جلد 23، شماره 5 - ( 5-1403 )                   جلد 23 شماره 5 صفحات 477-471 | برگشت به فهرست نسخه ها

Ethics code: IR.GUMS.REC.1402.205


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Abaspour A, Arazi H M, Ahmadnia Z, Delpsand K. Investigating the Trend and Main Causes of Death of Children Under 5 Years Old in Guilan Province in 2018 to 2022: A Short Report. JRUMS 2024; 23 (5) :471-477
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-7410-fa.html
عباس پور آرمین، عرازی حامد محمد، احمدنیا زهرا، دل پسند کورش. بررسی روند و علل اصلی مرگ و میر کودکان زیر 5 سال در استان گیلان در سال‌های 1397 تا 1401: یک گزارش کوتاه. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. 1403; 23 (5) :471-477

URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-7410-fa.html


دانشگاه علوم پزشکی گیلان
متن کامل [PDF 242 kb]   (289 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (929 مشاهده)
متن کامل:   (707 مشاهده)
گزارش کوتاه
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 23، مرداد 1403، 377-371

بررسی روند و علل اصلی مرگ و میر کودکان زیر 5 سال در استان گیلان در سال‌های 1397 تا 1401: یک گزارش کوتاه


آرمین عباسپور[1]، حامد محمد عرازی[2]، زهرا احمدنیا2، کورش دلپسند[3]


دریافت مقاله: 26/03/1403 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح:  30/04/1403 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 21/05/1403  پذیرش مقاله: 24/05/1403






چکیده
زمینه و هدف: تأمین، حفظ و ارتقاء سطح سلامت کودکان زیر پنج سـال، اهمیت دارد. ﺑﻨﺎﺑﺮایﻦ، ﻫﺪف از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺣﺎﺿﺮ تعیین روند و علل اصلی مرگ و میر کودکان زیر 5 سال در استان گیلان بود.
مواد و روش­ها: در این مطالعه توصیفی، 343 مورد مرگ­ و میر زیر 5 سال در دانشگاه علوم پزشکی گیلان طی سال‌های 1397 تا 1401 بررسی شد. اطلاعات دموگرافیک کودک و والدین و علت فوت جمع‌آوری شد. داده­ها به صورت آمار توصیفی (درصد و فراوانی) گزارش شدند.
یافته­ها: بیشترین فراوانی مرگ و میر کودکان زیر 5 سال در 191 کودک پسر (6/55 درصد) بود. بیشترین فراوانی سنی مرگ و میر در کودکان زیر یک سال 177 کودک (6/51 درصد) بود. تعداد 218 کودک (5/63 درصد) ساکن شهر، 124 کودک (35 درصد) ساکن روستا و 1 کودک (5/1 درصد) عشایر بودند. بیشترین علل مرگ، نقص مادرزادی 62 مورد (18 درصد) بود.
نتیجه­گیری: تعداد قابل توجهی از موارد مرگ ­و میر کودکان به علت نقص مادرزادی بود. شاید بتوان گفت عدم آگاهی مادران از تست­های غربالگری جهت پیش­گیری از نواقص مادرزادی باعث این اتفاق باشد.
واژه­های کلیدی: مرگ و میر، کودکان زیر 5 سال، وضعیت بهداشتی، استان گیلان


ارجاع: عباس پور آ، محمد عرازی ح، احمدنیا ز، دل پسند ک، بررسی روند و علل اصلی مرگ و میر کودکان زیر 5 سال در استان گیلان در سال¬های 1397 تا 1401: یک گزارش کوتاه. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، سال 1403، دوره 23 شماره 5، صفحات: 377-371

