جلد 22، شماره 2 - ( 2-1402 )                   جلد 22 شماره 2 صفحات 160-147 | برگشت به فهرست نسخه ها

Ethics code: IR.MUK.REC.1397/5033


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Bahmani N. Antibacterial Effect of Alcoholic Extracts of the Eugenia Caryophyllata, Rosmarinus Officinalis, Hibiscus sabdariffa, Camellia sinensis, and Mentha Pulegium Plants on Some of Bacteria in the Oral Cavity: A Laboratory Study. JRUMS 2023; 22 (2) :147-160
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-6821-fa.html
بهمنی نسرین. اثرات ضد باکتری عصاره‌های الکلی گیاهان میخک، رزماری، چای ترش، چای سبز و پونه کوهی بر تعدادی از باکتری‌های حفره دهان: یک مطالعه آزمایشگاهی. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. 1402; 22 (2) :147-160

URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-6821-fa.html


علوم پزشکی کردستان
متن کامل [PDF 300 kb]   (243 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (379 مشاهده)
متن کامل:   (296 مشاهده)
مقاله پژوهشی
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 22، اردیبهشت 1402، 160-147





اثرات ضد باکتری عصاره­های الکلی گیاهان میخک، رزماری، چای ترش، چای سبز و پونه کوهی بر تعدادی از باکتری­های حفره دهان:
 یک مطالعه آزمایشگاهی


نسرین بهمنی [1]



دریافت مقاله: 02/11/1401 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 17/11/1401 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 19/02/1402 پذیرش مقاله: 20/02/1402



چکیده
زمینه و هدف: یکی از علت‌‌‌های اصلی پوسیدگی دندان و بیماری­های پریودنتال باکتری­های موجود در حفره دهان می­باشد. هدف این تحقیق تعیین فعالیت ضد باکتری چند عصاره گیاهی بر تعدادی از باکتری­های حفره دهان بود.
مواد و روش­ها: این مطالعه آزمایشگاهی در دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال 1400 انجام شد. عصاره الکلی گیاهان میخک، رزماری، چای ترش، چای سبز و پونه کوهی با روش ماسراسیون تهیه شد و خاصیت ضد باکتری عصاره­­ها بر روی 5 سویه از باکتری­های حفره دهان با دو روش چاهک‌گذاری و تعیین حداقل غلظت مهاری انجام شد. میانگین قطر هاله عدم رشد اندازه­گیری و داده­ها با استفاده از آنالیز واریانس یک­طرفه و آزمون تعقیبی Duncan تجزیه و تحلیل شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد در میان عصاره­ها بیشترین اثر ضد باکتری مربوط به عصاره میخک بر استرپتوکوک موتانس و سالیواریوس به ترتیب با میانگین و انحراف معیار 45/0±03/20 و 20/0 ± 06/19 میلیمتر بود. بر اساس مقایسه میانگین­ها تأثیر عصاره­ها و جنتامایسین بر قطر هاله عدم رشد دارای تفاوت معنی­داری بود (05/0P<) که این تفاوت در عصاره میخک بر استرپتوکوک موتانس مشاهده نشد (05/0<P). حداقل غلظت بازدارندگی از رشد، مربوط به عصاره میخک و رزماری به ترتیب علیه استرپتوکوک موتانس و استافیلوکوک‌اورئوس با غلظت 25/6 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر بود.
نتیجه‌گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که عصاره­های این مطالعه به ویژه عصاره میخک می­توانند به عنوان مواد ضد باکتری مؤثر در درمان عفونت­های باکتریایی حفره دهان مؤثر باشند.
واژه‌های کلیدی: ضد باکتری، حفره دهان، گیاهان دارویی، استافیلوکوک­ها، استرپتوکوک­ها
 
