جلد 24، شماره 3 - ( 3-1404 )
جلد 24 شماره 3 صفحات 257-241 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.ACECR.USC.REC.1403.012
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Gholami M, Behzadpoor S, Ghoreyshi M. The Relationship between Helicopter Parenting and Identification in Adolescents in Tehran with the Mediating Role of Autonomy: A Descriptive Study. JRUMS 2025; 24 (3) :241-257
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-7521-fa.html
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-7521-fa.html
غلامی ملیحه، بهزادپور سمانه، قریشی مرضیه. رابطه والدگری هلیکوپتری و هویت‌یابی در نوجوانان با نقش واسطه‌گری خودمختاری: یک مطالعه توصیفی. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. 1404; 24 (3) :241-257
دانشگاه علم و فرهنگ
متن کامل [PDF 395 kb]
(84 دریافت)
| چکیده (HTML) (156 مشاهده)
![]()
نمودار 1- مدل مفهومی رابطه والدگری هلیکوپتری و هویت‌یابی با توجه به نقش میانجی‌گری خودمختاری در دانش‌آموزان متوسطه استان تهران
جدول 1- ویژگی‌های توصیفی نمرات والدگری هلیکوپتری، خودمختاری، هویت کسب شده، هویت دیررس، هویت ضبط شده و هویت آَشفته در دانش‌آموزان متوسطه استان تهران در سال 1402 (207=n)
جدول 2- ماتریس همبستگی بین والدگری هلیکوپتری، خودمختاری، هویت کسب شده، هویت دیررس، هویت ضبط شده و هویت آَشفته در دانش‌آموزان متوسطه استان تهران در سال 1402 (207=n)
* 01/0>P
جدول 4- برآورد پارامترهای استاندارد شده برای ارتباط بین والدگری هلیکوپتری، خودمختاری، هویت کسب شده، هویت دیررس، هویت ضبط شده و هویت آَشفته در دانش‌آموزان متوسطه استان تهران در سال 1402 (207=n)
جدول 5- رابطه بین والدگری هلیکوپتری و وضعیت‌های هویت با در نظر گرفتن نقش میانجی خودمختاری در دانش‌آموزان متوسطه استان تهران در سال 1402 (207=n)
شکل 1- مدل دیداری ضرایب بهدست آمده برای ارتباط بین رابطه والدگری هلیکوپتری و هویت‌یابی در نوجوانان با نقش واسطه‌گری خودمختاری در در دانش‌آموزان متوسطه استان تهران در سال 1402 (207=n)
References
The Relationship between Helicopter Parenting and Identification in Adolescents in Tehran with the Mediating Role of Autonomy: A Descriptive Study
Maliheh Gholami[4], Samaneh Behzadpoor[5], Marzieh Ghoreyshi[6]
Received:02/10/24 Sent for Revision: 24/12/24 Received Revised Manuscript: 26/04/24 Accepted: 28/04/25
Background and Objectives: Parenting is considered as one of the significant concepts in the fields of clinical psychology and family therapy. With the emergence of helicopter parenting in parenting styles, and to examine the mechanism of this variable's effect on identity status, the present study investigated the mediating effect of autonomy in the relationship between helicopter parenting and identification style.
Materials and Methods: This study was a descriptive-correlational research. A total of 207 high school students from Tehran Province, in 2023, were selected using convenience sampling and completed questionnaires on helicopter parenting, autonomy, and the four identity statuses. Data analysis was conducted using Pearson’s correlation test and path analysis.
Results: The relationships between helicopter parenting and autonomy (r=-0.400), helicopter parenting and identity styles (acquired, r=-0.346; recorded, r=0.362; identity interruption, r=0.267 and chaotic, r=0.337), and autonomy and identity styles (acquired, r=0.203; recorded, r=-0.154; identity interruption, r=-0.196 and chaotic, r=-0.166) were confirmed with a significance level of less than 0.01. The indirect path coefficients for all four identity styles were found to be significant (p<0.01), confirming the mediating effect. Additionally, direct path coefficients were also found to be significant (p<0.05).
Conclusion: Based on the findings of the present study, it appears that helicopter parenting, by limiting adolescents' autonomy, can hinder identity development. Therefore, it is suggested to develp interventions aimed at increasing adolescents' autonomy, as well as educational packages to raise awareness among families regarding helicopter parenting.
Keywords: Autonomy, Adolescents, Helicopter parenting, Identification
Funding: This study did not have any funds.
Conflict of interest: None declared.
Ethical considerations: The Ethics Committee of University of Science and Culture approved the study (IR.ACECR.USC.REC.1403.012).
Authors’ contributions:
- Conceptualization: Samaneh Behzadpoor
- Methodology: Samaneh Behzadpoor
- Data collection: Maliheh Gholami
- Formal analysis: Maliheh Gholami
- Supervision: Samaneh Behzadpoor
- Project administration: Samaneh Behzadpoor
- Writing - original draft: Marzieh Ghoreyshi
- Writing - review & editing: Samaneh Behzadpoor, Marzieh Ghoreyshi
متن کامل: (73 مشاهده)
مقاله پژوهشی
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 23، خرداد 1404، 257-241
رابطه والدگری هلیکوپتری و هویت‌یابی در نوجوانان با نقش واسطه‌گری خودمختاری: یک مطالعه توصیفی
ملیحه غلامی[1]، سمانه بهزادپور[2]، مرضیه قریشی[3]
دریافت مقاله: 11/07/1403 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 04/10/1403 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 06/02/1404 پذیرش مقاله: 08/02/1404
چکیده
زمینه و هدف: والدگری یکی از مفاهیم پر اهمیت حوزه بالینی و خانواده درمانی به شمار می‌آید. با توجه به مطرح شدن والدگری هلیکوپتری در شیوه‌های مورد استفاده والدین و جهت بررسی مکانیزم اثر این متغیر بر وضعیت هویت، لذا هدف از مطالعه حاضر تعیین اثر میانجی خودمختاری در ارتباط بین والدگری هلیکوپتری و سبک هویت یابی بود.
مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی بود. تعداد 207 نفر از دانش‌آموزان متوسطه استان تهران در سال 1402 به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب و پرسش‌نامه‌های والدگری هلیکوپتری، خودمختاری و وضعیت چهارگانه هویت را تکمیل نمودند. تحلیل یافته‌ها با استفاده از آزمون همبستگی Pearson و تحلیل مسیر انجام گرفت.
یافته‌ها: ارتباط‌های بین والدگری هلیکوپتری و خودمختاری (400/0-=r)، والدگری هلیکوپتری و سبک هویت (کسب شده 346/0-=r، ضبط شده 362/0=r، دیررس 267/0=r) و آشفته 337/0=r) وخود مختاری و سبک هویت (کسب شده 203/0=r، ضبط شده 154/0=r، دیررس 196/0-=r و آشفته 166/0-=r) با سطح معناداری کمتر از 01/0 تأیید شدند. ضریب مسیر غیرمستقیم برای هر چهار سبک هویت معنادار به¬دست آمده (01/0p<) و اثر میانجی تأیید شد. در عین حال ضرایب مسیر مستقیم نیز معنادار به دست آمد (05/0p<).
نتیجه‌گیری: با توجه به یافته‌های مطالعه حاضر به نظر می‌رسد والدگری هلکوپتری با محدود کردن خودمختاری نوجوان می‌تواند شکل‌گیری هویت را با مشکل مواجه کند. لذا طراحی مداخلاتی برای افزایش خودمختاری نوجوانان و همین طور بسته‌های آموزشی برای افزایش آگاهی خانواده‌ها در زمینه والدگری هلکوپتری پیشنهاد می‌شود.
واژه‌های کلیدی: خودمختاری، نوجوانان، والدگری هلیکوپتری، هویت‌یابی
ارجاع: غلامی م، بهزادپور س، قریشی م. رابطه والدگری هلیکوپتری و هویت‌یابی در نوجوانان با نقش واسطه‌گری خودمختاری: یک مطالعه توصیفی. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، سال 1404، دوره 24 شماره 3، صفحات: 257-241.
