جلد 22، شماره 11 - ( 11-1402 )
جلد 22 شماره 11 صفحات 1224-1205 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: دربارۀ مقالۀ فعلی صدق نمی‌کند
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Asgarizadeh A, Akbari Zardkhaneh S. Umbrella Reviews: What, Why, and How. JRUMS 2024; 22 (11) :1205-1224
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-7233-fa.html
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-7233-fa.html
عسگری زاده احمد، اکبری زردخانه سعید. مرور چتری: چیستی، چرایی و چگونگی. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. 1402; 22 (11) :1205-1224
دانشگاه شهید بهشتی
متن کامل [PDF 475 kb]
(730 دریافت)
| چکیده (HTML) (1375 مشاهده)
مقدمه
نگارش و تولید مرورهای نظام‌مند (Systematic reviews) و فراتحلیل‌ها (Meta-analyses) به شکل روزافزون در حال افزایش است: در سال 2008 تعداد فراتحلیل‌های منتشر شده 3300 بوده و در سال 2018 به 20000 رسیده است؛ این در حالی است که از سال 1991 تا 2014 تعداد مطالعات آزمایشی و مشاهده‌ای منتشرشده در PubMed یک و نیم برابر افزایش داشته است [1]؛ بنابراین، جهش در فراوانی مرورها و فراتحلیل‌ها را نمی‌توان صرفاً به افزایش تولید علم نسبت داد. چنین جهشی پیامدهای نامطلوبی را نیز به همراه دارد. برای مثال، گاهی فراتحلیل‌هایی که در یک سال و دربارۀ یک موضوع نگارش شده‌اند، به نتایج متفاوتی دست‌یافته‌اند. چنین خروجی‌هایی باعث سردرگمی و ابهام متخصصان بالینی و سیاست‌گذاران می‌شود [2].
شواهد پژوهشی در حوزه‌های بالینی و بهداشت عمومی را می‌توان به‌عنوان یک سلسله مراتب در نظر گرفت: پیش‌تر در چنین طبقه‌بندی‌هایی مرورهای نظام‌مند و فراتحلیل‌ها در قله قرار می‌گرفتند [3]، اما امروزه سطح سوم پژوهش‌ها در این جایگاه‌اند (شکل 1). از این منابع سطح بالاتر برای تصمیم‌گیری‌های سطح بالا و سیاست‌گذاری‌ها استفاده می‌شود. اسامی متعددی به این دسته از شواهد، اطلاق شده است: مرور چتری (Umbrella reviews)، مرور مرورها (Overview of reviews)، فرامرور (Meta-review) و ترکیب مرورها (Synthesis of reviews).
شکل 1- سلسله‌مراتب شواهد.
شکل 2 - تعداد اسناد منتشرشده که عبارت «مرور چتری» را در عنوان داشته‌اند. برگرفته از پایگاه SCOPUS.
شکل 2 - گام‌های پیشنهادی برای انجام مرور چتری. برگرفته از [63].
ضمیمه 1. نه گام برای انجام یک مرور چتری [63].
ضمیمه 2. محتوای گزارش یک مرور چتری.
متن کامل: (1126 مشاهده)
مقاله مروری
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 22، بهمن 1402، 1224-1205
مرور چتری: چیستی، چرایی و چگونگی
احمد عسگری زاده[1]، سعید اکبری زردخانه[2]
دریافت مقاله: 19/09/1402 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 17/10/1402 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 27/10/1402 پذیرش مقاله: 30/10/1402
چکیده
زمینه و هدف: تعداد مرورهای نظام‌مند یا سطح دوم رو به افزایش است؛ حتی بیشتر از افزایش تعداد مطالعات پایه. موضوعات بحث‌برانگیز، یافته‌های سوگیرانه و شواهد غیرقاطع در این دو سطح، سیاست‌گذاران و پژوهش‌گران را به سمت سطح سوم شواهد یا «مرورهای چتری» سوق داده است. با وجود اینکه مرورهای چتری روش‌شناسی نسبتاً جدیدی محسوب می‌شوند، در دهه‌های اخیر تعداد آن‌ها با شیب تندی افزایش یافته است و این نشان از علاقه و نیاز روزافزون به این مسیر تحقیقاتی دارد. راهنماهایی برای انجام مرورهای چتری منتشر شده‌اند؛ بااینحال، ناهمخوانی‌های موجود در این راهنماها، پژوهش‌گران را دربارۀ شیوۀ مناسب انجام سردرگم ساخته‌اند. هدف مطالعۀ حاضر تصریح ضرورت، شرایط، چالش‌ها و تله‌های مرورهای چتری بود. در آخر، راهنماهایی گام به گام برای نحوۀ انجام و گزارش‌دهی یک مرور چتری طرح شدند. امیدواریم متن حاضر و راهنمایی‌های عملی فراهم شده توجه جامعۀ دانشگاهیان ایرانی را به مرورهای چتری جلب کند.
واژه‌های کلیدی: مرور چتری، مرور نظام‌مند، شواهد
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 22، بهمن 1402، 1224-1205
مرور چتری: چیستی، چرایی و چگونگی
احمد عسگری زاده[1]، سعید اکبری زردخانه[2]
دریافت مقاله: 19/09/1402 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 17/10/1402 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 27/10/1402 پذیرش مقاله: 30/10/1402
چکیده
زمینه و هدف: تعداد مرورهای نظام‌مند یا سطح دوم رو به افزایش است؛ حتی بیشتر از افزایش تعداد مطالعات پایه. موضوعات بحث‌برانگیز، یافته‌های سوگیرانه و شواهد غیرقاطع در این دو سطح، سیاست‌گذاران و پژوهش‌گران را به سمت سطح سوم شواهد یا «مرورهای چتری» سوق داده است. با وجود اینکه مرورهای چتری روش‌شناسی نسبتاً جدیدی محسوب می‌شوند، در دهه‌های اخیر تعداد آن‌ها با شیب تندی افزایش یافته است و این نشان از علاقه و نیاز روزافزون به این مسیر تحقیقاتی دارد. راهنماهایی برای انجام مرورهای چتری منتشر شده‌اند؛ بااینحال، ناهمخوانی‌های موجود در این راهنماها، پژوهش‌گران را دربارۀ شیوۀ مناسب انجام سردرگم ساخته‌اند. هدف مطالعۀ حاضر تصریح ضرورت، شرایط، چالش‌ها و تله‌های مرورهای چتری بود. در آخر، راهنماهایی گام به گام برای نحوۀ انجام و گزارش‌دهی یک مرور چتری طرح شدند. امیدواریم متن حاضر و راهنمایی‌های عملی فراهم شده توجه جامعۀ دانشگاهیان ایرانی را به مرورهای چتری جلب کند.
واژه‌های کلیدی: مرور چتری، مرور نظام‌مند، شواهد
مقدمه
نگارش و تولید مرورهای نظام‌مند (Systematic reviews) و فراتحلیل‌ها (Meta-analyses) به شکل روزافزون در حال افزایش است: در سال 2008 تعداد فراتحلیل‌های منتشر شده 3300 بوده و در سال 2018 به 20000 رسیده است؛ این در حالی است که از سال 1991 تا 2014 تعداد مطالعات آزمایشی و مشاهده‌ای منتشرشده در PubMed یک و نیم برابر افزایش داشته است [1]؛ بنابراین، جهش در فراوانی مرورها و فراتحلیل‌ها را نمی‌توان صرفاً به افزایش تولید علم نسبت داد. چنین جهشی پیامدهای نامطلوبی را نیز به همراه دارد. برای مثال، گاهی فراتحلیل‌هایی که در یک سال و دربارۀ یک موضوع نگارش شده‌اند، به نتایج متفاوتی دست‌یافته‌اند. چنین خروجی‌هایی باعث سردرگمی و ابهام متخصصان بالینی و سیاست‌گذاران می‌شود [2].
شواهد پژوهشی در حوزه‌های بالینی و بهداشت عمومی را می‌توان به‌عنوان یک سلسله مراتب در نظر گرفت: پیش‌تر در چنین طبقه‌بندی‌هایی مرورهای نظام‌مند و فراتحلیل‌ها در قله قرار می‌گرفتند [3]، اما امروزه سطح سوم پژوهش‌ها در این جایگاه‌اند (شکل 1). از این منابع سطح بالاتر برای تصمیم‌گیری‌های سطح بالا و سیاست‌گذاری‌ها استفاده می‌شود. اسامی متعددی به این دسته از شواهد، اطلاق شده است: مرور چتری (Umbrella reviews)، مرور مرورها (Overview of reviews)، فرامرور (Meta-review) و ترکیب مرورها (Synthesis of reviews).
شکل 1- سلسله‌مراتب شواهد.
مرور چتری یا مرور نظام‌مند؟
سه سطح شواهد در چشم‌انداز و گسترۀ بررسی با یکدیگر تفاوت دارند. برای مثال، بیتمن و فوناگی [4] با انجام یک کارآزمایی بالینی کنترل‌شده قصد داشتند به این سؤال پاسخ دهند که آیا درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی برای مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی اثربخش است؟ مالدا-کاستیلو و همکاران [5] با انجام مروری نظام‌مند هدف در این داشتند که نشان دهند آیا درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی، درمانی اثربخش است؟ اخیراً، لیخسنرینگ و همکاران [6] در مروری چتری به این سؤال پرداختند که آیا روان‌درمانی اثربخش است؟ همان‌طور که پیداست، چشم‌انداز سؤالات مورد علاقه، از مطالعات پایه به مرورهای چتری گسترده‌تر می‌شود.
بنابراین، وقتی مرورهای نظام‌مند را در مرور چتری وارد کرده و از آن‌ها به‌عنوان واحد تحلیل استفاده می‌کنیم، می‌توانیم به سؤالاتی پاسخ دهیم که چشم‌انداز و دامنه‌ای وسیع را پوشش می‌دهند؛ وسیع‌تر از آنچه در مرورهای نظام‌مند می‌بینیم. بااینحال، برخی از سؤالات گفته شده را می‌توان به‌وسیلۀ انجام مرور نظام‌مند از مطالعات پایه نیز پاسخ داد. ممکن است در چنین مواقعی ترجیح دهید که مطالعات پایه را به‌کارگیرید، اما گاهی منابع محدود و زمان کوتاه اجازۀ چنین کاری را نخواهند داد. به‌بیان‌دیگر، در مقایسه با انجام مرور نظام‌مند از تمامی مطالعات پایه، مرور چتری روشی مقرون‌به‌صرفه‌تر است و کاربرد بیشتری برای سیاست‌گذاران دارد [8-7]. علاوه بر این، مرور چتری کمک می‌کند تا تفاوت‌ها و تمایزات در مرورهای نظام‌مند مختلف یکپارچه شده و معقول به نظر آیند. بنابراین، اقبال روزافزون پژوهش‌گران و سیاست‌گذاران به مرورهای چتری تعجب‌برانگیز نیست (شکل 2). به‌طورکلی، زمانی شایسته است مرور چتری در یک حوزۀ پژوهشی انجام شود که [10، 9]:
سه سطح شواهد در چشم‌انداز و گسترۀ بررسی با یکدیگر تفاوت دارند. برای مثال، بیتمن و فوناگی [4] با انجام یک کارآزمایی بالینی کنترل‌شده قصد داشتند به این سؤال پاسخ دهند که آیا درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی برای مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی اثربخش است؟ مالدا-کاستیلو و همکاران [5] با انجام مروری نظام‌مند هدف در این داشتند که نشان دهند آیا درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی، درمانی اثربخش است؟ اخیراً، لیخسنرینگ و همکاران [6] در مروری چتری به این سؤال پرداختند که آیا روان‌درمانی اثربخش است؟ همان‌طور که پیداست، چشم‌انداز سؤالات مورد علاقه، از مطالعات پایه به مرورهای چتری گسترده‌تر می‌شود.
بنابراین، وقتی مرورهای نظام‌مند را در مرور چتری وارد کرده و از آن‌ها به‌عنوان واحد تحلیل استفاده می‌کنیم، می‌توانیم به سؤالاتی پاسخ دهیم که چشم‌انداز و دامنه‌ای وسیع را پوشش می‌دهند؛ وسیع‌تر از آنچه در مرورهای نظام‌مند می‌بینیم. بااینحال، برخی از سؤالات گفته شده را می‌توان به‌وسیلۀ انجام مرور نظام‌مند از مطالعات پایه نیز پاسخ داد. ممکن است در چنین مواقعی ترجیح دهید که مطالعات پایه را به‌کارگیرید، اما گاهی منابع محدود و زمان کوتاه اجازۀ چنین کاری را نخواهند داد. به‌بیان‌دیگر، در مقایسه با انجام مرور نظام‌مند از تمامی مطالعات پایه، مرور چتری روشی مقرون‌به‌صرفه‌تر است و کاربرد بیشتری برای سیاست‌گذاران دارد [8-7]. علاوه بر این، مرور چتری کمک می‌کند تا تفاوت‌ها و تمایزات در مرورهای نظام‌مند مختلف یکپارچه شده و معقول به نظر آیند. بنابراین، اقبال روزافزون پژوهش‌گران و سیاست‌گذاران به مرورهای چتری تعجب‌برانگیز نیست (شکل 2). به‌طورکلی، زمانی شایسته است مرور چتری در یک حوزۀ پژوهشی انجام شود که [10، 9]:
- موضوع پژوهشی آن بحث‌برانگیز بوده و شواهد در آن ناهمخوان باشند.
- مرورهای نظام‌مند موجود روزآمد باشند.
- مرورهای نظام‌مند موجود از نظر جامعۀ هدف، مداخلات صورت‌گرفته، گروه‌های مقایسه و سنجه‌های تعیین پیامدها همگن باشند. دراین‌صورت، یکپارچه‌سازی مرورهای نظام‌مند معقول خواهد بود.
- مرورهای نظام‌مند موجود از لحاظ ماهیت و چگونگی گزارش یافته‌ها همگن باشند و ازاین‌رو، به سیاست‌گذاری در حیطۀ مدنظر کمک کند.
- میزان و نوع یافته‌ها به‌گونه‌ای باشد که برای پاسخ به سؤالات پژوهشی کفایت کند.
- مرورهای نظام‌مند موجود خطر سوءگیری پایین یا کیفیت روش‌شناختی بالایی داشته باشند.
شکل 2 - تعداد اسناد منتشرشده که عبارت «مرور چتری» را در عنوان داشته‌اند. برگرفته از پایگاه SCOPUS.
رویه و راهنماهای انجام
پولاک و همکاران [11] با جستجو در پایگاه‌های داده 52 دستورالعمل برای نحوۀ انجام مرور چتری پیدا کردند که توسط 19 گروه پژوهشی تدوین شده بود. در این میان، بیشترین اتفاقنظر دربارۀ ویژگی‌های مرور چتری، شامل موارد زیر بود: (1) مرور چتری از مرورهای نظام‌مند به‌عنوان واحد پژوهشی استفاده می‌کند و هدف آن ترکیب و ادغام یافته‌های این مطالعات است؛ (2) مرورهای نظام‌مند مذکور از طریق جستجوی جامع و کامل در بیش از یک پایگاه داده شناسایی می‌شوند؛ و (3) کیفیت روش‌شناختی مرورها سنجیده می‌شود [12]. با وجود اتفاقنظر بر مورد اول، در دو موقعیت نادر بررسی و ورود مطالعات پایه (Primary studies) نیز مدنظر قرار می‌گیرد. گاهی پس از واردکردن مرورهای نظام‌مندِ در دسترس، حفره‌ای در شواهد وجود دارد. برای مثال، ممکن است اثربخشی یک مداخلۀ اساسی در هیچ‌یک از مرورهای نظام‌مند بررسی نشده باشد. در چنین موقعیتی، پژوهش‌گر می‌تواند به جستجوی تکمیلی از مطالعات پایه روی آورد. در حالتی دیگر، اگر گسترۀ موضوع مرور چتری محدودتر از یک یا چند مورد از مرورهای نظام‌مند باشد، پژوهش‌گر می‌تواند تنها بخشی از مطالعات پایۀ موجود در مرور نظام‌مند را وارد کند. در هر دو حالت پیشنهاد می‌شود که پژوهش‌گر در انتخاب روش مرور چتری تجدیدنظر کند، زیرا اضافه کردن مطالعات پایه به‌عنوان واحدهای پژوهشی باعث پیچیدگی روش‌شناختی می‌شود و مرور چتری را از تعریف و چارچوب آن خارج می‌کند [10].
برای مثال، کیتس و همکاران [13] قصد داشتند تا ایمنی استفاده از دو داروی آسم را برای استفاده در کودکان بسنجند. بااینحال، برخی از مرورهای نظام‌مند موجود شامل مطالعات پایه‌ای بودند که جامعۀ هدفشان بزرگسالان بود. ازاین‌رو، پژوهش‌گران تصمیم گرفتند که مطالعات پایه‌ای را از مرورها برگزینند که جامعۀ هدفشان کودکان بود. جداسازی مطالعات، انجام مجدد محاسبات آماری و گزارش تفصیلی این فرآیند باعث افزایش پیچیدگی روش‌شناختی این مرور چتری شده است.
انواع
مرورهای چتری در نظام سلامت از لحاظ هدف و سؤالی که درصدد پاسخ به آن هستند متفاوت‌اند [14]. براین‌اساس می‌توان مرورهای چتری را به پنج دسته تقسیم کرد: مرورهای مبتنی بر مداخلات (Intervention reviews) با هدف تعیین اثربخشی یک یا چند مداخله، مرورهای مبتنی بر دقت آزمون‌های تشخیصی (Diagnostic test accuracy reviews) با هدف تعیین دقت یک یا چند آزمون تشخیصی، مرورهای مبتنی بر پیش‌آگهی/شیوع (Prognosis/prevalence reviews) با هدف جمع‌بندی شواهد دربارۀ پیش‌آگهی/شیوع یک بیماری، از چند مرور نظام‌مند، مرورهای مبتنی بر عوامل خطر (Risk factor reviews) با هدف جمع‌بندی شواهد دربارۀ علت‌شناسی یا عوامل خطر برای یک بیماری، از چند مرور نظام‌مند و مرورهای کیفی (Qualitative reviews) با هدف جمع‌بندی دیدگاه‌ها و یا تجارب کیفی از چند مرور نظام‌مند.
در میان مرورهای چتری، بیشترین تعداد متعلق به دستۀ مرورهای مبتنی بر مداخلات هستند. این دسته از مرورها خود می‌توانند اهداف مختلفی داشته باشند: جمع‌بندی شواهد مرورهای نظام‌مند مبتنی بر مداخلات مختلف برای یک بیماری [16-15]؛ یک مداخله برای یک بیماری، اما با پیامدهای متفاوت [18-17]؛ مداخله برای مشکلات یا جمعیت‌های مختلف [20-19]؛ اثرات سوء یک مداخله بر یک یا چند بیماری [22-21] و روش‌های مختلف کاربست یک مداخله برای یک بیماری [23] بوده‌اند. همچنین، مرورهای چتری در حیطه‌های متعددی از علوم سلامت انجام شده‌اند، از جمله آسیب‌شناسی روانی [25-24]، روان‌درمانی [26، 6]، سبک زندگی [28-27]، تغذیه [30-29] و طب داخلی [32-31]. تا ماه آپریل سال 2018، طب داخلی پرتعدادترین موضوع در مرورهای چتری بوده است [33].
در ادامه به پنج مورد از مهم‌ترین چالش‌ها در مسیر انجام مرور چتری می‌پردازیم: مسئلۀ همپوشانی، جستجوی شواهد، گزارش اندازۀ اثر و خطر سوءگیری، قطعیت شواهد و گزارش یافته‌ها.
مسئلۀ همپوشانی
برآوردها در سال‌های 2010 و 2016 به‌ترتیب حاکی از این‌اند که روزانه بیش از 11 و 22 مرور نظام‌مند منتشر می‌شوند [34]؛ بنابراین تعجب‌آور نخواهد بود که برخی از مرورهای نظام‌مند واردشده در مرور چتری به بررسی مطالعات پایۀ مشترکی پرداخته باشند. اختصاراً به این مسئله همپوشانی (Overlapping) گفته می‌شود [35]. مک‌کنزی و برنان [36] معتقدند که همپوشانی بزرگ‌ترین تهدید برای مرورهای چتری است. همپوشانی پژوهش‌گر را با دو چالش بزرگ روبه‌رو می‌کند: واردکردن چندبارۀ نتایج یک مطالعۀ پایه اثر آن را بر یافتۀ مرور چتری قوی‌تر می‌سازد؛ بنابراین، یافته‌های مرور چتری دچار سوءگیری خواهند شد. برای مثال، ممکن است مطالعه‌ای پایه حاکی از اثربخشی یک مداخله بوده باشد. در صورتی‌که نتیجۀ چنین مطالعه‌ای چندین بار در ترکیب نتایج محاسبه شود، اثربخشی آن مداخله بیش‌برآورد شده و یافتۀ گزارش‌شده دچار سوءگیری خواهد بود. همچنین، با توجه به الزام ارائۀ شفاف روش‌شناسی به‌منظور ایجاد امکان تکرارپذیری، گزارش مرورهای چتری که با مسئلۀ همپوشانی رو‌به‌رویند پیچیده‌ترند و زمان و انرژی بیشتری را از پژوهش‌گر می‌طلبند [10]. معمولاً در چنین شرایطی پژوهش‌گران ملاکی را برای ورود یکی از چند مرور نظام‌مند در نظر می‌گیرند: مرور جدیدتر، مرور باکیفیت‌تر، مرور مرتبط‌تر، یا مرور جامع‌تر را وارد می‌کنند [38-37].
همپوشانی معمولاً به کمک روش‌هایی مانند استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت منابع یا ایجاد ماتریس استناددهی (Citation matrix) شناسایی می‌شود. در این ماتریس، مرورهای نظام‌مند در ستون‌ها و مطالعات پایه در سطرها قرار می‌گیرند. سپس پژوهش‌گر مشخص می‌کند که هر مرور نظام‌مند از کدام مطالعات پایه متشکل شده است. بدین ترتیب، اگر در سطرها بیش از یک خانه علامت‌گذاری شده باشد، همپوشانی وجود دارد.
ساده‌ترین پاسخ به این چالش این است که تنها یکی از مرورهای نظام‌مند مذکور را وارد مطالعه کنیم. بااینحال، این تصمیم باعث می‌شود که به‌صورت بالقوه، حجم زیادی از اطلاعات مهم و سودمند را از دست بدهیم. ازسوی‌دیگر، با اینکه واردکردن تمامی مرورهای نظام‌مند مذکور تصویر کامل‌تری را از مسئله به دست می‌دهد، تحلیل چندبارۀ یک مطالعۀ پایه باعث ایجاد سوءگیری در نتایج می‌شود. به‌بیان‌دیگر، وقتی مطالعۀ پایه‌ای چندین بار وارد تحلیل می‌شود، یافتۀ آن وزن بیشتری از دیگر مطالعات پایه خواهد داشت و این موضوع روایی یافته‌ها را تهدید می‌کند [10].
جستجوی شواهد
زمانی که سؤال پژوهشی تعریف شد، ملاک‌های ورود و خروج مشخص شدند و راهکار حل مسئلۀ همپوشانی تعیین شد، نوبت به جستجوی پیشینه می‌رسد. گزارش شفاف و جامع راهبردهای جستجو (Search strategies) یکی از مؤلفه‌های کلیدی برای تکرارپذیری و روایی مرور چتری است. جستجو باید به‌اندازه‌ای جامع باشد که تمامی مرورهای نظام‌مندی که به موضوع مورد علاقه مرتبط‌اند را بازیابی کند [39]. در این بخش لازم است پژوهش‌گر ملاک‌های جستجو را به‌شکل واضح بیان کرده و ترجیحاً دلیل چنین تصمیماتی را تشریح کند. یکی از این ملاک‌ها، زمان انتشار مرورهای نظام‌مند است. مرورهای 10-5 سال اخیر احتمالاً شامل مطالعات پایه‌ای باشند که تا 30 سال قبل را در بر می‌گیرند [39].
