Ashraf Ganjavi A, Vazirinejad R, Ahmadinia H, Souresrafil A, Rezaeian M. Correlation between Suicide Rate and Murder, Peace, Life Expectancy, Human Development, and Gender Inequality Indices in 2016 and Its Comparison with 2019 in Different Countries: An Ecological Study. JRUMS 2023; 22 (1) :79-102
URL:
http://journal.rums.ac.ir/article-1-6857-fa.html
اشرف گنجوی انیس، وزیری نژاد رضا، احمدی نیا حسن، صوراسرافیل اقدس، رضائیان محسن. همبستگی بین میزان خودکشی با شاخصهای آدمکشی، صلح، امید به زندگی، توسعه انسانی و نابرابری جنسیتی در سال 2016 و مقایسه آن با سال 2019 در کشورهای مختلف: یک مطالعه اکولوژیک. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. 1402; 22 (1) :79-102
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-6857-fa.html
دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
متن کامل [PDF 1174 kb]
(325 دریافت)
|
چکیده (HTML) (496 مشاهده)
متن کامل: (430 مشاهده)
مقاله پژوهشی
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 22، اردیبهشت 1402، 102-79
همبستگی بین میزان خودکشی با شاخصهای آدمکشی، صلح، امید به زندگی، توسعه انسانی و نابرابری جنسیتی در سال 2016 و مقایسه آن با سال 2019 در کشورهای مختلف: یک مطالعه اکولوژیک
انیس اشرف گنجوی، رضا وزیرینژاد، حسن احمدینیا، اقدس صوراسرافیل، محسن رضائیان
دریافت مقاله: 01/11/1401 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 15/12/1401 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 06/01/1402 پذیرش مقاله: 09/01/1402
چکیده
زمینه و هدف: خودکشی با مفهوم پایان دادن به زندگی بشر یکی از بالاترین علتهای مرگ در جهان محسوب میشود. هدف از انجام مطالعه حاضر تعیین همبستگی میزان خودکشی با شاخصهای آدمکشی، صلح، امید به زندگی، توسعه انسانی و نابرابری جنسیتی و مقایسه این شاخصها در سال 2016 و 2019 در کشورهای مختلف جهان بود.
مواد و روشها: در این مطالعه اکولوژیک، اطلاعات متغیرهای مطالعه از گزارشها و وب سایتهای معتبر جهانی برای 144 کشور جهان استخراج شد. همبستگی میان متغیرهای مطالعه با آزمون Spearman بررسی شد. سپس از رگرسیون خطی برای بررسی ارتباط هر شاخص با میزان خودکشی استفاده شد. همچنین، میانگین و میانه متغیرها در سال 2016 و 2019 با استفاده آزمون t زوجی و آزمون Wilcoxon مقایسه شد.
یافتهها: در کشورهای مورد مطالعه، میانه میزان خودکشی در سال 2019 (15/7) نسبت به سال 2016 (25/7) در هر 100,000 نفر کاهش داشت. نتایج آزمون همبستگی نشان داد که ارتباط خودکشی با نابرابری جنسیتی مستقیم بود (406/0=r، 001/0P<). همچنین، همبستگی میزان خودکشی با شاخص آدمکشی (260/0-=r، 05/0>P) و صلح (371/0-=r، 001/0P<) در این مطالعه معکوس بود. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد متغیرهای مستقل نابرابری جنسیتی، آدمکشی، صلح و امید به زندگی احتمالاً میتوانند پیشبینی کننده تغییرات شاخص خودکشی در کشورهای مورد مطالعه باشند.
نتیجهگیری: بر اساس نتایج مطالعه حاضر، خودکشی با شاخصهای نابرابری جنسیتی، آدمکشی، صلح و امید به زندگی ارتباط دارد. به نظر میرسد کاهش نابرابریهای اجتماعی میتواند به پیشگیری از خودکشی در سطح جهان بیانجامد.
