جلد 22، شماره 3 - ( 3-1402 )
جلد 22 شماره 3 صفحات 300-293 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.HUMS.REC.1400.382
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Yazdani Damavandi S, Esmaeilzadeh Z, Davari Dolatabadi N. Survey of Compliance with Ethical Considerations in Laboratory Animal Research Projects in Hormozgan University of Medical Sciences during 2018-2021: A Short Report. JRUMS 2023; 22 (3) :293-300
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-6875-fa.html
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-6875-fa.html
یزدانی دماوندی صابر، اسماعیل زاده زینب، داوری دولت آبادی نسرین. بررسی رعایت ملاحظات اخلاقی در طرحهای تحقیقاتی حیوانات آزمایشگاهی در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان طی سالهای 1397-1400:
یک گزارش کوتاه. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. 1402; 22 (3) :293-300
دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان
متن کامل [PDF 253 kb]
(573 دریافت)
| چکیده (HTML) (1259 مشاهده)
مقدمه
استفاده از معیارها و چارچوبهای اخلاقی در تمامی پژوهش‌ها خصوصاً کار با حیوانات آزمایشگاهی بسیار حائز اهمیت و توجه بوده، زیرا امروزه در سراسر دنیا انسان‌ها از حیوانات در حوزههای مختلف و زمینههای مطالعاتی گوناگونی در مراکز پژوهشی و درمانی استفاده میکنند [2-1] که مهم‌ترین آنها شامل بررسی عوارض جانبی داروها [3]، کمک به ارزیابی و تشخیص بیماریها [4] و تهیه و تولید واکسنها [5] میباشد. امروزه تخمین زده میشود که بر روی 200 تا 250 میلیون جانور در آزمایشگاه‌های سراسر جهان برای اهداف گوناگون علمی و پژوهشی آزمایش‌های مختلفی انجام میشود [6]. یکی از مشکلات این پژوهش‌ها در شیوه برخورد و نگهداری این حیوانات است، زیرا پژوهشگرانی که با این حیوانات کار میکنند باید درک درستی از حیوان و رفتار و عملکرد آنها داشته باشند تا بتوانند با رعایت ملاحظات اخلاقی به خوبی و با کمترین آزار و اذیتی از حیوانات استفاده کنند [2].
در کشورهای مختلف آزمایش بر روی حیوانات به شدت توسط قوانین خاصی کنترل شده و بر اساس موازین اخلاقی میباشد، به طوری که فشار و استرس کمتری بر حیوان تحمیل شود. چنانچه جنبشهای حقوق حیوانات نقش مهمی در این زمینه داشته و به سمت ایجاد یک رابطه متعادل بین انسان و سایر گونههای حیوانی پیش می‌روند [1]. در ایران، قوانین و چارچوبهایی بر اساس مفاهیم قرآن در رابطه با رعایت اخلاقیات و مهربانی با حیوانات وجود دارد که خود حاکی از اهمیت این موضوع میباشد [7].
مطالعات نشان میدهد حدود 40 درصد از نیروهای نگه‌دارنده حیوانات، با اهمیت پژوهش و نقش خود در حفظ سلامت حیوان و صحت نتایج مطالعه آن آگاهی داشتند. 60 درصد آنان با علائم بیماری حیوانات، مشخصات بارداری، میزان نور و تاریکی محل نگهداری حیوان آشنا بودند، اما بینش و عملکرد آنها در حد مناسبی نبود [8]. همچنین، در مطالعهای که توسط Díaz و همکاران صورت گرفت، مشخص شد که باید از روشهای جایگزین در کار با حیوانات آزمایشگاهی استفاده کرده و فرهنگ نگهداری از حیوانات بهبود یابد [9].
رعایت موازین اخلاقی در کار با حیوانات برای آسایش حیوان و افزایش کارآیی نتایج به دست آمده بسیار مهم و ضروری است و در عین حال هر محققی باید تلاش کند تا با حیوانات به روشی اخلاقی و مسئولانه رفتار کند [2-1]. لذا با توجه به اهمیت این موضوع، در این مقاله میزان رعایت ملاحظات اخلاقی در پروپوزالهای طرحهای تحقیقاتی حیوانات آزمایشگاهی بررسی شده و راهکارهای لازم جهت ارتقاء و آگاهی افراد در برخورد و رفتار با حیوانات آزمایشگاهی ارائه شده است.
مواد و روشها
این مطالعه از نوع توصیفی-مقطعی است که در سال 1400 بر روی طرحهای تحقیقاتی مربوط به حیوانات آزمایشگاهی در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان انجام شد. روش نمونهگیری در این مطالعه به صورت سرشماری بوده که در آن تعداد 40 پروپوزال تحقیقاتی مربوط به حیوانات آزمایشگاهی از ابتدای سال 1397 تا پایان سال 1400 مورد ارزیابی قرار گرفت. پژوهش حاضر توسط کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان مورد تأیید قرار گرفت (IR.HUMS.REC.1400.382).
مسائل اخلاقی اعم از رفاه حیوانات، ملاحظات ایمنی-زیستی حیوانات، ملاحظات سلامتی و ایمنی افراد و حیوانات، اقدامات غیرجراحی یا غیرتهاجمی، بیهوشی و بیدردی، اقدامات جراحی و تهاجمی، نمونههای مورد نیاز برای پژوهش، شرایط نگهداری حیوانات و پایان کار با حیوانات در این پروپوزالها و رعایت آنها از سوی پژوهشگران مورد بررسی قرار گرفت. به منظور رعایت ملاحظات اخلاقی، اطلاعات مربوط به پژوهشگران حاضر در پروپوزالها به صورت محرمانه نگهداشته شد. همچنین ابزار گردآوری داده‌ها در این پژوهش، فرم نظارت بر استفاده از حیوانات آزمایشگاهی در طرحهای مصوب کمیته اخلاق [10] بود که پس از مطالعه طرحهای تحقیقاتی تکمیل گردید.