مقدمه
استفاده از ترکیبات گیاهی برای درمان بیماری­ها یک روش قدیمی است و تا قبل از قرن 19 میلادی استفاده از منابع طبیعی و عمدتـاً گـیاهان از راههـای اصلی درمان بیماریها بوده است. گسترش شاخه­های مختلف علوم مانند داروهای فیتوشیمی و فارماکولوژی، استفاده از مواد شیمیایی در تولید داروهای ضد باکتری را فراهم نمود، اما به دلیل استفاده بیرویه و نادرست، دانشمندان مجدداً مجبور به استفاده از ترکیبات گیاهی در درمان بیمارهای عفونی شدهاند [2-1].
علاقه به مطالعه گیاهان دارویی به عنوان بخشی از تحقیقات فارماکولوژی در سراسر جهان در حال افزایش است. درمحدوده درمان­های دندان­پزشکی و به­ویژه علم پریودنتولوژی نیز مواد ضد میکروبی گیاهی چه به صورت خوراکی و چه به شکل موضعی (دهان شویه) در جهت کاهش فلور میکروبی و کنترل پلاک باکتری در دهان استفاده فراوان دارد. پلاک دندانی عامل اتیولوژیک اولیه و اصلی در ایجاد و پیشرفت پوسیدگی دندان می­باشد و امروزه به عنوان یکی از بزرگ­ترین و مهم­ترین مشکلات بهداشتی در کودکان و بزرگسالان به شمار میرود و موجب حل شدن و تخریب بافت­های آهکی دندان میشود که درصورت عدم درمان ممکن است منجر به کشیده شدن دندان مبتلا گردد که این میتواند بر روی زندگی بیمار اثر منفی داشته باشد [4-3].
باکتریها به عنوان یک عامل اتیولوژیک اصلی در شروع بیماری‏های لثه و پوسیدگی دندانها مطرح می‏باشند. از مهمترین باکتری­های مؤثر بر فرآیند پوسیدگی می­توان به استرپتوکوکوس موتانس اشاره کرد که با تشکیل یک لایه بیوفیلم بر روی سطح دندان و تشکیل پلاک میکروبی آغازگر فرآیند پوسیدگی دندان است و در نهایت باعـث تحمیل هزینههای درمانی و یا از دست رفتـن دنـدانهـا میشود. استافیلوکوک اورئوس، استافیلوکوک اپیدرمیدیس و انتروکوک فکالیس هم از گروه‌های بسیار مهم ایحاد کننده عفونت‌ها از جمله عفونت­های دهانی به شمار میروند. سویه‌های مقاوم به درمان این باکتری‌ها تهدید جدی در عفونت‌ها میباشند که روند درمان را با مشکل مواجه می‌سازند [5].
از آن­جا که دهان حاوی گونه­های متعددی از باکتریها میباشد و استفاده از داروهای شیمیایی دارای عوارض گوناگون از جمله تغییر در فلور طبیعی دهان می­باشد، لذا یافتن ترکیبات ضد میکروبی به دست آمده از گیاهان که با مکانیسمهایی متفاوت از آنتیبیوتیکها توانایـی حـذف و یـا بـه حداقل رساندن این گونه­های میکربی را دارند از هر نظر حائز اهمیت میباشد [6] و این موضوع میتواند استراتژی جدیدی را برای کنترل پیشرفت بیماری­های مرتبط با پلاک (بیماری­های پریودنتال و پوسیدگی دندان) به وسیله منابع طبیعی با اثرات مشابه با داروهای شیمیایی با عوارض کمتر فراهم کند [3].
گیاه میخک با نام علمی Eugenia caryophyllata یک گیاه بومی جزایر اسپایس در اندونزی، چین و هند می­باشد که حاوی ماده اوژنول و  B- caryophylleneمی­باشد که دارای خاصیت ضد باکتریایی و ضد التهابی است و در درمان زخمهای دهان و لثه کاربرد دارد [7]. گیاه رزماری، رومارن یا اکلیل کوهی نیز گیاهی چند ساله و معطر با نام علمی Rosmarinus officinalis میباشد [8]. این گیاه دارای ترکیبات فراوانی شامل myrcene، B.caryophyllene و camphor.B می­باشد که خاصیت ضد باکتری و ضد التهابی دارند [9]. چای ترش با نام علمی Sabdariffa Hibiscus که با نام Roselle هم شناخته می‌شود [10]، در ابتدا در غرب آفریقا یافت شد و امروزه در سطح وسیعی در آسیا، آمریکا، استرالیا و در بسیاری از کشورهای جهان کشت داده می‌شود. در ایران با نام چای قرمز یا چای ترش معروف است و نقش مهمی در پیشگیری از بیماریهای مزمن و تحلیل برنده که با فشار اکسایشی مرتبط است، دارد [11]. گیاه پونه کوهی با نام علمی‌ mentha Pulegium در سراسر مناطق معتدله نواحی مرکزی و جنوب اروپا، جنوب غربی آسیا و استرالیا رشد می‌کند. خاصیت ضد باکتریایی آن به دلیل مقادیر بالای پولگون، ایزومنتون، منتون و پی‌‌پریتون می‌باشد [12]. چای سبز با نام علمی Camellia sinensis متعلق به تیره Theaceae، از مهم‌ترین ترکیبات موجود در این گیاه میتوان به فلاونوئیدها به‌ ویژه کاتچین­ها اشاره کرد که اثرات مفید آنتی‌اکسیدانی و ضد میکروبی دارد [14-13].
از آن جایی که یکی از مشکلات اصلی در رابطه با میکروارگانیسمهای بیماریزا، افزایش مقاومت آنها نسبت به آنتیبیوتیکها است [6]، لذا هدف از انجام این تحقیق تعیین تأثیر ضد میکروبی عصاره گیاهان میخک، رزماری، چای ترش، چای سبز و پونه کوهی با غلظت­های مختلف بر روی تعدادی از باکتری‌های دهانی است.