واژههای کلیدی: خودکشی، آدم کشی، شاخص صلح، امید به زندگی، توسعه انسانی، نابرابری جنسیتی
مقدمه
خودکشی (Suicide) را میتوان به عنوان اقدام آگاهانه در آزار به خود که به مرگ منتهی میگردد، تعریف نمود [1]. خودکشی یک معضل جهان شمول است زیرا بر اساس آمار و اطلاعات منتشر شده توسط سازمان بهداشت جهانی نزدیک به 800,000 نفر سالانه در سراسر دنیا به این دلیل جان خود را از دست میدهند [3-2]. طبق یک گزارش سازمان بهداشت جهانی در سال 2022، میزان خودکشی در سطح جهان بین 4/0 تا 2/44 در هر 100,000 نفر متغیر است [5-4].
اقدام به خودکشی در یک فرد تنها از یک عامل نشأت نمیگیرد، بلکه شبکهای از عوامل به هم پیوسته منجر به رسیدن فرد به مرحلهای میشود که به زندگی خود خاتمه دهد. شناخت این زمینهها مهمترین راه برای کاهش میزان خودکشی است[7-6]. بررسیهای متعددی در این زمینه انجام شده که نشان داده است، عواملی مانند خشونت، جنگ، قتل و عوامل اقتصادی، عدم بهرهمندی از رفاه مطلوب، تبعیض میتواند از جمله موارد تأثیرگذار بر این رفتار باشند [10-8].
مطالعات متعددی در گذشته، عوامل اقتصادی-اجتماعی مرتبط با خودکشی در جوامع مختلف را مورد بررسی قرار دادهاند [12-11]. یکی از شاخص های اقتصادی-اجتماعی بررسی شده شاخص توسعه انسانی (Human development index) است. شاخص توسعه انسانی یک معیار کلی از وضعیت توسعه انسانی است که دستاورد کشورها را در سه بعد اساسی توسعه شامل بهداشت و سلامت، آموزش و سطح استاندارد زندگی نشان میدهد [13]. یافتههای یک مطالعه در 91 کشور در سطح جهان نشان میدهد که شاخص پایین توسعه انسانی با افزایش خطر رفتارهای خودکشی مرتبط است [14].
از جمله شاخصهای اجتماعی مورد بررسی مرتبط با خودکشی در مطالعات گذشته، شاخص نابرابری جنسیتی، شاخص صلح و آدمکشی و امید به زندگی بوده است [16-14]. شاخص نابرابری جنسیتی (Gender inequality index) یک شاخص مقایسهای میان دو جنس در چهار بعد سیاسی، اقتصادی، آموزش و بهداشت است که برای اولین بار در سال 2006 توسط انجمن جهانی اقتصاد معرفی شده است [18-17]. نتایج یک مطالعه نشان میدهد که در کشورهایی که برابری عادلانه از منابع اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و بهره مندی از شرایط آموزشی برای هر دوجنس فراهم هست، میزان خودکشی کمتر وجود دارد [15]. شاخص آدمکشی (Homicide) در اصطلاح به عنوان یک رفتار جنایی، به نوعی انگیزه آدمکشی ارادی و عمدی اشاره دارد که سبب میشود یک انسان منطقی شخص دیگری را به قتل برساند [19]. نتایج یک مطالعه پیرامون رابطه آدمکشی و خودکشی نشان میدهد در جوامعی که قتل به میزان بیشتری رواج دارد، خودکشی نیز از میزان بالاتری برخوردار است [20].
یکی از شاخصهای جهانی که همواره در رابطه با صلح ارائه میشود، شاخص صلح جهانی (Global peace index) است که این شاخص به زمینههای متفاوتی مثل سطح امنیت اجتماعی، میزان درگیریهای داخلی و بینالمللی و درجه نظامیسازی توجه دارد. صلح را میتوان به معنای حذف خشونت، جرم و سایر فعالیتهای مخاطرهآمیز در جامعه در نظر گرفت. از طرف دیگر، صلح را میتوان مجموعه اقدامات مؤثر برای ایجاد و گسترش امنیت و آرامش در جامعه دانست [21]. مطالعات انجام شده پیرامون این شاخص نشان میدهد که در سطوح بالاتری از صلح میزان خودکشی کمتر و کیفیت زندگی بالاتر قابل ملاحظه است [23-22].
با این وجود هنوز عدم قطعیت در مورد اثر نهایی متغیرهای اقتصادی–اجتماعی ذکر شده بر خودکشی وجود دارد. برخی مطالعهها، فرضیه اصلی در مورد عوارض نامطلوب عوامل اقتصادی-اجتماعی را بر خودکشی تأیید کردهاند، در حالی که مطالعات دیگری هیچ گونه همبستگی را نیافتهاند و حتی نتایج برخی مطالعهها اثرات مطلوب عوامل اقتصادی-اجتماعی بر خودکشی را نشان داده است [25-24 ،16].
