دادهها با آزمون ناپارامتریک Kolmogorov-Smirnov و تساوی واریانس گروهها نیز با آزمون Levene مورد ارزیابی قرار گرفت و تخطی از این پیشفرضها مشاهده نشد (05/0<P). سطح معنیداری در آزمونها 05/0 در نظر گرفته شد.
نتایج
نتایج حاصل از تهیه و ساخت نیوزومها پس از انجام هیدراتاسیون لایه نازک، در کف بالن لایه نازک لیپیدی مشاهده گردید. نیوزومها با نسبتهای مختلف حاوی دارو جنتامیسین به صورت کروی شکل، دو یا چند لایهای (شکل 1) با استفاده از دوربین دیجیتال متصل به میکروسکوپ نوری با بزرگنمایی 400 برابری مشاهده شد.