مواد و روشها
این مطالعه آزمایشگاهی توسط معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی کردستان با کد اخلاق IR.MUK.REC.1397/5033 در سال 1400 به تصویب رسید. سویههای باکتریهای استفاده شده در این تحقیق شامل استرپتوکوکوس سالیواریس با 1448 =PTCC (Persian type culture collection) استرپتوکوکس موتانس با 1683 = PTCC، انتروکوک فکالیس با 1778 = PTCC، استافیلوکوکوس‌اورئوس با 1431 = PTCC و استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس با 1436 =PTCC  بود.
گیاهان استفاده شده در این تحقیق از بازار شهرستان سنندج در استان کردستان خریداری گردید و با توجه به مشخصات ظاهری هر گیاه و تأیید آن توسط محققین مرکز تحقیقات کشاورزی شهرستان سنندج، با روش ماسراسیون عصاره‌های آنها استخراج شد. برای تهیه عصاره­های میخک (گل)، رزماری (اندام های هوایی)، چای ترش، چای سبز و پونه کوهی (برگ) از هر گیاه به میزان صد گرم را آسیاب (Moulinex، Spain) نموده و در اتانول 70 درجه به مدت ۲۴ ساعت روی شیکر (Heidolph unimax، Germany) در دمای اتاق قرار داده شدند. سپس محلول را صاف کرده و حلال (اتانول) را به کمک دستگاه تبخیر در خلاء (Heidolph WD 2000، Germany) در دمای ۳۵ درجه سانتیگراد از محلول جدا کرده و عصاره باقی­مانده در دمای ۴۰ درجه سانتی­گراد در آون خشک گردید. عصاره‌ها در شیشه‌های دربسته اتوکلاو (Famco، Iran) و در دمای 4 درجه سانتی‌گراد نگه­داری شدند [15]. برای تهیه محلول مورد استفاده در انجام آزمایش حساسیت ضد میکروبی، هر یک از عصارهها را با پروپیلن گلیگول رقیق کرده و غلظتهای 100، 50، 25، 5/12، 25/6 و 1/3 میلی‌‌گرم بر میلی‌ لیتر از ماده خشک تهیه گردید [16]. اثرات ضدباکتریایی پنج عصاره گیاهی میخک، رزماری، چای ترش، چای سبز و پونه کوهی با روش چاهک‌گذاری [15] و Microdilution broth [16] بررسی گردید.
روش چاهک‌گذاری: در این روش طبق پروتکلCLSI  ((Clinical and Laboratory Standards Institute سوسپانسیون استاندارد نیم مک فارلند با غلظت 108× 5/1 cfu/ml (واحد تشکیل کلنی بر میلی‌لیتر) از سویه باکتری‌های موجود تهیه کرده و سپس به میزان 100 میکرولیتر بر روی سطح پلیت‌های محیط مولر هینتون آگار (Himedia Co، India) به صورت یکنواخت کشت داده شدند و نهایتاً با پی­پت پاستور استریل بر روی سطح آگار چاهکها ایجاد شد. سپس به میزان 25 میکرولیتر از غلظت‌های 1/3، 25/ ، 5/12، 25، 50 و 100 میلی‌گرم از عصاره­ها نیز به وسیله سمپلر درون چاهک‌ها تزریق گردید و پلیت­‌ها در دمای 37 درجه سانتی‌گراد به مدت 18-24 ساعت انکوبه (SLI 220، Japan) گردید. دیسک آنتی‌بیوتیک جنتامایسین به عنوان کنترل مثبت و دیسک بلانک آغشته به حلال به عنوان کنترل منفی در این آزمون مورد استفاده قرار گرفت. برای حصول اطمینان، این آزمایش برای هرسویه باکتری سه بار تکرار شد. میانگین قطر هاله عدم رشد توسط کولیس (P150، IRAN) به میلی­متر ارزیابی و در سه بار تکرار در اطراف چاهک‌ها ثبت گردید [15].
Microdillution Broth: این آزمایش برای تعیین غلظت مهار کنندگی از رشد باکتری یا MIC (Minimum inhibitory concentration) انجام گرفت. مقدار 100 میکرولیتر از سوسپانسیون 105× 5 cfu/ml باکتری به چاهک‌های استریل در پلیت‌های 96 خانه الیزا با غلظت‌های مختلف عصاره از 1/0 تا 100 میکرولیتر اضافه شد. Optical Density (OD) در طول موج 630 نانومتر خوانده شد و سپس نمونه‌ها در 37 درجه سانتی‌گراد به مدت 24 ساعت انکوبه شدند و دوباره OD قرائت شد. در نهایت غلظتی از عصاره که کاهش OD در آن مشاهده شد به عنوان MIC در نظر گرفته شد. کنترل مثبت شامل سوسپانسیون میکروبی و محیط کشت مولر هینتون براث و کنترل منفی شامل سوسپانسیون میکروبی و آنتی‌بیوتیک جنتامایسین بود [16].
تجزیه و تحلیل آماری داده­ها با استفاده از نرم­افزار SPSS نسخه 16 انجام شد. نتایج به صورت "خطای استاندارد میانگین ± میانگین" گزارش شد. به منظور مقایسه میانگین گروه‌ها از آنالیز واریانس یک­طرفه و آزمون تعقیبی Duncan استفاده شد. نرمال بودن توزیع داده­ها با آزمون ناپارامتریک Kolmogorov-Smirnov ارزیابی شد و تخطی از این پیشفرض مشاهده نشد (05/0<P). همگنی واریانس گروهها نیز با آزمون Levene ارزیابی و تساوی واریانس گروهها پذیرفته شد (05/0<P). سطح معنی‌داری در آزمون ها 05/0 در نظر گرفته شد.