در همین راستا این مطالعه اکولوژیک با هدف تعیین همبستگی میزانهای مرگ و میر در اثر خودکشی با وضعیت آدمکشی، شاخص صلح، امید به زندگی و نابرابری جنسیتی را در دو سال 2016 و 2019 در 144 کشور انجام شده است.
مواد و روشها
پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی از نوع اکولوژیک است که با شماره کد اخلاق IR.RUMS.REC.1400.064 در دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان به ثبت رسیده است. جمعیت مورد هدف این تحقیق 144 کشور منتخب از سراسر جهان در سال 2016 و 2019 بود. برای گزارش چگونگی پراکندگی شاخصهای مورد بررسی در سطح دنیا سعی شد از تقسیم بندی سازمان بهداشت جهانی در مورد کشورها استفاده شود (کشورهای مناطق آمریکا، آفریقا، آسیای جنوب شرقی، اروپا، مدیترانه شرقی و غرب اقیانوس آرام). این تقسیمبندی به درک بهتر این موضوع که در هر منطقه کدام شاخص افزایش یا کاهش داشته است کمک میکند. متغیرهای مورد مطالعه شامل میزان خودکشی در مناطق مختلف جهان به عنوان متغیر وابسته و شاخصهای آدمکشی، صلح، امید به زندگی، توسعه انسانی و نابرابری جنسیتی به عنوان متغیرهای مستقل بودند. شاخص میزان خودکشی از تقسیم تعداد مرگ در اثر خودکشی بر تعداد کل موارد مرگ در یک بازه زمانی مشخص و شاخص میزان آدمکشی از تقسیم تعداد مرگ در اثر قتل بر تعداد کل موارد مرگ محاسبه شد. اطلاعات این دو شاخص از وب سایت سازمان بهداشت جهانی استخراج شد.
شاخص صلح جهانی وضعیت صلح را در داخل و بین کشورها بر اساس 24 شاخص کمی و کیفی در سه حوزه اندازهگیری می کند: 6 شاخص مرتبط با تعارض مستمر مانند تعداد درگیری های انجام شده و تعداد کشته شدگان از درگیری سازمان یافته داخلی و بین المللی، 10 شاخص مرتبط به ایمنی و امنیت اجتماعی مانند تعداد افراد آواره، احتمال اقدامات تروریستی، تعداد قتل، تعداد جمعیت زندانی و 7 شاخص مربوط به اقدامات نظامی سازی مانند هزینه های نظامی، تعداد پرسنل خدمات مسلح، سهولت دسترسی به سلاح های سبک را شامل می شود. از این معیارها دو شاخص وزنی مربوط به صلح داخلی و خارجی محاسبه می شود. در شاخص کل، حدود 60 درصد از اقدامات مربوط به صلح داخلی و 40 درصد مربوط به صلح خارجی یا عدم درگیریهای خارجی است. 24 شاخص در مقایس 1-5 طبقه بندی می شود. هر چه امتیاز شاخص صلح جهانی به 1 نزدیکتر باشد کشور صلح آمیزتر است و امتیاز نزدیک به 5 نشان دهنده صلح نسبتاً کمتر است [26]. میزان شاخصهای صلح جهانی از وب سایت موسسه اقتصاد صلح (https://www.economicsandpeace.org/) برای سال 2016 و 2019 استخراج شد.
در محاسبه شاخص توسعه انسانی در بعد بهداشت و سلامت، از شاخص امید به زندگی، در بعد آموزش، متوسط طول دورهای که صرف آموزش میشود و در بعد درآمد از شاخص درآمد ناخالص ملی سرانه (Per capita Gross National Income) بر اساس شاخص برابری قدرت خرید به دلار آمریکا استفاده میگردد.
شاخص توسعه انسانی طبق فرمول زیر از ریشه سوم سه شاخص جزئی محاسبه می شود :
انسانی توسعه شاخص=[سلامت پایه شاخص+آموزش پایه شاخص+logسرانه ملی ناخالص درآمد]1/3