یکی دیگر از ملاک‌های رایج، زبان نگارش مرور نظام‌مند است. در حالت ایده‌آل، پژوهش‌گران نباید مطالعه‌ای را به‌دلیل زبان نگارش آن کنار بگذارند [41 ،40] ؛ با این حال، تسلط بر زبان‌های مختلف و کیفیت مطالعات منتشر شده در زبان‌هایی غیر از انگلیسی باعث می‌شود تا پژوهش‌گران تنها مطالعاتی را وارد مرورهای چتری کنند که به زبان‌های مشخصی نگارش شده‌اند.
پس از تعیین ملاک‌های ورود و خروج، جستجوی نظام‌مند آغاز می‌شود. برخی از پایگاه‌های داده پراستفاده عبارت‌اند از: SCOPUS، MEDLINE، PubMed، EMBASE، CINAHL، CDSR، DARE، PROSPERO، Epistemonikos و JBI. برای جستجوی مرورهای نظام‌مند یا فراتحلیل‌ها در برخی از این پایگاه‌ها، راهبرد جستجوی آماده موجود است (در لینک ذیل مجموعه‌ای از راهبردهای آمادۀ استفاده در دسترس‌اند https://sites.google.com/a/york.ac.uk/issg-search-filters-resource/home/systematic-reviews). پیشنهاد می‌شود برای گزارش فرآیند جستجو و انتخاب مطالعات، از راهنمای PRISMA استفاده کنید [42].
شایان ذکر است که تعاریف موجود از «مرور نظام‌مند» مبهم و دو پهلویند [43] و از این رو، برخی مطالعاتی که خود را مرور نظام‌مند می‌دانند ممکن است در این دسته قرار نگیرند. از این رو، پژوهش‌گر می‌بایست پیش از گزینش شواهد، تعریفی مشخص از مرور نظام‌مند در ذهن داشته باشد. برای دسترسی به تعریف مؤسسۀ Cochrane، به هیگینز و همکاران [44] رجوع کنید.
گزارش اندازۀ اثر و خطر سوءگیری
سنجه‌های مختلفی برای بررسی قدرت روابط آماری وجود دارند و در مرورها از انواع مختلفی از آن‌ها استفاده می‌شود. بااینحال، تفاوت در نحوۀ گزارش قدرت روابط، پژوهش‌گر را ملزم به حذف شواهد موجود نمی‌کند [9]. روش‌های آماری متعددی برای تبدیل اندازه‌های اثر به یکدیگر معرفی شده‌اند [45]. پژوهش‌گر می‌تواند از این روش‌ها برای یکسان‌سازی گزارش‌دهی بهره جسته و استفادۀ خود را از منابع محدود نسازد (برای مروری اجمالی از این روش‌ها، به [33] مراجعه کنید).
مرور نظام‌مند و مرور چتری هردو با چالش کیفیت مطالعات مورد استفاده روبرویند و تفاوتشان در این است که در مرور نظام‌مند کیفیت مطالعات پایه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و در مرور چتری کیفیت مرورهای نظام‌مند؛ بنابراین، به‌هنگام تفسیر یافته‌ها باید این محدودیت را به خاطر داشت [47-46]. در حالت ایده‌آل، تنها مرورهای باکیفیت وارد مرور چتری می‌شوند.
پژوهش‌گران باید پیش از آغاز فرآیند پژوهش نحوۀ تعیین کیفیت روش‌شناختی را مشخص کنند و بر سر آن اتفاقنظر داشته باشند [48]. چارچوب تعیین شده می‌بایست برای تمامی مرورهای مورد ارزیابی اعمال شود و استثنائی در این زمینه وجود نداشته باشد.
چک‌لیست‌ها و ابزارهای متعددی برای سنجش کیفیت روش‌شناختی مرورها در دسترس‌اند. غالب آن‌ها ملاک‌هایی را تعریف می‌کنند که به‌صورت دوقطبی نمره‌گذاری می‌شوند: ملاک برآورده شده یا نشده است. چهار نمونه از پرکاربردترین آن‌ها «ابزار سنجش برای ارزیابی مرورهای نظام‌مند متعدد» (AMSTAR) [49]، AMSTAR 2 [50]، Robis [51] و چک لیست مؤسسۀ جوانا بریگز (Joanna Briggs Institute) [39] هستند. سؤالات AMSTAR 2 در جدول 1 آمده‌اند (برای نحوۀ نمره‌گذاری به شی و همکاران [50] رجوع کنید).
پولاک و همکاران [11] با جستجو در پایگاه‌های داده 52 دستورالعمل برای نحوۀ انجام مرور چتری پیدا کردند که توسط 19 گروه پژوهشی تدوین شده بود. در این میان، بیشترین اتفاقنظر دربارۀ ویژگی‌های مرور چتری، شامل موارد زیر بود: (1) مرور چتری از مرورهای نظام‌مند به‌عنوان واحد پژوهشی استفاده می‌کند و هدف آن ترکیب و ادغام یافته‌های این مطالعات است؛ (2) مرورهای نظام‌مند مذکور از طریق جستجوی جامع و کامل در بیش از یک پایگاه داده شناسایی می‌شوند؛ و (3) کیفیت روش‌شناختی مرورها سنجیده می‌شود [12]. با وجود اتفاقنظر بر مورد اول، در دو موقعیت نادر بررسی و ورود مطالعات پایه (Primary studies) نیز مدنظر قرار می‌گیرد. گاهی پس از واردکردن مرورهای نظام‌مندِ در دسترس، حفره‌ای در شواهد وجود دارد. برای مثال، ممکن است اثربخشی یک مداخلۀ اساسی در هیچ‌یک از مرورهای نظام‌مند بررسی نشده باشد. در چنین موقعیتی، پژوهش‌گر می‌تواند به جستجوی تکمیلی از مطالعات پایه روی آورد. در حالتی دیگر، اگر گسترۀ موضوع مرور چتری محدودتر از یک یا چند مورد از مرورهای نظام‌مند باشد، پژوهش‌گر می‌تواند تنها بخشی از مطالعات پایۀ موجود در مرور نظام‌مند را وارد کند. در هر دو حالت پیشنهاد می‌شود که پژوهش‌گر در انتخاب روش مرور چتری تجدیدنظر کند، زیرا اضافه کردن مطالعات پایه به‌عنوان واحدهای پژوهشی باعث پیچیدگی روش‌شناختی می‌شود و مرور چتری را از تعریف و چارچوب آن خارج می‌کند [10].
برای مثال، کیتس و همکاران [13] قصد داشتند تا ایمنی استفاده از دو داروی آسم را برای استفاده در کودکان بسنجند. بااینحال، برخی از مرورهای نظام‌مند موجود شامل مطالعات پایه‌ای بودند که جامعۀ هدفشان بزرگسالان بود. ازاین‌رو، پژوهش‌گران تصمیم گرفتند که مطالعات پایه‌ای را از مرورها برگزینند که جامعۀ هدفشان کودکان بود. جداسازی مطالعات، انجام مجدد محاسبات آماری و گزارش تفصیلی این فرآیند باعث افزایش پیچیدگی روش‌شناختی این مرور چتری شده است.
انواع
مرورهای چتری در نظام سلامت از لحاظ هدف و سؤالی که درصدد پاسخ به آن هستند متفاوت‌اند [14]. براین‌اساس می‌توان مرورهای چتری را به پنج دسته تقسیم کرد: مرورهای مبتنی بر مداخلات (Intervention reviews) با هدف تعیین اثربخشی یک یا چند مداخله، مرورهای مبتنی بر دقت آزمون‌های تشخیصی (Diagnostic test accuracy reviews) با هدف تعیین دقت یک یا چند آزمون تشخیصی، مرورهای مبتنی بر پیش‌آگهی/شیوع (Prognosis/prevalence reviews) با هدف جمع‌بندی شواهد دربارۀ پیش‌آگهی/شیوع یک بیماری، از چند مرور نظام‌مند، مرورهای مبتنی بر عوامل خطر (Risk factor reviews) با هدف جمع‌بندی شواهد دربارۀ علت‌شناسی یا عوامل خطر برای یک بیماری، از چند مرور نظام‌مند و مرورهای کیفی (Qualitative reviews) با هدف جمع‌بندی دیدگاه‌ها و یا تجارب کیفی از چند مرور نظام‌مند.
در میان مرورهای چتری، بیشترین تعداد متعلق به دستۀ مرورهای مبتنی بر مداخلات هستند. این دسته از مرورها خود می‌توانند اهداف مختلفی داشته باشند: جمع‌بندی شواهد مرورهای نظام‌مند مبتنی بر مداخلات مختلف برای یک بیماری [16-15]؛ یک مداخله برای یک بیماری، اما با پیامدهای متفاوت [18-17]؛ مداخله برای مشکلات یا جمعیت‌های مختلف [20-19]؛ اثرات سوء یک مداخله بر یک یا چند بیماری [22-21] و روش‌های مختلف کاربست یک مداخله برای یک بیماری [23] بوده‌اند. همچنین، مرورهای چتری در حیطه‌های متعددی از علوم سلامت انجام شده‌اند، از جمله آسیب‌شناسی روانی [25-24]، روان‌درمانی [26، 6]، سبک زندگی [28-27]، تغذیه [30-29] و طب داخلی [32-31]. تا ماه آپریل سال 2018، طب داخلی پرتعدادترین موضوع در مرورهای چتری بوده است [33].
در ادامه به پنج مورد از مهم‌ترین چالش‌ها در مسیر انجام مرور چتری می‌پردازیم: مسئلۀ همپوشانی، جستجوی شواهد، گزارش اندازۀ اثر و خطر سوءگیری، قطعیت شواهد و گزارش یافته‌ها.
مسئلۀ همپوشانی
برآوردها در سال‌های 2010 و 2016 به‌ترتیب حاکی از این‌اند که روزانه بیش از 11 و 22 مرور نظام‌مند منتشر می‌شوند [34]؛ بنابراین تعجب‌آور نخواهد بود که برخی از مرورهای نظام‌مند واردشده در مرور چتری به بررسی مطالعات پایۀ مشترکی پرداخته باشند. اختصاراً به این مسئله همپوشانی (Overlapping) گفته می‌شود [35]. مک‌کنزی و برنان [36] معتقدند که همپوشانی بزرگ‌ترین تهدید برای مرورهای چتری است. همپوشانی پژوهش‌گر را با دو چالش بزرگ روبه‌رو می‌کند: واردکردن چندبارۀ نتایج یک مطالعۀ پایه اثر آن را بر یافتۀ مرور چتری قوی‌تر می‌سازد؛ بنابراین، یافته‌های مرور چتری دچار سوءگیری خواهند شد. برای مثال، ممکن است مطالعه‌ای پایه حاکی از اثربخشی یک مداخله بوده باشد. در صورتی‌که نتیجۀ چنین مطالعه‌ای چندین بار در ترکیب نتایج محاسبه شود، اثربخشی آن مداخله بیش‌برآورد شده و یافتۀ گزارش‌شده دچار سوءگیری خواهد بود. همچنین، با توجه به الزام ارائۀ شفاف روش‌شناسی به‌منظور ایجاد امکان تکرارپذیری، گزارش مرورهای چتری که با مسئلۀ همپوشانی رو‌به‌رویند پیچیده‌ترند و زمان و انرژی بیشتری را از پژوهش‌گر می‌طلبند [10]. معمولاً در چنین شرایطی پژوهش‌گران ملاکی را برای ورود یکی از چند مرور نظام‌مند در نظر می‌گیرند: مرور جدیدتر، مرور باکیفیت‌تر، مرور مرتبط‌تر، یا مرور جامع‌تر را وارد می‌کنند [38-37].
همپوشانی معمولاً به کمک روش‌هایی مانند استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت منابع یا ایجاد ماتریس استناددهی (Citation matrix) شناسایی می‌شود. در این ماتریس، مرورهای نظام‌مند در ستون‌ها و مطالعات پایه در سطرها قرار می‌گیرند. سپس پژوهش‌گر مشخص می‌کند که هر مرور نظام‌مند از کدام مطالعات پایه متشکل شده است. بدین ترتیب، اگر در سطرها بیش از یک خانه علامت‌گذاری شده باشد، همپوشانی وجود دارد.
ساده‌ترین پاسخ به این چالش این است که تنها یکی از مرورهای نظام‌مند مذکور را وارد مطالعه کنیم. بااینحال، این تصمیم باعث می‌شود که به‌صورت بالقوه، حجم زیادی از اطلاعات مهم و سودمند را از دست بدهیم. ازسوی‌دیگر، با اینکه واردکردن تمامی مرورهای نظام‌مند مذکور تصویر کامل‌تری را از مسئله به دست می‌دهد، تحلیل چندبارۀ یک مطالعۀ پایه باعث ایجاد سوءگیری در نتایج می‌شود. به‌بیان‌دیگر، وقتی مطالعۀ پایه‌ای چندین بار وارد تحلیل می‌شود، یافتۀ آن وزن بیشتری از دیگر مطالعات پایه خواهد داشت و این موضوع روایی یافته‌ها را تهدید می‌کند [10].
جستجوی شواهد
زمانی که سؤال پژوهشی تعریف شد، ملاک‌های ورود و خروج مشخص شدند و راهکار حل مسئلۀ همپوشانی تعیین شد، نوبت به جستجوی پیشینه می‌رسد. گزارش شفاف و جامع راهبردهای جستجو (Search strategies) یکی از مؤلفه‌های کلیدی برای تکرارپذیری و روایی مرور چتری است. جستجو باید به‌اندازه‌ای جامع باشد که تمامی مرورهای نظام‌مندی که به موضوع مورد علاقه مرتبط‌اند را بازیابی کند [39]. در این بخش لازم است پژوهش‌گر ملاک‌های جستجو را به‌شکل واضح بیان کرده و ترجیحاً دلیل چنین تصمیماتی را تشریح کند. یکی از این ملاک‌ها، زمان انتشار مرورهای نظام‌مند است. مرورهای 10-5 سال اخیر احتمالاً شامل مطالعات پایه‌ای باشند که تا 30 سال قبل را در بر می‌گیرند [39].
یکی دیگر از ملاک‌های رایج، زبان نگارش مرور نظام‌مند است. در حالت ایده‌آل، پژوهش‌گران نباید مطالعه‌ای را به‌دلیل زبان نگارش آن کنار بگذارند [41 ،40] ؛ با این حال، تسلط بر زبان‌های مختلف و کیفیت مطالعات منتشر شده در زبان‌هایی غیر از انگلیسی باعث می‌شود تا پژوهش‌گران تنها مطالعاتی را وارد مرورهای چتری کنند که به زبان‌های مشخصی نگارش شده‌اند.
پس از تعیین ملاک‌های ورود و خروج، جستجوی نظام‌مند آغاز می‌شود. برخی از پایگاه‌های داده پراستفاده عبارت‌اند از: SCOPUS، MEDLINE، PubMed، EMBASE، CINAHL، CDSR، DARE، PROSPERO، Epistemonikos و JBI. برای جستجوی مرورهای نظام‌مند یا فراتحلیل‌ها در برخی از این پایگاه‌ها، راهبرد جستجوی آماده موجود است (در لینک ذیل مجموعه‌ای از راهبردهای آمادۀ استفاده در دسترس‌اند https://sites.google.com/a/york.ac.uk/issg-search-filters-resource/home/systematic-reviews). پیشنهاد می‌شود برای گزارش فرآیند جستجو و انتخاب مطالعات، از راهنمای PRISMA استفاده کنید [42].
شایان ذکر است که تعاریف موجود از «مرور نظام‌مند» مبهم و دو پهلویند [43] و از این رو، برخی مطالعاتی که خود را مرور نظام‌مند می‌دانند ممکن است در این دسته قرار نگیرند. از این رو، پژوهش‌گر می‌بایست پیش از گزینش شواهد، تعریفی مشخص از مرور نظام‌مند در ذهن داشته باشد. برای دسترسی به تعریف مؤسسۀ Cochrane، به هیگینز و همکاران [44] رجوع کنید.
گزارش اندازۀ اثر و خطر سوءگیری
سنجه‌های مختلفی برای بررسی قدرت روابط آماری وجود دارند و در مرورها از انواع مختلفی از آن‌ها استفاده می‌شود. بااینحال، تفاوت در نحوۀ گزارش قدرت روابط، پژوهش‌گر را ملزم به حذف شواهد موجود نمی‌کند [9]. روش‌های آماری متعددی برای تبدیل اندازه‌های اثر به یکدیگر معرفی شده‌اند [45]. پژوهش‌گر می‌تواند از این روش‌ها برای یکسان‌سازی گزارش‌دهی بهره جسته و استفادۀ خود را از منابع محدود نسازد (برای مروری اجمالی از این روش‌ها، به [33] مراجعه کنید).
مرور نظام‌مند و مرور چتری هردو با چالش کیفیت مطالعات مورد استفاده روبرویند و تفاوتشان در این است که در مرور نظام‌مند کیفیت مطالعات پایه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و در مرور چتری کیفیت مرورهای نظام‌مند؛ بنابراین، به‌هنگام تفسیر یافته‌ها باید این محدودیت را به خاطر داشت [47-46]. در حالت ایده‌آل، تنها مرورهای باکیفیت وارد مرور چتری می‌شوند.
پژوهش‌گران باید پیش از آغاز فرآیند پژوهش نحوۀ تعیین کیفیت روش‌شناختی را مشخص کنند و بر سر آن اتفاقنظر داشته باشند [48]. چارچوب تعیین شده می‌بایست برای تمامی مرورهای مورد ارزیابی اعمال شود و استثنائی در این زمینه وجود نداشته باشد.
چک‌لیست‌ها و ابزارهای متعددی برای سنجش کیفیت روش‌شناختی مرورها در دسترس‌اند. غالب آن‌ها ملاک‌هایی را تعریف می‌کنند که به‌صورت دوقطبی نمره‌گذاری می‌شوند: ملاک برآورده شده یا نشده است. چهار نمونه از پرکاربردترین آن‌ها «ابزار سنجش برای ارزیابی مرورهای نظام‌مند متعدد» (AMSTAR) [49]، AMSTAR 2 [50]، Robis [51] و چک لیست مؤسسۀ جوانا بریگز (Joanna Briggs Institute) [39] هستند. سؤالات AMSTAR 2 در جدول 1 آمده‌اند (برای نحوۀ نمره‌گذاری به شی و همکاران [50] رجوع کنید).
جدول 1 – گویه‌های AMSTAR 2.
| 1) آیا سؤال پژوهشی و ملاک‌های ورود برای مرور شامل مؤلفه‌های PICO (Population, Intervention, Outcome, Comparison/Context) می‌شود؟ 2) آیا گزارش مرور عیناً شامل گزاره‌ای از این قرار بود که روش‌شناسی پیش از انجام مرور تعیین شده بود؟ آیا گزارش مرور تخطی از پروتکل را توجیه می‌کرد؟ 3) آیا نگارندگان مرور نحوۀ گزینش طرح‌های پژوهشی که می‌خواستند در مرور وارد کنند، را توضیح داده‌اند؟ 4) آیا نگارندگان مرور از یک راهبرد جامع برای جستجو استفاده کرده‌اند؟ 5) آیا نگارندگان مرور گزینش مطالعات توسط یکدیگر را تکرار کرده‌اند؟ 6) آیا نگارندگان مرور استخراج داده‌ها توسط یکدیگر را تکرار کرده‌اند؟ 7) آیا نگارندگان مرور فهرستی از مطالعات خارج‌شده را ارائه کرده‌اند و دلیل خروج‌ها را توضیح داده‌اند؟ 8) آیا نگارندگان مرور مطالعات واردشده را با جزئیات کافی توصیف کرده‌اند؟ 9) آیا نگارندگان مرور از روشی قابل قبول برای سنجش خطر سوءگیری در مطالعات واردشده استفاده کرده‌اند؟ 10) آیا نگارندگان مرور منابع مالی مطالعات وارد شده را گزارش کرده‌اند؟ (گزارش اینکه نگارندگان این اطلاعات را مشاهده کرده‌اند کفایت می‌کند) 11) اگر فراتحلیل انجام شده است، آیا نگارندگان مرور از روش‌های مناسبی برای ترکیب آماری یافته‌ها استفاده کرده‌اند؟ 12) اگر فراتحلیل انجام شده است، آیا نگارندگان مرور تأثیر بالقوۀ خطر سوءگیری در مطالعات پایه بر نتایج فراتحلیل یا دیگر ترکیب‌های شواهد را سنجیده‌اند؟ 13) آیا نگارندگان مرور تأثیر خطر سوءگیری در مطالعات پایه را حین تفسیر نتایج در نظر گرفته‌اند؟ 14) آیا نگارندگان مرور تبیین و توضیح قانع‌کننده‌ای برای ناهمگونی در نتایج ارائه کرده‌اند؟ 15) اگر ترکیب کمّی از داده‌ها انجام شده است، آیا نگارندگان مرور سوءگیری انتشار را به حد کفایت بررسی کرده‌اند و تأثیر بالقوۀ آن بر نتایج را توضیح داده‌اند؟ 16) آیا نگارندگان مرور منبعی برای تعارض منافع گزارش کرده‌اند؟ از جمله هرگونه حمایت مالی که برای انجام مرور دریافت کرده باشند. |
تصمیم نهایی دربارۀ واردکردن مطالعه به‌وسیلۀ درصد یا تعداد ملاک‌های برآورده شده اتخاذ می‌شود. نقطۀ برش گفته شده (برای درصد یا تعداد) باید پیش از انجام مرور تعیین شده باشد تا از خطر سوءگیری جلوگیری شود. همچنین، اگر پژوهش‌گر برخی ملاک‌ها را مهم‌تر بداند می‌تواند وزن بیشتری به نمره‌گذاری آن‌ها اختصاص دهد [52]. ارائۀ جدولی که نشان دهد هر یک از مرورهای نظام‌مند از کدام ملاک چه امتیازی را گرفته‌اند به شفافیت روش‌شناسی کمک می‌کند [10]. نمونه‌ای از چنین جدولی را می‌توانید در پژوهش هایلس و همکاران [25] بیابید. ازسوی‌دیگر، فارغ از اینکه از کدام ابزار استفاده خواهد شد، شایسته است که دو ارزیاب مستقلاً به سنجش کیفیت بپردازند، از ارزیابی یکدیگر نامطلع باشند و در آخر، نتایج خود را با ارزیاب دیگر مقایسه کنند. معمولاً در صورت اختلاف‌نظر میان دو ارزیاب، پژوهش‌گر یا ارزیاب ارشد به این جمع اضافه می‌شود و به حل اختلاف کمک می‌کند [52].
قطعیت شواهد (Certainty of evidence)
چنین ملاک‌های سخت‌گیرانه‌ای معمولاً در حوزه‌های مرتبط با سلامت دیده می‌شود [33]. یکی از طبقه‌بندی‌های پرکاربرد برای قطعیت شواهد ازاین‌قرار است:
گزارش یافته‌ها
برای ارائۀ یافته‌ها دو روش وجود دارد: خلاصه‌سازی و بازتحلیل. در خلاصه‌سازی، داده‌ها به همان شکلی که در مرورهای نظام‌مند گزارش شده‌اند استخراج می‌شوند و معمولاً تحلیل آماری مجدد روی آن‌ها صورت نمی‌گیرد. قالب‌بندی داده‌های استخراج‌شده بنا به تشخیص نویسنده تغییر می‌یابد: ارائۀ خلاصه‌ها در متن (به‌صورت روایتی)، جداول و/یا اشکال انجام می‌شود. در بازتحلیل، داده‌های مرتبط با هدف مرور چتری از مرورهای نظام‌مند استخراج شده و از لحاظ آماری ترکیب می‌شوند. روش اول مقرون‌به‌صرفه‌تر است، اما ارجحیت یکی از این روش‌ها بر دیگری بر اساس هدف مرور چتری تعیین می‌شود. اگر هدف جمع‌بندی و تشریح مرورهای نظام‌مند موجود پیرامون یک موضوع باشد، خلاصه‌سازی روش مناسبی است. ازسوی‌دیگر، برای مثال اگر هدف مرور چتری پاسخ به سؤالی متفاوت از مرورهای نظام‌مند واردشده باشد، یا اگر مرورهای نظام‌مند شامل فراتحلیل نباشند، بازتحلیل داده‌ها روش ارجح خواهد بود [57، 12، 11]. شایان ذکر است که بازتحلیل با روش‌های استاندارد فراتحلیل انجام می‌شود (به [58] رجوع کنید).