نتایج
بر اساس نتایج آزمون‌ انتشار در چاهک، عصاره گیاهان نام برده در غلظت 100 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر بیشترین اثر را بر باکتری‌های مورد مطالعه داشتند. همان­طور که در جدول 1 مشاهده می­شود، عصاره گیاه میخک بیشترین اثربخشی را بر باکتری­های مورد مطالعه داشته است و حداکثر میانگین قطر هاله عدم رشد عصاره‌ میخک در بین استرپتوکوک­ها مربوط به استرپتوکوک موتانس (45/0±00/20 میلی­متر) و در بین استافیلوکوک­ها مربوط به استافیلوکوک‌اورئوس (00/1±00/18 میلیمتر) بوده است.
مقایسه میانگین­ گروه­ها نشان داد بیشترین اثربخشی عصاره چای سبز بر استرپتوکوک موتانس و سالیواریوس به ترتیب با میانگین قطر هاله عدم رشد 90/0±06/18 و 70/0±06/17 میلی­متر و بیشترین اثربخشی عصاره گیاه رزماری بر استافیلوکوک‌اورئوس و استافیلوکوک اپیدرمیدیس به ترتیب با میانگین قطر هاله عدم رشد 20/0±00/19 و 11/0±01/17 میلی­متر ارزیابی گردید. در بین تمام عصاره­ها، کمترین اثربخشی مربوط به عصاره پونه کوهی بوده است و در بین تمام باکتری‌های مورد مطالعه، باکتری انتروکوک فکالیس نسبت به عصاره گیاهان مورد بررسی مقاومت بیشتری از خود نشان داد.
مقایسه میانگین زوج گروه­‌ها بر اساس آزمون Duncan در سطح 5 درصد نشان داد هاله ممانعت از رشد باکتری‌های مورد نظر در همه عصاره‌ها با آنتی‌بیوتیک جنتامایسین دارای اختلاف معنی‌داری بودند (05/0>P)، اما در استرپتوکوک موتانس بین عصاره میخک و جنتامایسین اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد (05/0<P)، که نشان دهنده تأثیر مشابه این دو عامل بر باکتری استرپتوکوک موتانس است.
مقایسه میانگین هاله ممانعت از رشد عصاره‌ها در جدول 1 نشان داده شده است. بر اساس آزمون مقایسات چندگانه Duncan، حروف انگلیسی متفاوت در هر باکتری، نشان دهنده تفاوت آماری معنی­دار در میانگین قطر هاله عدم رشد می‌باشد (05/0>P).
 