.
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 23، خرداد 1404، 257-241
رابطه والدگری هلیکوپتری و هویت‌یابی در نوجوانان با نقش واسطه‌گری خودمختاری: یک مطالعه توصیفی
ملیحه غلامی[1]، سمانه بهزادپور[2]، مرضیه قریشی[3]
دریافت مقاله: 11/07/1403 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 04/10/1403 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 06/02/1404 پذیرش مقاله: 08/02/1404
چکیده
زمینه و هدف: والدگری یکی از مفاهیم پر اهمیت حوزه بالینی و خانواده درمانی به شمار می‌آید. با توجه به مطرح شدن والدگری هلیکوپتری در شیوه‌های مورد استفاده والدین و جهت بررسی مکانیزم اثر این متغیر بر وضعیت هویت، لذا هدف از مطالعه حاضر تعیین اثر میانجی خودمختاری در ارتباط بین والدگری هلیکوپتری و سبک هویت یابی بود.
مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی بود. تعداد 207 نفر از دانش‌آموزان متوسطه استان تهران در سال 1402 به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب و پرسش‌نامه‌های والدگری هلیکوپتری، خودمختاری و وضعیت چهارگانه هویت را تکمیل نمودند. تحلیل یافته‌ها با استفاده از آزمون همبستگی Pearson و تحلیل مسیر انجام گرفت.
یافته‌ها: ارتباط‌های بین والدگری هلیکوپتری و خودمختاری (400/0-=r)، والدگری هلیکوپتری و سبک هویت (کسب شده 346/0-=r، ضبط شده 362/0=r، دیررس 267/0=r) و آشفته 337/0=r) وخود مختاری و سبک هویت (کسب شده 203/0=r، ضبط شده 154/0=r، دیررس 196/0-=r و آشفته 166/0-=r) با سطح معناداری کمتر از 01/0 تأیید شدند. ضریب مسیر غیرمستقیم برای هر چهار سبک هویت معنادار به¬دست آمده (01/0p<) و اثر میانجی تأیید شد. در عین حال ضرایب مسیر مستقیم نیز معنادار به دست آمد (05/0p<).
نتیجه‌گیری: با توجه به یافته‌های مطالعه حاضر به نظر می‌رسد والدگری هلکوپتری با محدود کردن خودمختاری نوجوان می‌تواند شکل‌گیری هویت را با مشکل مواجه کند. لذا طراحی مداخلاتی برای افزایش خودمختاری نوجوانان و همین طور بسته‌های آموزشی برای افزایش آگاهی خانواده‌ها در زمینه والدگری هلکوپتری پیشنهاد می‌شود.
واژه‌های کلیدی: خودمختاری، نوجوانان، والدگری هلیکوپتری، هویت‌یابی
.
مقدمه
هویت‌یابی یکی از وظایف رشدی نوجوانان است که با ابعاد مختلفی از متغیرهای کارکردی تحولی و سلامت روان آنها ارتباط دارد. ابعاد هویت با سازگاری نوجوانان نیز در ارتباط است (1). هویت، ابعاد و تعریف‌های گوناگونی دارد. در طول چهار دهه گذشته، بیشتر تحقیقات هویتی در قالب مدل سبک هویت که توسط Marcia در سال 1996 ایجاد شده است، صورت گرفته است. او با تأکید بر محوری دوبعدی پیامد فرآیند هویت‌یابی را توصیف می‌کند و با تأکید بر بعد اکتشاف (جست‌وجوی ارزش‌ها، باورها و نقش‌های اجتماعی) و تعهد (به دست آوردن مجموعه پایداری از هدف‌ها و ارزش‌ها) و ترکیب این دو، چهار وضعیت هویت‌یابی شامل هویت کسب شده (اکتشاف و تعهد زیاد نسبت به ارزش‌ها)، هویت ضبط شده (احساس تعهد بدون اکتشاف)، هویت دیررس (اکتشاف بدون احساس تعهد) و هویت آشفته (نبود کاوش و احساس تعهد) را مشخص کرد. وضعیت کسب هویت، به وضعیت افرادی اطلاق می‌شود که پس از کاوش، تعهدی را پذیرفته‌اند. فرد بر اساس تصمیمات شخصی به هویتی منسجم و متعهد دست یافته است. وضعیت هویت ضبط شده، وضعیتی است که فرد بدون بررسی گزینه‌ها، به هویت خود متعهد شده‌است. فرد درگیر هیچ آزمایش هویتی نبوده و هویتی را بر اساس انتخاب‌ها یا ارزش‌های دیگران ایجاد کرده است. وضعیت هویت دیررس، وضعیت افرادی را توصیف می‌کند که در تلاش برای ایجاد هویت هستند، اما هنوز هیچ تعهدی را نپذیرفته‌اند. وضعیت هویت آشفته، وضعیت افرادی را مشخص می‌کند که نه گزینه‌ها را بررسی کرده‌اند و نه به یک هویت متعهد شده‌اند. فرد تعهدات قاطعی در مورد مسائل مورد نظر ندارد و در جهت آن پیشرفت نمی‌کند (2)
عوامل متعددی بر شکل‌گیری هویت اثرگذار است. انعطاف‌پذیری و کارکرد خانواده (3)، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی (4) و گروه همسالان و مدرسه (5) از جمله مهم‌ترین این عوامل هستند. در این میان خانواده دارای اهمیت ویژه‌ای است. خانواده زمینه ارتباطی منحصربه‌فردی به شمار می‌رود که بر محتوا و فرآیندهای هویت تأثیر می‌گذارد. یکی از عوامل اساسی در خانواده که در اثرگذاری بر مؤلفه‌های مختلف رشدی در نوجوانان از جمله هویت نقش پررنگی‌دارد، شیوه فرزندپروری است. پژوهشها ارتباط بین سبک‌های فرزندپروری و هویت نوجوانان را تأیید می‌کنند (6). سبک‌های فرزندپروری (مسبتدانه، مقتدرانه و سهل‌گیرانه) به طور قابل توجهی با هویت نقش جنسیتی (تمایز نیافته، زنانه، مردانه و دوجنسی) جوانان در ارتباط است (7). ادبیات پژوهشی نشان می‌دهد که الگوی فرزندپروری که می‌تواند هویت نوجوانان را بهینه کند، الگوی فرزندپروری مقتدرانه است (8).
سبک‌های مقتدرانه، مستبدانه و سهل‌گیرانه در دسته‌بندی‌های فرزندپروری معرفی شده‌اند و در عین حال سبک دیگری از تعامل والدین و فرزندان با نام والدگری هلیکوپتری مطرح شده است (9). والدگری هلیکوپتری برای توصیف والدینی بهکار می‌رود که بیش از حد در زندگی فرزندان خود نقش دارند و توجه ویژه‌ای به قوانین، استانداردها و برنامه‌های خود برای فرزندان داشته و بدون در نظر گرفتن توانایی‌ها و قابلیت‌های فرزندان، سعی در محافظت افراطی از آنها در برابر مخاطرات دارند (10). در این سبک فرزندپروری، والدین به فرزندان اجازه اشتباه کردن و روبه‌رو شدن با استرس‌ها را نداده و به طور مداوم از آنها حمایت و پشتیبانی می‌کنند (11).
والدگری هلیکوپتری (Helicopter parenting) اثرات منفی مختلفی دارد، از جمله آن می‌توان به عدم شکل‌گیری هویت مشخص و مستقل در نوجوانی اشاره نمود (12). نظریه تمایزیافتگی، وجود تعادل در تعاملات خانوادگی را زمینه رشد سالم فرزندان دانسته و از بین رفتن مرزهای بین‌فردی در خانواده را در تضاد با این رشد به حساب می‌آورد، زیرا باعث از دست رفتن استقلال و فردیت فرزندان خواهد شد. بر این اساس، والدگری هلیکوپتری بر شناخت و هیجان و رفتار نوجوان تأثیر منفی گذاشته و سبب ناسازگاری‌های روانشناختی خواهد شد (13). از سوی دیگر، پژوهشها این پرسش را مطرح می‌سازد که فرآیند انتقال اثر از سبک فرزندپروری به هویت در نوجوانان تا چه اندازه متأثر از متغیرهایی مانند خودمختاری است که تمایزیافتگی نوجوانان را تقویت می‌نماید (8، 7).