شایان ذکر است که نباید از یافته‌های مرور چتری برای مقایسۀ غیرمستقیم میان مداخلات استفاده کرد [10]. برای مثال، اگر یک مرور نظام‌مند واردشده نشان داده باشد که مداخلۀ الف اثربخش‌تر از مداخلۀ ب است و مرور نظام‌مند دیگری نشان داده باشد که مداخلۀ ج تفاوت معناداری با مداخلۀ ب ندارد، نمی‌توان نتیجه گرفت که الزاماً مداخلۀ الف از ج مؤثرتر است. در چنین مقایساتی باید مفروضۀ انتقال‌پذیری (Transitivity) برقرار باشد [59]. برای مثال، فرض کنید مطالعه‌ای انواع خوراکی داروهای الف و ب را مقایسه کرده است و نتیجه، برتری داروی الف است. از طرفی، مطالعه‌ای دیگر انواع تزریقی داروهای ج و ب را مقایسه کرده است و تفاوتی مشاهده نشده است. در چنین شرایطی، مفروضۀ انتقال پذیری برقرار نیست و نمی‌توان گفت که داروی الف از ج اثربخش‌تر است، زیرا مداخلۀ ب در این دو مقایسه تفاوت دارد. آزمون مفروضۀ انتقال‌پذیری معمولاً توسط اطلاعات ارائه‌شده در مرورهای نظام‌مند ممکن نیست. با توجه به اینکه یافته‌های مرور چتری ممکن است به‌نحوی ارائه شوند که خواننده را به انجام چنین مقایساتی ترغیب کنند، پیشنهاد می‌شود که نویسندگان مشخصاً خوانندگان را از چنین برداشت‌هایی بر حذر دارند. روش آماری مناسب برای انجام مقایسات غیرمستقیم، فراتحلیل شبکه‌ای است (به [60] رجوع کنید).
بحث و نتیجه‌گیری
با وجود معرفی پیشین و مختصر مرور چتری [61]،
تصریح ضرورت، شرایط، چالش و تله‌های این روش کارآمد برای پژوهش‌گران ایرانی مغفول مانده بود. مقالۀ حاضر در تلاش برای پوشش این خلأ نگاشته شد. به‌عقیدۀ پولاک و همکاران [62]، مرورهای چتری با هشت چالش کلیدی روبرویند: همپوشانی میان مرورها، قدیمی بودن مرورها، تعریف مرور نظام‌مند، سنجش کیفیت روش‌شناختی مرورها، کیفیت گزارش‌دهی در مرورها، به کار بستن GRADE، خطر سوءگیری و خلاصه‌سازی یافته‌های اساسی در چارچوبی موجز، دسترس‌پذیری و قابلیت استفاده برای سیاست‌گذاران. در مقالۀ حاضر سعی شد تا هریک از این چالش‌ها به‌شکل اجمالی تعریف شده و به راهکار مقابله با آن اشاره شود. شکل 2 خلاصه‌ای است از گام‌های پیشنهادی برای پژوهش‌گران، به‌منظور انجام یک مرور چتری. همچنین، در بخش ضمیمه، هر یک از گام‌ها با جزئیات بیشتر ارائه شده و بخش‌های مختلف گزارش یک مرور چتری به ترتیب آمده‌اند (برگرفته از [40]).
قطعیت شواهد (Certainty of evidence)
چنین ملاک‌های سخت‌گیرانه‌ای معمولاً در حوزه‌های مرتبط با سلامت دیده می‌شود [33]. یکی از طبقه‌بندی‌های پرکاربرد برای قطعیت شواهد ازاین‌قرار است:
- شواهد متقاعدکننده (Convincing) (طبقۀ اول): روابطی که با نمونه‌های بزرگ‌تر از 1000 مورد (یا بیش از 20000 شرکت‌کننده برای خروجی‌های پیوسته) از لحاظ آماری در سطح 6-10 >p معنادار باشند، بزرگ‌ترین مطالعۀ وارده نتیجۀ معنادار در سطح 05/0>p داشته باشد، فاصلۀ اطمینان 95 درصدی که نتیجۀ صفر را در برنگیرد، عدم وجود ناهمگونی (50% > I2)، عدم وجود اثر مطالعۀ خُرد (Small study effect) (10/0<p)، عدم وجود شواهد برای معناداری زائد (Excess significance) (10/0 <p).
- شواهد گواه قوی (Highly suggestive) (طبقۀ دوم): روابطی که با نمونه‌های بزرگ‌تر از 1000 مورد (یا بیش از 20000 شرکت‌کننده برای خروجی‌های پیوسته) از لحاظ آماری در سطح 6-10 >p معنادار باشند، بزرگ‌ترین مطالعۀ وارده نتیجۀ معنادار در سطح 05/0>p داشته باشد.
- شواهد گواه (Suggestive) (طبقۀ سوم): روابطی که با نمونه‌های بزرگ‌تر از 1000 مورد (یا بیش از 20000 شرکت‌کننده برای خروجی‌های پیوسته) از لحاظ آماری در سطح 001/0 >p معنادار باشند.
- شواهد ضعیف (Weak) (طبقۀ چهارم): روابط با معناداری آماری در سطح 05/0 > p.
- عدم معناداری: روابط با سطح معناداری 05/0 < p.
گزارش یافته‌ها
برای ارائۀ یافته‌ها دو روش وجود دارد: خلاصه‌سازی و بازتحلیل. در خلاصه‌سازی، داده‌ها به همان شکلی که در مرورهای نظام‌مند گزارش شده‌اند استخراج می‌شوند و معمولاً تحلیل آماری مجدد روی آن‌ها صورت نمی‌گیرد. قالب‌بندی داده‌های استخراج‌شده بنا به تشخیص نویسنده تغییر می‌یابد: ارائۀ خلاصه‌ها در متن (به‌صورت روایتی)، جداول و/یا اشکال انجام می‌شود. در بازتحلیل، داده‌های مرتبط با هدف مرور چتری از مرورهای نظام‌مند استخراج شده و از لحاظ آماری ترکیب می‌شوند. روش اول مقرون‌به‌صرفه‌تر است، اما ارجحیت یکی از این روش‌ها بر دیگری بر اساس هدف مرور چتری تعیین می‌شود. اگر هدف جمع‌بندی و تشریح مرورهای نظام‌مند موجود پیرامون یک موضوع باشد، خلاصه‌سازی روش مناسبی است. ازسوی‌دیگر، برای مثال اگر هدف مرور چتری پاسخ به سؤالی متفاوت از مرورهای نظام‌مند واردشده باشد، یا اگر مرورهای نظام‌مند شامل فراتحلیل نباشند، بازتحلیل داده‌ها روش ارجح خواهد بود [57، 12، 11]. شایان ذکر است که بازتحلیل با روش‌های استاندارد فراتحلیل انجام می‌شود (به [58] رجوع کنید).
شایان ذکر است که نباید از یافته‌های مرور چتری برای مقایسۀ غیرمستقیم میان مداخلات استفاده کرد [10]. برای مثال، اگر یک مرور نظام‌مند واردشده نشان داده باشد که مداخلۀ الف اثربخش‌تر از مداخلۀ ب است و مرور نظام‌مند دیگری نشان داده باشد که مداخلۀ ج تفاوت معناداری با مداخلۀ ب ندارد، نمی‌توان نتیجه گرفت که الزاماً مداخلۀ الف از ج مؤثرتر است. در چنین مقایساتی باید مفروضۀ انتقال‌پذیری (Transitivity) برقرار باشد [59]. برای مثال، فرض کنید مطالعه‌ای انواع خوراکی داروهای الف و ب را مقایسه کرده است و نتیجه، برتری داروی الف است. از طرفی، مطالعه‌ای دیگر انواع تزریقی داروهای ج و ب را مقایسه کرده است و تفاوتی مشاهده نشده است. در چنین شرایطی، مفروضۀ انتقال پذیری برقرار نیست و نمی‌توان گفت که داروی الف از ج اثربخش‌تر است، زیرا مداخلۀ ب در این دو مقایسه تفاوت دارد. آزمون مفروضۀ انتقال‌پذیری معمولاً توسط اطلاعات ارائه‌شده در مرورهای نظام‌مند ممکن نیست. با توجه به اینکه یافته‌های مرور چتری ممکن است به‌نحوی ارائه شوند که خواننده را به انجام چنین مقایساتی ترغیب کنند، پیشنهاد می‌شود که نویسندگان مشخصاً خوانندگان را از چنین برداشت‌هایی بر حذر دارند. روش آماری مناسب برای انجام مقایسات غیرمستقیم، فراتحلیل شبکه‌ای است (به [60] رجوع کنید).
بحث و نتیجه‌گیری
با وجود معرفی پیشین و مختصر مرور چتری [61]،
تصریح ضرورت، شرایط، چالش و تله‌های این روش کارآمد برای پژوهش‌گران ایرانی مغفول مانده بود. مقالۀ حاضر در تلاش برای پوشش این خلأ نگاشته شد. به‌عقیدۀ پولاک و همکاران [62]، مرورهای چتری با هشت چالش کلیدی روبرویند: همپوشانی میان مرورها، قدیمی بودن مرورها، تعریف مرور نظام‌مند، سنجش کیفیت روش‌شناختی مرورها، کیفیت گزارش‌دهی در مرورها، به کار بستن GRADE، خطر سوءگیری و خلاصه‌سازی یافته‌های اساسی در چارچوبی موجز، دسترس‌پذیری و قابلیت استفاده برای سیاست‌گذاران. در مقالۀ حاضر سعی شد تا هریک از این چالش‌ها به‌شکل اجمالی تعریف شده و به راهکار مقابله با آن اشاره شود. شکل 2 خلاصه‌ای است از گام‌های پیشنهادی برای پژوهش‌گران، به‌منظور انجام یک مرور چتری. همچنین، در بخش ضمیمه، هر یک از گام‌ها با جزئیات بیشتر ارائه شده و بخش‌های مختلف گزارش یک مرور چتری به ترتیب آمده‌اند (برگرفته از [40]).
شکل 2 - گام‌های پیشنهادی برای انجام مرور چتری. برگرفته از [63].
[1] Ioannidis JP. The Mass Production of Redundant, Misleading, and Conflicted Systematic Reviews and Meta-analyses. Milbank Q 2016; 94(3): 485-514.
[2] Papatheodorou SI, Evangelou E. Umbrella Reviews: What They Are and Why We Need Them. In: Evangelou E, Veroniki AA, editors. Meta-Research: Methods and Protocols. New York, NY: Springer US; 2022. p. 135-46.
[3] Sackett DL, Rosenberg WMC, Gray JAM, Haynes RB, Richardson WS. Evidence based medicine: what it is and what it isn’t. BMJ 1996; 312(7023): 71.
[4] Bateman A, O'Connell J, Lorenzini N, Gardner T, Fonagy P. A randomised controlled trial of mentalization-based treatment versus structured clinical management for patients with comorbid borderline personality disorder and antisocial personality disorder. BMC Psychiatry 2016; 16(1): 304.
[5] Malda-Castillo J, Browne C, Perez-Algorta G. Mentalization-based treatment and its evidence-base status: A systematic literature review. Psychol Psychother 2019; 92(4): 465-98.
[6] Leichsenring F, Steinert C, Rabung S, Ioannidis JPA. The efficacy of psychotherapies and pharmacotherapies for mental disorders in adults: an umbrella review and meta-analytic evaluation of recent meta-analyses. World Psychiatry 2022; 21(1): 133-45.
[7] Baker PR, Costello JT, Dobbins M, Waters EB. The benefits and challenges of conducting an overview of systematic reviews in public health: a focus on physical activity. J Public Health (Oxf) 2014; 36(3): 517-21.
[8] Caird J, Sutcliffe K, Kwan I, Dickson K, Thomas J. Mediating policy-relevant evidence at speed: are systematic reviews of systematic reviews a useful approach? Evidence & Policy 2015; 11(1): 81-97.
[9] Papatheodorou S. Umbrella reviews: what they are and why we need them. European Journal of Epidemiology 2019; 34(6): 543-6.
[10] Pollock M, Fernandes RM, Becker LA, Pieper D, Hartling L. Chapter V: Overviews of reviews. In: Higgins JPT, Thomas J, Chandler J, Cumpston M, Li T, Page MJ, et al., editors. Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Interventions version 64 (updated August 2023): Cochrane; 2023.
[11] Pollock M, Fernandes RM, Becker LA, Featherstone R, Hartling L. What guidance is available for researchers conducting overviews of reviews of healthcare interventions? A scoping review and qualitative metasummary. Syst Rev 2016; 5(1): 190.
[12] Petrovskaya O, Lau F, Antonio M. Synthesising evidence on patient portals: a protocol for an umbrella review. BMJ Open 2019; 9(3): e024469.
[13] Cates CJ, Oleszczuk M, Stovold E, Wieland LS. Safety of regular formoterol or salmeterol in children with asthma: an overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev 2012; 10: Cd010005.
[14] Hunt H, Pollock A, Campbell P, Estcourt L, Brunton G. An introduction to overviews of reviews: planning a relevant research question and objective for an overview. Systematic Reviews. 2018; 7(1): 39.
[15] Payne C, Wiffen PJ, Martin S. Interventions for fatigue and weight loss in adults with advanced progressive illness. Cochrane Database Syst Rev 2012; 1: Cd008427.
[16] Pollock A, Farmer SE, Brady MC, Langhorne P, Mead GE, Mehrholz J, et al. Interventions for improving upper limb function after stroke. Cochrane Database Syst Rev 2014; 11: Cd010820.
[17] Harris J, Croot L, Thompson J, Springett J. How stakeholder participation can contribute to systematic reviews of complex interventions. J Epidemiol Community Health 2016; 70(2): 207-14.
[18] Fortin PM, Hopewell S, Estcourt LJ. Red blood cell transfusion to treat or prevent complications in sickle cell disease: an overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev 2018; 8: Cd012082.
[19] Ryan R, Santesso N, Lowe D, Hill S, Grimshaw J, Prictor M, et al. Interventions to improve safe and effective medicines use by consumers: an overview of systematic reviews. Cochrane Database Syst Rev 2014; 4: Cd007768.
[20] Gillespie DC, Bowen A, Chung CS, Cockburn J, Knapp P, Pollock A. Rehabilitation for post-stroke cognitive impairment: an overview of recommendations arising from systematic reviews of current evidence. Clin Rehabil 2015; 29(2): 120-8.
[21] Posadzki P, Watson LK, Ernst E. Adverse effects of herbal medicines: an overview of systematic reviews. Clin Med (Lond) 2013; 13(1): 7-12.
[22] Moore RA, Derry S, Aldington D, Wiffen PJ. Adverse events associated with single dose oral analgesics for acute postoperative pain in adults - an overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev 2015; 10: Cd011407.
[23] Derry CJ, Derry S, Moore RA. Sumatriptan (all routes of administration) for acute migraine attacks in adults - overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev 2014; 5: Cd009108.
[24] Machado MO, Veronese N, Sanches M, Stubbs B, Koyanagi A, Thompson T, et al. The association of depression and all-cause and cause-specific mortality: an umbrella review of systematic reviews and meta-analyses. BMC Med 2018; 16(1): 112.
[25] Hailes HP, Yu R, Danese A, Fazel S. Long-term outcomes of childhood sexual abuse: an umbrella review. The Lancet Psychiatry 2019; 6(10): 830-9.
[26] Dragioti E, Karathanos V, Gerdle B, Evangelou E. Does psychotherapy work? An umbrella review of meta-analyses of randomized controlled trials. Acta Psychiatr Scand 2017; 136(3): 236-46.
[27] Zhong L, Chen W, Wang T, Zeng Q, Lai L, Lai J, et al. Alcohol and Health Outcomes: An Umbrella Review of Meta-Analyses Base on Prospective Cohort Studies. Frontiers in Public Health 2022; 10.
[28] Philippens N, Janssen E, Kremers S, Crutzen R. Determinants of natural adult sleep: An umbrella review. PLOS ONE 2022; 17(11): e0277323.
[29] Poole R, Kennedy OJ, Roderick P, Fallowfield JA, Hayes PC, Parkes J. Coffee consumption and health: umbrella review of meta-analyses of multiple health outcomes. BMJ 2017; 359: j5024.
[30] Bouras E, Tsilidis KK, Triggi M, Siargkas A, Chourdakis M, Haidich AB. Diet and Risk of Gastric Cancer: An Umbrella Review. Nutrients 2022; 14(9): 1764.
[31] Houzé B, El-Khatib H, Arbour C. Efficacy, tolerability, and safety of non-pharmacological therapies for chronic pain: An umbrella review on various CAM approaches. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry 2017; 79(Pt B): 192-205.
[32] Hermelink R, Leitzmann MF, Markozannes G, Tsilidis K, Pukrop T, Berger F, et al. Sedentary behavior and cancer–an umbrella review and meta-analysis. European Journal of Epidemiology 2022; 37(5): 447-60.
[33] Fusar-Poli P, Radua J. Ten simple rules for conducting umbrella reviews. Evidence Based Mental Health 2018; 21(3): 95.
[34] Page MJ, Shamseer L, Altman DG, Tetzlaff J, Sampson M, Tricco AC, et al. Epidemiology and Reporting Characteristics of Systematic Reviews of Biomedical Research: A Cross-Sectional Study. PLOS Medicine 2016; 13(5): e1002028.
[35] Pieper D, Antoine SL, Mathes T, Neugebauer EA, Eikermann M. Systematic review finds overlapping reviews were not mentioned in every other overview. J Clin Epidemiol 2014; 67(4): 368-75.
[36] McKenzie JE, Brennan SE. Overviews of systematic reviews: great promise, greater challenge. Systematic Reviews 2017; 6(1): 185.
[37] Pollock M, Fernandes RM, Newton AS, Scott SD, Hartling L. A decision tool to help researchers make decisions about including systematic reviews in overviews of reviews of healthcare interventions. Systematic Reviews 2019; 8(1): 29.
[38] Pollock M, Fernandes RM, Newton AS, Scott SD, Hartling L. The impact of different inclusion decisions on the comprehensiveness and complexity of overviews of reviews of healthcare interventions. Systematic Reviews 2019; 8(1): 18.
[39] Aromataris E, Fernandez RS, Godfrey C, Holly C, Khalil H, Tungpunkom P. Chapter 10: Umbrella Reviews. In: Aromataris E, Munn Z, editors. JBI Manual for Evidence Synthesis; 2020.
[40] Onishi A, Furukawa TA. State-of-the-art reporting. In: Biondi-Zoccai G, editor. Umbrella Reviews: Evidence Synthesis with Overviews of Reviews and Meta-Epidemiologic Studies; 2016. p. 189-202.
[41] Papageorgiou SN, Biondi-Zoccai G. Designing the Review. In: Biondi-Zoccai G, editor. Umbrella Reviews: Evidence Synthesis with Overviews of Reviews and Meta-Epidemiologic Studies. Cham: Springer International Publishing; 2016. p. 57-80.
[42] Moher D, Liberati A, Tetzlaff J, Altman DG, The PG. Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses: The PRISMA Statement. PLOS Medicine 2009; 6(7): e1000097.
[43] Krnic Martinic M, Pieper D, Glatt A, Puljak L. Definition of a systematic review used in overviews of systematic reviews, meta-epidemiological studies and textbooks. BMC Med Res Methodol 2019; 19(1): 203.
[44] Higgins JPT, Thomas J, Chandler J, Cumpston M, Li T, Page MJ, et al. Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Interventions version 6.4 (updated August 2023): Cochrane; 2023.
[45] Chinn S. A simple method for converting an odds ratio to effect size for use in meta-analysis. Stat Med 2000; 19(22): 3127-31.
[46] Wang R, Papageorghiou AT. Umbrella review-a useful tool when it's raining systematic reviews. BJOG 2021; 128(13): 2150.
[47] Choi GJ, Kang H. The umbrella review: a useful strategy in the rain of evidence. Korean J Pain 2022; 35(2): 127-8.
[48] Aromataris E, Fernandez R, Godfrey CM, Holly C, Khalil H, Tungpunkom P. Summarizing systematic reviews: methodological development, conduct and reporting of an umbrella review approach. Int J Evid Based Healthc 2015; 13(3): 132-40.
[49] Shea BJ, Grimshaw JM, Wells GA, Boers M, Andersson N, Hamel C, et al. Development of AMSTAR: a measurement tool to assess the methodological quality of systematic reviews. BMC Med Res Methodol 2007; 7: 10.
[50] Shea BJ, Reeves BC, Wells G, Thuku M, Hamel C, Moran J, et al. AMSTAR 2: a critical appraisal tool for systematic reviews that include randomised or non-randomised studies of healthcare interventions, or both. BMJ 2017; 358: j4008.
[51] Whiting P, Savović J, Higgins JP, Caldwell DM, Reeves BC, Shea B, et al. ROBIS: A new tool to assess risk of bias in systematic reviews was developed. J Clin Epidemiol 2016; 69: 225-34.
[52] Holly C. Umbrella Reviews. In: Holly C, Salmond S, Saimbert M, editors. Comprehensive Systematic Review for Advanced Practice Nursing. 3rd. ed. New York: Springer; 2022.
[53] Guyatt GH, Oxman AD, Schünemann HJ, Tugwell P, Knottnerus A. GRADE guidelines: a new series of articles in the Journal of Clinical Epidemiology. J Clin Epidemiol 2011; 64(4): 380-2.
[54] Guyatt G, Oxman AD, Akl EA, Kunz R, Vist G, Brozek J, et al. GRADE guidelines: 1. Introduction-GRADE evidence profiles and summary of findings tables. J Clin Epidemiol 2011; 64(4): 383-94.
[55] Hultcrantz M, Rind D, Akl EA, Treweek S, Mustafa RA, Iorio A, et al. The GRADE Working Group clarifies the construct of certainty of evidence. J Clin Epidemiol 2017; 87: 4-13.
[56] Balshem H, Helfand M, Schünemann HJ, Oxman AD, Kunz R, Brozek J, et al. GRADE guidelines: 3. Rating the quality of evidence. J Clin Epidemiol 2011; 64(4): 401-6.
[57] Ballard M, Montgomery P. Risk of bias in overviews of reviews: a scoping review of methodological guidance and four-item checklist. Research Synthesis Methods 2017; 8(1): 92-108.
[58] Deeks JJ, Higgins JP, Altman DG, Group CSM. Analysing data and undertaking meta‐analyses. Cochrane handbook for systematic reviews of interventions; 2022. p. 241-84.
[59] Salanti G, Del Giovane C, Chaimani A, Caldwell DM, Higgins JP. Evaluating the quality of evidence from a network meta-analysis. PLOS ONE 2014; 9(7): e99682.
[60] Chaimani A, Caldwell DM, Li T, Higgins JP, Salanti G. Undertaking network meta‐analyses. Cochrane Handbook for systematic reviews of interventions. 2019: 285-320.
[61] Rezaeian M. An Introduction to Umbrella Reviews. JRUMS 2019; 18(7): 621-2. [Farsi]
[62] Pollock A, Campbell P, Brunton G, Hunt H, Estcourt L. Selecting and implementing overview methods: implications from five exemplar overviews. Systematic Reviews 2017; 6(1): 145.
[63] Cant R, Ryan C, Kelly MA. A nine-step pathway to conduct an umbrella review of literature. Nurse Author & Editor 2022; 32(2): 31-4..
[2] Papatheodorou SI, Evangelou E. Umbrella Reviews: What They Are and Why We Need Them. In: Evangelou E, Veroniki AA, editors. Meta-Research: Methods and Protocols. New York, NY: Springer US; 2022. p. 135-46.
[3] Sackett DL, Rosenberg WMC, Gray JAM, Haynes RB, Richardson WS. Evidence based medicine: what it is and what it isn’t. BMJ 1996; 312(7023): 71.
[4] Bateman A, O'Connell J, Lorenzini N, Gardner T, Fonagy P. A randomised controlled trial of mentalization-based treatment versus structured clinical management for patients with comorbid borderline personality disorder and antisocial personality disorder. BMC Psychiatry 2016; 16(1): 304.