 
مقدمه
میزان مرگ و میر کودکان یکی از مهم­ترین شاخص‌های بهداشتی، فرهنگی و اقتصادی هر جامعه است. علت انتخاب این شاخص به عنوان نمایه توسعه، تأثیر عوامل مختلف اجتماعی و اقتصادی در کاهش یا افزایش آن است. در جهان هر ساله نزدیک به ۵ میلیون کودک قبل از پنج سالگی جان خود را از دست می‌دهند و این مرگ­ها عمدتاً در کشورهای کم درآمد و آسیا اتفاق می­افتد (3-1).
در سال‌های اخیر نظام شبکه‌های بهداشـتی درمـانی در کشـور بستر مناسبی را برای ارایه خدمات فراهم نموده است و مـرگ و میر کودکان کمتر از پنج سال در دهه اخیـر کـاهش یافتـه، بـا این وجود رقم مرگ و میر کودکان زیر پنج سـال در کشـور مـا نسبت به کشورهای توسعه یافتـه بـالاتر اسـت (4). در جوامع در حال توسعه از جمله کشور ما، میزان رفاه و دسترسی به امکانات در سطح جامعه، توزیع یکنواختی نداشته و از لحاظ اجتماعی نیز تفاوت‌های فراوانی وجود دارد. وجود نابرابری در برخی از شاخص‌ها را در مناطق و استان‌های مختلف کشور نشان می‌دهد که این نابرابری به نفع قشر مرفه در جامعه است (6-5).
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، علت اصلی مرگ و میر کودکان کمتر از ۵ سال پنومونی، عوارض تولد زودرس و اختلالات مادرزادی، تروما، اسهال و مالاریا اعلام شده است (7). با توجه به این­که عوامل زیادی در مرگ کودکان نقش دارند، در این راستا باید عوامل اجتناب‌پذیر در مرگ کودکان شناسایی شوند و مداخلات اثربخش در راستای کاهش آن به عمل آید که رکن اساسی در نیل به این مهم، شناسایی به موقع افزایش یا کاهش فراوانی مرگ و میر کودکان است (8). از این رو، بر آن شدیم تا مطالعه‌ای با هدف تعیین روند و علل اصلی مرگ و میر کودکان زیر 5 سال در استان گیلان طی سال­های 1397 تا 1401 انجام دهیم.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه توصیفی، تعداد 343 مورد مرگ­ و میر طی 5 سال در دانشگاه علوم پزشکی گیلان طی سال‌های 1397 تا 1401 مورد بررسی قرار گرفت. ابزار جمع­آوری اطلاعات یک چک‌لیست شامل اطلاعات دموگرافیک کودک و والدین و علت فوت بود. اطلاعات از طریق سامانه ثبت مرگ معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان استخراج و مورد بررسی قرار گرفت.
معیار ورود به مطالعه شامل موارد مرگ و میر با سن کمتر از 5 سال، ساکن استان گیلان و وقوع مرگ طی سال­های 1397 تا 1401 بود و اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺎﻗﺺ از ﻃﺮیﻖ ﺗﻤﺎس تلفنی ﺟﻤﻊآوری گردید و هیچ موردی از مطالعه حذف نگردید. ایﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎ کد اخلاق IR.GUMS.REC.1402.205 در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی گیلان به ثبت رسیده است.
اطلاعات جمع‌آوری شده، توسط نرم‌افزار SPSS نسخه 21 تجزیه و تحلیل گردید و نتایج در قالب آمار توصیفی (به صورت درصد و فراوانی) گزارش شدند.
نتایج
در این مطالعه تعداد 343 کودک زیر 5 سال، طی سال­های 1397 تا 1401 در استان گیلان فوت کردند که بیشترین فوت مربوط به کودکان زیر یک سال به تعداد 177 کودک (6/51 درصد) بود. بیشترین فراوانی مرگ و میر کودکان زیر پنج سال طی سال‌های 1401-1397 مربوط به سال 1399، 81 کودک (6/23 درصد) به خود اختصاص داد.
جدول 1، توزیع فراوانی مرگ و میر کودکان زیر 5 سال در استان گیلان طی سال­های 1397 تا 1401 برحسب ویژگی­های دموگرافیک را نشان می­دهد. بیشترین فراوانی مرگ و میر کودکان زیر 5 سال در 191 کودک پسر (6/55 درصد) بود. بیشترین فراوانی سنی مرگ و میر در کودکان زیر یک سال به تعداد 177 کودک (6/51 درصد) بود. تعداد 218 کودک (5/63 درصد) ساکن شهر، 124 کودک (35 درصد) ساکن روستا و 1 کودک (5/1 درصد) عشایر بودند. 232 نفر (6/67 درصد) از کودکان زیر پنج سال در بیمارستان فوت کردند.
نتایج مطالعه بیشترین فراوانی علل اصلی مرگ کودکان فوت شده زیر پنج سال در سال‌های 1401-1397 را نقص مادرزادی 62 مورد ( 18 درصد)، حوادث 45 مورد (1/13 درصد) و بیماری‌های عصبی و ایمنی 43 مورد (5/12 درصد) نشان داد
 