نتایج در قالب جدول توزیع فراوانی شامل فراوانی و درصد فراوانی رعایت مسائل اخلاقی در پروپوزالهای تحقیقاتی برحسب حیطههای پرسشنامه ارائه شده است.
نتایج
نتایج به دست آمده نشان داد تعداد 17 پروپوزال (42 درصد) در سال 1397، 8 پروپوزال (20 درصد) در سال 1398، 14 پروپوزال (35 درصد) در سال 1399 و 1 پروپوزال (2.5 درصد) در سال 1400 به ثبت رسیده است. همچنین، تعداد و درصد فراوانی رعایت ملاحظات اخلاقی در طرحهای تحقیقاتی به تفکیک حیطههای پرسشنامه شامل رفاه حیوانات، ملاحظات ایمنی-زیستی حیوانات، ملاحظات سلامتی و ایمنی افراد و حیوانات، اقدامات غیرجراحی یا غیرتهاجمی، بیهوشی و بیدردی، اقدامات جراحی و تهاجمی، نمونههای مورد نیاز برای پژوهش، شرایط نگهداری حیوانات و پایان کار با حیوانات برحسب سالهای مورد مطالعه در جدول 1 آورده شده است.
بر اساس یافتهها در 38 پروپوزال (95 درصد)، به رفاه حیوانات اشاره شده بود. علاوه بر این، در 39 پروپوزال (5/97 درصد) به ملاحظات مربوط به ایمنی حیوانات و سلامتی حیوانات، اقدامات غیرجراحی و غیرتهاجمی، اقدامات بیهوشی و بیدردی، اقدامات جراحی و تهاجمی رعایت شده بود. همچنین، انتخاب نمونههای مورد نیاز در 38 پروپوزال (95 درصد)، شرایط نگهداری حیوانات در 32 پروپوزال (80 درصد) و پایان کار با حیوانات در 32 پروپوزال (80 درصد)، مطابق با اصول مندرج در پرسشنامه بوده و به درستی رعایت شده بود (جدول 1).
جدول 1- فراوانی رعایت ملاحظات اخلاقی در طرحهای تحقیقاتی به تفکیک حیطههای پرسشنامه در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان طی سالهای 1397-1400
References
Survey of Compliance with Ethical Considerations in Laboratory Animal Research Projects in Hormozgan University of Medical Sciences during 2018-2021: A Short Report
Saber Yazdani Damavandi[4], Zeinab Esmaeilzade[5], Nasrin Davari Dolatabadi[6]
Received: 05/02/23 Sent for Revision: 21/02/23 Received Revised Manuscript: 18/04/23 Accepted: 19/04/23
Background and Objectives: The use of criteria and ethical frameworks is critical in all research projects. Therefore, the purpose of this study was to determine the ethical considerations in laboratory animal research projects.
Materials and Methods: In this descriptive cross-sectional study, 40 research proposals related to laboratory animals in Hormozgan University of Medical Sciences were collected during the years 2018-2021 and then, their compliance with ethical considerations was examined using the monitoring form of laboratory animals. The results were reported as numbers and percentages.
Results: The results indicated that animal welfare was considered in 38 proposals (95%). In addition, animal safety and health considerations, non-surgical and non-invasive interventions, anesthesia and analgesia measures, and surgical and invasive interventions were mentioned in 39 proposals (97.5%).
Conclusion: It seems that more attention to ethical principles is needed in working with animals in research projects.
Key words: Laboratory animals, Animal model, Ethics, Animal welfare
Funding: This study was funded by Hormozgan Faculty of Para-medicine.
Conflict of interest: None declared.
Ethical approval: The Ethics Committee of Hormozgan University of Medical Sciences approved the study (IR.HUMS.REC.1400.382).
How to cite this article: Yazdani Damavandi Saber, Esmaeilzade Zeinab, Davari Dolatabadi Nasrin. Survey of Compliance with Ethical Considerations in Laboratory Animal Research Projects in Hormozgan University of Medical Sciences During 2018-2021: A Short Report. J Rafsanjan Univ Med Sci 2023; 22 (3): 293-300. [Farsi]
تلفن: 42352257-011، دورنگار: 42352257-011، پست الکترونیکی: yazdani.saberhit1@gmail.com
(Carresponding Authore) Tel: (011) 42352257, Fax (011) 42352257, E-mail: yazdani.saberhit1@gmail.com
متن کامل: (785 مشاهده)
مقاله پژوهشی
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 22، خرداد 1402، 300-293
بررسی رعایت ملاحظات اخلاقی در طرحهای تحقیقاتی حیوانات آزمایشگاهی در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان طی سالهای 1397-1400:
یک گزارش کوتاه
صابر یزدانی دماوندی[1]، زینب اسماعیل‌زاده[2] نسرین داوری دولت آبادی[3]
دریافت مقاله: 16/11/1401 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 02/12/1401 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 29/01/1402 پذیرش مقاله: 30/01/1402
چکیده
زمینه و هدف: استفاده از معیارها و چارچوبهای اخلاقی در تمامی پژوهش‌ها از اهمیت فراوانی برخوردار است. لذا هدف این مطالعه تعیین میزان رعایت ملاحظات اخلاقی در طرحهای تحقیقاتی حیوانات آزمایشگاهی بود.