[5] Malda-Castillo J, Browne C, Perez-Algorta G. Mentalization-based treatment and its evidence-base status: A systematic literature review. Psychol Psychother 2019; 92(4): 465-98.
[6] Leichsenring F, Steinert C, Rabung S, Ioannidis JPA. The efficacy of psychotherapies and pharmacotherapies for mental disorders in adults: an umbrella review and meta-analytic evaluation of recent meta-analyses. World Psychiatry 2022; 21(1): 133-45.
[7] Baker PR, Costello JT, Dobbins M, Waters EB. The benefits and challenges of conducting an overview of systematic reviews in public health: a focus on physical activity. J Public Health (Oxf) 2014; 36(3): 517-21.
[8] Caird J, Sutcliffe K, Kwan I, Dickson K, Thomas J. Mediating policy-relevant evidence at speed: are systematic reviews of systematic reviews a useful approach? Evidence & Policy 2015; 11(1): 81-97.
[9] Papatheodorou S. Umbrella reviews: what they are and why we need them. European Journal of Epidemiology 2019; 34(6): 543-6.
[10] Pollock M, Fernandes RM, Becker LA, Pieper D, Hartling L. Chapter V: Overviews of reviews. In: Higgins JPT, Thomas J, Chandler J, Cumpston M, Li T, Page MJ, et al., editors. Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Interventions version 64 (updated August 2023): Cochrane; 2023.
[11] Pollock M, Fernandes RM, Becker LA, Featherstone R, Hartling L. What guidance is available for researchers conducting overviews of reviews of healthcare interventions? A scoping review and qualitative metasummary. Syst Rev 2016; 5(1): 190.
[12] Petrovskaya O, Lau F, Antonio M. Synthesising evidence on patient portals: a protocol for an umbrella review. BMJ Open 2019; 9(3): e024469.
[13] Cates CJ, Oleszczuk M, Stovold E, Wieland LS. Safety of regular formoterol or salmeterol in children with asthma: an overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev 2012; 10: Cd010005.
[14] Hunt H, Pollock A, Campbell P, Estcourt L, Brunton G. An introduction to overviews of reviews: planning a relevant research question and objective for an overview. Systematic Reviews. 2018; 7(1): 39.
[15] Payne C, Wiffen PJ, Martin S. Interventions for fatigue and weight loss in adults with advanced progressive illness. Cochrane Database Syst Rev 2012; 1: Cd008427.
[16] Pollock A, Farmer SE, Brady MC, Langhorne P, Mead GE, Mehrholz J, et al. Interventions for improving upper limb function after stroke. Cochrane Database Syst Rev 2014; 11: Cd010820.
[17] Harris J, Croot L, Thompson J, Springett J. How stakeholder participation can contribute to systematic reviews of complex interventions. J Epidemiol Community Health 2016; 70(2): 207-14.
[18] Fortin PM, Hopewell S, Estcourt LJ. Red blood cell transfusion to treat or prevent complications in sickle cell disease: an overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev 2018; 8: Cd012082.
[19] Ryan R, Santesso N, Lowe D, Hill S, Grimshaw J, Prictor M, et al. Interventions to improve safe and effective medicines use by consumers: an overview of systematic reviews. Cochrane Database Syst Rev 2014; 4: Cd007768.
[20] Gillespie DC, Bowen A, Chung CS, Cockburn J, Knapp P, Pollock A. Rehabilitation for post-stroke cognitive impairment: an overview of recommendations arising from systematic reviews of current evidence. Clin Rehabil 2015; 29(2): 120-8.
[21] Posadzki P, Watson LK, Ernst E. Adverse effects of herbal medicines: an overview of systematic reviews. Clin Med (Lond) 2013; 13(1): 7-12.
[22] Moore RA, Derry S, Aldington D, Wiffen PJ. Adverse events associated with single dose oral analgesics for acute postoperative pain in adults - an overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev 2015; 10: Cd011407.
[23] Derry CJ, Derry S, Moore RA. Sumatriptan (all routes of administration) for acute migraine attacks in adults - overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev 2014; 5: Cd009108.
[24] Machado MO, Veronese N, Sanches M, Stubbs B, Koyanagi A, Thompson T, et al. The association of depression and all-cause and cause-specific mortality: an umbrella review of systematic reviews and meta-analyses. BMC Med 2018; 16(1): 112.
[25] Hailes HP, Yu R, Danese A, Fazel S. Long-term outcomes of childhood sexual abuse: an umbrella review. The Lancet Psychiatry 2019; 6(10): 830-9.
[26] Dragioti E, Karathanos V, Gerdle B, Evangelou E. Does psychotherapy work? An umbrella review of meta-analyses of randomized controlled trials. Acta Psychiatr Scand 2017; 136(3): 236-46.
[27] Zhong L, Chen W, Wang T, Zeng Q, Lai L, Lai J, et al. Alcohol and Health Outcomes: An Umbrella Review of Meta-Analyses Base on Prospective Cohort Studies. Frontiers in Public Health 2022; 10.
[28] Philippens N, Janssen E, Kremers S, Crutzen R. Determinants of natural adult sleep: An umbrella review. PLOS ONE 2022; 17(11): e0277323.
[29] Poole R, Kennedy OJ, Roderick P, Fallowfield JA, Hayes PC, Parkes J. Coffee consumption and health: umbrella review of meta-analyses of multiple health outcomes. BMJ 2017; 359: j5024.
[30] Bouras E, Tsilidis KK, Triggi M, Siargkas A, Chourdakis M, Haidich AB. Diet and Risk of Gastric Cancer: An Umbrella Review. Nutrients 2022; 14(9): 1764.
[31] Houzé B, El-Khatib H, Arbour C. Efficacy, tolerability, and safety of non-pharmacological therapies for chronic pain: An umbrella review on various CAM approaches. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry 2017; 79(Pt B): 192-205.
[32] Hermelink R, Leitzmann MF, Markozannes G, Tsilidis K, Pukrop T, Berger F, et al. Sedentary behavior and cancer–an umbrella review and meta-analysis. European Journal of Epidemiology 2022; 37(5): 447-60.
[33] Fusar-Poli P, Radua J. Ten simple rules for conducting umbrella reviews. Evidence Based Mental Health 2018; 21(3): 95.
[34] Page MJ, Shamseer L, Altman DG, Tetzlaff J, Sampson M, Tricco AC, et al. Epidemiology and Reporting Characteristics of Systematic Reviews of Biomedical Research: A Cross-Sectional Study. PLOS Medicine 2016; 13(5): e1002028.
[35] Pieper D, Antoine SL, Mathes T, Neugebauer EA, Eikermann M. Systematic review finds overlapping reviews were not mentioned in every other overview. J Clin Epidemiol 2014; 67(4): 368-75.
[36] McKenzie JE, Brennan SE. Overviews of systematic reviews: great promise, greater challenge. Systematic Reviews 2017; 6(1): 185.
[37] Pollock M, Fernandes RM, Newton AS, Scott SD, Hartling L. A decision tool to help researchers make decisions about including systematic reviews in overviews of reviews of healthcare interventions. Systematic Reviews 2019; 8(1): 29.
[38] Pollock M, Fernandes RM, Newton AS, Scott SD, Hartling L. The impact of different inclusion decisions on the comprehensiveness and complexity of overviews of reviews of healthcare interventions. Systematic Reviews 2019; 8(1): 18.
[39] Aromataris E, Fernandez RS, Godfrey C, Holly C, Khalil H, Tungpunkom P. Chapter 10: Umbrella Reviews. In: Aromataris E, Munn Z, editors. JBI Manual for Evidence Synthesis; 2020.
[40] Onishi A, Furukawa TA. State-of-the-art reporting. In: Biondi-Zoccai G, editor. Umbrella Reviews: Evidence Synthesis with Overviews of Reviews and Meta-Epidemiologic Studies; 2016. p. 189-202.
[41] Papageorgiou SN, Biondi-Zoccai G. Designing the Review. In: Biondi-Zoccai G, editor. Umbrella Reviews: Evidence Synthesis with Overviews of Reviews and Meta-Epidemiologic Studies. Cham: Springer International Publishing; 2016. p. 57-80.
[42] Moher D, Liberati A, Tetzlaff J, Altman DG, The PG. Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses: The PRISMA Statement. PLOS Medicine 2009; 6(7): e1000097.
[43] Krnic Martinic M, Pieper D, Glatt A, Puljak L. Definition of a systematic review used in overviews of systematic reviews, meta-epidemiological studies and textbooks. BMC Med Res Methodol 2019; 19(1): 203.
[44] Higgins JPT, Thomas J, Chandler J, Cumpston M, Li T, Page MJ, et al. Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Interventions version 6.4 (updated August 2023): Cochrane; 2023.
[45] Chinn S. A simple method for converting an odds ratio to effect size for use in meta-analysis. Stat Med 2000; 19(22): 3127-31.
[46] Wang R, Papageorghiou AT. Umbrella review-a useful tool when it's raining systematic reviews. BJOG 2021; 128(13): 2150.
[47] Choi GJ, Kang H. The umbrella review: a useful strategy in the rain of evidence. Korean J Pain 2022; 35(2): 127-8.
[48] Aromataris E, Fernandez R, Godfrey CM, Holly C, Khalil H, Tungpunkom P. Summarizing systematic reviews: methodological development, conduct and reporting of an umbrella review approach. Int J Evid Based Healthc 2015; 13(3): 132-40.
[49] Shea BJ, Grimshaw JM, Wells GA, Boers M, Andersson N, Hamel C, et al. Development of AMSTAR: a measurement tool to assess the methodological quality of systematic reviews. BMC Med Res Methodol 2007; 7: 10.
[50] Shea BJ, Reeves BC, Wells G, Thuku M, Hamel C, Moran J, et al. AMSTAR 2: a critical appraisal tool for systematic reviews that include randomised or non-randomised studies of healthcare interventions, or both. BMJ 2017; 358: j4008.
[51] Whiting P, Savović J, Higgins JP, Caldwell DM, Reeves BC, Shea B, et al. ROBIS: A new tool to assess risk of bias in systematic reviews was developed. J Clin Epidemiol 2016; 69: 225-34.
[52] Holly C. Umbrella Reviews. In: Holly C, Salmond S, Saimbert M, editors. Comprehensive Systematic Review for Advanced Practice Nursing. 3rd. ed. New York: Springer; 2022.
[53] Guyatt GH, Oxman AD, Schünemann HJ, Tugwell P, Knottnerus A. GRADE guidelines: a new series of articles in the Journal of Clinical Epidemiology. J Clin Epidemiol 2011; 64(4): 380-2.
[54] Guyatt G, Oxman AD, Akl EA, Kunz R, Vist G, Brozek J, et al. GRADE guidelines: 1. Introduction-GRADE evidence profiles and summary of findings tables. J Clin Epidemiol 2011; 64(4): 383-94.
[55] Hultcrantz M, Rind D, Akl EA, Treweek S, Mustafa RA, Iorio A, et al. The GRADE Working Group clarifies the construct of certainty of evidence. J Clin Epidemiol 2017; 87: 4-13.
[56] Balshem H, Helfand M, Schünemann HJ, Oxman AD, Kunz R, Brozek J, et al. GRADE guidelines: 3. Rating the quality of evidence. J Clin Epidemiol 2011; 64(4): 401-6.
[57] Ballard M, Montgomery P. Risk of bias in overviews of reviews: a scoping review of methodological guidance and four-item checklist. Research Synthesis Methods 2017; 8(1): 92-108.
[58] Deeks JJ, Higgins JP, Altman DG, Group CSM. Analysing data and undertaking meta‐analyses. Cochrane handbook for systematic reviews of interventions; 2022. p. 241-84.
[59] Salanti G, Del Giovane C, Chaimani A, Caldwell DM, Higgins JP. Evaluating the quality of evidence from a network meta-analysis. PLOS ONE 2014; 9(7): e99682.
[60] Chaimani A, Caldwell DM, Li T, Higgins JP, Salanti G. Undertaking network meta‐analyses. Cochrane Handbook for systematic reviews of interventions. 2019: 285-320.
[61] Rezaeian M. An Introduction to Umbrella Reviews. JRUMS 2019; 18(7): 621-2. [Farsi]
[62] Pollock A, Campbell P, Brunton G, Hunt H, Estcourt L. Selecting and implementing overview methods: implications from five exemplar overviews. Systematic Reviews 2017; 6(1): 145.
[63] Cant R, Ryan C, Kelly MA. A nine-step pathway to conduct an umbrella review of literature. Nurse Author & Editor 2022; 32(2): 31-4..
ضمیمه 1. نه گام برای انجام یک مرور چتری [63].
1. منطق انجام مطالعه را برای نویسندگان همکار شرح دهید
|
2. مطالعه را طراحی کنید و پروتکل آن را ثبت کنید (انتخابی)
|
3. راهبرد جستجو را آماده کنید و به جستجوی پیشینه بپردازید
|
4. مرورهای مدنظر را شناسایی کنید
|
5. کیفیت روش‌شناختی را گزارش کنید
|
6. نتایج مرور را ارائه کنید
|
7. یافته‌ها را گزارش و شواهد را خلاصه کنید
|
8. محدودیت‌های مرور را برشمارید
|
9. جمع‌بندی
|
ضمیمه 2. محتوای گزارش یک مرور چتری.
| بخش/موضوع | ترتیب | محتوا |
| عنوان و چکیده | ||
| عنوان | 1 | مطالعه را تحت عنوان مرور مرورها، مرور چتری یا مطالعۀ فرااپیدمیولوژیک نام‌گذاری کنید. |
| خلاصۀ ساختاریافته | 2 | خلاصه‌ای ساختاریافته از مطالعه ارائه دهید. |
| مقدمه | ||
| منطق | 3 | منطق انجام مرور چتری را در حیطه‌ای از دانش که تابه‌حال شواهد زیادی در آن جمع‌آوری شده‌اند، بیان کنید. |
| اهداف | 4 | سؤالات پژوهشی را به‌دقت و با جزئیات بیان کنید. |
| روش | ||
| پروتکل و ثبت آن | 5 | گزارش کنید که آیا پروتکلی برای مرور چتری نگارش شده است و این گزارش (در صورت وجود) از چه طریقی در دسترس است. اطلاعات ثبت پروتکل را ارائه کنید. |
| ملاک‌های ورود برای مرورهای نظام‌مند | 6 | مشخص کنید چه مرورهایی با چه نحوه‌ای از گزارش‌دهی را وارد مرور چتری می‌کنید. |
| منابع اطلاعات | 7 | تمامی منابع اطلاعاتی مورد جستجو را همراه با تاریخ دقیق جستجو ارائه کنید. |
| راهبرد جستجو | 8 | راهبرد جستجوی الکترونیکی را به‌صورت کامل ارائه کنید و معیارهای خروج بالقوه را گزارش کنید (برای مثال، زبان مقاله). |
| گزینش مرورها | 9 | فرآیند انتخاب مرورها را با جزئیات توضیح دهید. |
| جستجوهای پیرامونی برای شناسایی مطالعات پایۀ مرتبط | 10 | توضیح دهید که آیا نیازی به جستجوهای پیرامونی برای شناسایی مطالعات پایه وجود داشت و چرا این جستجوها انجام شد. |
| استخراج داده‌ها | 11 | فرآیند استخراج داده‌ها از مرورهای وارد شده را با جزئیات شرح دهید. |
| داده‌های مستخرج | 12 | داده‌های مستخرج را مشخص کنید (برای مثال، PICO، روش، یافته‌ها، حمایت مالی) |
| سنجش کیفیت روش‌شناختی مرورهای واردشده | 13 | روش‌های استفاده‌شده برای ارزیابی کیفیت روش‌شناختی را تشریح کنید و به چگونگی استفاده از این اطلاعات در تحلیل داده‌ها اشاره کنید. |
| ترکیب و ادغام داده‌ها | 14 | روش‌های ترکیب داده‌ها را با جزئیات توضیح دهید. |
| یافته‌ها | ||
| انتخاب مرورها | 15 | جزئیات فرآیند انتخاب مرورها را شرح دهید یا از فلودیاگرام کمک بگیرید. |
| مشخصات مرورها | 16 | ویژگی‌های هر مرور را بیان کنید (برای مثال، عنوان، PICO، تعداد مطالعات و شرکت‌کنندگان، سنجۀ کیفیت روش‌شناختی و نتیجۀ آن و یافتۀ هر مرور). |
| سنجش کیفیت روش‌شناختی مرورهای واردشده | 17 | نتایج ارزیابی کیفیت روش‌شناختی را برای هر مرور وارد شده گزارش کنید. |
| ترکیب و ادغام یافته‌ها | 18 | یافته‌های کلیدی مرور چتری را خلاصه کنید. اگر داده‌ها را با یکدیگر ترکیب کرده‌اید، هر خروجی را با فاصلۀ اطمینان و سنجه‌های ناهمگنی یا ناهمخوانی همراه کنید. |
| بحث و نتیجه‌گیری | ||
| خلاصۀ شواهد | 19 | برای هر یک از سؤالات اصلی پژوهش خلاصه‌ای از یافته‌های کلیدی ارائه کنید و قوت و ضعف شواهد را برای هر یک توضیح دهید. |
| محدودیت‌ها | 20 | محدودیت‌های مرور چتری را توضیح دهید. |
| نتیجه‌گیری‌ها | 21 | اهمیت یافته‌ها را برای کار بالینی و پژوهش‌های آینده شرح دهید. |
| حامی مالی | 22 | حامیان مالی مرور چتری را مشخص کنید. |
[1]- دانشجوی دکتری، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
[2]- استادیار، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
تلفن: 29905382-021، دورنگار: 29905382-021، پست الکترونیکی: s_akbari@sbu.ac.ir
مقدمه
نگارش و تولید مرورهای نظام‌مند (Systematic reviews) و فراتحلیل‌ها (Meta-analyses) به شکل روزافزون در حال افزایش است: در سال 2008 تعداد فراتحلیل‌های منتشر شده 3300 بوده و در سال 2018 به 20000 رسیده است؛ این در حالی است که از سال 1991 تا 2014 تعداد مطالعات آزمایشی و مشاهده‌ای منتشرشده در PubMed یک و نیم برابر افزایش داشته است [1]؛ بنابراین، جهش در فراوانی مرورها و فراتحلیل‌ها را نمی‌توان صرفاً به افزایش تولید علم نسبت داد. چنین جهشی پیامدهای نامطلوبی را نیز به همراه دارد. برای مثال، گاهی فراتحلیل‌هایی که در یک سال و دربارۀ یک موضوع نگارش شده‌اند، به نتایج متفاوتی دست‌یافته‌اند. چنین خروجی‌هایی باعث سردرگمی و ابهام متخصصان بالینی و سیاست‌گذاران می‌شود [2].
شواهد پژوهشی در حوزه‌های بالینی و بهداشت عمومی را می‌توان به‌عنوان یک سلسله مراتب در نظر گرفت: پیش‌تر در چنین طبقه‌بندی‌هایی مرورهای نظام‌مند و فراتحلیل‌ها در قله قرار می‌گرفتند [3]، اما امروزه سطح سوم پژوهش‌ها در این جایگاه‌اند (شکل 1). از این منابع سطح بالاتر برای تصمیم‌گیری‌های سطح بالا و سیاست‌گذاری‌ها استفاده می‌شود. اسامی متعددی به این دسته از شواهد، اطلاق شده است: مرور چتری (Umbrella reviews)، مرور مرورها (Overview of reviews)، فرامرور (Meta-review) و ترکیب مرورها (Synthesis of reviews).
شکل 1- سلسله‌مراتب شواهد.
شکل 2 - تعداد اسناد منتشرشده که عبارت «مرور چتری» را در عنوان داشته‌اند. برگرفته از پایگاه SCOPUS.
شکل 2 - گام‌های پیشنهادی برای انجام مرور چتری. برگرفته از [63].
ضمیمه 1. نه گام برای انجام یک مرور چتری [63].
ضمیمه 2. محتوای گزارش یک مرور چتری.
تلفن: 29905382-021، دورنگار: 29905382-021، پست الکترونیکی: s_akbari@sbu.ac.ir
مقاله مروری
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 22، بهمن 1402، 1224-1205
مرور چتری: چیستی، چرایی و چگونگی
احمد عسگری زاده[1]، سعید اکبری زردخانه[2]
دریافت مقاله: 19/09/1402 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 17/10/1402 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 27/10/1402 پذیرش مقاله: 30/10/1402
چکیده
زمینه و هدف: تعداد مرورهای نظام‌مند یا سطح دوم رو به افزایش است؛ حتی بیشتر از افزایش تعداد مطالعات پایه. موضوعات بحث‌برانگیز، یافته‌های سوگیرانه و شواهد غیرقاطع در این دو سطح، سیاست‌گذاران و پژوهش‌گران را به سمت سطح سوم شواهد یا «مرورهای چتری» سوق داده است. با وجود اینکه مرورهای چتری روش‌شناسی نسبتاً جدیدی محسوب می‌شوند، در دهه‌های اخیر تعداد آن‌ها با شیب تندی افزایش یافته است و این نشان از علاقه و نیاز روزافزون به این مسیر تحقیقاتی دارد. راهنماهایی برای انجام مرورهای چتری منتشر شده‌اند؛ بااینحال، ناهمخوانی‌های موجود در این راهنماها، پژوهش‌گران را دربارۀ شیوۀ مناسب انجام سردرگم ساخته‌اند. هدف مطالعۀ حاضر تصریح ضرورت، شرایط، چالش‌ها و تله‌های مرورهای چتری بود. در آخر، راهنماهایی گام به گام برای نحوۀ انجام و گزارش‌دهی یک مرور چتری طرح شدند. امیدواریم متن حاضر و راهنمایی‌های عملی فراهم شده توجه جامعۀ دانشگاهیان ایرانی را به مرورهای چتری جلب کند.
واژه‌های کلیدی: مرور چتری، مرور نظام‌مند، شواهد
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 22، بهمن 1402، 1224-1205
مرور چتری: چیستی، چرایی و چگونگی
احمد عسگری زاده[1]، سعید اکبری زردخانه[2]
دریافت مقاله: 19/09/1402 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 17/10/1402 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 27/10/1402 پذیرش مقاله: 30/10/1402
چکیده
زمینه و هدف: تعداد مرورهای نظام‌مند یا سطح دوم رو به افزایش است؛ حتی بیشتر از افزایش تعداد مطالعات پایه. موضوعات بحث‌برانگیز، یافته‌های سوگیرانه و شواهد غیرقاطع در این دو سطح، سیاست‌گذاران و پژوهش‌گران را به سمت سطح سوم شواهد یا «مرورهای چتری» سوق داده است. با وجود اینکه مرورهای چتری روش‌شناسی نسبتاً جدیدی محسوب می‌شوند، در دهه‌های اخیر تعداد آن‌ها با شیب تندی افزایش یافته است و این نشان از علاقه و نیاز روزافزون به این مسیر تحقیقاتی دارد. راهنماهایی برای انجام مرورهای چتری منتشر شده‌اند؛ بااینحال، ناهمخوانی‌های موجود در این راهنماها، پژوهش‌گران را دربارۀ شیوۀ مناسب انجام سردرگم ساخته‌اند. هدف مطالعۀ حاضر تصریح ضرورت، شرایط، چالش‌ها و تله‌های مرورهای چتری بود. در آخر، راهنماهایی گام به گام برای نحوۀ انجام و گزارش‌دهی یک مرور چتری طرح شدند. امیدواریم متن حاضر و راهنمایی‌های عملی فراهم شده توجه جامعۀ دانشگاهیان ایرانی را به مرورهای چتری جلب کند.
واژه‌های کلیدی: مرور چتری، مرور نظام‌مند، شواهد
مقدمه
نگارش و تولید مرورهای نظام‌مند (Systematic reviews) و فراتحلیل‌ها (Meta-analyses) به شکل روزافزون در حال افزایش است: در سال 2008 تعداد فراتحلیل‌های منتشر شده 3300 بوده و در سال 2018 به 20000 رسیده است؛ این در حالی است که از سال 1991 تا 2014 تعداد مطالعات آزمایشی و مشاهده‌ای منتشرشده در PubMed یک و نیم برابر افزایش داشته است [1]؛ بنابراین، جهش در فراوانی مرورها و فراتحلیل‌ها را نمی‌توان صرفاً به افزایش تولید علم نسبت داد. چنین جهشی پیامدهای نامطلوبی را نیز به همراه دارد. برای مثال، گاهی فراتحلیل‌هایی که در یک سال و دربارۀ یک موضوع نگارش شده‌اند، به نتایج متفاوتی دست‌یافته‌اند. چنین خروجی‌هایی باعث سردرگمی و ابهام متخصصان بالینی و سیاست‌گذاران می‌شود [2].