جدول 1- توزیع فراوانی مرگ و میر کودکان زیر 5 سال در استان گیلان طی سال­های 1397 تا 1401 برحسب ویژگی­های دموگرافیک (343=n)
سال فوت جنسیت محل سکونت محل فوت
دختر
تعداد
(درصد)
پسر
تعداد
(درصد)
شهر
تعداد
(درصد)
روستا
تعداد
(درصد)
عشایر
تعداد
(درصد)
بیمارستان
تعداد
(درصد)
منزل
تعداد (درصد)
1397 32 (2/49) 33 (8/50) 41 (63) 23 (5/35) 1 (5/1) 47 (3/72) 18 (7/27)
1398 24 (9/36) 41 (1/63) 45 (2/69) 20 (8/30) 0 48 (8/73) 17 (2/26)
1399 35 (2/43) 46 (8/56) 58 (6/71) 23 (4/28) 0 70 (4/86) 11 (6/13)
1400 30 (1/44) 38 (9/55) 37 (4/54) 31 (6/45) 0 58 (2/85) 10 (8/14)
1401 31 (4/48) 33 (6/51) 37 (8/57) 27 (2/42) 0 9 (1/14) 55 (9/85)
مجموع 152 (4/44) 191 (6/55) 218 (5/63) 124 (35) 1 (5/1) 232 (6/67) 111 (4/32)
 
بحث
کاهش قابل توجهی در طول چند دهه گذشته در مرگ و میر زیر 5 سال در سراسر کشورهای جهان رخ داده است که نشان دهنده تعهد و سرمایه­گذاری ملی و جهانی برای بهبود بقاء کودکان است (3-2، 9). کمی سازی سطوح و روند مرگ و میر کودکان در سطح منطقه، بینش­های مهمی را در مورد نابرابری­های بهداشتی کودکان در داخل ایالت­ها و سراسر کشور ارائه می­دهد (10-9). آگاهی از وضعیت مرگ و میر در جامعه و علل شایع آن نقش مؤثری در برنامه­ریزی اولویت­های بهداشتی و آموزشی دارد (11).
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که تعداد 343 مورد مرگ­ و میر طی 5 سال در دانشگاه علوم پزشکی گیلان ثبت شده است. میزان فراوانی مرگ کودکان زیر 5 سال طی این 5 سال در پسران بیشتر از دختران بود. بیشترین فراوانی سنی مرگ و میر را کودکان زیر یک سال تشکیل دادند. اکثریت خانواده­های کودکان فوتی ساکن شهر بودند. بیشترین علل مرگ نقص مادرزادی بود.
Momenifar و همکارانش در مطالعه­ای نشان دادند که میزان بروز مرگ کودکان زیر 5 سال در پسران بیشتر از دختران بود و اکثریت خانواده­ها ساکن شهر بودند. این یافته با نتایج مطالعه حاضر هم­راستا بود. مطالعه Momenifar و همکاران نشان داد که بیشترین علت فوت حوادث بود، در حالی­که در مطالعه حاضر بیشترین علل مرگ نقص مادرزادی بود و این تفاوت نتیجه را می­توان این­طور توجیه کرد که در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ایشان ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﻫﻨﺠﺎری ﻏﯿﺮﻣﺎدرزادی پرداخته شده بود (3).
در مطالعه دیگری که توسط Rahmani و همکاران انجام شد، نشان داده شد که بایستی توجه خاصی به دوران حساس نوزادی شود و با مراقبت­های قبل از تولد و شناسایی عوامل خطر و ارائه خدمات خاص بیمارستانی به این گروه آسیب­پذیر، موارد مرگ و میر دوران نوزادی و اوایل تولد را کاهش داد (6). این یافته با نتایج مطالعه حاضر هم­راستا بود.
در مطالعه حاضر اکثریت خانواده­های کودکان فوتی ساکن شهر بودند و بیشترین فوتی در بیمارستان اتفاق افتاده بود. در نتیجه خدمات تخصصی بیمارستانی می­تواند در کاهش این موارد به شکل تأثیرگذاری عمل نماید. چنان­چه در بیشتر کشورهای توسعه یافته مداخلات بهداشتی و درمانی مؤثر توانسته تا حدودی مرگ کودکان به دلیل عوامل قابل پیش­گیری را کاهش داده و در نتیجه توانسته­اند شاخص­های خود را بیشتر ارتقاء دهند (6، 13-12).
با توجه به عدم انجام مطالعات از نوع همگروهی و مداخله­ای در این زمینه، پیشنهاد می­شود انجام مطالعات کارآزمایی بالینی و مطالعات مشاهده­ای شامل مطالعات مورد-شاهدی و همگروهی با اهمیت تلقی می­شود.
نتیجه‌گیری
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که میزان مرگ ­و میر در شهرها بیشتر از روستا بود. تعداد قابل توجهی از موارد مرگ ­و میر کودکان به علت نقص مادرزادی بود. شاید بتوان گفت عدم آگاهی مادران از تست­های غربالگری جهت پیش­گیری از نواقص مادرزادی باعث این اتفاق باشد. هم­چنین، توصیه به افزایش تجهیزات و امکانات بیمارستانی می­شود.
تشکر و قدردانی
از واحد توسعه تحقیقات بالینی رازی، معاونت محترم بهداشتی و معاونت محترم تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی گیلان که در اجراء و تأمین بوجه پژوهش مساعدت لازم را داشتند، تقدیر و تشکر می­شود.
تعارض در منافع: نویسندگان اذعان می­دارند هیچ­گونه تعارض منافعی وجود ندارد.
حامی مالی: این مطالعه حامی مالی نداشته است.
ملاحظات اخلاقی (کد اخلاق): پس از تصویب طرح تحقیقاتی در شورای پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی گیلان، مجوز لازم از کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی گیلان (به شماره IR.GUMS.REC.1402.205) مورخ 07/04/1402 اخذ شد. سپس مجوزهای ضروری برای ورود به محیط نمونه­گیری از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی گیلان، مسئولان بیمارستان رازی رشت، مسئول و پزشکان متخصص کسب گردید.
مشارکت نویسندگان
- طراحی ایده: کورش دل پسند
 - روش کار: کورش دل پسند
- جمع‌آوری داده‌ها: آرمین عباس پور، حامد محمد عرازی
- تجزیه و تحلیل داده‌ها: زهرا احمدنیا
- نظارت: کورش دل پسند
- مدیریت پروژه: کورش دل پسند
- نگارش- پیش‌نویس: کورش دل پسند، آرمین عباس پور، حامد محمد عرازی، زهرا احمدنیا
- نگارش- بررسی و ویرایش: کورش دل پسند، زهرا احمدنیا
 