پژوهشها از ارتباط سبک فرزندپروری با خودمختاری در رفتار فرزندان حمایت می‌کنند (14) و رابطه خودمختاری عاطفی را با سبک مقتدرانه مثبت و با سبک سهل‌انگارانه منفی نشان می‌دهند (15). والدگری هلیکوپتری آسیب معناداری بر شکل‌گیری خودمختاری به عنوان قابلیتی مرتبط با تصمیم‌گیری مسئولانه و رفتار مستقل و تحت تأثیر ترجیحات شخصی داشته و خودمختاری را در بزرگسالی محدود می‌سازد (13). بر اساس نظریه خودتعیینی، خودمختاری یکی از سه نیاز اساسی روانی-اجتماعی در تحول و سازگاری است که از محیط تأثیر می‌پذیرد (16) و کنترل ناشی از والدگری هلیکوپتری، برآورده شدن نیاز به خودمختاری را در کودکان محدود می‌سازد (17) که این محدودیت در خودمختاری می‌تواند به مشکلاتی در شکل‌گیری هویت منجر شود (18).
با توجه به آن‌چه گفته شد می‌توان خودمختاری را به عنوان تبیین‌کننده بخشی از مکانیزم انتقال اثر در نظر گرفت که تمام یا بخشی از این مکانیزم را تبیین می‌نماید. لذا هدف اصلی این مطالعه تعیین رابطه والدگری هلیکوپتری و هویت‌یابی در نوجوانان با نقش واسطه‌گری خودمختاری است. مدل مفهومی پژوهش در نمودار 1 آمده است.
هویت‌یابی یکی از وظایف رشدی نوجوانان است که با ابعاد مختلفی از متغیرهای کارکردی تحولی و سلامت روان آنها ارتباط دارد. ابعاد هویت با سازگاری نوجوانان نیز در ارتباط است (1). هویت، ابعاد و تعریف‌های گوناگونی دارد. در طول چهار دهه گذشته، بیشتر تحقیقات هویتی در قالب مدل سبک هویت که توسط Marcia در سال 1996 ایجاد شده است، صورت گرفته است. او با تأکید بر محوری دوبعدی پیامد فرآیند هویت‌یابی را توصیف می‌کند و با تأکید بر بعد اکتشاف (جست‌وجوی ارزش‌ها، باورها و نقش‌های اجتماعی) و تعهد (به دست آوردن مجموعه پایداری از هدف‌ها و ارزش‌ها) و ترکیب این دو، چهار وضعیت هویت‌یابی شامل هویت کسب شده (اکتشاف و تعهد زیاد نسبت به ارزش‌ها)، هویت ضبط شده (احساس تعهد بدون اکتشاف)، هویت دیررس (اکتشاف بدون احساس تعهد) و هویت آشفته (نبود کاوش و احساس تعهد) را مشخص کرد. وضعیت کسب هویت، به وضعیت افرادی اطلاق می‌شود که پس از کاوش، تعهدی را پذیرفته‌اند. فرد بر اساس تصمیمات شخصی به هویتی منسجم و متعهد دست یافته است. وضعیت هویت ضبط شده، وضعیتی است که فرد بدون بررسی گزینه‌ها، به هویت خود متعهد شده‌است. فرد درگیر هیچ آزمایش هویتی نبوده و هویتی را بر اساس انتخاب‌ها یا ارزش‌های دیگران ایجاد کرده است. وضعیت هویت دیررس، وضعیت افرادی را توصیف می‌کند که در تلاش برای ایجاد هویت هستند، اما هنوز هیچ تعهدی را نپذیرفته‌اند. وضعیت هویت آشفته، وضعیت افرادی را مشخص می‌کند که نه گزینه‌ها را بررسی کرده‌اند و نه به یک هویت متعهد شده‌اند. فرد تعهدات قاطعی در مورد مسائل مورد نظر ندارد و در جهت آن پیشرفت نمی‌کند (2)
عوامل متعددی بر شکل‌گیری هویت اثرگذار است. انعطاف‌پذیری و کارکرد خانواده (3)، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی (4) و گروه همسالان و مدرسه (5) از جمله مهم‌ترین این عوامل هستند. در این میان خانواده دارای اهمیت ویژه‌ای است. خانواده زمینه ارتباطی منحصربه‌فردی به شمار می‌رود که بر محتوا و فرآیندهای هویت تأثیر می‌گذارد. یکی از عوامل اساسی در خانواده که در اثرگذاری بر مؤلفه‌های مختلف رشدی در نوجوانان از جمله هویت نقش پررنگی‌دارد، شیوه فرزندپروری است. پژوهشها ارتباط بین سبک‌های فرزندپروری و هویت نوجوانان را تأیید می‌کنند (6). سبک‌های فرزندپروری (مسبتدانه، مقتدرانه و سهل‌گیرانه) به طور قابل توجهی با هویت نقش جنسیتی (تمایز نیافته، زنانه، مردانه و دوجنسی) جوانان در ارتباط است (7). ادبیات پژوهشی نشان می‌دهد که الگوی فرزندپروری که می‌تواند هویت نوجوانان را بهینه کند، الگوی فرزندپروری مقتدرانه است (8).
سبک‌های مقتدرانه، مستبدانه و سهل‌گیرانه در دسته‌بندی‌های فرزندپروری معرفی شده‌اند و در عین حال سبک دیگری از تعامل والدین و فرزندان با نام والدگری هلیکوپتری مطرح شده است (9). والدگری هلیکوپتری برای توصیف والدینی بهکار می‌رود که بیش از حد در زندگی فرزندان خود نقش دارند و توجه ویژه‌ای به قوانین، استانداردها و برنامه‌های خود برای فرزندان داشته و بدون در نظر گرفتن توانایی‌ها و قابلیت‌های فرزندان، سعی در محافظت افراطی از آنها در برابر مخاطرات دارند (10). در این سبک فرزندپروری، والدین به فرزندان اجازه اشتباه کردن و روبه‌رو شدن با استرس‌ها را نداده و به طور مداوم از آنها حمایت و پشتیبانی می‌کنند (11).
والدگری هلیکوپتری (Helicopter parenting) اثرات منفی مختلفی دارد، از جمله آن می‌توان به عدم شکل‌گیری هویت مشخص و مستقل در نوجوانی اشاره نمود (12). نظریه تمایزیافتگی، وجود تعادل در تعاملات خانوادگی را زمینه رشد سالم فرزندان دانسته و از بین رفتن مرزهای بین‌فردی در خانواده را در تضاد با این رشد به حساب می‌آورد، زیرا باعث از دست رفتن استقلال و فردیت فرزندان خواهد شد. بر این اساس، والدگری هلیکوپتری بر شناخت و هیجان و رفتار نوجوان تأثیر منفی گذاشته و سبب ناسازگاری‌های روانشناختی خواهد شد (13). از سوی دیگر، پژوهشها این پرسش را مطرح می‌سازد که فرآیند انتقال اثر از سبک فرزندپروری به هویت در نوجوانان تا چه اندازه متأثر از متغیرهایی مانند خودمختاری است که تمایزیافتگی نوجوانان را تقویت می‌نماید (8، 7).