مواد و روشها: در این مطالعه توصیفی-مقطعی، تعداد 40 پروپوزال تحقیقاتی مربوط به حیوانات آزمایشگاهی بین سالهای 1397-1400 دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان جمعآوری و با استفاده از فرم نظارت بر حیوانات آزمایشگاهی، رعایت ملاحظات اخلاقی در آنها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به صورت تعداد و درصد گزارش شده است.
یافتهها: در 38 پروپوزال (95 درصد)، رفاه حیوانات در نظر گرفته شده بود. علاوه بر این، ملاحظات مربوط به ایمنی حیوانات و سلامتی حیوانات، اقدامات غیرجراحی و غیرتهاجمی، اقدامات بیهوشی و بیدردی، اقدامات جراحی و تهاجمی در 39 پروپوزال (5/97 درصد) رعایت شده بود.
نتیجه‌گیری: به نظر می‌رسد، در طرحهای تحقیقاتی اصول اخلاقی کار با حیوان نیازمند توجه بیشتری است.
واژه‌های کلیدی: حیوانات آزمایشگاهی، مدل حیوانی، اخلاق، رفاه حیوانات
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 22، خرداد 1402، 300-293
بررسی رعایت ملاحظات اخلاقی در طرحهای تحقیقاتی حیوانات آزمایشگاهی در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان طی سالهای 1397-1400:
یک گزارش کوتاه
صابر یزدانی دماوندی[1]، زینب اسماعیل‌زاده[2] نسرین داوری دولت آبادی[3]
دریافت مقاله: 16/11/1401 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 02/12/1401 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 29/01/1402 پذیرش مقاله: 30/01/1402
چکیده
زمینه و هدف: استفاده از معیارها و چارچوبهای اخلاقی در تمامی پژوهش‌ها از اهمیت فراوانی برخوردار است. لذا هدف این مطالعه تعیین میزان رعایت ملاحظات اخلاقی در طرحهای تحقیقاتی حیوانات آزمایشگاهی بود.
مواد و روشها: در این مطالعه توصیفی-مقطعی، تعداد 40 پروپوزال تحقیقاتی مربوط به حیوانات آزمایشگاهی بین سالهای 1397-1400 دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان جمعآوری و با استفاده از فرم نظارت بر حیوانات آزمایشگاهی، رعایت ملاحظات اخلاقی در آنها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به صورت تعداد و درصد گزارش شده است.
یافتهها: در 38 پروپوزال (95 درصد)، رفاه حیوانات در نظر گرفته شده بود. علاوه بر این، ملاحظات مربوط به ایمنی حیوانات و سلامتی حیوانات، اقدامات غیرجراحی و غیرتهاجمی، اقدامات بیهوشی و بیدردی، اقدامات جراحی و تهاجمی در 39 پروپوزال (5/97 درصد) رعایت شده بود.
نتیجه‌گیری: به نظر می‌رسد، در طرحهای تحقیقاتی اصول اخلاقی کار با حیوان نیازمند توجه بیشتری است.
واژه‌های کلیدی: حیوانات آزمایشگاهی، مدل حیوانی، اخلاق، رفاه حیوانات
مقدمه
استفاده از معیارها و چارچوبهای اخلاقی در تمامی پژوهش‌ها خصوصاً کار با حیوانات آزمایشگاهی بسیار حائز اهمیت و توجه بوده، زیرا امروزه در سراسر دنیا انسان‌ها از حیوانات در حوزههای مختلف و زمینههای مطالعاتی گوناگونی در مراکز پژوهشی و درمانی استفاده میکنند [2-1] که مهم‌ترین آنها شامل بررسی عوارض جانبی داروها [3]، کمک به ارزیابی و تشخیص بیماریها [4] و تهیه و تولید واکسنها [5] میباشد. امروزه تخمین زده میشود که بر روی 200 تا 250 میلیون جانور در آزمایشگاه‌های سراسر جهان برای اهداف گوناگون علمی و پژوهشی آزمایش‌های مختلفی انجام میشود [6]. یکی از مشکلات این پژوهش‌ها در شیوه برخورد و نگهداری این حیوانات است، زیرا پژوهشگرانی که با این حیوانات کار میکنند باید درک درستی از حیوان و رفتار و عملکرد آنها داشته باشند تا بتوانند با رعایت ملاحظات اخلاقی به خوبی و با کمترین آزار و اذیتی از حیوانات استفاده کنند [2].
در کشورهای مختلف آزمایش بر روی حیوانات به شدت توسط قوانین خاصی کنترل شده و بر اساس موازین اخلاقی میباشد، به طوری که فشار و استرس کمتری بر حیوان تحمیل شود. چنانچه جنبشهای حقوق حیوانات نقش مهمی در این زمینه داشته و به سمت ایجاد یک رابطه متعادل بین انسان و سایر گونههای حیوانی پیش می‌روند [1]. در ایران، قوانین و چارچوبهایی بر اساس مفاهیم قرآن در رابطه با رعایت اخلاقیات و مهربانی با حیوانات وجود دارد که خود حاکی از اهمیت این موضوع میباشد [7].
مطالعات نشان میدهد حدود 40 درصد از نیروهای نگه‌دارنده حیوانات، با اهمیت پژوهش و نقش خود در حفظ سلامت حیوان و صحت نتایج مطالعه آن آگاهی داشتند. 60 درصد آنان با علائم بیماری حیوانات، مشخصات بارداری، میزان نور و تاریکی محل نگهداری حیوان آشنا بودند، اما بینش و عملکرد آنها در حد مناسبی نبود [8]. همچنین، در مطالعهای که توسط Díaz و همکاران صورت گرفت، مشخص شد که باید از روشهای جایگزین در کار با حیوانات آزمایشگاهی استفاده کرده و فرهنگ نگهداری از حیوانات بهبود یابد [9].