جدول 1- مقایسه میانگین قطر هاله عدم رشد (میلی­متر) عصاره­های الکلی گیاهان مورد بررسی در غلظت 100 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر بر علیه باکتری­های مورد مطالعه در شهرستان سنندج در سال 1400
میخک رزماری چای ترش چای سبز پونه کوهی جنتامایسین عصاره
باکتری
18/00 ± 1/00b 20/0 ± 00/19b c 40/0 ±06/13 5/0 ± 00/14c ± 00/12 0/50c 26/00 ± 0/20a استافیلوکوک اورئوس
16/00 ± 0/00bc 17/01 ± 0/11b 06/14   ±40/0 c 30/0 ± 30/16bc 10/0 3±0 /45d 00/25±20/0 a استافیلوکوک اپیدرمیدیس
14/16 ± 0/28bc 12/10± 0/28c 14/ 20± 0/34bc 15/± 03 55/0b 13/ 16± 0/12bc 03/22±/0 25a انتروکوک فکالیس
20/03 ± 0/45a 13/16 ± 0/28d 15/ 06± 0/30c 06/18±90/0 b 15/00 ±0 /40c 21/03 ±15/0 a استرپتوکوک موتانس
19/00 ± 0/00b 11/23 ± 0/40d 16/ 06± 0/30c 70/0 ± 06/17bc 11/ 06± 0/20d 22/06 ±0 /20a استرپتوکوک سالیواریوس

آنالیز واریانس یک­طرفه و آزمون تعقیبی Duncan. حروف انگلیسی متفاوت در هر باکتری، نشان دهنده تفاوت آماری معنی­دار در میانگین قطر هاله عدم رشد (05/0>P).
 
بررسی نتایج نشان داد که عصاره اتانولی این گیاهان حتی در غلظت‌های پایین دارای اثرات ممانعت از رشد باکتری‌های مورد مطالعه بودند، به طوری که کمترین غلظت ممانعت کننده از رشد مربوط به گیاه میخک )25/6 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر) بر استرپتوکوک موتانس و گیاه رزماری بر استافیلوکوک اور ئوس (25/6 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر) بوده است. عصاره اتانولی سایر گیاهان نیز تأثیر خوبی بر باکتری‌های مورد نظر در غلظت‌های پایین داشتند (جدول 2).
 

جدول 2- مقدار حداقل غلظت مهاری (میلی‌گرم بر میلی‌لیتر) عصاره­های الکلی گیاهان مورد بررسی بر علیه باکتری­های مورد مطالعه در شهرستان سنندج در سال 1400
پونه کوهی رزماری چای سبز چای ترش میخک نام گیاه
نام میکروارگانیسم
100 25/6 5/12 25 5/12 استافیلوکوک اورئوس
50 5/12 25 25 25 استافیلوکوک اپیدرمیدیس
50 50 5/12 5/12 25/6 استرپتوکوک موتانس
25 25 5/12 25 5/12 استرپتوکوک سالیواریوس
- 100 50 50 25 انتروکوک فکالیس
 
