Ethics code: IR.ASAUMS.REC.1401.2
darabi F, ahmadinia H, rezaeean M, barati M, setvati Z. Epidemiology of Suicide and Some Related Demographic Factors in Asadabad City During 2017 to 2021: A Cross-Sectional Study. JRUMS 2023; 22 (2) :175-190
URL:
http://journal.rums.ac.ir/article-1-6850-fa.html
دارابی فاطمه، احمدی نیا حسن، رضاییان محسن، براتی مجید، سطوتی زهرا. اپیدمیولوژی خودکشی و برخی عوامل جمعیت شناختی مرتبط با آن در شهرستان اسدآباد طی سالهای 1396 تا 1400: یک مطالعه مقطعی. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. 1402; 22 (2) :175-190
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-6850-fa.html
گروه بهداشت عمومی، دانشکده علوم پزشکی اسدآباد
متن کامل [PDF 384 kb]
(254 دریافت)
|
چکیده (HTML) (453 مشاهده)
متن کامل: (217 مشاهده)
مقاله پژوهشی
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 22، اردیبهشت 1402، 190-175
اپیدمیولوژی خودکشی و برخی عوامل جمعیت شناختی مرتبط با آن در شهرستان اسدآباد طی سالهای 1396 تا 1400: یک مطالعه مقطعی
فاطمه دارابی، حسن احمدینیا، محسن رضاییان، مجید براتی، زهرا سطوتی
دریافت مقاله: 27/10/1401 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 19/11/1401 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 25/2/1402 پذیرش مقاله: 31/2/1402
چکیده
زمینه و هدف: خودکشی از جمله مشکلات مهم بهداشت عمومی به شمار میرود. مطالعه حاضر با هدف تعیین اپیدمیولوژی خودکشی و برخی عوامل جمعیت شناختی مرتبط با آن در شهرستان اسدآباد طی سالهای 1400-1396 انجام شد.
مواد و روشها: مطالعه توصیفی-مقطعی حاضر بر روی کلیه موارد خودکشی منجر به فوت و اقدام به خودکشی در شهرستان اسدآباد که از ابتدای سال 1396 تا اسفند سال 1400 به واحدهای بهداشتی درمانی (اورژانس بیمارستان و پزشکی قانونی) ارجاع شده بودند، انجام شد. از چکلیست گزارش ماهانه برنامه پیشگیری از خودکشی برای جمعآوری دادهها استفاده شد. دادهها به صورت تعداد (درصد) در قالب نمودار و جداول آماری گزارش شدند.
یافتهها: بر اساس نتایج مطالعه حاضر، در طی سالهای 1396 تا 1400، تعداد 840 نفر دست به خودکشی زده بودند که از بین آنها 73 مورد (69/8 درصد) منجر به فوت شده بود. روند میزان اقدام به خودکشی در شهرستان اسدآباد از سال 1396 تا 1400 برحسب جنسیت صعودی بوده و در تمام سالهای 1400-1396 (به جز سال 1397)، میزان اقدام به خودکشی در زنان بیشتر از مردان بوده است. همچنین، این روند هم در شهر و هم در روستا صعودی بوده است. بیشترین میزان خودکشی در گروه سنی 15 تا 24 ساله و کمترین موارد در گروه سنی بیشتر از 64 سال رخ داده است.
نتیجهگیری: با توجه به صعودی بودن روند میزان اقدام به خودکشی در شهرستان اسدآباد، لذا تدوین برنامهریزیهای جدی از سوی مراکز بهداشتی-درمانی از جمله مداخلات آموزشی، تأسیس مراکز مشاوره خانواده، آموزش به خانوادهها، دانشآموزان و گروههای آسیبپذیر جهت کاهش این مشکل ضروری میباشد.