References
 
1.      Bhusal MK, Khanal SP. A systematic review of factors associated with under-five child mortality. Biomed Res Int 2022; 2022.
2.      Dandona R, Kumar GA, Henry NJ, Joshua V, Ramji S, Gupta SS, et al. Subnational mapping of under-5 and neonatal mortality trends in India: the Global Burden of Disease Study 2000–17. Lancet 2020 395(10237): 1640-58.
3.      Momenifar M, Vazirinejad R, Ahmadinia H, Rezaeian M. Survey of the Mortality Trend of Children Under 5 Years Old and the Economic and Health Status of Their Families During the Years 2011-2020 in Rafsanjan City: A Descriptive Study. J Rafsanjan Univ Med Sci 2023; 22(4): 401-18.
4.      Kuruvilla S, Bustreo F, Kuo T, Mishra C, Taylor K, Fogstad H, et al. The Global strategy for women’s, children’s and adolescents’ health (2016–2030): a roadmap based on evidence and country experience. Bull World Health Organ 2016; 94(5): 398.
5.      Chaman R, Naieni KH, Golestan B, Nabavizadeh H, Yunesian M. Neonatal mortality risk factors in a rural part of Iran: a nested case-control study. Iran J Public Health 2009; 38(1): 48-52.
6.      Rahmani K, Zokaei M, Bidarpoor F, Babahajiani S, Nessaei P, Moradi G. Children mortality rate trend in kurdistan province during 2007 to 2011. Iran J Epidemiol 2014; 10(1): 65-72.
7.      World health organization. Child mortality (under 5 years). 2022; Available from: https://www.who.int/ news-room/fact-sheets/detail/ levels-and-trends-in-child-under-5 mortality-in-2020.
8.      Fenta SM, Fenta HM. Risk factors of child mortality in Ethiopia: Application of multilevel two-part model. PloS One 2020; 15(8): e0237640.
9.      Hay SI. Maintaining progress for the most beautiful chart in the world. International Health 2019; 11(5): 344-8.
10.    Andegiorgish AK, Woldu HG, Elhoumed M, Zhu Z, Zeng L. Trends of under-five mortality and associated risk factors in Zambia: a multi survey analysis between 2007 and 2018. BMC Pediatr 2022; 22(1): 341.
11.    Price J, Lee J, Willcox M, Harnden A. Place of death, care-seeking and care pathway progression in the final illnesses of children under five years of age in sub-Saharan Africa: a systematic review. J Glob Health 2019; 9(2): 020422.
12.    Arku RE, Bennett JE, Castro MC, Agyeman-Duah K, Mintah SE, Ware JH, et al. Geographical Inequalities and Social and Environmental Risk Factors for Under-Five Mortality in Ghana in 2000 and 2010: Bayesian Spatial Analysis of Census Data. PLoS Med 2016; 13(6): e1002038.
13.    Conombo B, Sawadogo J. Risk factors of infant and under-five mortality in Burkina Faso. Research on Humanities and Social Sciences 2017; 7(13): 27-35.