بحث
امروزه، یکی از مشکلات اصلی دررابطه با میکروارگانیسمهای بیماری‌زا، افزایش مقاومت آنها نسبت به آنتیبیوتیک­ها است. عصاره­ها و اسانسهای گیاهی با اثرات ضد میکروبی بر روی طیف گسترده­ای ازمیکرو ارگانیسمها و همچنین کمتر بودن اثرات جانبی آن­ها نسبت به آنتیبیوتیکهای رایج می­توانند در نهایت جایگزین مناسبی برای آن­ها باشند. به دلیل همین فعالیت ضد میکروبی گیاهان دارویی، شرکت‌های داروسازی در حال حاضر به دنبال داروهای جایگزین از سایر منابع از جمله گیاهان هستند [17].
در این مطالعه اثرات ضد میکروبی عصاره گیاهان میخک، رزماری، چای ترش، چای سبز و پونه کوهی بر روی باکتریهای موجود در حفره دهان شامل استرپتوکوک موتانس، استرپتوکوک سالیواریوس، انتروکوک فکالیس، استافیلوکوک‌اورئوس و استافیلوکوک اپیدرمیدیس با دوروش چاهکگذاری و Microdilution broth انجام شد. بر اساس مطالعه Cimanga و همکاران در صورتی که قطر هاله عدم رشد در باکتری‌ها برابر یا بیشتر از 15 میلی‌متر باشد نشان دهنده فعالیت بالا، 10 تا 15 میلی‌متر نشان‌ دهنده فعالیت متوسط و اگر کمتر از 10 میلی‌‌متر باشد نشان دهنده غیر فعال بودن عصاره است [18].
در مطالعه حاضر مشخص شد که عصاره گیاه میخک بیشترین اثر ضدباکتریایی خود را علیه تمام باکتری‌های مورد مطالعه داشته است و بیشترین اثر آن بر استرپتوکوک موتانس موتانس و سالیواریوس بوده است. در مطالعه Abrishami و همکاران [19] اثر عصاره گیاه میخک بر دو گونه استرپتوکوک موتانس و سانگویس بررسی شد که بیشترین اثرعصاره بر استرپتوکوک موتانس بود که با نتایج مطالعه ما هم­خوانی دارد. هم­چنین، در مطالعه  Zainolو همکاران اثر سینرژیستی اسانس­های دو گیاه میخک و دارچین را بر روی 4 باکتری حفره دهان انجام دادند. نتایج مطالعه آن­ها نشان داد که اسانس­های میخک و دارچین به تنهایی و در ترکیب با هم دارای خاصیت ضدمیکروبی در مقابل هر چهار باکتری میباشند و می‌توانند جایگزین آنتیبیوتیک­های رایج مانند آموکسی سیلین گردند [20].
در مطالعه حاضر، میانگین هاله عدم رشد در اثر عصاره میخک در برابر استافیلوکوک‌اورئوس و استافیلوکوک اپیدرمیدیس به ترتیب 18 و 16 میلی­متر با حداقل غلظت ممانعت از رشد 5/12 و 25 میلی­گرم بر میلی­لیتر بود که مشابه با مطالعه Hoseini و همکاران بود [21]. هم­چنین، Abdullah و همکاران، فعالیت ضد باکتریایی اسانس دو گیاه رزماری و میخک را به صورت جداگانه با روش چاهک پلیت در مقابل چهار گونه باکتری مقاوم به دارو شامل: اسینتوباکتر بومانی، سودوموناس آئروژینوزا، استافیلوکوکوس‌اورئوس و آنتروکوکوس فکالیس ارزیابی کردند. اسانس هر دو گیاه اثر مهارکنندگی در مقابل تمام ارگانیسم­های تست شده را دارا بودند ولی اسانس میخک فعالیت ضد میکروبی بیشتری نسبت به رزماری از خود نشان داد. آن­ها پیشنهاد کردند که اسانس میخک و رزماری میتواند به عنوان عوامل ضد میکروبی طبیعی برای درمان عفونت­های ایجاد شده با باکتری­های مقاوم به دارو به کار رود [22].
در مطالعه حاضر هم‌چنین اثر میخک بر باکتری‌های استرپ موتانس و استرپتوکوک سالیواریوس نزدیک به اثر جنتامایسین بر این باکتری­ها بوده است که این نشان دهنده اثر قوی این عصاره بر این باکتری­ها می­باشد و تأییدی بر کاربرد سنتی این گیاه در درمان دندان درد می­باشد. در مطالعه حاضر، بر اساس نتایج به دست آمده میانگین هاله عدم رشد عصاره رزماری برای استافیلوکوکوس‌اورئوس و استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس به ترتیب 19 و 01/17 میلی­متر با حداقل غلظت ممانعت از رشد 25/6 و 5/12 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر بوده است که با نتایج مطالعه Ahmady و همکاران مطابقت دارد [23].
همچنین، در مطالعه­ای که Golshani و Dawoodi انجام دادند، اثرات ضد میکروبی اسانس رزماری را بر روی باکتریهای مختلف بررسی کردند. نتایج آن­ها نشان داد که عصاره متانولی رزماری می­تواند از رشد استافیلوکوکوس اورئوس، اشریشیاکولی و سودوموناس اروژینوزا ممانعت کند، اما بر رشد باسیلوس سرئوس مؤثر نبود [24]. در مطالعه حاضر، عصاره رزماری بر استرپتوکوک­ها اثر ضعیفی داشته است که با مطالعه  Bernardesو همکاران [25] هم­پوشانی داشت، اما در مطالعه Haghighati و همکاران عصاره گیاه رزماری بر این گروه از باکتری‌ها بی­تأثیر بوده است [26].
در مطالعه حاضر، اثر عصاره چای سبز بر باکتری­های مورد مطالعه بررسی شد و بیشترین اثر آن بر استرپتوکوک موتانس با میانگین هاله ممانعت از رشد 06/18 میلی­متر و با غلظت بازدارندگی 5/12 میلی­گرم بر میلی­لیتر بوده است. در مطالعه Golmohammadi و همکاران اثر عصاره اتانولی چای سبز در غلظت­های مختلف بر استرپتوکوک موتانس را بررسی و گزارش کردند که در غلظت 25/6 میلی­گرم بر میلی­لیتر بیشترین اثر بازدارندگی را براین باکتری داشته است [27]. هم­چنین، در مطالعه­ای دیگر، شاخص MIC در چای سبز برای استرپتوکوک موتانس 25/6 میلی­گرم بر میلی­لیتر محاسبه گردید [28]. در مطالعه حاضر، اثر چای ترش بر باکتری‌های مورد مطالعه بررسی گردید و نشان داده شد که استرپتوکوک سالیواریوس و استرپتوکوک موتانس به ترتیب بیشترین حساسیت را نسبت به آن دارند، اما کمترین حساسیت را استافیلوکوک اور ئوس ازخود نشان داد.
در تحقیقی که توسط Tabatabaei و همکاران انجام گرفت نشان دادند عصاره چای ترش توانایی مهار باکتری‌هایی مانند استافیلوکوک‌اورئوس را دارد [29]. در مطالعه حاضر بیشترین اثر پونه کوهی بر استرپتوکوک سالیواریوس با میانگین قطر هاله عدم رشد 60/11 میلیمتر بوده و بر باکتریهای دیگر اثر ضعیفی داشته است. در مطالعه Kermanshah و همکاران اثر چهار عصاره گیاهی شامل مریم گلی، بومادران، پونه کوهی و انیسون بر استرپتوکوک موتانس بررسی شد که پونه کوهی بعد از مریم گلی بیشترین اثر بازدارندگی را داشته است [30]. هم­چنین، مطالعه Rahmani و همکاران نشان داد مقاوم‌ترین باکتری نسبت به اسانس پونه کوهی سودوموناس آئروژینوزا و حساس­ترین باکتری‌ها به ترتیب استافیلوکوک ساپروفیتیکویس، اشریشیاکولی و استافیلوکوک‌اورئوس بوده است که در مقایسه با یافته­های مطالعه حاضر، این عصاره بر استافیلوکوک‌اورئوس اثر ضعیفی داشته است [31].
در مطالعه حاضر، بیشترین اثر آنتی‌بیوتیک جنتامایسین بر باکتری استافیلوکوک‌اورئوس و استافیلوکوک اپیدرمیدیس به ترتیب با میانگین قطر هاله ممانعت از رشد 26 و 25 میلیمتر بوده است و فعالیت ضد باکتری عصاره‌های میخک و رزماری بر این باکتری‌ها نزدیک به فعالیت ضد باکتریای این آنتی‌بیوتیک بوده است. مطالعه Jafari و همکاران نشان داد که بیشترین اثر آنتی‌بیوتیک جنتامایسین و سیپروفلوکساسین در میان باکتری‌های مورد مطالعه بر باکتری استافیلوکوک‌اورئوس بوده است که هم‌سو با مطالعه حاضر می‌باشد [32]. این­گونه اختلافات در اثرات ضد میکروبی گیاهان در مطالعات مختلف نشان دهنده تفاوت­های موجود در ترکیبات اسانس­ها و عصاره­ها، نوع روش عصارهگیری و یا نوع سویه باکتری استاندارد می­باشد. هم­چنین، در مطالعه حاضر از عصاره الکلی گیاهان استفاده شد و مزیت عصاره­های الکلی در مقایسه با عصاره­های آبی در این است که عصارههای الکلی میزان بالاتری از مواد مؤثره گیاه را استخراج می­کنند [33].
از محدودیت­های این مطالعه می­توان به این نکته اشاره کرد که مواد مؤثره با خاصیت ضد باکتریایی از هر گیاه استخراج نشد و عصاره­های استفاده شده از گل و برگ گیاهان بود. بنابراین، پیشنهاد می­گردد در تحقیقات بعدی درصورت امکان مواد مؤثره فعال با خواص ضد میکروبی موجود در عصاره‌ها استخراج گردیده و اثرات ضدباکتری تک تک آن­ها مورد بررسی قرار گیرند.
نتیجهگیری
نتایج این تحقیق نشان داد که کلیه عصاره­ها با هر دو روش چاهک­گذاری و Microdilution broth دارای خاصیت ضد باکتریایی علیه باکتری­های حفره دهانی هستند و بالاترین اثر بازدارندگی رشد مربوط به عصاره گیاهان میخک و رزماری بود و با توجه به نتایج مطلوب ضد باکتریایی این گیاهان میتوان در آینده از این گیاهان به عنوان یک پایه دارویی و یا همراه با سایر عوامل ضد میکروبی برای مبارزه با میکروارگانیسم‌ها استفاده نمود.
تشکر و قدردانی
به این وسیله از همکاری آزمایشگاه میکروب­شناسی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کردستان که در انجام این تحقیق همکاری لازم را داشته­اند، تشکر و قدردانی می­گردد.
.
 