واژههای کلیدی: خودکشی، اقدام به خودکشی، اسدآباد، مطالعه مقطعی
مقدمه
خودکشی یکی از مشکلات عمده بهداشت عمومی در سراسر جهان است که هزینههای هنگفتی را برای سیستمهای مراقبت بهداشتی و جوامع تحمیل کرده است [2-1]. با توجه به تاریخچه طولانی مدت خودکشی، برای ارتقاء سلامت عمومی جامعه، بررسی اپیدمیولوژی خودکشی و اقدام به آن از اجزای ضروری سلامت روان جامعه است [3]. خودکشی یکی از دلایل اصلی مرگ جوانان در سراسر جهان میباشد و در همه کشورهای جهان همانند استرالیا و آمریکا رو به افزایش است [4]. طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی، در سال 2019 در سراسر جهان 3/1 درصد از مرگ و میرها به دلیل خودکشی بوده است، به طوری که 9 نفر به ازای هر 100,000 نفر بر اثر خودکشی جان خود را از دست دادند [4].
اقدام به خودکشی یکی از چالشهای بهداشت عمومی است [5] که اثرات مخرب بسیاری بر جامعه، خانواده و اطرافیان میگذارد. مطالعات نشان داده است که 20 تا 70 درصد از افرادی که دست به خودکشی زدهاند، حداقل یک بار در گذشته اقدام به خودکشی کردهاند، به طور کلی، اقدام به خودکشی 8 تا 25 برابر بیشتر از خودکشی است [6]. فراوانی خودکشی در کشورهای مختلف، متفاوت است به طوری که بیشترین گزارش از کشورهای اسکاندیناوی، آلمان، اروپای شرقی تا استرالیا میباشد و کمترین گزارش از اسپانیا، ایتالیا، ایرلند، هند، مصر، فنلاند، مجارستان و کشورهای اسلامی که درصد پایینی را به خود اختصاص دادهاند [7]. در ایران، میزان فوت به علت خودکشی نیز برحسب جمعیت در سال 2022 نشان میدهد که استان ایلام با 8/13، کهگیلویه و بویر احمد با 7/13 و کرمانشاه با 9/11 به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر، بیشترین آمار خودکشی برحسب جمعیت را دارند و خراسان جنوبی با 2/2، سیستان و بلوچستان با 2/2 و سمنان با 5/2 به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر کمترین میزان خودکشی را داشتهاند [8]. در این ارتباط خودکشی منجر به فوت و اقدام به خودکشی را میتوان به عنوان پدیدههای پیچیده روانی در نظر گرفت که تحت تأثیر متقابل عوامل شخصی و محیطی قرار دارند [9].
یکی از جنبههای مهم رفتارهای خودکشی، روشهای اقدام به خودکشی است که ارتباط مستقیمی با نتیجه خودکشی دارد [10]، که طبق بررسیهای موجود روشهای خودکشی در نقاط مختلف جهان متفاوت است. به عنوان مثال، در ایالات متحده رایجترین روش خودکشی (هر دو جنس)، کلمبیا (مردان)، سوئیس (مردان) و اروگوئه (هر دو جنس) استفاده از سلاح گرم است. در قاره اروپا (دانمارک، فرانسه، آلمان، ایسلند، هلند و پرتغال)، قاره آمریکا (آرژانتین، برزیل، کانادا و ونزوئلا)، آسیا (ژاپن، کره جنوبی و تایلند)، آفریقای جنوبی و استرالیا حلقآویز کردن بیشتر گزارش شده است و در کشورهایی مانند پاکستان، ایران و هند خودسوزی یکی از روشهای رایج است [15-11]. روشهای متداول خودکشی در بخشهای مختلف کشور و برحسب ویژگیهای فردی، متفاوت است از جمله؛ در شمال شرق ایران، خودزنی، آویزان کردن و پریدن از ارتفاع، در جنوب غرب ایران روشهای خودسوزی و خودزنی با ابزار تیز، در جنوب کشور روشهای حلقآویز و خودسوزی و در غرب ایران حلقآویز کردن، خودزنی، خودسوزی و پریدن از ارتفاع رایج است [17-16].