رعایت موازین اخلاقی در کار با حیوانات برای آسایش حیوان و افزایش کارآیی نتایج به دست آمده بسیار مهم و ضروری است و در عین حال هر محققی باید تلاش کند تا با حیوانات به روشی اخلاقی و مسئولانه رفتار کند [2-1]. لذا با توجه به اهمیت این موضوع، در این مقاله میزان رعایت ملاحظات اخلاقی در پروپوزالهای طرحهای تحقیقاتی حیوانات آزمایشگاهی بررسی شده و راهکارهای لازم جهت ارتقاء و آگاهی افراد در برخورد و رفتار با حیوانات آزمایشگاهی ارائه شده است.
مواد و روشها
این مطالعه از نوع توصیفی-مقطعی است که در سال 1400 بر روی طرحهای تحقیقاتی مربوط به حیوانات آزمایشگاهی در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان انجام شد. روش نمونهگیری در این مطالعه به صورت سرشماری بوده که در آن تعداد 40 پروپوزال تحقیقاتی مربوط به حیوانات آزمایشگاهی از ابتدای سال 1397 تا پایان سال 1400 مورد ارزیابی قرار گرفت. پژوهش حاضر توسط کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان مورد تأیید قرار گرفت (IR.HUMS.REC.1400.382).
مسائل اخلاقی اعم از رفاه حیوانات، ملاحظات ایمنی-زیستی حیوانات، ملاحظات سلامتی و ایمنی افراد و حیوانات، اقدامات غیرجراحی یا غیرتهاجمی، بیهوشی و بیدردی، اقدامات جراحی و تهاجمی، نمونههای مورد نیاز برای پژوهش، شرایط نگهداری حیوانات و پایان کار با حیوانات در این پروپوزالها و رعایت آنها از سوی پژوهشگران مورد بررسی قرار گرفت. به منظور رعایت ملاحظات اخلاقی، اطلاعات مربوط به پژوهشگران حاضر در پروپوزالها به صورت محرمانه نگهداشته شد. همچنین ابزار گردآوری داده‌ها در این پژوهش، فرم نظارت بر استفاده از حیوانات آزمایشگاهی در طرحهای مصوب کمیته اخلاق [10] بود که پس از مطالعه طرحهای تحقیقاتی تکمیل گردید.
نتایج در قالب جدول توزیع فراوانی شامل فراوانی و درصد فراوانی رعایت مسائل اخلاقی در پروپوزالهای تحقیقاتی برحسب حیطههای پرسشنامه ارائه شده است.
نتایج
نتایج به دست آمده نشان داد تعداد 17 پروپوزال (42 درصد) در سال 1397، 8 پروپوزال (20 درصد) در سال 1398، 14 پروپوزال (35 درصد) در سال 1399 و 1 پروپوزال (2.5 درصد) در سال 1400 به ثبت رسیده است. همچنین، تعداد و درصد فراوانی رعایت ملاحظات اخلاقی در طرحهای تحقیقاتی به تفکیک حیطههای پرسشنامه شامل رفاه حیوانات، ملاحظات ایمنی-زیستی حیوانات، ملاحظات سلامتی و ایمنی افراد و حیوانات، اقدامات غیرجراحی یا غیرتهاجمی، بیهوشی و بیدردی، اقدامات جراحی و تهاجمی، نمونههای مورد نیاز برای پژوهش، شرایط نگهداری حیوانات و پایان کار با حیوانات برحسب سالهای مورد مطالعه در جدول 1 آورده شده است.
بر اساس یافتهها در 38 پروپوزال (95 درصد)، به رفاه حیوانات اشاره شده بود. علاوه بر این، در 39 پروپوزال (5/97 درصد) به ملاحظات مربوط به ایمنی حیوانات و سلامتی حیوانات، اقدامات غیرجراحی و غیرتهاجمی، اقدامات بیهوشی و بیدردی، اقدامات جراحی و تهاجمی رعایت شده بود. همچنین، انتخاب نمونههای مورد نیاز در 38 پروپوزال (95 درصد)، شرایط نگهداری حیوانات در 32 پروپوزال (80 درصد) و پایان کار با حیوانات در 32 پروپوزال (80 درصد)، مطابق با اصول مندرج در پرسشنامه بوده و به درستی رعایت شده بود (جدول 1).