                   
Investigating the Trend and Main Causes of Death of Children Under 5 Years Old in Guilan Province in 2018 to 2022: A Short Report

                                                                                                                                                                                                                                                                                                 

Armin Abaspour[4], Hamed Mohammad Arazi[5], Zahra Ahmadnia2, Kourosh Delpsand[6]           



Received: 15/06/24       Sent for Revision: 20/07/24       Received Revised Manuscript: 11/08/24   Accepted: 14/08/24


Background and Objectives: Providing, maintaining, and improving the health level of children under 5 years old is important. Therefore, the aim of this study was to investigate the trend and main causes of death of children under the age of five years in Guilan Province.
Materials and Methods: In this descriptive study, 343 of children under 5 years old in Guilan University of Medical Sciences have been investigated in 2018 to 2022. The demographic information of the child and parents and the cause of death were collected. The data was reported descriptively (percentage and frequency).
Results: The highest frequency of deaths of children under 5 years old was in 191 male children (55.6%). The highest age frequency of death was children under one year, 177 children (51.6%). Two hundred and eighteen children (63.5%) lived in the city, 124 children (35%) lived in the village, and 1 child (1.5%) was nomad. The most common causes of death were congenital disorders, 62 cases (18%).
Conclusion: A significant number of children's deaths were due to congenital disorders. Perhaps it can be said that it is caused by mothers' lack of knowledge about screening tests to prevent congenital disorders. It is also recommended to increase hospital equipment and facilities.

Keywords: Mortality, Children under 5 years old, Health status, Guilan Province
Funding: This study did not have any funds.
Conflict of interest: None declared.
Ethical considerations: The Ethics Committee of Guilan University of Medical Sciences approved the study (IR.GUMS.REC.1402.205).
Authors’ contributions
- Conceptualization: Kourosh Delpsand
- Methodology: Kourosh Delpsand
 - Data collection: Armin Abaspour, Hamed Mohammad Arazi
- Formal analysis: Zahra Ahmadnia
- Supervision: Kourosh Delpsand
- Project administration: Kourosh Delpsand
- Writing – original draft: Kourosh Delpsand, Armin Abaspour, Hamed Mohammad Arazi, Zahra Ahmadnia
- Writing – review & editing: Kourosh Delpsand, Zahra Ahmadnia.