شواهد پژوهشی در حوزه‌های بالینی و بهداشت عمومی را می‌توان به‌عنوان یک سلسله مراتب در نظر گرفت: پیش‌تر در چنین طبقه‌بندی‌هایی مرورهای نظام‌مند و فراتحلیل‌ها در قله قرار می‌گرفتند [3]، اما امروزه سطح سوم پژوهش‌ها در این جایگاه‌اند (شکل 1). از این منابع سطح بالاتر برای تصمیم‌گیری‌های سطح بالا و سیاست‌گذاری‌ها استفاده می‌شود. اسامی متعددی به این دسته از شواهد، اطلاق شده است: مرور چتری (Umbrella reviews)، مرور مرورها (Overview of reviews)، فرامرور (Meta-review) و ترکیب مرورها (Synthesis of reviews).
شکل 1- سلسله‌مراتب شواهد.
مرور چتری یا مرور نظام‌مند؟
سه سطح شواهد در چشم‌انداز و گسترۀ بررسی با یکدیگر تفاوت دارند. برای مثال، بیتمن و فوناگی [4] با انجام یک کارآزمایی بالینی کنترل‌شده قصد داشتند به این سؤال پاسخ دهند که آیا درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی برای مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی اثربخش است؟ مالدا-کاستیلو و همکاران [5] با انجام مروری نظام‌مند هدف در این داشتند که نشان دهند آیا درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی، درمانی اثربخش است؟ اخیراً، لیخسنرینگ و همکاران [6] در مروری چتری به این سؤال پرداختند که آیا روان‌درمانی اثربخش است؟ همان‌طور که پیداست، چشم‌انداز سؤالات مورد علاقه، از مطالعات پایه به مرورهای چتری گسترده‌تر می‌شود.
بنابراین، وقتی مرورهای نظام‌مند را در مرور چتری وارد کرده و از آن‌ها به‌عنوان واحد تحلیل استفاده می‌کنیم، می‌توانیم به سؤالاتی پاسخ دهیم که چشم‌انداز و دامنه‌ای وسیع را پوشش می‌دهند؛ وسیع‌تر از آنچه در مرورهای نظام‌مند می‌بینیم. بااینحال، برخی از سؤالات گفته شده را می‌توان به‌وسیلۀ انجام مرور نظام‌مند از مطالعات پایه نیز پاسخ داد. ممکن است در چنین مواقعی ترجیح دهید که مطالعات پایه را به‌کارگیرید، اما گاهی منابع محدود و زمان کوتاه اجازۀ چنین کاری را نخواهند داد. به‌بیان‌دیگر، در مقایسه با انجام مرور نظام‌مند از تمامی مطالعات پایه، مرور چتری روشی مقرون‌به‌صرفه‌تر است و کاربرد بیشتری برای سیاست‌گذاران دارد [8-7]. علاوه بر این، مرور چتری کمک می‌کند تا تفاوت‌ها و تمایزات در مرورهای نظام‌مند مختلف یکپارچه شده و معقول به نظر آیند. بنابراین، اقبال روزافزون پژوهش‌گران و سیاست‌گذاران به مرورهای چتری تعجب‌برانگیز نیست (شکل 2). به‌طورکلی، زمانی شایسته است مرور چتری در یک حوزۀ پژوهشی انجام شود که [10، 9]:
سه سطح شواهد در چشم‌انداز و گسترۀ بررسی با یکدیگر تفاوت دارند. برای مثال، بیتمن و فوناگی [4] با انجام یک کارآزمایی بالینی کنترل‌شده قصد داشتند به این سؤال پاسخ دهند که آیا درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی برای مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی اثربخش است؟ مالدا-کاستیلو و همکاران [5] با انجام مروری نظام‌مند هدف در این داشتند که نشان دهند آیا درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی، درمانی اثربخش است؟ اخیراً، لیخسنرینگ و همکاران [6] در مروری چتری به این سؤال پرداختند که آیا روان‌درمانی اثربخش است؟ همان‌طور که پیداست، چشم‌انداز سؤالات مورد علاقه، از مطالعات پایه به مرورهای چتری گسترده‌تر می‌شود.
بنابراین، وقتی مرورهای نظام‌مند را در مرور چتری وارد کرده و از آن‌ها به‌عنوان واحد تحلیل استفاده می‌کنیم، می‌توانیم به سؤالاتی پاسخ دهیم که چشم‌انداز و دامنه‌ای وسیع را پوشش می‌دهند؛ وسیع‌تر از آنچه در مرورهای نظام‌مند می‌بینیم. بااینحال، برخی از سؤالات گفته شده را می‌توان به‌وسیلۀ انجام مرور نظام‌مند از مطالعات پایه نیز پاسخ داد. ممکن است در چنین مواقعی ترجیح دهید که مطالعات پایه را به‌کارگیرید، اما گاهی منابع محدود و زمان کوتاه اجازۀ چنین کاری را نخواهند داد. به‌بیان‌دیگر، در مقایسه با انجام مرور نظام‌مند از تمامی مطالعات پایه، مرور چتری روشی مقرون‌به‌صرفه‌تر است و کاربرد بیشتری برای سیاست‌گذاران دارد [8-7]. علاوه بر این، مرور چتری کمک می‌کند تا تفاوت‌ها و تمایزات در مرورهای نظام‌مند مختلف یکپارچه شده و معقول به نظر آیند. بنابراین، اقبال روزافزون پژوهش‌گران و سیاست‌گذاران به مرورهای چتری تعجب‌برانگیز نیست (شکل 2). به‌طورکلی، زمانی شایسته است مرور چتری در یک حوزۀ پژوهشی انجام شود که [10، 9]:
- موضوع پژوهشی آن بحث‌برانگیز بوده و شواهد در آن ناهمخوان باشند.
- مرورهای نظام‌مند موجود روزآمد باشند.
- مرورهای نظام‌مند موجود از نظر جامعۀ هدف، مداخلات صورت‌گرفته، گروه‌های مقایسه و سنجه‌های تعیین پیامدها همگن باشند. دراین‌صورت، یکپارچه‌سازی مرورهای نظام‌مند معقول خواهد بود.
- مرورهای نظام‌مند موجود از لحاظ ماهیت و چگونگی گزارش یافته‌ها همگن باشند و ازاین‌رو، به سیاست‌گذاری در حیطۀ مدنظر کمک کند.
- میزان و نوع یافته‌ها به‌گونه‌ای باشد که برای پاسخ به سؤالات پژوهشی کفایت کند.
- مرورهای نظام‌مند موجود خطر سوءگیری پایین یا کیفیت روش‌شناختی بالایی داشته باشند.
شکل 2 - تعداد اسناد منتشرشده که عبارت «مرور چتری» را در عنوان داشته‌اند. برگرفته از پایگاه SCOPUS.
رویه و راهنماهای انجام
پولاک و همکاران [11] با جستجو در پایگاه‌های داده 52 دستورالعمل برای نحوۀ انجام مرور چتری پیدا کردند که توسط 19 گروه پژوهشی تدوین شده بود. در این میان، بیشترین اتفاقنظر دربارۀ ویژگی‌های مرور چتری، شامل موارد زیر بود: (1) مرور چتری از مرورهای نظام‌مند به‌عنوان واحد پژوهشی استفاده می‌کند و هدف آن ترکیب و ادغام یافته‌های این مطالعات است؛ (2) مرورهای نظام‌مند مذکور از طریق جستجوی جامع و کامل در بیش از یک پایگاه داده شناسایی می‌شوند؛ و (3) کیفیت روش‌شناختی مرورها سنجیده می‌شود [12]. با وجود اتفاقنظر بر مورد اول، در دو موقعیت نادر بررسی و ورود مطالعات پایه (Primary studies) نیز مدنظر قرار می‌گیرد. گاهی پس از واردکردن مرورهای نظام‌مندِ در دسترس، حفره‌ای در شواهد وجود دارد. برای مثال، ممکن است اثربخشی یک مداخلۀ اساسی در هیچ‌یک از مرورهای نظام‌مند بررسی نشده باشد. در چنین موقعیتی، پژوهش‌گر می‌تواند به جستجوی تکمیلی از مطالعات پایه روی آورد. در حالتی دیگر، اگر گسترۀ موضوع مرور چتری محدودتر از یک یا چند مورد از مرورهای نظام‌مند باشد، پژوهش‌گر می‌تواند تنها بخشی از مطالعات پایۀ موجود در مرور نظام‌مند را وارد کند. در هر دو حالت پیشنهاد می‌شود که پژوهش‌گر در انتخاب روش مرور چتری تجدیدنظر کند، زیرا اضافه کردن مطالعات پایه به‌عنوان واحدهای پژوهشی باعث پیچیدگی روش‌شناختی می‌شود و مرور چتری را از تعریف و چارچوب آن خارج می‌کند [10].
برای مثال، کیتس و همکاران [13] قصد داشتند تا ایمنی استفاده از دو داروی آسم را برای استفاده در کودکان بسنجند. بااینحال، برخی از مرورهای نظام‌مند موجود شامل مطالعات پایه‌ای بودند که جامعۀ هدفشان بزرگسالان بود. ازاین‌رو، پژوهش‌گران تصمیم گرفتند که مطالعات پایه‌ای را از مرورها برگزینند که جامعۀ هدفشان کودکان بود. جداسازی مطالعات، انجام مجدد محاسبات آماری و گزارش تفصیلی این فرآیند باعث افزایش پیچیدگی روش‌شناختی این مرور چتری شده است.
انواع
مرورهای چتری در نظام سلامت از لحاظ هدف و سؤالی که درصدد پاسخ به آن هستند متفاوت‌اند [14]. براین‌اساس می‌توان مرورهای چتری را به پنج دسته تقسیم کرد: مرورهای مبتنی بر مداخلات (Intervention reviews) با هدف تعیین اثربخشی یک یا چند مداخله، مرورهای مبتنی بر دقت آزمون‌های تشخیصی (Diagnostic test accuracy reviews) با هدف تعیین دقت یک یا چند آزمون تشخیصی، مرورهای مبتنی بر پیش‌آگهی/شیوع (Prognosis/prevalence reviews) با هدف جمع‌بندی شواهد دربارۀ پیش‌آگهی/شیوع یک بیماری، از چند مرور نظام‌مند، مرورهای مبتنی بر عوامل خطر (Risk factor reviews) با هدف جمع‌بندی شواهد دربارۀ علت‌شناسی یا عوامل خطر برای یک بیماری، از چند مرور نظام‌مند و مرورهای کیفی (Qualitative reviews) با هدف جمع‌بندی دیدگاه‌ها و یا تجارب کیفی از چند مرور نظام‌مند.
در میان مرورهای چتری، بیشترین تعداد متعلق به دستۀ مرورهای مبتنی بر مداخلات هستند. این دسته از مرورها خود می‌توانند اهداف مختلفی داشته باشند: جمع‌بندی شواهد مرورهای نظام‌مند مبتنی بر مداخلات مختلف برای یک بیماری [16-15]؛ یک مداخله برای یک بیماری، اما با پیامدهای متفاوت [18-17]؛ مداخله برای مشکلات یا جمعیت‌های مختلف [20-19]؛ اثرات سوء یک مداخله بر یک یا چند بیماری [22-21] و روش‌های مختلف کاربست یک مداخله برای یک بیماری [23] بوده‌اند. همچنین، مرورهای چتری در حیطه‌های متعددی از علوم سلامت انجام شده‌اند، از جمله آسیب‌شناسی روانی [25-24]، روان‌درمانی [26، 6]، سبک زندگی [28-27]، تغذیه [30-29] و طب داخلی [32-31]. تا ماه آپریل سال 2018، طب داخلی پرتعدادترین موضوع در مرورهای چتری بوده است [33].
در ادامه به پنج مورد از مهم‌ترین چالش‌ها در مسیر انجام مرور چتری می‌پردازیم: مسئلۀ همپوشانی، جستجوی شواهد، گزارش اندازۀ اثر و خطر سوءگیری، قطعیت شواهد و گزارش یافته‌ها.
مسئلۀ همپوشانی
برآوردها در سال‌های 2010 و 2016 به‌ترتیب حاکی از این‌اند که روزانه بیش از 11 و 22 مرور نظام‌مند منتشر می‌شوند [34]؛ بنابراین تعجب‌آور نخواهد بود که برخی از مرورهای نظام‌مند واردشده در مرور چتری به بررسی مطالعات پایۀ مشترکی پرداخته باشند. اختصاراً به این مسئله همپوشانی (Overlapping) گفته می‌شود [35]. مک‌کنزی و برنان [36] معتقدند که همپوشانی بزرگ‌ترین تهدید برای مرورهای چتری است. همپوشانی پژوهش‌گر را با دو چالش بزرگ روبه‌رو می‌کند: واردکردن چندبارۀ نتایج یک مطالعۀ پایه اثر آن را بر یافتۀ مرور چتری قوی‌تر می‌سازد؛ بنابراین، یافته‌های مرور چتری دچار سوءگیری خواهند شد. برای مثال، ممکن است مطالعه‌ای پایه حاکی از اثربخشی یک مداخله بوده باشد. در صورتی‌که نتیجۀ چنین مطالعه‌ای چندین بار در ترکیب نتایج محاسبه شود، اثربخشی آن مداخله بیش‌برآورد شده و یافتۀ گزارش‌شده دچار سوءگیری خواهد بود. همچنین، با توجه به الزام ارائۀ شفاف روش‌شناسی به‌منظور ایجاد امکان تکرارپذیری، گزارش مرورهای چتری که با مسئلۀ همپوشانی رو‌به‌رویند پیچیده‌ترند و زمان و انرژی بیشتری را از پژوهش‌گر می‌طلبند [10]. معمولاً در چنین شرایطی پژوهش‌گران ملاکی را برای ورود یکی از چند مرور نظام‌مند در نظر می‌گیرند: مرور جدیدتر، مرور باکیفیت‌تر، مرور مرتبط‌تر، یا مرور جامع‌تر را وارد می‌کنند [38-37].
همپوشانی معمولاً به کمک روش‌هایی مانند استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت منابع یا ایجاد ماتریس استناددهی (Citation matrix) شناسایی می‌شود. در این ماتریس، مرورهای نظام‌مند در ستون‌ها و مطالعات پایه در سطرها قرار می‌گیرند. سپس پژوهش‌گر مشخص می‌کند که هر مرور نظام‌مند از کدام مطالعات پایه متشکل شده است. بدین ترتیب، اگر در سطرها بیش از یک خانه علامت‌گذاری شده باشد، همپوشانی وجود دارد.
ساده‌ترین پاسخ به این چالش این است که تنها یکی از مرورهای نظام‌مند مذکور را وارد مطالعه کنیم. بااینحال، این تصمیم باعث می‌شود که به‌صورت بالقوه، حجم زیادی از اطلاعات مهم و سودمند را از دست بدهیم. ازسوی‌دیگر، با اینکه واردکردن تمامی مرورهای نظام‌مند مذکور تصویر کامل‌تری را از مسئله به دست می‌دهد، تحلیل چندبارۀ یک مطالعۀ پایه باعث ایجاد سوءگیری در نتایج می‌شود. به‌بیان‌دیگر، وقتی مطالعۀ پایه‌ای چندین بار وارد تحلیل می‌شود، یافتۀ آن وزن بیشتری از دیگر مطالعات پایه خواهد داشت و این موضوع روایی یافته‌ها را تهدید می‌کند [10].
جستجوی شواهد
زمانی که سؤال پژوهشی تعریف شد، ملاک‌های ورود و خروج مشخص شدند و راهکار حل مسئلۀ همپوشانی تعیین شد، نوبت به جستجوی پیشینه می‌رسد. گزارش شفاف و جامع راهبردهای جستجو (Search strategies) یکی از مؤلفه‌های کلیدی برای تکرارپذیری و روایی مرور چتری است. جستجو باید به‌اندازه‌ای جامع باشد که تمامی مرورهای نظام‌مندی که به موضوع مورد علاقه مرتبط‌اند را بازیابی کند [39]. در این بخش لازم است پژوهش‌گر ملاک‌های جستجو را به‌شکل واضح بیان کرده و ترجیحاً دلیل چنین تصمیماتی را تشریح کند. یکی از این ملاک‌ها، زمان انتشار مرورهای نظام‌مند است. مرورهای 10-5 سال اخیر احتمالاً شامل مطالعات پایه‌ای باشند که تا 30 سال قبل را در بر می‌گیرند [39].
یکی دیگر از ملاک‌های رایج، زبان نگارش مرور نظام‌مند است. در حالت ایده‌آل، پژوهش‌گران نباید مطالعه‌ای را به‌دلیل زبان نگارش آن کنار بگذارند [41 ،40] ؛ با این حال، تسلط بر زبان‌های مختلف و کیفیت مطالعات منتشر شده در زبان‌هایی غیر از انگلیسی باعث می‌شود تا پژوهش‌گران تنها مطالعاتی را وارد مرورهای چتری کنند که به زبان‌های مشخصی نگارش شده‌اند.
پس از تعیین ملاک‌های ورود و خروج، جستجوی نظام‌مند آغاز می‌شود. برخی از پایگاه‌های داده پراستفاده عبارت‌اند از: SCOPUS، MEDLINE، PubMed، EMBASE، CINAHL، CDSR، DARE، PROSPERO، Epistemonikos و JBI. برای جستجوی مرورهای نظام‌مند یا فراتحلیل‌ها در برخی از این پایگاه‌ها، راهبرد جستجوی آماده موجود است (در لینک ذیل مجموعه‌ای از راهبردهای آمادۀ استفاده در دسترس‌اند https://sites.google.com/a/york.ac.uk/issg-search-filters-resource/home/systematic-reviews). پیشنهاد می‌شود برای گزارش فرآیند جستجو و انتخاب مطالعات، از راهنمای PRISMA استفاده کنید [42].
شایان ذکر است که تعاریف موجود از «مرور نظام‌مند» مبهم و دو پهلویند [43] و از این رو، برخی مطالعاتی که خود را مرور نظام‌مند می‌دانند ممکن است در این دسته قرار نگیرند. از این رو، پژوهش‌گر می‌بایست پیش از گزینش شواهد، تعریفی مشخص از مرور نظام‌مند در ذهن داشته باشد. برای دسترسی به تعریف مؤسسۀ Cochrane، به هیگینز و همکاران [44] رجوع کنید.
گزارش اندازۀ اثر و خطر سوءگیری
سنجه‌های مختلفی برای بررسی قدرت روابط آماری وجود دارند و در مرورها از انواع مختلفی از آن‌ها استفاده می‌شود. بااینحال، تفاوت در نحوۀ گزارش قدرت روابط، پژوهش‌گر را ملزم به حذف شواهد موجود نمی‌کند [9]. روش‌های آماری متعددی برای تبدیل اندازه‌های اثر به یکدیگر معرفی شده‌اند [45]. پژوهش‌گر می‌تواند از این روش‌ها برای یکسان‌سازی گزارش‌دهی بهره جسته و استفادۀ خود را از منابع محدود نسازد (برای مروری اجمالی از این روش‌ها، به [33] مراجعه کنید).
مرور نظام‌مند و مرور چتری هردو با چالش کیفیت مطالعات مورد استفاده روبرویند و تفاوتشان در این است که در مرور نظام‌مند کیفیت مطالعات پایه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و در مرور چتری کیفیت مرورهای نظام‌مند؛ بنابراین، به‌هنگام تفسیر یافته‌ها باید این محدودیت را به خاطر داشت [47-46]. در حالت ایده‌آل، تنها مرورهای باکیفیت وارد مرور چتری می‌شوند.
پژوهش‌گران باید پیش از آغاز فرآیند پژوهش نحوۀ تعیین کیفیت روش‌شناختی را مشخص کنند و بر سر آن اتفاقنظر داشته باشند [48]. چارچوب تعیین شده می‌بایست برای تمامی مرورهای مورد ارزیابی اعمال شود و استثنائی در این زمینه وجود نداشته باشد.
چک‌لیست‌ها و ابزارهای متعددی برای سنجش کیفیت روش‌شناختی مرورها در دسترس‌اند. غالب آن‌ها ملاک‌هایی را تعریف می‌کنند که به‌صورت دوقطبی نمره‌گذاری می‌شوند: ملاک برآورده شده یا نشده است. چهار نمونه از پرکاربردترین آن‌ها «ابزار سنجش برای ارزیابی مرورهای نظام‌مند متعدد» (AMSTAR) [49]، AMSTAR 2 [50]، Robis [51] و چک لیست مؤسسۀ جوانا بریگز (Joanna Briggs Institute) [39] هستند. سؤالات AMSTAR 2 در جدول 1 آمده‌اند (برای نحوۀ نمره‌گذاری به شی و همکاران [50] رجوع کنید).
پولاک و همکاران [11] با جستجو در پایگاه‌های داده 52 دستورالعمل برای نحوۀ انجام مرور چتری پیدا کردند که توسط 19 گروه پژوهشی تدوین شده بود. در این میان، بیشترین اتفاقنظر دربارۀ ویژگی‌های مرور چتری، شامل موارد زیر بود: (1) مرور چتری از مرورهای نظام‌مند به‌عنوان واحد پژوهشی استفاده می‌کند و هدف آن ترکیب و ادغام یافته‌های این مطالعات است؛ (2) مرورهای نظام‌مند مذکور از طریق جستجوی جامع و کامل در بیش از یک پایگاه داده شناسایی می‌شوند؛ و (3) کیفیت روش‌شناختی مرورها سنجیده می‌شود [12]. با وجود اتفاقنظر بر مورد اول، در دو موقعیت نادر بررسی و ورود مطالعات پایه (Primary studies) نیز مدنظر قرار می‌گیرد. گاهی پس از واردکردن مرورهای نظام‌مندِ در دسترس، حفره‌ای در شواهد وجود دارد. برای مثال، ممکن است اثربخشی یک مداخلۀ اساسی در هیچ‌یک از مرورهای نظام‌مند بررسی نشده باشد. در چنین موقعیتی، پژوهش‌گر می‌تواند به جستجوی تکمیلی از مطالعات پایه روی آورد. در حالتی دیگر، اگر گسترۀ موضوع مرور چتری محدودتر از یک یا چند مورد از مرورهای نظام‌مند باشد، پژوهش‌گر می‌تواند تنها بخشی از مطالعات پایۀ موجود در مرور نظام‌مند را وارد کند. در هر دو حالت پیشنهاد می‌شود که پژوهش‌گر در انتخاب روش مرور چتری تجدیدنظر کند، زیرا اضافه کردن مطالعات پایه به‌عنوان واحدهای پژوهشی باعث پیچیدگی روش‌شناختی می‌شود و مرور چتری را از تعریف و چارچوب آن خارج می‌کند [10].
برای مثال، کیتس و همکاران [13] قصد داشتند تا ایمنی استفاده از دو داروی آسم را برای استفاده در کودکان بسنجند. بااینحال، برخی از مرورهای نظام‌مند موجود شامل مطالعات پایه‌ای بودند که جامعۀ هدفشان بزرگسالان بود. ازاین‌رو، پژوهش‌گران تصمیم گرفتند که مطالعات پایه‌ای را از مرورها برگزینند که جامعۀ هدفشان کودکان بود. جداسازی مطالعات، انجام مجدد محاسبات آماری و گزارش تفصیلی این فرآیند باعث افزایش پیچیدگی روش‌شناختی این مرور چتری شده است.