پژوهشها از ارتباط سبک فرزندپروری با خودمختاری در رفتار فرزندان حمایت می‌کنند (14) و رابطه خودمختاری عاطفی را با سبک مقتدرانه مثبت و با سبک سهل‌انگارانه منفی نشان می‌دهند (15). والدگری هلیکوپتری آسیب معناداری بر شکل‌گیری خودمختاری به عنوان قابلیتی مرتبط با تصمیم‌گیری مسئولانه و رفتار مستقل و تحت تأثیر ترجیحات شخصی داشته و خودمختاری را در بزرگسالی محدود می‌سازد (13). بر اساس نظریه خودتعیینی، خودمختاری یکی از سه نیاز اساسی روانی-اجتماعی در تحول و سازگاری است که از محیط تأثیر می‌پذیرد (16) و کنترل ناشی از والدگری هلیکوپتری، برآورده شدن نیاز به خودمختاری را در کودکان محدود می‌سازد (17) که این محدودیت در خودمختاری می‌تواند به مشکلاتی در شکل‌گیری هویت منجر شود (18).
با توجه به آن‌چه گفته شد می‌توان خودمختاری را به عنوان تبیین‌کننده بخشی از مکانیزم انتقال اثر در نظر گرفت که تمام یا بخشی از این مکانیزم را تبیین می‌نماید. لذا هدف اصلی این مطالعه تعیین رابطه والدگری هلیکوپتری و هویت‌یابی در نوجوانان با نقش واسطه‌گری خودمختاری است. مدل مفهومی پژوهش در نمودار 1 آمده است.
|
والدگری هلیکوپتری
|
|
خودمختاری
|
|
هویت‌یابی
|
|
هویت کسب‌شده
|
|
هویت آشفته
|
|
هویت دیررس
|
|
هویت ضبط‌شده
|
نمودار 1- مدل مفهومی رابطه والدگری هلیکوپتری و هویت‌یابی با توجه به نقش میانجی‌گری خودمختاری در دانش‌آموزان متوسطه استان تهران
مواد و روش‌ها
پژوهش حاضر از لحاظ هدف بنیادی به شمار می‌رود و از نظر روش، توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری شامل نوجوانان 12 تا 18 سال ساکن تهران در سال 1402 بودند. تعداد نمونه در روش تحلیل مسیر از روش‌های مختلف برآورد می‌شود. بر اساس نظر Nevitt و همکارش، بین 200 تا 1000 نمونه مورد نیاز بوده که در این پژوهش در نهایت 207 نفر مورد ارزیابی قرار گرفتند (19). نمونه‌گیری این پژوهش به صورت غیرتصادفی و به روش در دسترس بود. پس از جمعآوری داده‌ها و حذف کردن داده‌های مخدوش 207 داده سالم بهدست آمد و با توجه به کفایت نمونه‌گیری همین تعداد مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.
جهت انجام این پژوهش، کد اخلاق با شناسه IR.ACECR.USC.REC.1403.012 از کمیته اخلاق دانشگاه علم و فرهنگ دریافت شد. ملاحظات اخلاقی از جمله اخذ رضایت آگاهانه، تضمین حریم خصوصی، رازداری و شرکت آزادانه در پژوهش نیز رعایت گردید.
گروه نمونه بر اساس معیارهای ورود و خروج به پژوهش (ملاک‌های ورود شامل عدم ابتلاء به اختلالات روانشناختی به گزارش خود افراد و زندگی کردن نوجوان با هر دو والد و ملاک خروج شامل مخدوش بودن یا ناقص بودن پرسش‌نامه‌ها) مشخص شدند. سپس آماده‌سازی پرسش‌نامه‌ها به صورت آنلاین و دستی آغاز شد و بین جامعه مخاطب توزیع شد. برای دسترسی به جامعه مخاطب ضمن ارتباط گرفتن با مدارس در گروه‌های مجازی که در آن طیف مخاطب حضور دارند، پرسشنامه آنلاین توزیع شد که در آن علاوه بر جمعآوری اطلاعات جمعیت‌شناختی (مانند سن شرکت‌کننده، جنسیت، رتبه تولد، تعداد خواهر و برادر و پایه تحصیلی)، سه پرسشنامه روانشناختی نیز به کار برده شد که عبارتند از:
ابزار والدگری هلیکوپتری (Helicopter Parenting Instrument): نسخه کوتاه ابزار والدگری هلیکوپتری توسط Pistella و همکاران طراحی شد (20). این ابزار خودگزارشی دارای 10 گویه است که نگرش و درک نوجوانان را از رفتارهای والدگری مورد ارزیابی قرار می‌دهد. شرکت کنندگان میزان موافقت خود را با هر یک از عبارات در قالب طیف لیکرت هفت درجه‌ای از کاملاً مخالفم (نمره 0) تا کاملاً موافقم (نمره 6) مشخص کردند. حداقل نمره در این پرسشنامه 0 و حداکثر نمره 60 است. نمره بالاتر نشان دهنده والدگری هلکی‌پتری شدیدتر است. میزان اعتبار ابزار از نوع همسانی درونی در پژوهش Pistella و همکاران، برای مادران با آلفای 78/0 برای پدران با آلفای 79/0 مورد تأیید قرار گرفت. روایی همگرای آن نیز بین دو نسخه پدر و مادر با آلفای 65/0 مورد تأیید قرار گرفت (20). Fooladi و همکاران نسخه انگلیسی این ابزار را برای نمونه دختران ایرانی به زبان فارسی ترجمه کرده و همسانی درونی آن با آلفای کرونباخ 85/0 نشان داد که این مقیاس از پایایی مناسب برخوردار است. همچنین، یافته‌ها حاکی از آن بود که همه گویه‌ها دارای بار عاملی مناسب روی عامل مربوط به خود بودند (21). در پژوهش حاضر، پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ 79/0 بهدست آمد.
پرسشنامه استاندارد نیازهای بنیادین روانشناختی (Basic Needs Satisfaction in General Scale; BNSG-S): پرسشنامه نیازهای بنیادی روانشناختی توسط Deci و Ryan به منظور سنجش نیازهای بنیادی روانشناختی طراحی و تدوین شده است (22). این پرسشنامه دارای 21 سؤال است و نمره بالاتر نشان دهنده نیاز بالاتر است. بر اساس طیف لیکرت هفـت درجـه ای از نمـره 0 (اصـلاً درسـت نیست) تا نمره 6 (کاملاًدرست است) نمره‌گذاری می شود. زیرمقیاس‌های نیازهای بنیادین روانشناختی شامل خودمختاری، شایستگی و ارتباط هستند. در این پژوهش صرفاً از خرده مقیاس خودمختاری استفاده شد که شامل 7 سوال است و بالاترین نمره 42 و پایین ترین نمره 0 است. ضریب پایایی حاصل از اجرای آن بر روی مادر، پدر، شریک رمانتیک و دوستان آزمودنی‌ها 92 درصد گزارش شده است (23). در ایران این مقیاس توسط Salehi و همکاران، در نمونه‌های مدیران و دانشجویان ایرانی اجرا شد و از روایی و پایایی مطلوبی برخوردار بود. به طوری که آلفای کرونباخ آن بین 74 درصد تا 79 درصد در نوسان است (24). در پژوهش حاضر فقط خرده‌مقیاس خودمختاری مورد استفاده قرار گرفت که پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ 86/0 بهدست آمد.