Citation: Abaspour A, Mohammad Arazi H, Ahmadnia Z, Delpsand K. Investigating the Trend and Main Causes of Death of Children Under 5 Years Old in Guilan Province in 2018 to 2022: A Short Report. J Rafsanjan Univ Med Sci 2024; 23 (5): 371-77. [Farsi]
 
[1]- دانشجوی دکتری پزشکی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی گیلان، رﺷﺖ، اﻳﺮان
[2]- دانشجوی دکتری پژوهشی اپیدمیولوژی، مرکز تحقیقات بیماری های گوارش و کبد، دانشگاه علوم پزشکی گیلان، رشت، ایران
[3]- (نویسنده مسئول) دانشیار گروه اخلاق پزشکی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی گیلان، رﺷﺖ، اﻳﺮان
    تلفن: 33990069-013، پست الکترونیکی: kd388@yahoo.com
[4]-MD Student, School of Medicine, Guilan University of Medical Sciences, Rasht, Iran
[5]- PhD by Research Student in Epidmiology, Gastrointestinal and Liver Diseases Research Center, Guilan University of Medical Sciences, Rasht, Iran
[6]- Associate Prof. of Medical Ethics, School of Medicine, Guilan University of Medical Sciences, Rasht, Iran,
 ORCID: 0000-0001-6842-3374
(Corresponding Author) Tel: (013) 33990069, E-mail: kd388@yahoo.com
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: آمار و اپيدميولوژي
دریافت: 1403/3/16 | پذیرش: 1403/5/24 | انتشار: 1403/5/30

فهرست منابع
1. مرگ و میر، کودکان زیر 5 سال، وضعیت بهداشتی، استان گیلان
2. مرگ و میر، کودکان زیر 5 سال، وضعیت بهداشتی، استان گیلان
3. Bhusal MK, Khanal SP. A systematic review of factors associated with under-five child mortality. Biomed Res Int 2022; 2022.
4. Dandona R, Kumar GA, Henry NJ, Joshua V, Ramji S, Gupta SS, et al. Subnational mapping of under-5 and neonatal mortality trends in India: the Global Burden of Disease Study 2000–17. Lancet 2020 395(10237): 1640-58.
5. Momenifar M, Vazirinejad R, Ahmadinia H, Rezaeian M. Survey of the Mortality Trend of Children Under 5 Years Old and the Economic and Health Status of Their Families During the Years 2011-2020 in Rafsanjan City: A Descriptive Study. J Rafsanjan Univ Med Sci 2023; 22(4): 401-18.
6. Kuruvilla S, Bustreo F, Kuo T, Mishra C, Taylor K, Fogstad H, et al. The Global strategy for women’s, children’s and adolescents’ health (2016–2030): a roadmap based on evidence and country experience. Bull World Health Organ 2016; 94(5): 398.
7. Chaman R, Naieni KH, Golestan B, Nabavizadeh H, Yunesian M. Neonatal mortality risk factors in a rural part of Iran: a nested case-control study. Iran J Public Health 2009; 38(1): 48-52.
8. Rahmani K, Zokaei M, Bidarpoor F, Babahajiani S, Nessaei P, Moradi G. Children mortality rate trend in kurdistan province during 2007 to 2011. Iran J Epidemiol 2014; 10(1): 65-72.
9. World health organization. Child mortality (under 5 years). 2022; Available from: https://www.who.int/ news-room/fact-sheets/detail/ levels-and-trends-in-child-under-5 mortality-in-2020.
10. Fenta SM, Fenta HM. Risk factors of child mortality in Ethiopia: Application of multilevel two-part model. PloS One 2020; 15(8): e0237640.
11. Hay SI. Maintaining progress for the most beautiful chart in the world. International Health 2019; 11(5): 344-8.
12. Andegiorgish AK, Woldu HG, Elhoumed M, Zhu Z, Zeng L. Trends of under-five mortality and associated risk factors in Zambia: a multi survey analysis between 2007 and 2018. BMC Pediatr 2022; 22(1): 341.
13. Price J, Lee J, Willcox M, Harnden A. Place of death, care-seeking and care pathway progression in the final illnesses of children under five years of age in sub-Saharan Africa: a systematic review. J Glob Health 2019; 9(2): 020422.
14. Arku RE, Bennett JE, Castro MC, Agyeman-Duah K, Mintah SE, Ware JH, et al. Geographical Inequalities and Social and Environmental Risk Factors for Under-Five Mortality in Ghana in 2000 and 2010: Bayesian Spatial Analysis of Census Data. PLoS Med 2016; 13(6): e1002038.
15. Conombo B, Sawadogo J. Risk factors of infant and under-five mortality in Burkina Faso. Research on Humanities and Social Sciences 2017; 7(13): 27-35.

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2025 CC BY-NC 4.0 | Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences

Designed & Developed by : Yektaweb