انواع
مرورهای چتری در نظام سلامت از لحاظ هدف و سؤالی که درصدد پاسخ به آن هستند متفاوت‌اند [14]. براین‌اساس می‌توان مرورهای چتری را به پنج دسته تقسیم کرد: مرورهای مبتنی بر مداخلات (Intervention reviews) با هدف تعیین اثربخشی یک یا چند مداخله، مرورهای مبتنی بر دقت آزمون‌های تشخیصی (Diagnostic test accuracy reviews) با هدف تعیین دقت یک یا چند آزمون تشخیصی، مرورهای مبتنی بر پیش‌آگهی/شیوع (Prognosis/prevalence reviews) با هدف جمع‌بندی شواهد دربارۀ پیش‌آگهی/شیوع یک بیماری، از چند مرور نظام‌مند، مرورهای مبتنی بر عوامل خطر (Risk factor reviews) با هدف جمع‌بندی شواهد دربارۀ علت‌شناسی یا عوامل خطر برای یک بیماری، از چند مرور نظام‌مند و مرورهای کیفی (Qualitative reviews) با هدف جمع‌بندی دیدگاه‌ها و یا تجارب کیفی از چند مرور نظام‌مند.
در میان مرورهای چتری، بیشترین تعداد متعلق به دستۀ مرورهای مبتنی بر مداخلات هستند. این دسته از مرورها خود می‌توانند اهداف مختلفی داشته باشند: جمع‌بندی شواهد مرورهای نظام‌مند مبتنی بر مداخلات مختلف برای یک بیماری [16-15]؛ یک مداخله برای یک بیماری، اما با پیامدهای متفاوت [18-17]؛ مداخله برای مشکلات یا جمعیت‌های مختلف [20-19]؛ اثرات سوء یک مداخله بر یک یا چند بیماری [22-21] و روش‌های مختلف کاربست یک مداخله برای یک بیماری [23] بوده‌اند. همچنین، مرورهای چتری در حیطه‌های متعددی از علوم سلامت انجام شده‌اند، از جمله آسیب‌شناسی روانی [25-24]، روان‌درمانی [26، 6]، سبک زندگی [28-27]، تغذیه [30-29] و طب داخلی [32-31]. تا ماه آپریل سال 2018، طب داخلی پرتعدادترین موضوع در مرورهای چتری بوده است [33].
در ادامه به پنج مورد از مهم‌ترین چالش‌ها در مسیر انجام مرور چتری می‌پردازیم: مسئلۀ همپوشانی، جستجوی شواهد، گزارش اندازۀ اثر و خطر سوءگیری، قطعیت شواهد و گزارش یافته‌ها.
مسئلۀ همپوشانی
برآوردها در سال‌های 2010 و 2016 به‌ترتیب حاکی از این‌اند که روزانه بیش از 11 و 22 مرور نظام‌مند منتشر می‌شوند [34]؛ بنابراین تعجب‌آور نخواهد بود که برخی از مرورهای نظام‌مند واردشده در مرور چتری به بررسی مطالعات پایۀ مشترکی پرداخته باشند. اختصاراً به این مسئله همپوشانی (Overlapping) گفته می‌شود [35]. مک‌کنزی و برنان [36] معتقدند که همپوشانی بزرگ‌ترین تهدید برای مرورهای چتری است. همپوشانی پژوهش‌گر را با دو چالش بزرگ روبه‌رو می‌کند: واردکردن چندبارۀ نتایج یک مطالعۀ پایه اثر آن را بر یافتۀ مرور چتری قوی‌تر می‌سازد؛ بنابراین، یافته‌های مرور چتری دچار سوءگیری خواهند شد. برای مثال، ممکن است مطالعه‌ای پایه حاکی از اثربخشی یک مداخله بوده باشد. در صورتی‌که نتیجۀ چنین مطالعه‌ای چندین بار در ترکیب نتایج محاسبه شود، اثربخشی آن مداخله بیش‌برآورد شده و یافتۀ گزارش‌شده دچار سوءگیری خواهد بود. همچنین، با توجه به الزام ارائۀ شفاف روش‌شناسی به‌منظور ایجاد امکان تکرارپذیری، گزارش مرورهای چتری که با مسئلۀ همپوشانی رو‌به‌رویند پیچیده‌ترند و زمان و انرژی بیشتری را از پژوهش‌گر می‌طلبند [10]. معمولاً در چنین شرایطی پژوهش‌گران ملاکی را برای ورود یکی از چند مرور نظام‌مند در نظر می‌گیرند: مرور جدیدتر، مرور باکیفیت‌تر، مرور مرتبط‌تر، یا مرور جامع‌تر را وارد می‌کنند [38-37].
همپوشانی معمولاً به کمک روش‌هایی مانند استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت منابع یا ایجاد ماتریس استناددهی (Citation matrix) شناسایی می‌شود. در این ماتریس، مرورهای نظام‌مند در ستون‌ها و مطالعات پایه در سطرها قرار می‌گیرند. سپس پژوهش‌گر مشخص می‌کند که هر مرور نظام‌مند از کدام مطالعات پایه متشکل شده است. بدین ترتیب، اگر در سطرها بیش از یک خانه علامت‌گذاری شده باشد، همپوشانی وجود دارد.
ساده‌ترین پاسخ به این چالش این است که تنها یکی از مرورهای نظام‌مند مذکور را وارد مطالعه کنیم. بااینحال، این تصمیم باعث می‌شود که به‌صورت بالقوه، حجم زیادی از اطلاعات مهم و سودمند را از دست بدهیم. ازسوی‌دیگر، با اینکه واردکردن تمامی مرورهای نظام‌مند مذکور تصویر کامل‌تری را از مسئله به دست می‌دهد، تحلیل چندبارۀ یک مطالعۀ پایه باعث ایجاد سوءگیری در نتایج می‌شود. به‌بیان‌دیگر، وقتی مطالعۀ پایه‌ای چندین بار وارد تحلیل می‌شود، یافتۀ آن وزن بیشتری از دیگر مطالعات پایه خواهد داشت و این موضوع روایی یافته‌ها را تهدید می‌کند [10].
جستجوی شواهد
زمانی که سؤال پژوهشی تعریف شد، ملاک‌های ورود و خروج مشخص شدند و راهکار حل مسئلۀ همپوشانی تعیین شد، نوبت به جستجوی پیشینه می‌رسد. گزارش شفاف و جامع راهبردهای جستجو (Search strategies) یکی از مؤلفه‌های کلیدی برای تکرارپذیری و روایی مرور چتری است. جستجو باید به‌اندازه‌ای جامع باشد که تمامی مرورهای نظام‌مندی که به موضوع مورد علاقه مرتبط‌اند را بازیابی کند [39]. در این بخش لازم است پژوهش‌گر ملاک‌های جستجو را به‌شکل واضح بیان کرده و ترجیحاً دلیل چنین تصمیماتی را تشریح کند. یکی از این ملاک‌ها، زمان انتشار مرورهای نظام‌مند است. مرورهای 10-5 سال اخیر احتمالاً شامل مطالعات پایه‌ای باشند که تا 30 سال قبل را در بر می‌گیرند [39].
یکی دیگر از ملاک‌های رایج، زبان نگارش مرور نظام‌مند است. در حالت ایده‌آل، پژوهش‌گران نباید مطالعه‌ای را به‌دلیل زبان نگارش آن کنار بگذارند [41 ،40] ؛ با این حال، تسلط بر زبان‌های مختلف و کیفیت مطالعات منتشر شده در زبان‌هایی غیر از انگلیسی باعث می‌شود تا پژوهش‌گران تنها مطالعاتی را وارد مرورهای چتری کنند که به زبان‌های مشخصی نگارش شده‌اند.
پس از تعیین ملاک‌های ورود و خروج، جستجوی نظام‌مند آغاز می‌شود. برخی از پایگاه‌های داده پراستفاده عبارت‌اند از: SCOPUS، MEDLINE، PubMed، EMBASE، CINAHL، CDSR، DARE، PROSPERO، Epistemonikos و JBI. برای جستجوی مرورهای نظام‌مند یا فراتحلیل‌ها در برخی از این پایگاه‌ها، راهبرد جستجوی آماده موجود است (در لینک ذیل مجموعه‌ای از راهبردهای آمادۀ استفاده در دسترس‌اند https://sites.google.com/a/york.ac.uk/issg-search-filters-resource/home/systematic-reviews). پیشنهاد می‌شود برای گزارش فرآیند جستجو و انتخاب مطالعات، از راهنمای PRISMA استفاده کنید [42].
شایان ذکر است که تعاریف موجود از «مرور نظام‌مند» مبهم و دو پهلویند [43] و از این رو، برخی مطالعاتی که خود را مرور نظام‌مند می‌دانند ممکن است در این دسته قرار نگیرند. از این رو، پژوهش‌گر می‌بایست پیش از گزینش شواهد، تعریفی مشخص از مرور نظام‌مند در ذهن داشته باشد. برای دسترسی به تعریف مؤسسۀ Cochrane، به هیگینز و همکاران [44] رجوع کنید.
گزارش اندازۀ اثر و خطر سوءگیری
سنجه‌های مختلفی برای بررسی قدرت روابط آماری وجود دارند و در مرورها از انواع مختلفی از آن‌ها استفاده می‌شود. بااینحال، تفاوت در نحوۀ گزارش قدرت روابط، پژوهش‌گر را ملزم به حذف شواهد موجود نمی‌کند [9]. روش‌های آماری متعددی برای تبدیل اندازه‌های اثر به یکدیگر معرفی شده‌اند [45]. پژوهش‌گر می‌تواند از این روش‌ها برای یکسان‌سازی گزارش‌دهی بهره جسته و استفادۀ خود را از منابع محدود نسازد (برای مروری اجمالی از این روش‌ها، به [33] مراجعه کنید).
مرور نظام‌مند و مرور چتری هردو با چالش کیفیت مطالعات مورد استفاده روبرویند و تفاوتشان در این است که در مرور نظام‌مند کیفیت مطالعات پایه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و در مرور چتری کیفیت مرورهای نظام‌مند؛ بنابراین، به‌هنگام تفسیر یافته‌ها باید این محدودیت را به خاطر داشت [47-46]. در حالت ایده‌آل، تنها مرورهای باکیفیت وارد مرور چتری می‌شوند.
پژوهش‌گران باید پیش از آغاز فرآیند پژوهش نحوۀ تعیین کیفیت روش‌شناختی را مشخص کنند و بر سر آن اتفاقنظر داشته باشند [48]. چارچوب تعیین شده می‌بایست برای تمامی مرورهای مورد ارزیابی اعمال شود و استثنائی در این زمینه وجود نداشته باشد.
چک‌لیست‌ها و ابزارهای متعددی برای سنجش کیفیت روش‌شناختی مرورها در دسترس‌اند. غالب آن‌ها ملاک‌هایی را تعریف می‌کنند که به‌صورت دوقطبی نمره‌گذاری می‌شوند: ملاک برآورده شده یا نشده است. چهار نمونه از پرکاربردترین آن‌ها «ابزار سنجش برای ارزیابی مرورهای نظام‌مند متعدد» (AMSTAR) [49]، AMSTAR 2 [50]، Robis [51] و چک لیست مؤسسۀ جوانا بریگز (Joanna Briggs Institute) [39] هستند. سؤالات AMSTAR 2 در جدول 1 آمده‌اند (برای نحوۀ نمره‌گذاری به شی و همکاران [50] رجوع کنید).
جدول 1 – گویه‌های AMSTAR 2.
| 1) آیا سؤال پژوهشی و ملاک‌های ورود برای مرور شامل مؤلفه‌های PICO (Population, Intervention, Outcome, Comparison/Context) می‌شود؟ 2) آیا گزارش مرور عیناً شامل گزاره‌ای از این قرار بود که روش‌شناسی پیش از انجام مرور تعیین شده بود؟ آیا گزارش مرور تخطی از پروتکل را توجیه می‌کرد؟ 3) آیا نگارندگان مرور نحوۀ گزینش طرح‌های پژوهشی که می‌خواستند در مرور وارد کنند، را توضیح داده‌اند؟ 4) آیا نگارندگان مرور از یک راهبرد جامع برای جستجو استفاده کرده‌اند؟ 5) آیا نگارندگان مرور گزینش مطالعات توسط یکدیگر را تکرار کرده‌اند؟ 6) آیا نگارندگان مرور استخراج داده‌ها توسط یکدیگر را تکرار کرده‌اند؟ 7) آیا نگارندگان مرور فهرستی از مطالعات خارج‌شده را ارائه کرده‌اند و دلیل خروج‌ها را توضیح داده‌اند؟ 8) آیا نگارندگان مرور مطالعات واردشده را با جزئیات کافی توصیف کرده‌اند؟ 9) آیا نگارندگان مرور از روشی قابل قبول برای سنجش خطر سوءگیری در مطالعات واردشده استفاده کرده‌اند؟ 10) آیا نگارندگان مرور منابع مالی مطالعات وارد شده را گزارش کرده‌اند؟ (گزارش اینکه نگارندگان این اطلاعات را مشاهده کرده‌اند کفایت می‌کند) 11) اگر فراتحلیل انجام شده است، آیا نگارندگان مرور از روش‌های مناسبی برای ترکیب آماری یافته‌ها استفاده کرده‌اند؟ 12) اگر فراتحلیل انجام شده است، آیا نگارندگان مرور تأثیر بالقوۀ خطر سوءگیری در مطالعات پایه بر نتایج فراتحلیل یا دیگر ترکیب‌های شواهد را سنجیده‌اند؟ 13) آیا نگارندگان مرور تأثیر خطر سوءگیری در مطالعات پایه را حین تفسیر نتایج در نظر گرفته‌اند؟ 14) آیا نگارندگان مرور تبیین و توضیح قانع‌کننده‌ای برای ناهمگونی در نتایج ارائه کرده‌اند؟ 15) اگر ترکیب کمّی از داده‌ها انجام شده است، آیا نگارندگان مرور سوءگیری انتشار را به حد کفایت بررسی کرده‌اند و تأثیر بالقوۀ آن بر نتایج را توضیح داده‌اند؟ 16) آیا نگارندگان مرور منبعی برای تعارض منافع گزارش کرده‌اند؟ از جمله هرگونه حمایت مالی که برای انجام مرور دریافت کرده باشند. |
تصمیم نهایی دربارۀ واردکردن مطالعه به‌وسیلۀ درصد یا تعداد ملاک‌های برآورده شده اتخاذ می‌شود. نقطۀ برش گفته شده (برای درصد یا تعداد) باید پیش از انجام مرور تعیین شده باشد تا از خطر سوءگیری جلوگیری شود. همچنین، اگر پژوهش‌گر برخی ملاک‌ها را مهم‌تر بداند می‌تواند وزن بیشتری به نمره‌گذاری آن‌ها اختصاص دهد [52]. ارائۀ جدولی که نشان دهد هر یک از مرورهای نظام‌مند از کدام ملاک چه امتیازی را گرفته‌اند به شفافیت روش‌شناسی کمک می‌کند [10]. نمونه‌ای از چنین جدولی را می‌توانید در پژوهش هایلس و همکاران [25] بیابید. ازسوی‌دیگر، فارغ از اینکه از کدام ابزار استفاده خواهد شد، شایسته است که دو ارزیاب مستقلاً به سنجش کیفیت بپردازند، از ارزیابی یکدیگر نامطلع باشند و در آخر، نتایج خود را با ارزیاب دیگر مقایسه کنند. معمولاً در صورت اختلاف‌نظر میان دو ارزیاب، پژوهش‌گر یا ارزیاب ارشد به این جمع اضافه می‌شود و به حل اختلاف کمک می‌کند [52].
قطعیت شواهد (Certainty of evidence)
چنین ملاک‌های سخت‌گیرانه‌ای معمولاً در حوزه‌های مرتبط با سلامت دیده می‌شود [33]. یکی از طبقه‌بندی‌های پرکاربرد برای قطعیت شواهد ازاین‌قرار است:
گزارش یافته‌ها
برای ارائۀ یافته‌ها دو روش وجود دارد: خلاصه‌سازی و بازتحلیل. در خلاصه‌سازی، داده‌ها به همان شکلی که در مرورهای نظام‌مند گزارش شده‌اند استخراج می‌شوند و معمولاً تحلیل آماری مجدد روی آن‌ها صورت نمی‌گیرد. قالب‌بندی داده‌های استخراج‌شده بنا به تشخیص نویسنده تغییر می‌یابد: ارائۀ خلاصه‌ها در متن (به‌صورت روایتی)، جداول و/یا اشکال انجام می‌شود. در بازتحلیل، داده‌های مرتبط با هدف مرور چتری از مرورهای نظام‌مند استخراج شده و از لحاظ آماری ترکیب می‌شوند. روش اول مقرون‌به‌صرفه‌تر است، اما ارجحیت یکی از این روش‌ها بر دیگری بر اساس هدف مرور چتری تعیین می‌شود. اگر هدف جمع‌بندی و تشریح مرورهای نظام‌مند موجود پیرامون یک موضوع باشد، خلاصه‌سازی روش مناسبی است. ازسوی‌دیگر، برای مثال اگر هدف مرور چتری پاسخ به سؤالی متفاوت از مرورهای نظام‌مند واردشده باشد، یا اگر مرورهای نظام‌مند شامل فراتحلیل نباشند، بازتحلیل داده‌ها روش ارجح خواهد بود [57، 12، 11]. شایان ذکر است که بازتحلیل با روش‌های استاندارد فراتحلیل انجام می‌شود (به [58] رجوع کنید).
شایان ذکر است که نباید از یافته‌های مرور چتری برای مقایسۀ غیرمستقیم میان مداخلات استفاده کرد [10]. برای مثال، اگر یک مرور نظام‌مند واردشده نشان داده باشد که مداخلۀ الف اثربخش‌تر از مداخلۀ ب است و مرور نظام‌مند دیگری نشان داده باشد که مداخلۀ ج تفاوت معناداری با مداخلۀ ب ندارد، نمی‌توان نتیجه گرفت که الزاماً مداخلۀ الف از ج مؤثرتر است. در چنین مقایساتی باید مفروضۀ انتقال‌پذیری (Transitivity) برقرار باشد [59]. برای مثال، فرض کنید مطالعه‌ای انواع خوراکی داروهای الف و ب را مقایسه کرده است و نتیجه، برتری داروی الف است. از طرفی، مطالعه‌ای دیگر انواع تزریقی داروهای ج و ب را مقایسه کرده است و تفاوتی مشاهده نشده است. در چنین شرایطی، مفروضۀ انتقال پذیری برقرار نیست و نمی‌توان گفت که داروی الف از ج اثربخش‌تر است، زیرا مداخلۀ ب در این دو مقایسه تفاوت دارد. آزمون مفروضۀ انتقال‌پذیری معمولاً توسط اطلاعات ارائه‌شده در مرورهای نظام‌مند ممکن نیست. با توجه به اینکه یافته‌های مرور چتری ممکن است به‌نحوی ارائه شوند که خواننده را به انجام چنین مقایساتی ترغیب کنند، پیشنهاد می‌شود که نویسندگان مشخصاً خوانندگان را از چنین برداشت‌هایی بر حذر دارند. روش آماری مناسب برای انجام مقایسات غیرمستقیم، فراتحلیل شبکه‌ای است (به [60] رجوع کنید).
بحث و نتیجه‌گیری
با وجود معرفی پیشین و مختصر مرور چتری [61]،
تصریح ضرورت، شرایط، چالش و تله‌های این روش کارآمد برای پژوهش‌گران ایرانی مغفول مانده بود. مقالۀ حاضر در تلاش برای پوشش این خلأ نگاشته شد. به‌عقیدۀ پولاک و همکاران [62]، مرورهای چتری با هشت چالش کلیدی روبرویند: همپوشانی میان مرورها، قدیمی بودن مرورها، تعریف مرور نظام‌مند، سنجش کیفیت روش‌شناختی مرورها، کیفیت گزارش‌دهی در مرورها، به کار بستن GRADE، خطر سوءگیری و خلاصه‌سازی یافته‌های اساسی در چارچوبی موجز، دسترس‌پذیری و قابلیت استفاده برای سیاست‌گذاران. در مقالۀ حاضر سعی شد تا هریک از این چالش‌ها به‌شکل اجمالی تعریف شده و به راهکار مقابله با آن اشاره شود. شکل 2 خلاصه‌ای است از گام‌های پیشنهادی برای پژوهش‌گران، به‌منظور انجام یک مرور چتری. همچنین، در بخش ضمیمه، هر یک از گام‌ها با جزئیات بیشتر ارائه شده و بخش‌های مختلف گزارش یک مرور چتری به ترتیب آمده‌اند (برگرفته از [40]).
قطعیت شواهد (Certainty of evidence)
چنین ملاک‌های سخت‌گیرانه‌ای معمولاً در حوزه‌های مرتبط با سلامت دیده می‌شود [33]. یکی از طبقه‌بندی‌های پرکاربرد برای قطعیت شواهد ازاین‌قرار است:
- شواهد متقاعدکننده (Convincing) (طبقۀ اول): روابطی که با نمونه‌های بزرگ‌تر از 1000 مورد (یا بیش از 20000 شرکت‌کننده برای خروجی‌های پیوسته) از لحاظ آماری در سطح 6-10 >p معنادار باشند، بزرگ‌ترین مطالعۀ وارده نتیجۀ معنادار در سطح 05/0>p داشته باشد، فاصلۀ اطمینان 95 درصدی که نتیجۀ صفر را در برنگیرد، عدم وجود ناهمگونی (50% > I2)، عدم وجود اثر مطالعۀ خُرد (Small study effect) (10/0<p)، عدم وجود شواهد برای معناداری زائد (Excess significance) (10/0 <p).
- شواهد گواه قوی (Highly suggestive) (طبقۀ دوم): روابطی که با نمونه‌های بزرگ‌تر از 1000 مورد (یا بیش از 20000 شرکت‌کننده برای خروجی‌های پیوسته) از لحاظ آماری در سطح 6-10 >p معنادار باشند، بزرگ‌ترین مطالعۀ وارده نتیجۀ معنادار در سطح 05/0>p داشته باشد.
- شواهد گواه (Suggestive) (طبقۀ سوم): روابطی که با نمونه‌های بزرگ‌تر از 1000 مورد (یا بیش از 20000 شرکت‌کننده برای خروجی‌های پیوسته) از لحاظ آماری در سطح 001/0 >p معنادار باشند.
- شواهد ضعیف (Weak) (طبقۀ چهارم): روابط با معناداری آماری در سطح 05/0 > p.
- عدم معناداری: روابط با سطح معناداری 05/0 < p.
گزارش یافته‌ها
برای ارائۀ یافته‌ها دو روش وجود دارد: خلاصه‌سازی و بازتحلیل. در خلاصه‌سازی، داده‌ها به همان شکلی که در مرورهای نظام‌مند گزارش شده‌اند استخراج می‌شوند و معمولاً تحلیل آماری مجدد روی آن‌ها صورت نمی‌گیرد. قالب‌بندی داده‌های استخراج‌شده بنا به تشخیص نویسنده تغییر می‌یابد: ارائۀ خلاصه‌ها در متن (به‌صورت روایتی)، جداول و/یا اشکال انجام می‌شود. در بازتحلیل، داده‌های مرتبط با هدف مرور چتری از مرورهای نظام‌مند استخراج شده و از لحاظ آماری ترکیب می‌شوند. روش اول مقرون‌به‌صرفه‌تر است، اما ارجحیت یکی از این روش‌ها بر دیگری بر اساس هدف مرور چتری تعیین می‌شود. اگر هدف جمع‌بندی و تشریح مرورهای نظام‌مند موجود پیرامون یک موضوع باشد، خلاصه‌سازی روش مناسبی است. ازسوی‌دیگر، برای مثال اگر هدف مرور چتری پاسخ به سؤالی متفاوت از مرورهای نظام‌مند واردشده باشد، یا اگر مرورهای نظام‌مند شامل فراتحلیل نباشند، بازتحلیل داده‌ها روش ارجح خواهد بود [57، 12، 11]. شایان ذکر است که بازتحلیل با روش‌های استاندارد فراتحلیل انجام می‌شود (به [58] رجوع کنید).