خودکشی پدیدهای چند بعدی است و تحت تأثیر عوامل فردی و محیطی متفاوتی قرار میگیرد. از جمله این عوامل میتوان به سن، جنسیت، وضعیت تأهل، زمان، مکان و غیره اشاره نمود [18]. خودکشی و رفتارهای مرتبط با آن بار عاطفی و اقتصادی قابل ملاحظهای بر روی خانواده و اجتماع و همچنین پیامدهای نامطلوبی برای بخش خدمات عمومی و دیگر سیستمهای حمایت اجتماعی دارد [19]. با توجه به نرخ بالای خودکشی در مناطق غرب کشور [5] و در شهرستان اسدآباد [20] بررسی و شناخت الگوهای مرتبط با آن میتواند به پیشگیری و کنترل این مشکل بهداشتی کمک ویژهای نماید. لذا پژوهش حاضر با هدف تعیین اپیدمیولوژیک خودکشی در شهرستان اسدآباد انجام شد، تا بتوان تصویری واقعی از وضعیت موجود برای طرحریزی مداخلات مناسب بهداشتی درمانی ترسیم نمود.
مواد و روشها
مطالعه حاضر از نوع توصیفی- مقطعی است که با هدف تعیین اپیدمیولوژی خودکشی و برخی عوامل جمعیت شناختی مرتبط با آن در شهرستان اسدآباد طی سالهای 1400-1396 به صورت سرشماری در سال 1401 انجام گرفت. این پژوهش در کمیته اخلاق دانشکده علوم پزشکی اسدآباد به شماره IR.ASAUMS.REC.1402.003 به ثبت رسیده است. جامعه مورد پژوهش شامل تمامی موارد خودکشی منجر به فوت و اقدام به خودکشی در شهرستان اسدآباد بود که از ابتدای سال 1396 تا اسفند سال 1400 به واحدهای بهداشتی درمانی (اورژانس بیمارستان و پزشکی قانونی) ارجاع شده بودند.
ابزار مورد استفاده در این مطالعه، چک لیست گزارش ماهانه برنامه پیشگیری از خودکشی بود که در اختیار مراکز بهداشتی درمانی قرار گرفته است. این چک لیست دارای دو بخش است: بخش اول اطلاعات جمعیت شناختی افراد شامل جنسیت، سن، وضعیت تأهل، میزان تحصیلات، شغل و محل سکونت میباشد. بخش دوم اطلاعات مربوط به متغیرهای مربوط به خودکشی و اقدام به آن شامل روش خودکشی و نتیجه اقدام به خودکشی است.
جهت حفظ محرمانه بودن اطلاعات، دادهها بدون نام ثبت شدند. برنامه کشوری پیشگیری از خودکشی در واحد بهداشت و درمان معاونت بهداشتی کشور اجرا میشود. این برنامه در حال حاضر توسط پزشکان شاغل در مراکز بهداشتی درمانی، پرسنل بهداشتی و بهورزان در سراسر کشور انجام میشود. برنامه ذکر شده در قالب چک لیست گزارش ماهانه برنامه پیشگیری از خودکشی در اختیار بیمارستانهای کشور اعم از دولتی و خصوصی و پزشکی قانونی برخی از شهرستانها قرار گرفته است. کارشناسان پرستاری، مدارک پزشکی و دیگر پرسنل مستقر در اورژانس بیمارستانها با پرسش از بیمار و همراهان وی، مؤظف به ثبت تمامی موارد اقدام به خودکشی و خودکشیهای منجر به فوت ارجاع شده به بیمارستان هستند. در پایان هر ماه، فردی به عنوان رابط بین بیمارستان و مرکز بهداشت، تمامی اطلاعات مربوط به خودکشی (اقدام و منجر به مرگ) را استخراج و وارد چک لیست مربوطه کرده و به کارشناس مسئول بهداشت روان معاونت بهداشت شهرستان ارسال میکند. کارشناس مسئول بعد از بررسی اطلاعات، دادهها را در نرمافزار ثبت اطلاعات خودکشی وارد کرده و سپس وارد پورتال وزارتخانه شده و ثبت کشوری میشود.