جدول 1- فراوانی رعایت ملاحظات اخلاقی در طرحهای تحقیقاتی به تفکیک حیطههای پرسشنامه در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان طی سالهای 1397-1400
| حیطه‌ها | سال (درصد) تعداد |
||||
| 1397 | 1398 | 1399 | 1400 | ||
| رفاه حیوانات | رعایت شده | 15 (24/88) | 8 (100) | 14 (100) | 1 (100) |
| رعایت نشده | 2 (76/11 ) | 0 | 0 | 0 | |
| ملاحظات مربوط به ایمنی-زیستی حیوانات | رعایت شده | 16 (12/94) | 8 (100) | 14 (100) | 1 (100) |
| رعایت نشده | 1 (88/5) | 0 | 0 | 0 |
| ملاحظات مربوط به سلامتی و ایمنی افراد و حیوانات | رعایت شده | 16 (12/94) | 8 (100) | 14 (100) | 1 (100) |
| رعایت نشده | 1 (89/5) | 0 | 0 | 0 |
| اقدامات غیرجراحی و غیرتهاجمی | رعایت شده | 16 (12/94) | 8 (100) | 14 (100) | 1 (100) |
| رعایت نشده | 1 (89/5) | 0 | 0 | 0 |
| اقدامات بیهوشی و بیدردی | رعایت شده | 16 (12/94) | 8 (100) | 14 (100) | 1 (100) |
| رعایت نشده | 1 (89/5) | 0 | 0 | 0 |
| اقدامات جراحی و تهاجمی | رعایت شده | 16 (12/94) | 8 (100) | 14 (100) | 1 (100) |
| رعایت نشده | 1 (89/5) | 0 | 0 | 0 |
| انتخاب نمونههای مورد نیاز | رعایت شده | 15 (24/88) | 8 (100) | 14 (100) | 1 (100) |
| رعایت نشده | 2 (77/11) | 0 | 0 | 0 |
| شرایط نگهداری حیوانات | رعایت شده | 11 (71/64) | 6 (75) | 14 (100) | 1 (100) |
| رعایت نشده | 6 (29/35) | 2 (25) | 0 | 0 |
| پایان کار با حیوانات | رعایت شده | 11 (71/64) | 6 (75) | 14 (100) | 1 (100) |
| رعایت نشده | 6 (29/35) | 2(25) | 0 | 0 |
بحث
به طور کلی مباحث اخلاقی چارچوبهای سختگیرانهای را برای محققان در انجام پژوهشهایشان در کار با حیوانات آزمایشگاهی ایجاد نمیکنند، بلکه به منظور ترویج رعایت موازین و تعهدات اخلاقی در بین پژوهشگران به وجود آمده‌اند. رعایت این مسائل و قوانین علاوه بر این که آسایش حیوانات را به همراه دارد، سبب افزایش کارآیی و بهرهوری در نتایج به دست آمده میشود [11 ،2-1]. نتایج حاصل از پژوهش Dernو همکاران نشان داد که همه حیوانات حاضر در پژوهش تحت نظارت کامل کمیته اخلاق دانشگاه کوئینزلند بودند تا اقدامات صورت گرفته بر روی آنها مطابق با قوانین رفاه حیوانات و به طور اخلاقی انجام شود [12]. همچنین، در مطالعه دیگری که بر روی حیوانات انجام شده بود، استفاده از حیوانات و مسائل ایمنی و سلامتی آنها تحت نظارت انجمن بین‌المللی ارزیابی و اعتباربخشی مراقبت از حیوانات آزمایشگاهی کنترل شده بود [13]. در پژوهش حاضر نیز بررسیهای صورت گرفته نشان داد رعایت اصول مربوط به رفاه حیوانات، ملاحظات مربوط به ایمنی-زیستی حیوانات، ملاحظات مربوط به سلامتی و ایمنی افراد و حیوانات، اقدامات غیرجراحی و غیرتهاجمی، اقدامات بیهوشی و بیدردی، اقدامات جراحی و تهاجمی، انتخاب نمونههای مورد نیاز حیطه‌هایی بودند که در سطح بالایی از مطلوبیت قرار داشته و پژوهشگران به میزان قابل توجهی در پژوهش‌های خود به آن توجه داشته و تا حد امکان رعایت می‌کردند. اما شرایط نگهداری از حیوانات و پایان کار با حیوانات در پروپوزالهای حاضر علیرغم اینکه تا حد زیادی با اصول اخلاقی پرسشنامه تطبیق داشت، در مواردی به درستی رعایت نشده بود و مطابقت کمتری با حیطههای پرسشنامه داشت.
در پژوهش Naeini و همکارش وضعیت شرایط نگهداری حیوانات مراکز تحقیقاتی تهران و مطابقت آنها با استانداردهای جهانی بررسی شده بود، نشان داد که تنها 66/26 درصد آنها شرایط مطلوبی برای نگهداری از حیوانات داشتند [14]. این در حالی است که پژوهش حاضر نشان داد در 80 درصد پروپوزالهای طرحهای تحقیقاتی بر روی حیوانات به درستی به اصول‌های مربوط به شرایط نگهداری از حیوانات توجه شده بود. همچنین، در مطالعه دیگری که Mobasher و همکاران بر روی پروپوزالهای تحقیقاتی 11 مرکز تحقیقاتی دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام دادند، این اصول به خوبی در تمام مراکز رعایت شده بود [8]. نتایج حاصل از پژوهش دیگری که بر روی گروهی از موش‌های آزمایشگاهی انجام شد، نشان داد نحوه پایان کار با این حیوانات بر اساس روشهای اخلاقی صورت گرفته است [15]. در پژوهش حاضر نیز در 80 درصد پروپوزالها نحوه پایان کار با حیوانات منطبق با اصول اخلاقی بود، در حالی که در 20 درصد از آنها به درستی به این مسئله پرداخته نشده بود.
با توجه به بررسیهای انجام شده، شرایط نگهداری از حیوانات و پایان کار با حیوانات دو حیطه مهمی هستند که نسبت به سایر حیطه‌ها باید توجه بیشتری به آنها شود. به طوریکه شرایط نگهداری از حیوانات اعم از مکان زندگی آنها، دما، رطوبت، دسترسی به نور باید مطابق با استانداردهای جهانی باشد. همچنین، پایان کار با حیوانات و دفن اجساد آنها نیز باید بر مبنای همین اصول و پروتکل‌ها بوده به طوری که فشار و استرس کمتری برای حیوانات به همراه داشته باشد [8]. در این راستا پیشنهاد میشود کارگاه‌هایی مطابق با استانداردهای جهانی به منظور آموزش و افزایش آگاهی افراد در ارتباط با شیوه‌های کار با حیوانات آزمایشگاهی برگزار شود.