شایان ذکر است که نباید از یافته‌های مرور چتری برای مقایسۀ غیرمستقیم میان مداخلات استفاده کرد [10]. برای مثال، اگر یک مرور نظام‌مند واردشده نشان داده باشد که مداخلۀ الف اثربخش‌تر از مداخلۀ ب است و مرور نظام‌مند دیگری نشان داده باشد که مداخلۀ ج تفاوت معناداری با مداخلۀ ب ندارد، نمی‌توان نتیجه گرفت که الزاماً مداخلۀ الف از ج مؤثرتر است. در چنین مقایساتی باید مفروضۀ انتقال‌پذیری (Transitivity) برقرار باشد [59]. برای مثال، فرض کنید مطالعه‌ای انواع خوراکی داروهای الف و ب را مقایسه کرده است و نتیجه، برتری داروی الف است. از طرفی، مطالعه‌ای دیگر انواع تزریقی داروهای ج و ب را مقایسه کرده است و تفاوتی مشاهده نشده است. در چنین شرایطی، مفروضۀ انتقال پذیری برقرار نیست و نمی‌توان گفت که داروی الف از ج اثربخش‌تر است، زیرا مداخلۀ ب در این دو مقایسه تفاوت دارد. آزمون مفروضۀ انتقال‌پذیری معمولاً توسط اطلاعات ارائه‌شده در مرورهای نظام‌مند ممکن نیست. با توجه به اینکه یافته‌های مرور چتری ممکن است به‌نحوی ارائه شوند که خواننده را به انجام چنین مقایساتی ترغیب کنند، پیشنهاد می‌شود که نویسندگان مشخصاً خوانندگان را از چنین برداشت‌هایی بر حذر دارند. روش آماری مناسب برای انجام مقایسات غیرمستقیم، فراتحلیل شبکه‌ای است (به [60] رجوع کنید).
بحث و نتیجه‌گیری
با وجود معرفی پیشین و مختصر مرور چتری [61]،
تصریح ضرورت، شرایط، چالش و تله‌های این روش کارآمد برای پژوهش‌گران ایرانی مغفول مانده بود. مقالۀ حاضر در تلاش برای پوشش این خلأ نگاشته شد. به‌عقیدۀ پولاک و همکاران [62]، مرورهای چتری با هشت چالش کلیدی روبرویند: همپوشانی میان مرورها، قدیمی بودن مرورها، تعریف مرور نظام‌مند، سنجش کیفیت روش‌شناختی مرورها، کیفیت گزارش‌دهی در مرورها، به کار بستن GRADE، خطر سوءگیری و خلاصه‌سازی یافته‌های اساسی در چارچوبی موجز، دسترس‌پذیری و قابلیت استفاده برای سیاست‌گذاران. در مقالۀ حاضر سعی شد تا هریک از این چالش‌ها به‌شکل اجمالی تعریف شده و به راهکار مقابله با آن اشاره شود. شکل 2 خلاصه‌ای است از گام‌های پیشنهادی برای پژوهش‌گران، به‌منظور انجام یک مرور چتری. همچنین، در بخش ضمیمه، هر یک از گام‌ها با جزئیات بیشتر ارائه شده و بخش‌های مختلف گزارش یک مرور چتری به ترتیب آمده‌اند (برگرفته از [40]).
شکل 2 - گام‌های پیشنهادی برای انجام مرور چتری. برگرفته از [63].
[1] Ioannidis JP. The Mass Production of Redundant, Misleading, and Conflicted Systematic Reviews and Meta-analyses. Milbank Q 2016; 94(3): 485-514.
[2] Papatheodorou SI, Evangelou E. Umbrella Reviews: What They Are and Why We Need Them. In: Evangelou E, Veroniki AA, editors. Meta-Research: Methods and Protocols. New York, NY: Springer US; 2022. p. 135-46.
[3] Sackett DL, Rosenberg WMC, Gray JAM, Haynes RB, Richardson WS. Evidence based medicine: what it is and what it isn’t. BMJ 1996; 312(7023): 71.
[4] Bateman A, O'Connell J, Lorenzini N, Gardner T, Fonagy P. A randomised controlled trial of mentalization-based treatment versus structured clinical management for patients with comorbid borderline personality disorder and antisocial personality disorder. BMC Psychiatry 2016; 16(1): 304.
[5] Malda-Castillo J, Browne C, Perez-Algorta G. Mentalization-based treatment and its evidence-base status: A systematic literature review. Psychol Psychother 2019; 92(4): 465-98.
[6] Leichsenring F, Steinert C, Rabung S, Ioannidis JPA. The efficacy of psychotherapies and pharmacotherapies for mental disorders in adults: an umbrella review and meta-analytic evaluation of recent meta-analyses. World Psychiatry 2022; 21(1): 133-45.
[7] Baker PR, Costello JT, Dobbins M, Waters EB. The benefits and challenges of conducting an overview of systematic reviews in public health: a focus on physical activity. J Public Health (Oxf) 2014; 36(3): 517-21.
[8] Caird J, Sutcliffe K, Kwan I, Dickson K, Thomas J. Mediating policy-relevant evidence at speed: are systematic reviews of systematic reviews a useful approach? Evidence & Policy 2015; 11(1): 81-97.
[9] Papatheodorou S. Umbrella reviews: what they are and why we need them. European Journal of Epidemiology 2019; 34(6): 543-6.
[10] Pollock M, Fernandes RM, Becker LA, Pieper D, Hartling L. Chapter V: Overviews of reviews. In: Higgins JPT, Thomas J, Chandler J, Cumpston M, Li T, Page MJ, et al., editors. Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Interventions version 64 (updated August 2023): Cochrane; 2023.
[11] Pollock M, Fernandes RM, Becker LA, Featherstone R, Hartling L. What guidance is available for researchers conducting overviews of reviews of healthcare interventions? A scoping review and qualitative metasummary. Syst Rev 2016; 5(1): 190.
[12] Petrovskaya O, Lau F, Antonio M. Synthesising evidence on patient portals: a protocol for an umbrella review. BMJ Open 2019; 9(3): e024469.
[13] Cates CJ, Oleszczuk M, Stovold E, Wieland LS. Safety of regular formoterol or salmeterol in children with asthma: an overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev 2012; 10: Cd010005.
[14] Hunt H, Pollock A, Campbell P, Estcourt L, Brunton G. An introduction to overviews of reviews: planning a relevant research question and objective for an overview. Systematic Reviews. 2018; 7(1): 39.
[15] Payne C, Wiffen PJ, Martin S. Interventions for fatigue and weight loss in adults with advanced progressive illness. Cochrane Database Syst Rev 2012; 1: Cd008427.
[16] Pollock A, Farmer SE, Brady MC, Langhorne P, Mead GE, Mehrholz J, et al. Interventions for improving upper limb function after stroke. Cochrane Database Syst Rev 2014; 11: Cd010820.
[17] Harris J, Croot L, Thompson J, Springett J. How stakeholder participation can contribute to systematic reviews of complex interventions. J Epidemiol Community Health 2016; 70(2): 207-14.
[18] Fortin PM, Hopewell S, Estcourt LJ. Red blood cell transfusion to treat or prevent complications in sickle cell disease: an overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev 2018; 8: Cd012082.
[19] Ryan R, Santesso N, Lowe D, Hill S, Grimshaw J, Prictor M, et al. Interventions to improve safe and effective medicines use by consumers: an overview of systematic reviews. Cochrane Database Syst Rev 2014; 4: Cd007768.
[20] Gillespie DC, Bowen A, Chung CS, Cockburn J, Knapp P, Pollock A. Rehabilitation for post-stroke cognitive impairment: an overview of recommendations arising from systematic reviews of current evidence. Clin Rehabil 2015; 29(2): 120-8.
[21] Posadzki P, Watson LK, Ernst E. Adverse effects of herbal medicines: an overview of systematic reviews. Clin Med (Lond) 2013; 13(1): 7-12.
[22] Moore RA, Derry S, Aldington D, Wiffen PJ. Adverse events associated with single dose oral analgesics for acute postoperative pain in adults - an overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev 2015; 10: Cd011407.
[23] Derry CJ, Derry S, Moore RA. Sumatriptan (all routes of administration) for acute migraine attacks in adults - overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev 2014; 5: Cd009108.
[24] Machado MO, Veronese N, Sanches M, Stubbs B, Koyanagi A, Thompson T, et al. The association of depression and all-cause and cause-specific mortality: an umbrella review of systematic reviews and meta-analyses. BMC Med 2018; 16(1): 112.
[25] Hailes HP, Yu R, Danese A, Fazel S. Long-term outcomes of childhood sexual abuse: an umbrella review. The Lancet Psychiatry 2019; 6(10): 830-9.
[26] Dragioti E, Karathanos V, Gerdle B, Evangelou E. Does psychotherapy work? An umbrella review of meta-analyses of randomized controlled trials. Acta Psychiatr Scand 2017; 136(3): 236-46.
[27] Zhong L, Chen W, Wang T, Zeng Q, Lai L, Lai J, et al. Alcohol and Health Outcomes: An Umbrella Review of Meta-Analyses Base on Prospective Cohort Studies. Frontiers in Public Health 2022; 10.
[28] Philippens N, Janssen E, Kremers S, Crutzen R. Determinants of natural adult sleep: An umbrella review. PLOS ONE 2022; 17(11): e0277323.
[29] Poole R, Kennedy OJ, Roderick P, Fallowfield JA, Hayes PC, Parkes J. Coffee consumption and health: umbrella review of meta-analyses of multiple health outcomes. BMJ 2017; 359: j5024.
[30] Bouras E, Tsilidis KK, Triggi M, Siargkas A, Chourdakis M, Haidich AB. Diet and Risk of Gastric Cancer: An Umbrella Review. Nutrients 2022; 14(9): 1764.
[31] Houzé B, El-Khatib H, Arbour C. Efficacy, tolerability, and safety of non-pharmacological therapies for chronic pain: An umbrella review on various CAM approaches. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry 2017; 79(Pt B): 192-205.
[32] Hermelink R, Leitzmann MF, Markozannes G, Tsilidis K, Pukrop T, Berger F, et al. Sedentary behavior and cancer–an umbrella review and meta-analysis. European Journal of Epidemiology 2022; 37(5): 447-60.
[33] Fusar-Poli P, Radua J. Ten simple rules for conducting umbrella reviews. Evidence Based Mental Health 2018; 21(3): 95.
[34] Page MJ, Shamseer L, Altman DG, Tetzlaff J, Sampson M, Tricco AC, et al. Epidemiology and Reporting Characteristics of Systematic Reviews of Biomedical Research: A Cross-Sectional Study. PLOS Medicine 2016; 13(5): e1002028.
[35] Pieper D, Antoine SL, Mathes T, Neugebauer EA, Eikermann M. Systematic review finds overlapping reviews were not mentioned in every other overview. J Clin Epidemiol 2014; 67(4): 368-75.
[36] McKenzie JE, Brennan SE. Overviews of systematic reviews: great promise, greater challenge. Systematic Reviews 2017; 6(1): 185.
[37] Pollock M, Fernandes RM, Newton AS, Scott SD, Hartling L. A decision tool to help researchers make decisions about including systematic reviews in overviews of reviews of healthcare interventions. Systematic Reviews 2019; 8(1): 29.
[38] Pollock M, Fernandes RM, Newton AS, Scott SD, Hartling L. The impact of different inclusion decisions on the comprehensiveness and complexity of overviews of reviews of healthcare interventions. Systematic Reviews 2019; 8(1): 18.
[39] Aromataris E, Fernandez RS, Godfrey C, Holly C, Khalil H, Tungpunkom P. Chapter 10: Umbrella Reviews. In: Aromataris E, Munn Z, editors. JBI Manual for Evidence Synthesis; 2020.
[40] Onishi A, Furukawa TA. State-of-the-art reporting. In: Biondi-Zoccai G, editor. Umbrella Reviews: Evidence Synthesis with Overviews of Reviews and Meta-Epidemiologic Studies; 2016. p. 189-202.
[41] Papageorgiou SN, Biondi-Zoccai G. Designing the Review. In: Biondi-Zoccai G, editor. Umbrella Reviews: Evidence Synthesis with Overviews of Reviews and Meta-Epidemiologic Studies. Cham: Springer International Publishing; 2016. p. 57-80.
[42] Moher D, Liberati A, Tetzlaff J, Altman DG, The PG. Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses: The PRISMA Statement. PLOS Medicine 2009; 6(7): e1000097.
[43] Krnic Martinic M, Pieper D, Glatt A, Puljak L. Definition of a systematic review used in overviews of systematic reviews, meta-epidemiological studies and textbooks. BMC Med Res Methodol 2019; 19(1): 203.
[44] Higgins JPT, Thomas J, Chandler J, Cumpston M, Li T, Page MJ, et al. Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Interventions version 6.4 (updated August 2023): Cochrane; 2023.
[45] Chinn S. A simple method for converting an odds ratio to effect size for use in meta-analysis. Stat Med 2000; 19(22): 3127-31.
[46] Wang R, Papageorghiou AT. Umbrella review-a useful tool when it's raining systematic reviews. BJOG 2021; 128(13): 2150.
[47] Choi GJ, Kang H. The umbrella review: a useful strategy in the rain of evidence. Korean J Pain 2022; 35(2): 127-8.
[48] Aromataris E, Fernandez R, Godfrey CM, Holly C, Khalil H, Tungpunkom P. Summarizing systematic reviews: methodological development, conduct and reporting of an umbrella review approach. Int J Evid Based Healthc 2015; 13(3): 132-40.
[49] Shea BJ, Grimshaw JM, Wells GA, Boers M, Andersson N, Hamel C, et al. Development of AMSTAR: a measurement tool to assess the methodological quality of systematic reviews. BMC Med Res Methodol 2007; 7: 10.
[50] Shea BJ, Reeves BC, Wells G, Thuku M, Hamel C, Moran J, et al. AMSTAR 2: a critical appraisal tool for systematic reviews that include randomised or non-randomised studies of healthcare interventions, or both. BMJ 2017; 358: j4008.
[51] Whiting P, Savović J, Higgins JP, Caldwell DM, Reeves BC, Shea B, et al. ROBIS: A new tool to assess risk of bias in systematic reviews was developed. J Clin Epidemiol 2016; 69: 225-34.
[52] Holly C. Umbrella Reviews. In: Holly C, Salmond S, Saimbert M, editors. Comprehensive Systematic Review for Advanced Practice Nursing. 3rd. ed. New York: Springer; 2022.
[53] Guyatt GH, Oxman AD, Schünemann HJ, Tugwell P, Knottnerus A. GRADE guidelines: a new series of articles in the Journal of Clinical Epidemiology. J Clin Epidemiol 2011; 64(4): 380-2.
[54] Guyatt G, Oxman AD, Akl EA, Kunz R, Vist G, Brozek J, et al. GRADE guidelines: 1. Introduction-GRADE evidence profiles and summary of findings tables. J Clin Epidemiol 2011; 64(4): 383-94.
[55] Hultcrantz M, Rind D, Akl EA, Treweek S, Mustafa RA, Iorio A, et al. The GRADE Working Group clarifies the construct of certainty of evidence. J Clin Epidemiol 2017; 87: 4-13.
[56] Balshem H, Helfand M, Schünemann HJ, Oxman AD, Kunz R, Brozek J, et al. GRADE guidelines: 3. Rating the quality of evidence. J Clin Epidemiol 2011; 64(4): 401-6.
[57] Ballard M, Montgomery P. Risk of bias in overviews of reviews: a scoping review of methodological guidance and four-item checklist. Research Synthesis Methods 2017; 8(1): 92-108.
[58] Deeks JJ, Higgins JP, Altman DG, Group CSM. Analysing data and undertaking meta‐analyses. Cochrane handbook for systematic reviews of interventions; 2022. p. 241-84.
[59] Salanti G, Del Giovane C, Chaimani A, Caldwell DM, Higgins JP. Evaluating the quality of evidence from a network meta-analysis. PLOS ONE 2014; 9(7): e99682.
[60] Chaimani A, Caldwell DM, Li T, Higgins JP, Salanti G. Undertaking network meta‐analyses. Cochrane Handbook for systematic reviews of interventions. 2019: 285-320.
[61] Rezaeian M. An Introduction to Umbrella Reviews. JRUMS 2019; 18(7): 621-2. [Farsi]
[62] Pollock A, Campbell P, Brunton G, Hunt H, Estcourt L. Selecting and implementing overview methods: implications from five exemplar overviews. Systematic Reviews 2017; 6(1): 145.
[63] Cant R, Ryan C, Kelly MA. A nine-step pathway to conduct an umbrella review of literature. Nurse Author & Editor 2022; 32(2): 31-4..
[2] Papatheodorou SI, Evangelou E. Umbrella Reviews: What They Are and Why We Need Them. In: Evangelou E, Veroniki AA, editors. Meta-Research: Methods and Protocols. New York, NY: Springer US; 2022. p. 135-46.
[3] Sackett DL, Rosenberg WMC, Gray JAM, Haynes RB, Richardson WS. Evidence based medicine: what it is and what it isn’t. BMJ 1996; 312(7023): 71.
[4] Bateman A, O'Connell J, Lorenzini N, Gardner T, Fonagy P. A randomised controlled trial of mentalization-based treatment versus structured clinical management for patients with comorbid borderline personality disorder and antisocial personality disorder. BMC Psychiatry 2016; 16(1): 304.
[5] Malda-Castillo J, Browne C, Perez-Algorta G. Mentalization-based treatment and its evidence-base status: A systematic literature review. Psychol Psychother 2019; 92(4): 465-98.
[6] Leichsenring F, Steinert C, Rabung S, Ioannidis JPA. The efficacy of psychotherapies and pharmacotherapies for mental disorders in adults: an umbrella review and meta-analytic evaluation of recent meta-analyses. World Psychiatry 2022; 21(1): 133-45.
[7] Baker PR, Costello JT, Dobbins M, Waters EB. The benefits and challenges of conducting an overview of systematic reviews in public health: a focus on physical activity. J Public Health (Oxf) 2014; 36(3): 517-21.
[8] Caird J, Sutcliffe K, Kwan I, Dickson K, Thomas J. Mediating policy-relevant evidence at speed: are systematic reviews of systematic reviews a useful approach? Evidence & Policy 2015; 11(1): 81-97.
[9] Papatheodorou S. Umbrella reviews: what they are and why we need them. European Journal of Epidemiology 2019; 34(6): 543-6.
[10] Pollock M, Fernandes RM, Becker LA, Pieper D, Hartling L. Chapter V: Overviews of reviews. In: Higgins JPT, Thomas J, Chandler J, Cumpston M, Li T, Page MJ, et al., editors. Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Interventions version 64 (updated August 2023): Cochrane; 2023.
[11] Pollock M, Fernandes RM, Becker LA, Featherstone R, Hartling L. What guidance is available for researchers conducting overviews of reviews of healthcare interventions? A scoping review and qualitative metasummary. Syst Rev 2016; 5(1): 190.
[12] Petrovskaya O, Lau F, Antonio M. Synthesising evidence on patient portals: a protocol for an umbrella review. BMJ Open 2019; 9(3): e024469.
[13] Cates CJ, Oleszczuk M, Stovold E, Wieland LS. Safety of regular formoterol or salmeterol in children with asthma: an overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev 2012; 10: Cd010005.
[14] Hunt H, Pollock A, Campbell P, Estcourt L, Brunton G. An introduction to overviews of reviews: planning a relevant research question and objective for an overview. Systematic Reviews. 2018; 7(1): 39.
[15] Payne C, Wiffen PJ, Martin S. Interventions for fatigue and weight loss in adults with advanced progressive illness. Cochrane Database Syst Rev 2012; 1: Cd008427.
[16] Pollock A, Farmer SE, Brady MC, Langhorne P, Mead GE, Mehrholz J, et al. Interventions for improving upper limb function after stroke. Cochrane Database Syst Rev 2014; 11: Cd010820.
[17] Harris J, Croot L, Thompson J, Springett J. How stakeholder participation can contribute to systematic reviews of complex interventions. J Epidemiol Community Health 2016; 70(2): 207-14.
[18] Fortin PM, Hopewell S, Estcourt LJ. Red blood cell transfusion to treat or prevent complications in sickle cell disease: an overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev 2018; 8: Cd012082.
[19] Ryan R, Santesso N, Lowe D, Hill S, Grimshaw J, Prictor M, et al. Interventions to improve safe and effective medicines use by consumers: an overview of systematic reviews. Cochrane Database Syst Rev 2014; 4: Cd007768.
[20] Gillespie DC, Bowen A, Chung CS, Cockburn J, Knapp P, Pollock A. Rehabilitation for post-stroke cognitive impairment: an overview of recommendations arising from systematic reviews of current evidence. Clin Rehabil 2015; 29(2): 120-8.
[21] Posadzki P, Watson LK, Ernst E. Adverse effects of herbal medicines: an overview of systematic reviews. Clin Med (Lond) 2013; 13(1): 7-12.
[22] Moore RA, Derry S, Aldington D, Wiffen PJ. Adverse events associated with single dose oral analgesics for acute postoperative pain in adults - an overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev 2015; 10: Cd011407.
[23] Derry CJ, Derry S, Moore RA. Sumatriptan (all routes of administration) for acute migraine attacks in adults - overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev 2014; 5: Cd009108.
[24] Machado MO, Veronese N, Sanches M, Stubbs B, Koyanagi A, Thompson T, et al. The association of depression and all-cause and cause-specific mortality: an umbrella review of systematic reviews and meta-analyses. BMC Med 2018; 16(1): 112.
[25] Hailes HP, Yu R, Danese A, Fazel S. Long-term outcomes of childhood sexual abuse: an umbrella review. The Lancet Psychiatry 2019; 6(10): 830-9.
[26] Dragioti E, Karathanos V, Gerdle B, Evangelou E. Does psychotherapy work? An umbrella review of meta-analyses of randomized controlled trials. Acta Psychiatr Scand 2017; 136(3): 236-46.
[27] Zhong L, Chen W, Wang T, Zeng Q, Lai L, Lai J, et al. Alcohol and Health Outcomes: An Umbrella Review of Meta-Analyses Base on Prospective Cohort Studies. Frontiers in Public Health 2022; 10.
[28] Philippens N, Janssen E, Kremers S, Crutzen R. Determinants of natural adult sleep: An umbrella review. PLOS ONE 2022; 17(11): e0277323.
[29] Poole R, Kennedy OJ, Roderick P, Fallowfield JA, Hayes PC, Parkes J. Coffee consumption and health: umbrella review of meta-analyses of multiple health outcomes. BMJ 2017; 359: j5024.
[30] Bouras E, Tsilidis KK, Triggi M, Siargkas A, Chourdakis M, Haidich AB. Diet and Risk of Gastric Cancer: An Umbrella Review. Nutrients 2022; 14(9): 1764.
[31] Houzé B, El-Khatib H, Arbour C. Efficacy, tolerability, and safety of non-pharmacological therapies for chronic pain: An umbrella review on various CAM approaches. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry 2017; 79(Pt B): 192-205.
[32] Hermelink R, Leitzmann MF, Markozannes G, Tsilidis K, Pukrop T, Berger F, et al. Sedentary behavior and cancer–an umbrella review and meta-analysis. European Journal of Epidemiology 2022; 37(5): 447-60.
[33] Fusar-Poli P, Radua J. Ten simple rules for conducting umbrella reviews. Evidence Based Mental Health 2018; 21(3): 95.
[34] Page MJ, Shamseer L, Altman DG, Tetzlaff J, Sampson M, Tricco AC, et al. Epidemiology and Reporting Characteristics of Systematic Reviews of Biomedical Research: A Cross-Sectional Study. PLOS Medicine 2016; 13(5): e1002028.
[35] Pieper D, Antoine SL, Mathes T, Neugebauer EA, Eikermann M. Systematic review finds overlapping reviews were not mentioned in every other overview. J Clin Epidemiol 2014; 67(4): 368-75.
[36] McKenzie JE, Brennan SE. Overviews of systematic reviews: great promise, greater challenge. Systematic Reviews 2017; 6(1): 185.
[37] Pollock M, Fernandes RM, Newton AS, Scott SD, Hartling L. A decision tool to help researchers make decisions about including systematic reviews in overviews of reviews of healthcare interventions. Systematic Reviews 2019; 8(1): 29.
[38] Pollock M, Fernandes RM, Newton AS, Scott SD, Hartling L. The impact of different inclusion decisions on the comprehensiveness and complexity of overviews of reviews of healthcare interventions. Systematic Reviews 2019; 8(1): 18.