دادهها بعد از جمعآوری و کدگذاری وارد نرمافزار SPSS نسخه 23 شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. دادههای کیفی به صورت تعداد (درصد) در قالب نمودار و جداول آماری گزارش شد. با استفاده از آزمون مجذور کای و آزمون دقیق فیشر، ارتباط بین سال رخداد خودکشی و متغیرهای دموگرافیک مورد بررسی قرار گرفت. میزان خودکشی در هر سال به تفکیک جنسیت، محل زندگی (شهر یا روستا) و گروههای سنی با استفاده از جمعیت کل شهرستان، در هر صد هزار نفر محاسبه شد و روند تغییرات میزان خودکشی طی سالهای 1396 تا 1400 به صورت نمودار مورد بررسی قرار گرفت. جهت محاسبه میزان خودکشی در هر گروه، ابتدا تعداد افراد خودکشی کرده در آن گروه را بر جمعیت آن گروه (در همان سال) تقسیم و سپس عدد حاصل در صد هزار ضرب شده است [21]، سطح معنیداری در آزمونها 05/0 در نظر گرفته شد.
نتایج
در طی سالهای 1396 تا 1400 تعداد 840 نفر در شهرستان اسدآباد اقدام به خودکشی کرده بودند که خودکشی 73 نفر (69/8 درصد) از آنها منجر به فوت شده است. توزیع فراوانی افرادی که طی سالهای 1396 تا 1400 در شهرستان اسدآباد اقدام به خودکشی کردهاند برحسب نتیجه خودکشی، وضعیت تأهل، سطح تحصیلات، شغل و روش خودکشی در جدول 1 گزارش شده است. همچنین با استفاده از آزمونهای مجذور کای و دقیق فیشر، ارتباط بین سال رخداد خودکشی با هر کدام از متغیرهای دموگرافیک مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به معنیدار شدن آزمونهای آماری، میتوان گفت توزیع فراوانی موارد خودکشی در سالهای مختلف 1396 تا 1400، در سطوح مختلف متغیرهای دموگرافیک به طور معناداری متفاوت است (05/0P<).
جدول 1- توزیع فراوانی اقدام به خودکشی در شهرستان اسدآباد طی سالهای 1396 تا 1400 برحسب متغیرهای دموگرافیک
مقدار P |
مجموع |
1400 |
1399 |
1398 |
1397 |
1396 |
سطوح
متغیر |
متغیر |
(درصد) تعداد |
(درصد) تعداد |
(درصد) تعداد |
(درصد) تعداد |
(درصد) تعداد |
(درصد) تعداد |
*002/0 |
(31/91) 767 |
(11/96) 272 |
(90/85) 134 |
(97/87) 117 |
(99/88) 97 |
(45/92) 147 |
زنده |
نتیجه خودکشی |
(69/8) 73 |
(89/3) 11 |
(10/14) 22 |
(03/12) 16 |
(01/11) 12 |
(55/7) 12 |
فوت |
**004/0 |
(12/50) 421 |
(82/49) 141 |
(72/48) 76 |
(61/43) 58 |
(05/55) 60 |
(09/54) 86 |
مجرد |
وضعیت تأهل |
(57/48) 408 |
(18/50) 142 |
(00/50) 78 |
(13/51) 68 |
(12/43) 47 |
(91/45) 73 |
متأهل |
(60/0) 5 |
0 |
0 |
(26/2) 3 |
(83/1) 2 |
0 |
بیوه |
(71/0) 6 |
0 |
(28/1) 2 |
(01/3) 4 |
0 |
|
مطلقه |
**001/0> |
(07/6) 51 |
(89/3) 11 |
(05/7) 11 |
(26/5) 7 |
(84/12) 14 |
(00/5) 8 |
بیسواد |
سطح تحصیلات |
(93/83) 705 |
(76/95) 271 |
(77/80) 126 |
(41/65) 87 |
(98/77) 85 |
(53/85) 136 |
ابتدایی
تا دیپلم |
(21/3) 27 |