پرسشنامه حالات هویت (Extended Objective Measure of Ego Identity Status-Revised Version; EOM-EIS): این پرسشنامه را Adams و همکاران با اصلاح پرسشنامه حالات هویت نسخه اول و با توجه به نظریه Erikson و Marcia طراحی کردند (25). پرسشنامه حالات هویت از 64 آیتم تشکیل شده و شامل چهار خرده مقیاس آشفته، ضبط شده، دیررس و کسب شده است که هر کدام 16 سؤال را شامل می‌شود. نمره بالاتر در هر خرده‌مقیاس نشان دهنده شدت بیشتر آن سبک هویت است. شیوه نمره‌گذاری در مقیاس طیف لیکرت به گونه‌ای است که از کاملاً مخالفم تا کاملاً موافقم به ترتیب نمره 1 تا 6 را به خود اختصاص می‌دهد. در هر خرده مقیاس بالاترین نمره 96 و پایین ترین نمره 16 است. جهت سنجش پایایی مؤلفه‌های هویت، Bennion و Adams با انتخاب 162 دانشجو، همسانی درونی 69/0 برای خرده مقیاس هویت آشفته، 81/0 برای خرده مقیاس هویت ضبط شده، 66/0 برای خرده مقیاس هویت دیررس و 76/0 برای خرده مقیاس هویت کسب شده با میانگین 77/0 به دست آوردند (25). ضریب پایایی این پرسشنامه با روش آزمون مجدد را نیز Rahiminezhad و همکارش در دانشجویان ایرانی مورد مطالعه قرار داده است که از 54/0 تا 76/0 متغیر است (26). در پژوهش Zanjani و همکاران، آلفای کرونباخ برای هر یک از خرده مقیاس ها یعنی هویت کسب شده، دیررس، ضبط شده و آشفته و کل پرسشنامه به ترتیب 76/0، 72/0، 63/0، 71/0 و 74/0 بهدست آمد (27). در پژوهش حاضر، پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ برای خرده‌مقیاس‌های هویت آشفته، هویت ضبط شده، هویت دیررس و هویت کسب شده به ترتیب 71/0، 76/0، 68/0 و 73/0 بهدست آمد.
پس از گردآوری داده‌ها، تجزیه و تحلیل آنها با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS نسخه 26 و Amos نسخه 22، در دو حالت توصیفی و استنباطی انجام شد. در بخش توصیفی، متغیرهای جمعیت‌شناختی (جنسیت، سن، رتبه تولد، تعداد خواهر و برادر و پایه تحصیلی شرکت کنندگان) از لحاظ میانگین، انحراف استاندارد و فراوانی بررسی شد. سپس اطلاعات توصیفی متغیرهای پژوهش از لحاظ میانگین، کمینه، بیشینه، انحراف استاندارد و نسبت کجی و کشیدگی به خطای استاندارد آن ذکر شد. در بخش استنباطی، پیش‌فرض‌های اجرای معادلات ساختاری بررسی و تأیید شد. بعد از بهدست آمدن ضرایب همبستگی Pearson، فرضیات مورد آزمون قرار گرفته و سپس به وسیله تحلیل مسیر، ضرایب بهدست آمده مقایسه شد. سطح معنیداری در آزمونها 05/0 در نظر گرفته شد.
نتایج
تحلیل توصیفی داده‌های جمعیت‌شناختی شرکت کنندگان، حاکی از آن است که تعداد 168 نفر (2/81 درصد) از شرکت کنندگان دختر و 39 نفر (8/18 درصد) آنها پسر بودند. از نظر سنی میانگین سن شرکت کنندگان در پژوهش 04/16 و انحراف استاندارد آن برابر 09/1 بود. بازه سنی شرکت کنندگان نیز بین 12 و 18 قرار داشت. 95 نفر (46 درصد) از شرکت کنندگان فرزند نخست خانواده، 66 نفر (32 درصد) فرزند دوم، 27 نفر (13 درصد) فرزند سوم، 17 نفر (8 درصد) فرزند چهارم و 2 نفر (1 درصد) فرزند پنجم خانواده بودند. 113 نفر (55 درصد) از شرکت کنندگان خواهر نداشتند؛ 66 نفر (32 درصد) یک خواهر، 22 نفر (11 درصد) دو خواهر و 6 نفر (3 درصد) سه خواهر داشتند. همچنین 111 نفر (54 درصد) از شرکت کنندگان برادر نداشتند؛ 76 نفر (37 درصد) دارای یک برادر، 11 نفر (5 درصد) دو برادر، 9 نفر (4 درصد) سه برادر داشتند. همچنین 61 نفر (30 درصد) از شرکت کنندگان پایه هشتم، 4 نفر (8 درصد) پایه نهم، 37 نفر (18 درصد) پایه دهم، 97 نفر (46 درصد) پاسه یازدهم و 4 نفر (2 درصد) پایه دوازدهم بودند.
اطلاعات توصیفی پژوهش در بر گیرنده میانگین، انحراف معیار، کمینه، بیشینه، کجی و کشیدگی هر یک از متغیرهای مورد مطالعه است که در جدول 1 گزارش شده است.
پژوهش حاضر از لحاظ هدف بنیادی به شمار می‌رود و از نظر روش، توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری شامل نوجوانان 12 تا 18 سال ساکن تهران در سال 1402 بودند. تعداد نمونه در روش تحلیل مسیر از روش‌های مختلف برآورد می‌شود. بر اساس نظر Nevitt و همکارش، بین 200 تا 1000 نمونه مورد نیاز بوده که در این پژوهش در نهایت 207 نفر مورد ارزیابی قرار گرفتند (19). نمونه‌گیری این پژوهش به صورت غیرتصادفی و به روش در دسترس بود. پس از جمعآوری داده‌ها و حذف کردن داده‌های مخدوش 207 داده سالم بهدست آمد و با توجه به کفایت نمونه‌گیری همین تعداد مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.
جهت انجام این پژوهش، کد اخلاق با شناسه IR.ACECR.USC.REC.1403.012 از کمیته اخلاق دانشگاه علم و فرهنگ دریافت شد. ملاحظات اخلاقی از جمله اخذ رضایت آگاهانه، تضمین حریم خصوصی، رازداری و شرکت آزادانه در پژوهش نیز رعایت گردید.
گروه نمونه بر اساس معیارهای ورود و خروج به پژوهش (ملاک‌های ورود شامل عدم ابتلاء به اختلالات روانشناختی به گزارش خود افراد و زندگی کردن نوجوان با هر دو والد و ملاک خروج شامل مخدوش بودن یا ناقص بودن پرسش‌نامه‌ها) مشخص شدند. سپس آماده‌سازی پرسش‌نامه‌ها به صورت آنلاین و دستی آغاز شد و بین جامعه مخاطب توزیع شد. برای دسترسی به جامعه مخاطب ضمن ارتباط گرفتن با مدارس در گروه‌های مجازی که در آن طیف مخاطب حضور دارند، پرسشنامه آنلاین توزیع شد که در آن علاوه بر جمعآوری اطلاعات جمعیت‌شناختی (مانند سن شرکت‌کننده، جنسیت، رتبه تولد، تعداد خواهر و برادر و پایه تحصیلی)، سه پرسشنامه روانشناختی نیز به کار برده شد که عبارتند از:
ابزار والدگری هلیکوپتری (Helicopter Parenting Instrument): نسخه کوتاه ابزار والدگری هلیکوپتری توسط Pistella و همکاران طراحی شد (20). این ابزار خودگزارشی دارای 10 گویه است که نگرش و درک نوجوانان را از رفتارهای والدگری مورد ارزیابی قرار می‌دهد. شرکت کنندگان میزان موافقت خود را با هر یک از عبارات در قالب طیف لیکرت هفت درجه‌ای از کاملاً مخالفم (نمره 0) تا کاملاً موافقم (نمره 6) مشخص کردند. حداقل نمره در این پرسشنامه 0 و حداکثر نمره 60 است. نمره بالاتر نشان دهنده والدگری هلکی‌پتری شدیدتر است. میزان اعتبار ابزار از نوع همسانی درونی در پژوهش Pistella و همکاران، برای مادران با آلفای 78/0 برای پدران با آلفای 79/0 مورد تأیید قرار گرفت. روایی همگرای آن نیز بین دو نسخه پدر و مادر با آلفای 65/0 مورد تأیید قرار گرفت (20). Fooladi و همکاران نسخه انگلیسی این ابزار را برای نمونه دختران ایرانی به زبان فارسی ترجمه کرده و همسانی درونی آن با آلفای کرونباخ 85/0 نشان داد که این مقیاس از پایایی مناسب برخوردار است. همچنین، یافته‌ها حاکی از آن بود که همه گویه‌ها دارای بار عاملی مناسب روی عامل مربوط به خود بودند (21). در پژوهش حاضر، پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ 79/0 بهدست آمد.