[39] Aromataris E, Fernandez RS, Godfrey C, Holly C, Khalil H, Tungpunkom P. Chapter 10: Umbrella Reviews. In: Aromataris E, Munn Z, editors. JBI Manual for Evidence Synthesis; 2020.
[40] Onishi A, Furukawa TA. State-of-the-art reporting. In: Biondi-Zoccai G, editor. Umbrella Reviews: Evidence Synthesis with Overviews of Reviews and Meta-Epidemiologic Studies; 2016. p. 189-202.
[41] Papageorgiou SN, Biondi-Zoccai G. Designing the Review. In: Biondi-Zoccai G, editor. Umbrella Reviews: Evidence Synthesis with Overviews of Reviews and Meta-Epidemiologic Studies. Cham: Springer International Publishing; 2016. p. 57-80.
[42] Moher D, Liberati A, Tetzlaff J, Altman DG, The PG. Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses: The PRISMA Statement. PLOS Medicine 2009; 6(7): e1000097.
[43] Krnic Martinic M, Pieper D, Glatt A, Puljak L. Definition of a systematic review used in overviews of systematic reviews, meta-epidemiological studies and textbooks. BMC Med Res Methodol 2019; 19(1): 203.
[44] Higgins JPT, Thomas J, Chandler J, Cumpston M, Li T, Page MJ, et al. Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Interventions version 6.4 (updated August 2023): Cochrane; 2023.
[45] Chinn S. A simple method for converting an odds ratio to effect size for use in meta-analysis. Stat Med 2000; 19(22): 3127-31.
[46] Wang R, Papageorghiou AT. Umbrella review-a useful tool when it's raining systematic reviews. BJOG 2021; 128(13): 2150.
[47] Choi GJ, Kang H. The umbrella review: a useful strategy in the rain of evidence. Korean J Pain 2022; 35(2): 127-8.
[48] Aromataris E, Fernandez R, Godfrey CM, Holly C, Khalil H, Tungpunkom P. Summarizing systematic reviews: methodological development, conduct and reporting of an umbrella review approach. Int J Evid Based Healthc 2015; 13(3): 132-40.
[49] Shea BJ, Grimshaw JM, Wells GA, Boers M, Andersson N, Hamel C, et al. Development of AMSTAR: a measurement tool to assess the methodological quality of systematic reviews. BMC Med Res Methodol 2007; 7: 10.
[50] Shea BJ, Reeves BC, Wells G, Thuku M, Hamel C, Moran J, et al. AMSTAR 2: a critical appraisal tool for systematic reviews that include randomised or non-randomised studies of healthcare interventions, or both. BMJ 2017; 358: j4008.
[51] Whiting P, Savović J, Higgins JP, Caldwell DM, Reeves BC, Shea B, et al. ROBIS: A new tool to assess risk of bias in systematic reviews was developed. J Clin Epidemiol 2016; 69: 225-34.
[52] Holly C. Umbrella Reviews. In: Holly C, Salmond S, Saimbert M, editors. Comprehensive Systematic Review for Advanced Practice Nursing. 3rd. ed. New York: Springer; 2022.
[53] Guyatt GH, Oxman AD, Schünemann HJ, Tugwell P, Knottnerus A. GRADE guidelines: a new series of articles in the Journal of Clinical Epidemiology. J Clin Epidemiol 2011; 64(4): 380-2.
[54] Guyatt G, Oxman AD, Akl EA, Kunz R, Vist G, Brozek J, et al. GRADE guidelines: 1. Introduction-GRADE evidence profiles and summary of findings tables. J Clin Epidemiol 2011; 64(4): 383-94.
[55] Hultcrantz M, Rind D, Akl EA, Treweek S, Mustafa RA, Iorio A, et al. The GRADE Working Group clarifies the construct of certainty of evidence. J Clin Epidemiol 2017; 87: 4-13.
[56] Balshem H, Helfand M, Schünemann HJ, Oxman AD, Kunz R, Brozek J, et al. GRADE guidelines: 3. Rating the quality of evidence. J Clin Epidemiol 2011; 64(4): 401-6.
[57] Ballard M, Montgomery P. Risk of bias in overviews of reviews: a scoping review of methodological guidance and four-item checklist. Research Synthesis Methods 2017; 8(1): 92-108.
[58] Deeks JJ, Higgins JP, Altman DG, Group CSM. Analysing data and undertaking meta‐analyses. Cochrane handbook for systematic reviews of interventions; 2022. p. 241-84.
[59] Salanti G, Del Giovane C, Chaimani A, Caldwell DM, Higgins JP. Evaluating the quality of evidence from a network meta-analysis. PLOS ONE 2014; 9(7): e99682.
[60] Chaimani A, Caldwell DM, Li T, Higgins JP, Salanti G. Undertaking network meta‐analyses. Cochrane Handbook for systematic reviews of interventions. 2019: 285-320.
[61] Rezaeian M. An Introduction to Umbrella Reviews. JRUMS 2019; 18(7): 621-2. [Farsi]
[62] Pollock A, Campbell P, Brunton G, Hunt H, Estcourt L. Selecting and implementing overview methods: implications from five exemplar overviews. Systematic Reviews 2017; 6(1): 145.
[63] Cant R, Ryan C, Kelly MA. A nine-step pathway to conduct an umbrella review of literature. Nurse Author & Editor 2022; 32(2): 31-4..
ضمیمه 1. نه گام برای انجام یک مرور چتری [63].
1. منطق انجام مطالعه را برای نویسندگان همکار شرح دهید
|
2. مطالعه را طراحی کنید و پروتکل آن را ثبت کنید (انتخابی)
|
3. راهبرد جستجو را آماده کنید و به جستجوی پیشینه بپردازید
|
4. مرورهای مدنظر را شناسایی کنید
|
5. کیفیت روش‌شناختی را گزارش کنید
|
6. نتایج مرور را ارائه کنید
|
7. یافته‌ها را گزارش و شواهد را خلاصه کنید
|
8. محدودیت‌های مرور را برشمارید
|
9. جمع‌بندی
|
ضمیمه 2. محتوای گزارش یک مرور چتری.
| بخش/موضوع | ترتیب | محتوا |
| عنوان و چکیده | ||
| عنوان | 1 | مطالعه را تحت عنوان مرور مرورها، مرور چتری یا مطالعۀ فرااپیدمیولوژیک نام‌گذاری کنید. |
| خلاصۀ ساختاریافته | 2 | خلاصه‌ای ساختاریافته از مطالعه ارائه دهید. |
| مقدمه | ||
| منطق | 3 | منطق انجام مرور چتری را در حیطه‌ای از دانش که تابه‌حال شواهد زیادی در آن جمع‌آوری شده‌اند، بیان کنید. |
| اهداف | 4 | سؤالات پژوهشی را به‌دقت و با جزئیات بیان کنید. |
| روش | ||
| پروتکل و ثبت آن | 5 | گزارش کنید که آیا پروتکلی برای مرور چتری نگارش شده است و این گزارش (در صورت وجود) از چه طریقی در دسترس است. اطلاعات ثبت پروتکل را ارائه کنید. |
| ملاک‌های ورود برای مرورهای نظام‌مند | 6 | مشخص کنید چه مرورهایی با چه نحوه‌ای از گزارش‌دهی را وارد مرور چتری می‌کنید. |
| منابع اطلاعات | 7 | تمامی منابع اطلاعاتی مورد جستجو را همراه با تاریخ دقیق جستجو ارائه کنید. |
| راهبرد جستجو | 8 | راهبرد جستجوی الکترونیکی را به‌صورت کامل ارائه کنید و معیارهای خروج بالقوه را گزارش کنید (برای مثال، زبان مقاله). |
| گزینش مرورها | 9 | فرآیند انتخاب مرورها را با جزئیات توضیح دهید. |
| جستجوهای پیرامونی برای شناسایی مطالعات پایۀ مرتبط | 10 | توضیح دهید که آیا نیازی به جستجوهای پیرامونی برای شناسایی مطالعات پایه وجود داشت و چرا این جستجوها انجام شد. |
| استخراج داده‌ها | 11 | فرآیند استخراج داده‌ها از مرورهای وارد شده را با جزئیات شرح دهید. |
| داده‌های مستخرج | 12 | داده‌های مستخرج را مشخص کنید (برای مثال، PICO، روش، یافته‌ها، حمایت مالی) |
| سنجش کیفیت روش‌شناختی مرورهای واردشده | 13 | روش‌های استفاده‌شده برای ارزیابی کیفیت روش‌شناختی را تشریح کنید و به چگونگی استفاده از این اطلاعات در تحلیل داده‌ها اشاره کنید. |
| ترکیب و ادغام داده‌ها | 14 | روش‌های ترکیب داده‌ها را با جزئیات توضیح دهید. |
| یافته‌ها | ||
| انتخاب مرورها | 15 | جزئیات فرآیند انتخاب مرورها را شرح دهید یا از فلودیاگرام کمک بگیرید. |
| مشخصات مرورها | 16 | ویژگی‌های هر مرور را بیان کنید (برای مثال، عنوان، PICO، تعداد مطالعات و شرکت‌کنندگان، سنجۀ کیفیت روش‌شناختی و نتیجۀ آن و یافتۀ هر مرور). |
| سنجش کیفیت روش‌شناختی مرورهای واردشده | 17 | نتایج ارزیابی کیفیت روش‌شناختی را برای هر مرور وارد شده گزارش کنید. |
| ترکیب و ادغام یافته‌ها | 18 | یافته‌های کلیدی مرور چتری را خلاصه کنید. اگر داده‌ها را با یکدیگر ترکیب کرده‌اید، هر خروجی را با فاصلۀ اطمینان و سنجه‌های ناهمگنی یا ناهمخوانی همراه کنید. |
| بحث و نتیجه‌گیری | ||
| خلاصۀ شواهد | 19 | برای هر یک از سؤالات اصلی پژوهش خلاصه‌ای از یافته‌های کلیدی ارائه کنید و قوت و ضعف شواهد را برای هر یک توضیح دهید. |
| محدودیت‌ها | 20 | محدودیت‌های مرور چتری را توضیح دهید. |
| نتیجه‌گیری‌ها | 21 | اهمیت یافته‌ها را برای کار بالینی و پژوهش‌های آینده شرح دهید. |
| حامی مالی | 22 | حامیان مالی مرور چتری را مشخص کنید. |
[1]- دانشجوی دکتری، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
[2]- استادیار، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
تلفن: 29905382-021، دورنگار: 29905382-021، پست الکترونیکی: s_akbari@sbu.ac.ir
تلفن: 29905382-021، دورنگار: 29905382-021، پست الکترونیکی: s_akbari@sbu.ac.ir
نوع مطالعه: كاربردي |
موضوع مقاله:
آمار و اپيدميولوژي
دریافت: 1402/9/16 | پذیرش: 1402/12/2 | انتشار: 1402/12/2
دریافت: 1402/9/16 | پذیرش: 1402/12/2 | انتشار: 1402/12/2
فهرست منابع
1. Ioannidis JP. The Mass Production of Redundant, Misleading, and Conflicted Systematic Reviews and Meta-analyses. Milbank Q 2016; 94(3): 485-514.
2. Papatheodorou SI, Evangelou E. Umbrella Reviews: What They Are and Why We Need Them. In: Evangelou E, Veroniki AA, editors. Meta-Research: Methods and Protocols. New York, NY: Springer US; 2022. p. 135-46.
3. Sackett DL, Rosenberg WMC, Gray JAM, Haynes RB, Richardson WS. Evidence based medicine: what it is and what it isn’t. BMJ 1996; 312(7023): 71.
4. Bateman A, O'Connell J, Lorenzini N, Gardner T, Fonagy P. A randomised controlled trial of mentalization-based treatment versus structured clinical management for patients with comorbid borderline personality disorder and antisocial personality disorder. BMC Psychiatry 2016; 16(1): 304.
5. Malda-Castillo J, Browne C, Perez-Algorta G. Mentalization-based treatment and its evidence-base status: A systematic literature review. Psychol Psychother 2019; 92(4): 465-98.
6. Leichsenring F, Steinert C, Rabung S, Ioannidis JPA. The efficacy of psychotherapies and pharmacotherapies for mental disorders in adults: an umbrella review and meta-analytic evaluation of recent meta-analyses. World Psychiatry 2022; 21(1): 133-45.
7. Baker PR, Costello JT, Dobbins M, Waters EB. The benefits and challenges of conducting an overview of systematic reviews in public health: a focus on physical activity. J Public Health (Oxf) 2014; 36(3): 517-21.
8. Caird J, Sutcliffe K, Kwan I, Dickson K, Thomas J. Mediating policy-relevant evidence at speed: are systematic reviews of systematic reviews a useful approach? Evidence & Policy 2015; 11(1): 81-97.
9. Papatheodorou S. Umbrella reviews: what they are and why we need them. European Journal of Epidemiology 2019; 34(6): 543-6.
10. Pollock M, Fernandes RM, Becker LA, Pieper D, Hartling L. Chapter V: Overviews of reviews. In: Higgins JPT, Thomas J, Chandler J, Cumpston M, Li T, Page MJ, et al., editors. Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Interventions version 64 (updated August 2023): Cochrane; 2023.
11. Pollock M, Fernandes RM, Becker LA, Featherstone R, Hartling L. What guidance is available for researchers conducting overviews of reviews of healthcare interventions? A scoping review and qualitative metasummary. Syst Rev 2016; 5(1): 190.
12. Petrovskaya O, Lau F, Antonio M. Synthesising evidence on patient portals: a protocol for an umbrella review. BMJ Open 2019; 9(3): e024469.
13. Cates CJ, Oleszczuk M, Stovold E, Wieland LS. Safety of regular formoterol or salmeterol in children with asthma: an overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev 2012; 10: Cd010005.
14. Hunt H, Pollock A, Campbell P, Estcourt L, Brunton G. An introduction to overviews of reviews: planning a relevant research question and objective for an overview. Systematic Reviews. 2018; 7(1): 39.
15. Payne C, Wiffen PJ, Martin S. Interventions for fatigue and weight loss in adults with advanced progressive illness. Cochrane Database Syst Rev 2012; 1: Cd008427.
16. Pollock A, Farmer SE, Brady MC, Langhorne P, Mead GE, Mehrholz J, et al. Interventions for improving upper limb function after stroke. Cochrane Database Syst Rev 2014; 11: Cd010820.
17. Harris J, Croot L, Thompson J, Springett J. How stakeholder participation can contribute to systematic reviews of complex interventions. J Epidemiol Community Health 2016; 70(2): 207-14.
18. Fortin PM, Hopewell S, Estcourt LJ. Red blood cell transfusion to treat or prevent complications in sickle cell disease: an overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev 2018; 8: Cd012082.
19. Ryan R, Santesso N, Lowe D, Hill S, Grimshaw J, Prictor M, et al. Interventions to improve safe and effective medicines use by consumers: an overview of systematic reviews. Cochrane Database Syst Rev 2014; 4: Cd007768.
20. Gillespie DC, Bowen A, Chung CS, Cockburn J, Knapp P, Pollock A. Rehabilitation for post-stroke cognitive impairment: an overview of recommendations arising from systematic reviews of current evidence. Clin Rehabil 2015; 29(2): 120-8.
21. Posadzki P, Watson LK, Ernst E. Adverse effects of herbal medicines: an overview of systematic reviews. Clin Med (Lond) 2013; 13(1): 7-12.
22. Moore RA, Derry S, Aldington D, Wiffen PJ. Adverse events associated with single dose oral analgesics for acute postoperative pain in adults - an overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev 2015; 10: Cd011407.
23. Derry CJ, Derry S, Moore RA. Sumatriptan (all routes of administration) for acute migraine attacks in adults - overview of Cochrane reviews. Cochrane Database Syst Rev 2014; 5: Cd009108.
24. Machado MO, Veronese N, Sanches M, Stubbs B, Koyanagi A, Thompson T, et al. The association of depression and all-cause and cause-specific mortality: an umbrella review of systematic reviews and meta-analyses. BMC Med 2018; 16(1): 112.
25. Hailes HP, Yu R, Danese A, Fazel S. Long-term outcomes of childhood sexual abuse: an umbrella review. The Lancet Psychiatry 2019; 6(10): 830-9.
26. Dragioti E, Karathanos V, Gerdle B, Evangelou E. Does psychotherapy work? An umbrella review of meta-analyses of randomized controlled trials. Acta Psychiatr Scand 2017; 136(3): 236-46.
27. Zhong L, Chen W, Wang T, Zeng Q, Lai L, Lai J, et al. Alcohol and Health Outcomes: An Umbrella Review of Meta-Analyses Base on Prospective Cohort Studies. Frontiers in Public Health 2022; 10.
28. Philippens N, Janssen E, Kremers S, Crutzen R. Determinants of natural adult sleep: An umbrella review. PLOS ONE 2022; 17(11): e0277323.
29. Poole R, Kennedy OJ, Roderick P, Fallowfield JA, Hayes PC, Parkes J. Coffee consumption and health: umbrella review of meta-analyses of multiple health outcomes. BMJ 2017; 359: j5024.
30. Bouras E, Tsilidis KK, Triggi M, Siargkas A, Chourdakis M, Haidich AB. Diet and Risk of Gastric Cancer: An Umbrella Review. Nutrients 2022; 14(9): 1764.
31. Houzé B, El-Khatib H, Arbour C. Efficacy, tolerability, and safety of non-pharmacological therapies for chronic pain: An umbrella review on various CAM approaches. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry 2017; 79(Pt B): 192-205.
32. Hermelink R, Leitzmann MF, Markozannes G, Tsilidis K, Pukrop T, Berger F, et al. Sedentary behavior and cancer–an umbrella review and meta-analysis. European Journal of Epidemiology 2022; 37(5): 447-60.
33. Fusar-Poli P, Radua J. Ten simple rules for conducting umbrella reviews. Evidence Based Mental Health 2018; 21(3): 95.
34. Page MJ, Shamseer L, Altman DG, Tetzlaff J, Sampson M, Tricco AC, et al. Epidemiology and Reporting Characteristics of Systematic Reviews of Biomedical Research: A Cross-Sectional Study. PLOS Medicine 2016; 13(5): e1002028.
35. Pieper D, Antoine SL, Mathes T, Neugebauer EA, Eikermann M. Systematic review finds overlapping reviews were not mentioned in every other overview. J Clin Epidemiol 2014; 67(4): 368-75.
36. McKenzie JE, Brennan SE. Overviews of systematic reviews: great promise, greater challenge. Systematic Reviews 2017; 6(1): 185.
37. Pollock M, Fernandes RM, Newton AS, Scott SD, Hartling L. A decision tool to help researchers make decisions about including systematic reviews in overviews of reviews of healthcare interventions. Systematic Reviews 2019; 8(1): 29.
38. Pollock M, Fernandes RM, Newton AS, Scott SD, Hartling L. The impact of different inclusion decisions on the comprehensiveness and complexity of overviews of reviews of healthcare interventions. Systematic Reviews 2019; 8(1): 18.
39. Aromataris E, Fernandez RS, Godfrey C, Holly C, Khalil H, Tungpunkom P. Chapter 10: Umbrella Reviews. In: Aromataris E, Munn Z, editors. JBI Manual for Evidence Synthesis; 2020.
40. Onishi A, Furukawa TA. State-of-the-art reporting. In: Biondi-Zoccai G, editor. Umbrella Reviews: Evidence Synthesis with Overviews of Reviews and Meta-Epidemiologic Studies; 2016. p. 189-202.
41. Papageorgiou SN, Biondi-Zoccai G. Designing the Review. In: Biondi-Zoccai G, editor. Umbrella Reviews: Evidence Synthesis with Overviews of Reviews and Meta-Epidemiologic Studies. Cham: Springer International Publishing; 2016. p. 57-80.
42. Moher D, Liberati A, Tetzlaff J, Altman DG, The PG. Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses: The PRISMA Statement. PLOS Medicine 2009; 6(7): e1000097.
43. Krnic Martinic M, Pieper D, Glatt A, Puljak L. Definition of a systematic review used in overviews of systematic reviews, meta-epidemiological studies and textbooks. BMC Med Res Methodol 2019; 19(1): 203.
44. Higgins JPT, Thomas J, Chandler J, Cumpston M, Li T, Page MJ, et al. Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Interventions version 6.4 (updated August 2023): Cochrane; 2023.
45. Chinn S. A simple method for converting an odds ratio to effect size for use in meta-analysis. Stat Med 2000; 19(22): 3127-31.
46. Wang R, Papageorghiou AT. Umbrella review-a useful tool when it's raining systematic reviews. BJOG 2021; 128(13): 2150.
47. Choi GJ, Kang H. The umbrella review: a useful strategy in the rain of evidence. Korean J Pain 2022; 35(2): 127-8.
48. Aromataris E, Fernandez R, Godfrey CM, Holly C, Khalil H, Tungpunkom P. Summarizing systematic reviews: methodological development, conduct and reporting of an umbrella review approach. Int J Evid Based Healthc 2015; 13(3): 132-40.
49. Shea BJ, Grimshaw JM, Wells GA, Boers M, Andersson N, Hamel C, et al. Development of AMSTAR: a measurement tool to assess the methodological quality of systematic reviews. BMC Med Res Methodol 2007; 7: 10.
50. Shea BJ, Reeves BC, Wells G, Thuku M, Hamel C, Moran J, et al. AMSTAR 2: a critical appraisal tool for systematic reviews that include randomised or non-randomised studies of healthcare interventions, or both. BMJ 2017; 358: j4008.
51. Whiting P, Savović J, Higgins JP, Caldwell DM, Reeves BC, Shea B, et al. ROBIS: A new tool to assess risk of bias in systematic reviews was developed. J Clin Epidemiol 2016; 69: 225-34.
52. Holly C. Umbrella Reviews. In: Holly C, Salmond S, Saimbert M, editors. Comprehensive Systematic Review for Advanced Practice Nursing. 3rd. ed. New York: Springer; 2022.
53. Guyatt GH, Oxman AD, Schünemann HJ, Tugwell P, Knottnerus A. GRADE guidelines: a new series of articles in the Journal of Clinical Epidemiology. J Clin Epidemiol 2011; 64(4): 380-2.
54. Guyatt G, Oxman AD, Akl EA, Kunz R, Vist G, Brozek J, et al. GRADE guidelines: 1. Introduction-GRADE evidence profiles and summary of findings tables. J Clin Epidemiol 2011; 64(4): 383-94.
55. Hultcrantz M, Rind D, Akl EA, Treweek S, Mustafa RA, Iorio A, et al. The GRADE Working Group clarifies the construct of certainty of evidence. J Clin Epidemiol 2017; 87: 4-13.
56. Balshem H, Helfand M, Schünemann HJ, Oxman AD, Kunz R, Brozek J, et al. GRADE guidelines: 3. Rating the quality of evidence. J Clin Epidemiol 2011; 64(4): 401-6.
57. Ballard M, Montgomery P. Risk of bias in overviews of reviews: a scoping review of methodological guidance and four-item checklist. Research Synthesis Methods 2017; 8(1): 92-108.
58. Deeks JJ, Higgins JP, Altman DG, Group CSM. Analysing data and undertaking meta‐analyses. Cochrane handbook for systematic reviews of interventions; 2022. p. 241-84.
59. Salanti G, Del Giovane C, Chaimani A, Caldwell DM, Higgins JP. Evaluating the quality of evidence from a network meta-analysis. PLOS ONE 2014; 9(7): e99682.
60. Chaimani A, Caldwell DM, Li T, Higgins JP, Salanti G. Undertaking network meta‐analyses. Cochrane Handbook for systematic reviews of interventions. 2019: 285-320.
61. Rezaeian M. An Introduction to Umbrella Reviews. JRUMS 2019; 18(7): 621-2. [Farsi]
62. Pollock A, Campbell P, Brunton G, Hunt H, Estcourt L. Selecting and implementing overview methods: implications from five exemplar overviews. Systematic Reviews 2017; 6(1): 145.
63. Cant R, Ryan C, Kelly MA. A nine-step pathway to conduct an umbrella review of literature. Nurse Author & Editor 2022; 32(2): 31-4..
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