(35/0) 1 |
(21/3) 5 |
(02/9) 12 |
(42/6) 7 |
(26/1) 2 |
دانشگاهی |
(79/6) 57 |
0 |
(97/8) 14 |
(30/20) 27 |
(75/2) 3 |
(18/8) 13 |
نامشخص |
**001/0> |
(98/22) 193 |
(08/19) 54 |
(41/31) 49 |
(31/23) 31 |
(85/23) 26 |
(75/20) 33 |
شاغل |
شغل |
(95/15) 134 |
(37/18) 52 |
(62/9) 15 |
(53/10) 14 |
(94/22) 25 |
(61/17) 28 |
بیکار |
(50/17) 147 |
(73/18) 53 |
(95/17) 28 |
(53/13) 18 |
(76/13) 15 |
(75/20) 33 |
دانشآموز |
(10/3) 26 |
0 |
(49/4) 7 |
(52/7) 10 |
(75/2) 3 |
(77/3) 6 |
دانشجو |
(48/35) 298 |
(81/37) 107 |
(97/33) 53 |
(08/33) 44 |
(70/36) 40 |
(96/33) 54 |
خانهدار |
(02/2) 17 |
(01/6) 17 |
0 |
0 |
0 |
0 |
سایر |
(98/2) 25 |
0 |
(56/2) 4 |
(03/12) 16 |
0 |
(14/3) 5 |
نامشخص |
*001/0> |
(62/72) 610 |
(69/82) 234 |
(80/55) 87 |
(15/60) 80 |
(90/67) 74 |
(91/84) 135 |
مصرف دارو |
روش خودکشی |
(40/9) 79 |
(13/8) 23 |
(30/10) 16 |
(53/10) 14 |
(60/15) 17 |
(66/5) 9 |
مسمومیت با سم |
(12/10) 85 |
(24/4) 12 |
(00/16) 25 |
(55/19) 26 |
(00/11) 12 |
(29/6) 10 |
حلقآویز |
(86/7) 66 |
(95/4) 14 |
(90/17) 28 |
(77/9) 13 |
(50/5) 6 |
(14/3) 5 |
سایر |
* آزمون مجذور کای، **آزمون دقیق فیشر، 05/0P< اختلاف معنیدار
بر اساس یافتههای مطالعه، در هر دو گروه زن و مرد روند میزان اقدام به خودکشی در شهرستان اسدآباد از سال 1396 تا 1400 صعودی بوده است و با توجه به نتیجه آزمون مجذور کای، توزیع فراوانی موارد خودکشی طی این سالها، در دو گروه زن و مرد دارای اختلاف معنیدار بوده است (017/0=P). همچنین، در تمام سالهای 1400-1396 (به جزء سال 1397)، میزان اقدام به خودکشی در زنان بیشتر از مردان بوده است. در جدول 2 توزیع فراوانی، درصد و میزان خودکشی برای تمام افرادی که طی سالهای 1396 تا 1400 در شهرستان اسدآباد اقدام به خودکشی کردهاند و همچنین جمعیت شهرستان برحسب جنسیت گزارش شده است (جدول 2، نمودار 1).
جدول 2- توزیع فراوانی و میزان اقدام به خودکشی در شهرستان اسدآباد طی سالهای 1396 تا 1400 برحسب جنسیت
1400 |
1399 |
1398 |
1397 |
1396 |
جنسیت |
|
(07/60) 170 |
(28/51) 80 |
(91/63) 85 |
(87/45) 50 |
(20/52) 83 |
زن |
(درصد) تعداد |
(93/39) 113 |
(72/48) 76 |
(09/36) 48 |
(13/54) 59 |
(80/47) 76 |
مرد |
(100) 283 |
(100) 156 |
(100) 133 |
(100) 109 |
(100) 159 |
مجموع |
49792 |
49339 |
49100 |
48940 |
49962 |
زن |
جمعیت شهرستان |
51706 |
51260 |
51216 |
50931 |
52027 |
مرد |
101498 |
100599 |
100316 |
99871 |
101989 |
مجموع |
42/341 |
14/162 |
12/173 |
17/102 |
13/166 |
زن |
میزان خودکشی |
54/218 |
26/148 |
72/93 |
84/115 |
08/146 |
مرد |
82/278 |
07/155 |
58/132 |
14/109 |
90/155 |
مجموع |