پرسشنامه استاندارد نیازهای بنیادین روانشناختی (Basic Needs Satisfaction in General Scale; BNSG-S): پرسشنامه نیازهای بنیادی روانشناختی توسط Deci و Ryan به منظور سنجش نیازهای بنیادی روانشناختی طراحی و تدوین شده است (22). این پرسشنامه دارای 21 سؤال است و نمره بالاتر نشان دهنده نیاز بالاتر است. بر اساس طیف لیکرت هفـت درجـه ای از نمـره 0 (اصـلاً درسـت نیست) تا نمره 6 (کاملاًدرست است) نمره‌گذاری می شود. زیرمقیاس‌های نیازهای بنیادین روانشناختی شامل خودمختاری، شایستگی و ارتباط هستند. در این پژوهش صرفاً از خرده مقیاس خودمختاری استفاده شد که شامل 7 سوال است و بالاترین نمره 42 و پایین ترین نمره 0 است. ضریب پایایی حاصل از اجرای آن بر روی مادر، پدر، شریک رمانتیک و دوستان آزمودنی‌ها 92 درصد گزارش شده است (23). در ایران این مقیاس توسط Salehi و همکاران، در نمونه‌های مدیران و دانشجویان ایرانی اجرا شد و از روایی و پایایی مطلوبی برخوردار بود. به طوری که آلفای کرونباخ آن بین 74 درصد تا 79 درصد در نوسان است (24). در پژوهش حاضر فقط خرده‌مقیاس خودمختاری مورد استفاده قرار گرفت که پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ 86/0 بهدست آمد.
پرسشنامه حالات هویت (Extended Objective Measure of Ego Identity Status-Revised Version; EOM-EIS): این پرسشنامه را Adams و همکاران با اصلاح پرسشنامه حالات هویت نسخه اول و با توجه به نظریه Erikson و Marcia طراحی کردند (25). پرسشنامه حالات هویت از 64 آیتم تشکیل شده و شامل چهار خرده مقیاس آشفته، ضبط شده، دیررس و کسب شده است که هر کدام 16 سؤال را شامل می‌شود. نمره بالاتر در هر خرده‌مقیاس نشان دهنده شدت بیشتر آن سبک هویت است. شیوه نمره‌گذاری در مقیاس طیف لیکرت به گونه‌ای است که از کاملاً مخالفم تا کاملاً موافقم به ترتیب نمره 1 تا 6 را به خود اختصاص می‌دهد. در هر خرده مقیاس بالاترین نمره 96 و پایین ترین نمره 16 است. جهت سنجش پایایی مؤلفه‌های هویت، Bennion و Adams با انتخاب 162 دانشجو، همسانی درونی 69/0 برای خرده مقیاس هویت آشفته، 81/0 برای خرده مقیاس هویت ضبط شده، 66/0 برای خرده مقیاس هویت دیررس و 76/0 برای خرده مقیاس هویت کسب شده با میانگین 77/0 به دست آوردند (25). ضریب پایایی این پرسشنامه با روش آزمون مجدد را نیز Rahiminezhad و همکارش در دانشجویان ایرانی مورد مطالعه قرار داده است که از 54/0 تا 76/0 متغیر است (26). در پژوهش Zanjani و همکاران، آلفای کرونباخ برای هر یک از خرده مقیاس ها یعنی هویت کسب شده، دیررس، ضبط شده و آشفته و کل پرسشنامه به ترتیب 76/0، 72/0، 63/0، 71/0 و 74/0 بهدست آمد (27). در پژوهش حاضر، پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ برای خرده‌مقیاس‌های هویت آشفته، هویت ضبط شده، هویت دیررس و هویت کسب شده به ترتیب 71/0، 76/0، 68/0 و 73/0 بهدست آمد.
پس از گردآوری داده‌ها، تجزیه و تحلیل آنها با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS نسخه 26 و Amos نسخه 22، در دو حالت توصیفی و استنباطی انجام شد. در بخش توصیفی، متغیرهای جمعیت‌شناختی (جنسیت، سن، رتبه تولد، تعداد خواهر و برادر و پایه تحصیلی شرکت کنندگان) از لحاظ میانگین، انحراف استاندارد و فراوانی بررسی شد. سپس اطلاعات توصیفی متغیرهای پژوهش از لحاظ میانگین، کمینه، بیشینه، انحراف استاندارد و نسبت کجی و کشیدگی به خطای استاندارد آن ذکر شد. در بخش استنباطی، پیش‌فرض‌های اجرای معادلات ساختاری بررسی و تأیید شد. بعد از بهدست آمدن ضرایب همبستگی Pearson، فرضیات مورد آزمون قرار گرفته و سپس به وسیله تحلیل مسیر، ضرایب بهدست آمده مقایسه شد. سطح معنیداری در آزمونها 05/0 در نظر گرفته شد.
نتایج
تحلیل توصیفی داده‌های جمعیت‌شناختی شرکت کنندگان، حاکی از آن است که تعداد 168 نفر (2/81 درصد) از شرکت کنندگان دختر و 39 نفر (8/18 درصد) آنها پسر بودند. از نظر سنی میانگین سن شرکت کنندگان در پژوهش 04/16 و انحراف استاندارد آن برابر 09/1 بود. بازه سنی شرکت کنندگان نیز بین 12 و 18 قرار داشت. 95 نفر (46 درصد) از شرکت کنندگان فرزند نخست خانواده، 66 نفر (32 درصد) فرزند دوم، 27 نفر (13 درصد) فرزند سوم، 17 نفر (8 درصد) فرزند چهارم و 2 نفر (1 درصد) فرزند پنجم خانواده بودند. 113 نفر (55 درصد) از شرکت کنندگان خواهر نداشتند؛ 66 نفر (32 درصد) یک خواهر، 22 نفر (11 درصد) دو خواهر و 6 نفر (3 درصد) سه خواهر داشتند. همچنین 111 نفر (54 درصد) از شرکت کنندگان برادر نداشتند؛ 76 نفر (37 درصد) دارای یک برادر، 11 نفر (5 درصد) دو برادر، 9 نفر (4 درصد) سه برادر داشتند. همچنین 61 نفر (30 درصد) از شرکت کنندگان پایه هشتم، 4 نفر (8 درصد) پایه نهم، 37 نفر (18 درصد) پایه دهم، 97 نفر (46 درصد) پاسه یازدهم و 4 نفر (2 درصد) پایه دوازدهم بودند.
اطلاعات توصیفی پژوهش در بر گیرنده میانگین، انحراف معیار، کمینه، بیشینه، کجی و کشیدگی هر یک از متغیرهای مورد مطالعه است که در جدول 1 گزارش شده است.