References
 
[1] Mercy R, David Udo E. Natural products as lead bases for drug discovery and development. Res Rep Med Sci 2018; 2(1): 1-2.
[2] Al -Rifai A, Aqel A, Al -Warhi T. Antibacterial, antioxidant activity of ethanolic plant extracts of some Convolvulus species and their DART -ToF -MS profiling. Evid Based Complementary Altern Med 2017; 2017: 1-9.
[3] Kouidhi B, Al Qurashi YM, Chaieb K. Drug resistance of bacterial dental biofilm and the potential use of natural compounds as alternative for prevention and treatment. Microb Pathog 2015; 80: 39-49.
[4] Ashrafi B, Ramak P, Ezatpour B, Talei GR. Investigation on chemical composition, antimicrobial, antioxidant, and cytotoxic properties of essential oil from Dracocephalumkotschyi Boiss. Afr J Tradit Complement Altern Med 2017; 14(3): 209-17.
 [5] Ashrafi B, Ramak P, Ezatpour B, Talei GR. Investigation on chemical composition, antimicrobial, antioxidant, and cytotoxic properties of essential oil from DracocephalumkotschyiBoiss. Afr J Tradit Complement Altern Med 2017; 14(3): 209-17.
[6] Savoia D. Plant-derived antimicrobial compounds: alternatives to antibiotics. Future Microbiol 2012; 7(8): 979-90.
[7] Nunez L, Aquino MD. Microbicide activity of clove essential oil (Eugenia caryophyllata). Braz J Microbiol 2012; 43(4): 1255-60.
[8] De Faria LR, Lima CS, Perazzo FF, Carvalho JC. Anti-inflammatory and antinociceptive activities of the essential oil from Rosmarinus officinalis L. (Lamiaceae). Int J Pharm Sci Rev Res 2011; 7(2): 1-8.
[9] De Oliveira JR, De Jesus D, Figueira LW, De Oliveira FE, Pacheco Soares C, Camargo SE, et al. Biological activities of Rosmarinus officinalis L. (rosemary) extract as analyzed in microorganisms and cells. Exp Biol Med (Maywood) 2017; 242(6): 625-34
[10] Tabatabaei Yazdi F, Alizadeh Behbahani B, Vasiee AR, Mortazavi SA, Moradi S. Investigation of the extracts antibacterial effect of Hibiscus Sabdariffa against strains of antibiotic resistance on pathogenic bacteria “in vitro”. JFST 2016; 55)13(: 23-31.
[11] Riaz G, Chopra R. A review on phytochemistry and therapeutic uses of Hibiscus sabdariffa L.  Biomedicine & Pharmacother 2018; 102: 575-86.
[12] Elhoussine D, Zineb B, Abdellatif B. Analysis and antibacterial activity of the essential oil of Mentha pulegium grown in Morocco. Res J Agric Biol Sci 2010; 6(3): 191-8.
[13] Barroso H, Ramalhete R, Domingues A, Maci S. Inhibitory activity of a green and black tea blend on Streptococcus mutans. J oral Microbiol 2018; 10(1): 1481322.
[14] Mashhadi M, Fakhri J, Saeedi S, Hassanshahian M, Abkhoo A. Antimicrobial Effects of Medicinal Plants Collected in Zabol, Iran, on Pathogenic Food Pathogenic. J Med Bacteriol 2016; 5(3): 18-28.
[15] Safari M, Ahmady-Asbchin S, Soltani N. In Vitro Assessment of Antimicrobial Activity from Aqueous and Methanolic Extracts of Some Species of Cyanobacteria. Biol J of Microorg 2015; 4(14): 111-30.
[16] Jafari S, Mobasher M, Najafipour S, Ghasemi Y, Mobasher N, Naghizadeh M, et al. Evaluation of inhibitory effects of Chlorella vulgaris extract on growth, proliferation and biofilm formation by Streptococcus mutans and evaluation of its toxicity. J Fasa Univ Med Sci 2015; 5(3): 387-96.
[17] Rood sari MR, Zamanian-Azodi M, Salimpour F. Herbal remedies and medicine; introducing some Iranian plants. J Paramed Sci 2013; 4(2): 116-22.
[18] Cimanga K, Kambu K, Tona L, Apers S, De Bruyne T, Hermans N, et al. Correlation between chemical composition and antibacterial activity of essential oils of some aromatic medicinal plants growing in the democratic Republic of Congo. J Ethnopharmacol 2002; 9(2): 213-20.
[19] Abrishami MR, Alesheikh P, Gharaei S, NKhalili M, Saadat Khaje M, Zarghami Moghaddam P. Synergistic Effect of Methanolic Extracts of Rosmarinus Officinalis and Eugenia caryophyllata on Biofilm of Oral Pathogenic Bacteria. J North Khorasan Univ Med Sci 2020; 12(3): 1-9.
[20] Zainol SN, Said SM, Abidin ZZ, Azizan N, Majid FA, Jantan I. Synergistic benefit of Eugenia caryophyllata L. and cinnamomumzey lanicumblume essential oils against oral pathogenic bacteria. Chem Eng Trans 2017; 56: 1429-34.
[21] Hoseini SE, Shabani SH, Delfan Azari F. Antimicrobial properties of clove essential oil on raw hamburger during storage in freezer. J Food Hyg 2015; 17(5): 67-76. [Farsi]
[22] Abdullah BH, Hatem SF, Jumaa W. A comparative study of the antibacterial activity of clove and rosemary essential oils on multidrug resistant bacteria. UK J Pharmaceutical Biosci 2015; 3(1): 18-22.
[23] Ahmady A, Mostafapor rami M, Rajaee maleki S. The in Vitro Inhibitory Effects of the Rosemary Essential Oil on Some Gram Positive and Negative Bacteria. Scientific J Ilam Univ Med Sci 2015; 24(2): 80-9. [Farsi]
[24] Golshani Z, Dawoodi, V. In vitro study of antimicrobial effects of rosemary leaf extract against some pathogens. J Arak Univ Med Sci 2013; 16(77): 82-9.
[25] Bernardes WA, Lucarini R, Tozatti MG, Flauzino LG, Souza MG, Turatti IC, et al. Antibacterial activity of the essential oil from Rosmarinus officinalis and its major components against oral pathogens. Z Naturforsch C J Biosci 2010; 65(9-10): 588-93.
[26] Haghighati F, Jafari S, Bitalahi J. Comparison of antimicrobial effects of ten plant extracts with chlorhexidine mouthwash on three types Harmful oral microorganisms in vitro. Hakim Res J 2002; 6(3): 1-76. [Farsi]
[27] Golmohammadi A, Kazemi Yazdi H, Nasoohi N. The study on antimicrobial effect of three ethanolic, methanolic and aqueous extracts of green tea in comparison to chlorhexidine mouthwash on Iranian strain of bacteria Streptococcus mutans PTCC 1683. J Res Med Dental Sci 2020; 17(1): 17-24. [Farsi]
[28] Golmohammadi A. A Comparative Study on Antimicrobial Effect of Iranian Green Tea and Hibiscus Tea on Growth of Oral Cariogenic Bacteria Streptococcus mutans PTCC 1683. J Res Med Dent Sci 2018; 6(5): 361-4.
[29] Tabatabaei Yazdi F, Alizadeh Behbahani B, Vasiee AR, Mortazavi SA, Moradi S. Investigation of the extracts antibacterial effect of Hibiscus Sabdariffa against strains of antibiotic resistance on pathogenic bacteria “in vitro. J Food Sci Technol 2016; 55(13): 23-31.
[30] Kermanshah H, Kamangar S, Arami S, Salehian A, Kamalinejad M, Karimi M, et al. Comparison of antibacterial effect of hydroalcoholic extract of 4 plants on microorganisms causing tooth decay in two laboratory methods. J Babol Univ Med Sci 2012; 13(6): 21-9.
[31] Rahmani F, Rezaeian-Doloei R, Alimoradi L. Evaluation of phytochemical composition of mentha pulegium l. essential oil and its antibacterial activity against several pathogenic bacteria. Iranina J Med Microbiol 2018; 6(11): 167-77.
[32] Jafari M, Mahdavi Ortakand M, Honarmand Jahormi S. Investigating the antimicrobial effect of peppermint essential oil against methicillin-resistant Staphylococcus Aureus. Sci Res Q J Biol Sci Iran 2018; 12(3): 29-38. [Farsi]
[33] Wagnera H, Ulrich merzenich G. Synergy research approaching a new generation of phytopharmaceuticals. Phytomedicine 2009; 16: 97-110.