در پایان، محدودیت‌هایی که در این پژوهش وجود داشت عدم دسترسی به برخی از پروپوزالها بود. به علاوه، در برخی از پروپوزالها به طور واضح به رعایت و یا عدم رعایت حیطههای اخلاقی موجود در پرسشنامه اشاره نشده بود که به همین منظور بازخوانی و بررسی مجدد پروپوزالها به طور کامل بسیار ضروری بود. به عنوان پژوهش‌های آتی پیشنهاد میشود که بررسی ملاحظات اخلاقی در پایانامه‌های خارج از کشور نیز بررسی گردد و نحوه رفتار با حیوانات در پژوهش آنها مورد بررسی قرار گیرد.
نتیجه‌گیری
بر اساس نتایج به دست آمده، شرایط نگهداری از حیوانات و پایان کار با آنها، دو حیطه مهمی بودند که به آنها توجه کمتری شده بود. به همین منظور پیشنهاد میشود به مکان نگهداری حیوانات توجه شود و مکان مناسبی از نظر تهویه و داشتن نور مناسب برای آنان در نظر گرفته شود. علاوه بر این، بهتر است تا این موارد در پروپزالهای طرحهای تحقیقاتی مورد ملاحظه و توجه قرار گیرند.
تشکر و قدردانی
به این وسیله از کارکنان مرکز تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان که ما را در گردآوری پروپوزالها یاری کردند صمیمانه تشکر و قدردانی میشود و از کمکهای استاد ارجمند سرکار خانم دکتر ناهید داوودیان که در بررسی طرحهای تحقیقاتی ما را یاری نمودند، قدردانی میشود.
به طور کلی مباحث اخلاقی چارچوبهای سختگیرانهای را برای محققان در انجام پژوهشهایشان در کار با حیوانات آزمایشگاهی ایجاد نمیکنند، بلکه به منظور ترویج رعایت موازین و تعهدات اخلاقی در بین پژوهشگران به وجود آمده‌اند. رعایت این مسائل و قوانین علاوه بر این که آسایش حیوانات را به همراه دارد، سبب افزایش کارآیی و بهرهوری در نتایج به دست آمده میشود [11 ،2-1]. نتایج حاصل از پژوهش Dernو همکاران نشان داد که همه حیوانات حاضر در پژوهش تحت نظارت کامل کمیته اخلاق دانشگاه کوئینزلند بودند تا اقدامات صورت گرفته بر روی آنها مطابق با قوانین رفاه حیوانات و به طور اخلاقی انجام شود [12]. همچنین، در مطالعه دیگری که بر روی حیوانات انجام شده بود، استفاده از حیوانات و مسائل ایمنی و سلامتی آنها تحت نظارت انجمن بین‌المللی ارزیابی و اعتباربخشی مراقبت از حیوانات آزمایشگاهی کنترل شده بود [13]. در پژوهش حاضر نیز بررسیهای صورت گرفته نشان داد رعایت اصول مربوط به رفاه حیوانات، ملاحظات مربوط به ایمنی-زیستی حیوانات، ملاحظات مربوط به سلامتی و ایمنی افراد و حیوانات، اقدامات غیرجراحی و غیرتهاجمی، اقدامات بیهوشی و بیدردی، اقدامات جراحی و تهاجمی، انتخاب نمونههای مورد نیاز حیطه‌هایی بودند که در سطح بالایی از مطلوبیت قرار داشته و پژوهشگران به میزان قابل توجهی در پژوهش‌های خود به آن توجه داشته و تا حد امکان رعایت می‌کردند. اما شرایط نگهداری از حیوانات و پایان کار با حیوانات در پروپوزالهای حاضر علیرغم اینکه تا حد زیادی با اصول اخلاقی پرسشنامه تطبیق داشت، در مواردی به درستی رعایت نشده بود و مطابقت کمتری با حیطههای پرسشنامه داشت.
در پژوهش Naeini و همکارش وضعیت شرایط نگهداری حیوانات مراکز تحقیقاتی تهران و مطابقت آنها با استانداردهای جهانی بررسی شده بود، نشان داد که تنها 66/26 درصد آنها شرایط مطلوبی برای نگهداری از حیوانات داشتند [14]. این در حالی است که پژوهش حاضر نشان داد در 80 درصد پروپوزالهای طرحهای تحقیقاتی بر روی حیوانات به درستی به اصول‌های مربوط به شرایط نگهداری از حیوانات توجه شده بود. همچنین، در مطالعه دیگری که Mobasher و همکاران بر روی پروپوزالهای تحقیقاتی 11 مرکز تحقیقاتی دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام دادند، این اصول به خوبی در تمام مراکز رعایت شده بود [8]. نتایج حاصل از پژوهش دیگری که بر روی گروهی از موش‌های آزمایشگاهی انجام شد، نشان داد نحوه پایان کار با این حیوانات بر اساس روشهای اخلاقی صورت گرفته است [15]. در پژوهش حاضر نیز در 80 درصد پروپوزالها نحوه پایان کار با حیوانات منطبق با اصول اخلاقی بود، در حالی که در 20 درصد از آنها به درستی به این مسئله پرداخته نشده بود.
با توجه به بررسیهای انجام شده، شرایط نگهداری از حیوانات و پایان کار با حیوانات دو حیطه مهمی هستند که نسبت به سایر حیطه‌ها باید توجه بیشتری به آنها شود. به طوریکه شرایط نگهداری از حیوانات اعم از مکان زندگی آنها، دما، رطوبت، دسترسی به نور باید مطابق با استانداردهای جهانی باشد. همچنین، پایان کار با حیوانات و دفن اجساد آنها نیز باید بر مبنای همین اصول و پروتکل‌ها بوده به طوری که فشار و استرس کمتری برای حیوانات به همراه داشته باشد [8]. در این راستا پیشنهاد میشود کارگاه‌هایی مطابق با استانداردهای جهانی به منظور آموزش و افزایش آگاهی افراد در ارتباط با شیوه‌های کار با حیوانات آزمایشگاهی برگزار شود.