جدول 1- ویژگی‌های توصیفی نمرات والدگری هلیکوپتری، خودمختاری، هویت کسب شده، هویت دیررس، هویت ضبط شده و هویت آَشفته در دانش‌آموزان متوسطه استان تهران در سال 1402 (207=n)
| متغیر | میانگین | انحراف استاندارد | کمینه | بیشینه | کجی | کشیدگی |
| والدگری هلیکوپتری | 20/20 | 33/1 | 7 | 34 | 72/1 | 42/1 |
| خودمختاری | 17/12 | 66/2 | 7 | 23 | 27/8 | 37/10 |
| هویت کسب شده | 67/52 | 77/14 | 15 | 90 | 48/3 | 57/0 |
| هویت دیررس | 60/51 | 57/19 | 16 | 81 | 27/3 | 43/1 |
| هویت ضبط شده | 00/53 | 96/14 | 16 | 79 | 71/1 | 55/0 |
| هویت آَشفته | 95/58 | 98/14 | 15 | 91 | 28/5 | 08/1 |
پیش‌فرض‌های لازم برای انجام آزمون‌های مربوط به فرضیات این پژوهش مورد بررسی قرار گرفتند. بر اساس معیار نسبت کجی و کشیدگی که حاصل تقسیم مقدار هر یک از آنها بر خطای استاندارد آن است و برای تأیید نرمال بودن توزیع لازم است هر دو مقدار کمتر از 2 باشد (28). بر اساس نتایج، نرمال بودن والدگری هلیکوپتری به طور کامل و نمرات هویت آشفته و هویت کسب شده به طور متوسط تأیید می‌شود، اما خودمختاری از این طریق نیز نرمال در نظر گرفته نمی‌شود. برای بررسی نرمال بودن توزیع خودمختاری آزمون نرمال بودن متغیرها در Amos اجرا شد و نمرات کجی و کشیدگی با خط برش مقایسه شد که در آن بر اساس نظر Finney، خط برش برای نمرات کجی برابر 00/3 و خط برش برای نمرات کشیدگی برابر 00/7 است و نمرات کمتر از خط برش نرمال به حساب می‌آیند (28). از آن‌جا که این مقادیر برای خودمختاری به ترتیب 379/1 و 384/3 بهدست آمد، نرمال بودن برای خودمختاری نیز از این طریق تأیید شد. همچنین، برای بررسی استقلال خطاها یا تفاوت بین مقادیر واقعی و مقادیر پیش‌بینی شده، آزمون Durbin–Watson بهکار رفت. ضریب Durbin–Watson برای والدگری هلیکوپتری به عنوان متغیر مستقل و متغیرهای خودمختاری 20/2، هویت کسب شده 16/2، هویت دیررس 30/2 و هویت ضبط شده 17/2 و هویت آَشفته 05/2 است. همانطور که مشخص است تمامی ضرایب در محدوده مورد قبول قرار داشتند و به این صورت این پیشفرض نیز مورد تأیید قرار گرفت (29). توزیع داده‌ها از نظر پرت بودن آنها نیز با استفاده از نمودار جعبه‌ای بررسی گردید. با توجه به عدم قرار گرفتن نمونه‌ای خارج از دامنه میان‌چارکی (Interquartile range; IQR)، داده پرت شناسایی نشد.
جدول 2، ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش را نشان می‌دهد. طبق نتایج بهدست آمده، همبستگی بین تمام متغیرهای مطرح در پژوهش با سطح معناداری آماری کمتر از 01/0 برقرار است. بدین معنا که بین والدگری هلیکوپتری و خودمختاری ارتباط منفی معنیداری برقرار است. همچنین، بین والدگری هلیکوپتری و سبک هویت‌یابی ارتباط معنیداری مشاهده می‌شود. این ارتباط بین والدگری هلیکوپتری و هویت کسب شده منفی و بین سه سبک دیگر یعنی هویت دیررس و هویت ضبط شده و هویت آشفته با والدگری هلیکوپتری، مثبت است.
جدول 2، ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش را نشان می‌دهد. طبق نتایج بهدست آمده، همبستگی بین تمام متغیرهای مطرح در پژوهش با سطح معناداری آماری کمتر از 01/0 برقرار است. بدین معنا که بین والدگری هلیکوپتری و خودمختاری ارتباط منفی معنیداری برقرار است. همچنین، بین والدگری هلیکوپتری و سبک هویت‌یابی ارتباط معنیداری مشاهده می‌شود. این ارتباط بین والدگری هلیکوپتری و هویت کسب شده منفی و بین سه سبک دیگر یعنی هویت دیررس و هویت ضبط شده و هویت آشفته با والدگری هلیکوپتری، مثبت است.
جدول 2- ماتریس همبستگی بین والدگری هلیکوپتری، خودمختاری، هویت کسب شده، هویت دیررس، هویت ضبط شده و هویت آَشفته در دانش‌آموزان متوسطه استان تهران در سال 1402 (207=n)
| متغیرهای پژوهش | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
|
1 | 400/0* | 346/0-* | 267/0* | 362/0* | 337/0* |
|
400/0* | 1 | 203/0* | 196/0-* | 154/0-* | 166/0-* |
|
346/0-* | 203/0* | 1 | 940/0* | 896/0-* | 919/0-* |
|
267/0* | 196/0-* | 940/0* | 1 | 740/0* | 810/0* |
|
362/0* | 154/0-* | 896/0-* | 740/0* | 1 | 778/0* |
|
337/0* | 166/0-* | 919/0-* | 810/0* | 778/0* | 1 |
نتایج شاخص‌های برازش مدل برای چهار سبک هویت‌یابی در جدول 3 آمده است. همانطور که مشاهده می‌شود، طبق نتایج به دست آمده، از آنجایی که مقدار مجذور خی (Chi-square; χ2) و شاخص مجذور خی بر درجه آزادی (χ2/df) از مقدار بحرانی کمتر است، پس می‌توان گفت مدل نظری و مدل تجربی پژوهش با هم تفاوتی ندارند. از طرف دیگر، چون مقدار شاخص برازش مقایسه‌ای (Comparative Fit Index; CFI) و جذر برآورد واریانس خطای تقریب (Root Mean Squared Error of Approximation; RMSEA) بزرگ‌تر از 9/0 است، می‌توان گفت که مدل تجربی از برازش مطلوبی برخوردار است و در نهایت چون مقدار RMSEA بر برازش مطلوب الگوی مفروض با داده‌ها دلالت دارد، لذا شاخص جذر برآورد واریانس خطای تقریب نشان می‌دهد که مدل پیشنهادی از برازش مطلوبی برخوردار است. همچنین، شاخص برازش افزایشی (Incremental Fit Index; IFI) و شاخص برازش نرم‌شده (Normal Fit Index; NFI) نیز از ملاک مورد نظر (9/0) بزرگ‌تر هستند (30).
جدول 3- شاخص‌های برازش برای مدل ارتباط بین والدگری هلیکوپتری، خودمختاری، هویت کسب شده، هویت دیررس، هویت ضبط شده و هویت آَشفته در دانش‌آموزان متوسطه استان تهران در سال 1402 (207=n)
| شاخص برازش | توضیحات | مقدار مطلوب (30) | هویت کسب شده | هویت دیررس | هویت ضبط شده | هویت آشفته |
| χ2/df | نسبت مجذور کای به درجه آزادی | 3≥ | 591/2 | 591/2 | 591/2 | 591/2 |
| CFI | شاخص برازندگی تطبیقی | 09/0≤ | 974/0 | 968/0 | 974/0 | 973/0 |
| IFI | شاخص برازندگی فزاینده | 09/0≤ | 974/0 | 970/0 | 975/0 | 973/0 |
| NFI | شاخص نرم شده برازندگی | 09/0≤ | 959/0 | 951/0 | 960/0 | 958/0 |
| RMSEA | ریشه دوم میانگین خطای تقریب | 09/0≥ | 088/0 | 088/0 | 088/0 | 088/0 |
برآورد پارامترهای استاندارد شده برای ارتباط بین متغیرهای پژوهش در جدول 4 آورده شده است. همان‌گونه که مشخص شده است، مسیر مستقیم برای والدگری هلیکوپتری به هویت کسب شده و مسیر مستقیم والدگری هلیکوپتری به خودمختاری معنی‌دار بود، اما مسیر مستقیم خودمختاری به هویت کسب شده معنی‌دار نبود. همچنین، اثر مستقیم والدگری هلیکوپتری بر هویت دیررس و اثر مستقیم والدگری هلیکوپتری بر هویت ضبط شده و اثر مستقیم والدگری هلیکوپتری بر هویت آشفته معنی‌دار بهدست آمدند. اثر مستقیم خودمختاری بر هویت ضبط شده و اثر مستقیم خودمختاری بر هویت دیررس و اثر مستقیم خودمختاری بر هویت آشفته معنی‌دار نبود.