Antibacterial Effect of Alcoholic Extracts of the Eugenia Caryophyllata, Rosmarinus Officinalis, Hibiscus sabdariffa, Camellia sinensis, and Mentha Pulegium Plants on Some of Bacteria in the Oral Cavity: A Laboratory Study

Nasrin Bahmani[2]


Received: 22/01/23 Sent for Revision: 06/02/23 Received Revised Manuscript: 09/05/23 Accepted: 10/05/23

Background and Objectives: One of the main causes of tooth decay and periodontal diseases in the oral cavity is bacteria. The aim of this research was to evaluate the antibacterial activity of several plant extracts on some of bacteria in the oral cavity.
Materials and Methods: This laboratory study was conducted in Kurdistan University of Medical Sciences in 2021. Alcoholic extracts of Eugenia caryophyllata, Rosmarinus officinalis, Hibiscus sabdariffa, Mentha pulegium, and Camellia sinensis plants were prepared by a maceration method. Then the antibacterial properties of the extracts were determined on 5 strains of oral cavity bacteria by agar well diffusion and minimum inhibitory concentration methods. The mean diameter of the growth inhibition zone was measured and the data was analyzed using one-way analysis of variance followed by Duncan’s post hoc test.
Results: The results showed that the most antibacterial effect was related to Eugenia caryophyllata extract and on Streptococcus mutans and Salivarus with mean and standard deviation of 20.03±0.45 and 19.06±0.20 mm, respectively. Based on the comparison of the means, the effect of extracts and gentamicin on diameter of the zone of inhibition was significantly different (p<0.05), but this difference was not observed for Eugenia caryophyllata extract on Streptococcus mutans (p>0.05). The minimum inhibitory concentration of Eugenia caryophyllata and rosemarinus extracts against Streptococcus mutans and Staphylococcus aureus was 6.25 mg/ml.
Conclusion: The results of this research showed that the plant extracts, especially Eugenia caryophyllata, can be effective as antibacterial substances in treating bacterial infections of the oral cavity.
Key words: Antibacterial, Oral cavity, Medicinal plants, Staphylococci, Streptococci
Funding: This study did not have any funds.
Conflict of interest: None declared.
Ethical approval: The Ethics Committee of Kurdistan University of Medical Sciences approved the study (IR.MUK.REC.1397/5033).
How to cite this article: Bahmani Nasrin. Antibacterial Effect of Alcoholic Extracts of the Eugenia caryophyllata, Rosmarinus officinalis, Hibiscus sabdariffa, Camellia sinensis, and Mentha pulegium Plants on Some of Bacteria in the Oral Cavity: A Laboratory Study. J Rafsanjan Univ Med Sci 2023; 22 (2): 147-60. [Farsi]
 
[1]- (نویسنده مسئول) استادیارمرکز تحقیقات زئونوزوانستیتو تحقیقاتی توسعه سلامت ،دانشگاه علوم پزشکی کردستان، سنندج، ایران
تلفن: 33664659-087، دورنگار: 33664645-087، پست الکترونیکی: nasrinbahmani3@gmail.com
[2]- Assistant Prof., Zoonoses Research Center, Research Institute for Health Development, Kurdistan University of Medical Sciences, Sanandaj, Iran, ORCID: 0000-0002-2867-0853
(Corresponding Author) Tel: (087) 33664645, Fax: (087) 33664659, E-mail: nasrinbahmani3@gmail.com
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: ميكروبيولوژي
دریافت: 1401/10/13 | پذیرش: 1402/2/20 | انتشار: 1402/2/30

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences

Designed & Developed by : Yektaweb