در پایان، محدودیت‌هایی که در این پژوهش وجود داشت عدم دسترسی به برخی از پروپوزالها بود. به علاوه، در برخی از پروپوزالها به طور واضح به رعایت و یا عدم رعایت حیطههای اخلاقی موجود در پرسشنامه اشاره نشده بود که به همین منظور بازخوانی و بررسی مجدد پروپوزالها به طور کامل بسیار ضروری بود. به عنوان پژوهش‌های آتی پیشنهاد میشود که بررسی ملاحظات اخلاقی در پایانامه‌های خارج از کشور نیز بررسی گردد و نحوه رفتار با حیوانات در پژوهش آنها مورد بررسی قرار گیرد.
نتیجه‌گیری
بر اساس نتایج به دست آمده، شرایط نگهداری از حیوانات و پایان کار با آنها، دو حیطه مهمی بودند که به آنها توجه کمتری شده بود. به همین منظور پیشنهاد میشود به مکان نگهداری حیوانات توجه شود و مکان مناسبی از نظر تهویه و داشتن نور مناسب برای آنان در نظر گرفته شود. علاوه بر این، بهتر است تا این موارد در پروپزالهای طرحهای تحقیقاتی مورد ملاحظه و توجه قرار گیرند.
تشکر و قدردانی
به این وسیله از کارکنان مرکز تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان که ما را در گردآوری پروپوزالها یاری کردند صمیمانه تشکر و قدردانی میشود و از کمکهای استاد ارجمند سرکار خانم دکتر ناهید داوودیان که در بررسی طرحهای تحقیقاتی ما را یاری نمودند، قدردانی میشود.
References
[1] Andersen, Monica L, and Lucile MF Winter. 2017. 'Animal models in biological and biomedical research-experimental and ethical concerns', Anais Da Academia Brasileira De Ciências 91.
[2] Petetta, Francesca, and Roberto Ciccocioppo. 2021. 'Public perception of laboratory animal testing: Historical, philosophical, and ethical view', AB 26: e12991.
[3] Nunoi, Yoshio, Mihoko Hagiwara-Nagasawa, Ryuichi Kambayashi, Ai Goto, Koki Chiba, and et al. 2020. 'Characterization of microminipig as a laboratory animal for pharmacological study by analyzing bepridil-induced cardiovascular responses', JPS 143: 56-59.
[4] Suresh, Manasa, and Stephan Menne. 2021. 'Application of the woodchuck animal model for the treatment of hepatitis B virus-induced liver cancer', WJGO 13: 509.
[5] Yassein, Ahmed AM, Ayaat A Teleb, Gamal M Hassan, and Zaki A El Fiky. 2021. 'The immune response and protective efficacy of a potential DNA vaccine against virulent Pasteurella multocida', JGEB 19: 1-10.
[6] Zare-Bidaki, M., M. Rezaein, and P. Ali-Abasi. 2012. 'A Review on the Ethical Issues of Animal Research', JRUMS 11: 575-98.
[7] Aldavood, Seyed Javid, Ramin Mazaheri Nezhad Fard, and Fataneh Naderynezhad. 2013. 'Laboratory animal ethics course planning in Iran', ALA 41: P40-P41.
[8] Mobasher, M, N Abou Alghasemzadeh, Fas Bathaei, And K Aramesh. 2007. 'A Kap Study About Animal Research Ethics In Research Centers'.
[9] Díaz, L., E. Zambrano, M. E. Flores, M. Contreras, J. C. Crispín, G. Alemán, C. Bravo,and et al. 2020. 'Ethical Considerations in Animal Research: The Principle of 3R's', Rev Invest Clin 73: 199-209.
[10] Research, Iran National Committee for Ethics in Biomedical. https://ethics.research.ac.ir/ AnimalLabs. php.
[11] Cheluvappa, Rajkumar, Paul Scowen, and Rajaraman Eri. 2017. 'Ethics of animal research in human disease remediation, its institutional teaching; and alternatives to animal experimentation', Pharmacology Research & Perspectives 5: e00332.
[12] Dern, K, A Van Eps, T Wittum, M Watts, C Pollitt, and J Belknap. 2018. 'Effect of continuous digital hypothermia on lamellar inflammatory signaling when applied at a clinically‐relevant timepoint in the oligofructose laminitis model', Journal of Veterinary Internal Medicine 32: 450-58.
[13] Tuval, Avishag, Liora Las, and Yael Shilo-Benjamini. 2018. 'Evaluation of injectable anaesthesia with five medetomidine-midazolam based combinations in Egyptian fruit bats (Rousettus aegyptiacus)', Laboratory Animals 52: 515-25.
[14] Naeini, A, And Nader Falah. 2001. 'Evaluation of environmental health situation of animal houses in Tehran'.
[15] Fallhi.r. 2020. 'Investigation of helminthic and protozoan tests in laboratory mice of a laboratory animal production and breeding center', Journal of Veterinary [Farsi].
[2] Petetta, Francesca, and Roberto Ciccocioppo. 2021. 'Public perception of laboratory animal testing: Historical, philosophical, and ethical view', AB 26: e12991.
[3] Nunoi, Yoshio, Mihoko Hagiwara-Nagasawa, Ryuichi Kambayashi, Ai Goto, Koki Chiba, and et al. 2020. 'Characterization of microminipig as a laboratory animal for pharmacological study by analyzing bepridil-induced cardiovascular responses', JPS 143: 56-59.
[4] Suresh, Manasa, and Stephan Menne. 2021. 'Application of the woodchuck animal model for the treatment of hepatitis B virus-induced liver cancer', WJGO 13: 509.
[5] Yassein, Ahmed AM, Ayaat A Teleb, Gamal M Hassan, and Zaki A El Fiky. 2021. 'The immune response and protective efficacy of a potential DNA vaccine against virulent Pasteurella multocida', JGEB 19: 1-10.
[6] Zare-Bidaki, M., M. Rezaein, and P. Ali-Abasi. 2012. 'A Review on the Ethical Issues of Animal Research', JRUMS 11: 575-98.
[7] Aldavood, Seyed Javid, Ramin Mazaheri Nezhad Fard, and Fataneh Naderynezhad. 2013. 'Laboratory animal ethics course planning in Iran', ALA 41: P40-P41.
[8] Mobasher, M, N Abou Alghasemzadeh, Fas Bathaei, And K Aramesh. 2007. 'A Kap Study About Animal Research Ethics In Research Centers'.
[9] Díaz, L., E. Zambrano, M. E. Flores, M. Contreras, J. C. Crispín, G. Alemán, C. Bravo,and et al. 2020. 'Ethical Considerations in Animal Research: The Principle of 3R's', Rev Invest Clin 73: 199-209.
[10] Research, Iran National Committee for Ethics in Biomedical. https://ethics.research.ac.ir/ AnimalLabs. php.
[11] Cheluvappa, Rajkumar, Paul Scowen, and Rajaraman Eri. 2017. 'Ethics of animal research in human disease remediation, its institutional teaching; and alternatives to animal experimentation', Pharmacology Research & Perspectives 5: e00332.
[12] Dern, K, A Van Eps, T Wittum, M Watts, C Pollitt, and J Belknap. 2018. 'Effect of continuous digital hypothermia on lamellar inflammatory signaling when applied at a clinically‐relevant timepoint in the oligofructose laminitis model', Journal of Veterinary Internal Medicine 32: 450-58.
[13] Tuval, Avishag, Liora Las, and Yael Shilo-Benjamini. 2018. 'Evaluation of injectable anaesthesia with five medetomidine-midazolam based combinations in Egyptian fruit bats (Rousettus aegyptiacus)', Laboratory Animals 52: 515-25.
[14] Naeini, A, And Nader Falah. 2001. 'Evaluation of environmental health situation of animal houses in Tehran'.
[15] Fallhi.r. 2020. 'Investigation of helminthic and protozoan tests in laboratory mice of a laboratory animal production and breeding center', Journal of Veterinary [Farsi].
Survey of Compliance with Ethical Considerations in Laboratory Animal Research Projects in Hormozgan University of Medical Sciences during 2018-2021: A Short Report
Saber Yazdani Damavandi[4], Zeinab Esmaeilzade[5], Nasrin Davari Dolatabadi[6]
Received: 05/02/23 Sent for Revision: 21/02/23 Received Revised Manuscript: 18/04/23 Accepted: 19/04/23
Background and Objectives: The use of criteria and ethical frameworks is critical in all research projects. Therefore, the purpose of this study was to determine the ethical considerations in laboratory animal research projects.
Materials and Methods: In this descriptive cross-sectional study, 40 research proposals related to laboratory animals in Hormozgan University of Medical Sciences were collected during the years 2018-2021 and then, their compliance with ethical considerations was examined using the monitoring form of laboratory animals. The results were reported as numbers and percentages.
Results: The results indicated that animal welfare was considered in 38 proposals (95%). In addition, animal safety and health considerations, non-surgical and non-invasive interventions, anesthesia and analgesia measures, and surgical and invasive interventions were mentioned in 39 proposals (97.5%).
Conclusion: It seems that more attention to ethical principles is needed in working with animals in research projects.
Key words: Laboratory animals, Animal model, Ethics, Animal welfare
Funding: This study was funded by Hormozgan Faculty of Para-medicine.
Conflict of interest: None declared.
Ethical approval: The Ethics Committee of Hormozgan University of Medical Sciences approved the study (IR.HUMS.REC.1400.382).
How to cite this article: Yazdani Damavandi Saber, Esmaeilzade Zeinab, Davari Dolatabadi Nasrin. Survey of Compliance with Ethical Considerations in Laboratory Animal Research Projects in Hormozgan University of Medical Sciences During 2018-2021: A Short Report. J Rafsanjan Univ Med Sci 2023; 22 (3): 293-300. [Farsi]
[1]- (نویسنده مسئول) کارشناسی ارشد دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان
تلفن: 42352257-011، دورنگار: 42352257-011، پست الکترونیکی: yazdani.saberhit1@gmail.com
[2]- کارشناسی ارشد دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان
[3]- دکتری دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان
[4]- MSc Student in Health Information Technology, School of Allied Medical Sciences, Hormozgan University of Medical Sciences, Bandar Abbas, Iran, ORCID: 0000-0001-6569-3707
(Carresponding Authore) Tel: (011) 42352257, Fax (011) 42352257, E-mail: yazdani.saberhit1@gmail.com
[5]- MSc Student in Health Information Technology, School of Allied Medical Sciences, Hormozgan University of Medical Sciences, Bandar Abbas, Iran
[6]- Associate Prof.of Health Information Management, Dept. of Health Information Technology, School of Allied Medical Sciences, Hormozgan University of Medical Sciences, Bandar Abbas, Iran
نوع مطالعه: كاربردي |
موضوع مقاله:
علوم آزمايشگاهي
دریافت: 1401/11/13 | پذیرش: 1402/1/30 | انتشار: 1402/3/30
دریافت: 1401/11/13 | پذیرش: 1402/1/30 | انتشار: 1402/3/30
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