جدول 4- برآورد پارامترهای استاندارد شده برای ارتباط بین والدگری هلیکوپتری، خودمختاری، هویت کسب شده، هویت دیررس، هویت ضبط شده و هویت آَشفته در دانش‌آموزان متوسطه استان تهران در سال 1402 (207=n)
| متغیرهای | وزن رگرسیون استاندارد شده | خطای استاندارد | مقدار P |
| والدگری هلیکوپتری← خودمختاری | 479/0 | - | - |
| والدگری هلیکوپتری← هویت کسب شده | 351/0 | 785/0 | 001/0 > |
| خودمختاری ← هویت کسب شده | 081/0 | 394/0 | 278/0 |
| والدگری هلیکوپتری← هویت ضبط شده | 358/0 | 792/0 | 001/0 > |
| خودمختاری ← هویت ضبط شده | 012/0 | 398/0 | 857/0 |
| والدگری هلیکوپتری← هویت آَشفته | 322/0 | 800/0 | 001/0 > |
| خودمختاری ← هویت آشفته | 039/0 | 402/0 | 559/0 |
| والدگری هلیکوپتری← هویت دیررس | 224/0 | 065/1 | 002/0 |
| خودمختاری ← هویت دیررس | 111/0 | 536/0 | 147/0 |
برای بررسی اثر میانجی خودمختاری در ارتباط میان والدگری هلیکوپتری تأثیر مستقیم و تأثیر غیرمستقیم والدگری هلیکوپتری بر وضعیت هویت با حضور متغیر میانجی بررسی شد. نتایج این بررسی در جدول 5 قابل مشاهده است. همانطور که از جدول 5 مشخص است، در مسیر والدگری هلیکوپتری، خومختاری، هویت کسب شده تأثیر کل و تأثیر غیرمستقیم معنادار است. در عین حال تأثیر مستقیم در حضور متغیر میانجی با سطح معناداری 01/0 معنی‌دار است و نشان دهنده آن است که اثر میانجی جزئی وجود دارد. مسیر والدگری هلیکوپتری، خومختاری، هویت دیررس تأثیر کل و تأثیر غیرمستقیم معنادار است. در عین حال تأثیر مستقیم در حضور متغیر میانجی با سطح معناداری 01/0 معنی‌دار است و نشان دهنده آن است که اثر میانجی جزئی وجود دارد. در مسیر والدگری هلیکوپتری، خومختاری، هویت ضبط شده تأثیر کل و تأثیر غیرمستقیم معنادار است. در عین حال تأثیر مستقیم در حضور متغیر میانجی با سطح معناداری 01/0 معنی‌دار است و نشان دهنده آن است که اثر میانجی جزئی وجود دارد. در مسیر والدگری هلیکوپتری، خومختاری، هویت آشفته تأثیر کل و تأثیر غیرمستقیم معنادار است. در عین حال، تأثیر مستقیم در حضور متغیر میانجی با سطح معناداری 01/0 معنی‌دار است و نشان دهنده آن است که اثر میانجی جزئی وجود دارد.
جدول 5- رابطه بین والدگری هلیکوپتری و وضعیت‌های هویت با در نظر گرفتن نقش میانجی خودمختاری در دانش‌آموزان متوسطه استان تهران در سال 1402 (207=n)
| متغیرهای | تأثیر مستقیم | تأثیر غیرمستقیم | تأثیر کل | مقدار P مسیر مستقیم |
مقدار P مسیر غیر مستقیم |
مقدار P مسیر کل |
| والدگری هلیکوپتری ← خودمختاری← هویت کسب شده | 315/0 | 039/0 | 354/0 | 018/0 | 009/0 | 001/0 > |
| والدگری هلیکوپتری ← خودمختاری← هویت دیررس | 224/0 | 053/0 | 277/0 | 008/0 | 001/0 > | 001/0 > |
| والدگری هلیکوپتری ← خودمختاری←هویت ضبط شده | 358/0 | 006/0 | 363/0 | 001/0 | 010/0 | 001/0 > |
| والدگری هلیکوپتری ← خودمختاری← هویت آَشفته | 322/0 | 019/0 | 341/0 | 018/0 | 010/0 | 001/0 > |
برآورد پارامترهای استاندارد شده برای ارتباط بین متغیرهای مدل و همچنین ضرایب تبیین به دست آمده از مدل که مشخص می‌نماید مدل حاضر چند درصد از واریانس هر یک از متغیرهای مطرح در پژوهش را تبیین می‌نماید، در شکل 1 نشان داده شده است. همان‌گونه که مشخص شده است، مسیر مستقیم برای والدگری هلیکوپتری به هویت کسب شده و مسیر مستقیم والدگری هلیکوپتری به خودمختاری معنی‌دار بود، اما مسیر مستقیم خودمختاری به هویت کسب شده معنی‌دار نبود. همچنین، اثر مستقیم والدگری هلیکوپتری بر هویت دیررس و اثر مستقیم والدگری هلیکوپتری بر هویت ضبط شده و اثر مستقیم والدگری هلیکوپتری بر هویت آشفته معنی‌دار به دست آمدند. اثر مستقیم خودمختاری بر هویت ضبط شده و اثر مستقیم خودمختاری بر هویت دیررس و اثر مستقیم خودمختاری بر هویت آشفته معنی‌دار نبود. از سوی دیگر ضرایب تبیین نشان داد که مدل حاضر 23 درصد از واریانس خودمختاری و 13 درصد از واریانس هویت کسب شده و 9 درصد واریانس هویت وقفه و 13 درصد از واریانس هویت ضبط شده و 12 درصد از واریانس هویت آشفته را تبیین می‌نماید.
شکل 1- مدل دیداری ضرایب بهدست آمده برای ارتباط بین رابطه والدگری هلیکوپتری و هویت‌یابی در نوجوانان با نقش واسطه‌گری خودمختاری در در دانش‌آموزان متوسطه استان تهران در سال 1402 (207=n)
بحث
هدف پژوهش حاضر تعیین نقش واسطه‌ای خودمختاری در رابطه بین والدگری هلیکوپتری و هویت‌یابی در نوجوانان شهر تهران بود. یافته‌ها نشان داد بین والدگری هلیکوپتری و خودمختاری رابطه منفی معناداری وجود دارد. این نتیجه با نتایج پژوهش‌های پیشین همسو است (17، 13) و نشان می‌دهد که والدگری هلیکوپتری بر خودمختاری اثر منفی دارد. این اثرات از طریق چرخه‌ای از وابستگی قابل تبیین است که در آن نوجوان نمی‌تواند مستقل عمل کند و برای امور خود با محدودیت روبه‌رو شده و بر اثر محدودیت‌ها، بیش از حد به والدین تکیه می‌کند (31). با بالا رفتن سن و نیاز بیشتر نوجوان به استقلال اثر منفی چرخه‌ای در تعامل بین خودمختاری و والدگری هلیکوپتری بیشتر نمایان می‌شود (32). از طرفی، مکانیزم دیگر اثر منفی والدگری هلیکوپتری بر خودمختاری، محدودسازی فعالیت‌های اجتماعی نوجوان است که از طریق کاهش ارتباطات بین فردی و اختلال در روابط اجتماعی خود را نشان می‌دهد (33).
همچنین، نتایج نشان داد که بین والدگری هلیکوپتری و وضعیت هویت رابطه معناداری مشاهده می‌شود. این رابطه بین والدگری هلیکوپتری و هویت کسب شده، منفی معنی‌دار و بین والدگری هلیکوپتری با سه سبک دیگر یعنی هویت دیررس، هویت ضبط شده و هویت آشفته مثبت معنی‌دار است. این نتایج با یافته‌های پیشین همسو است (36-34). هویت از نظر Marcia ساختاری برای سازماندهی خواسته‌ها، علایق، مهارت‌ها و استعدادهای آگاهانه و ناخودآگاه فردی در چارچوب زیست‌شناسی و بافت فرهنگی فرد است (2). والدگری هلیکوپتری بر تمامی این موارد اثر می‌گذارد. نظارت شدید والدین بر فعالیت‌های نوجوان که با اعمال نظر از سوی آنان همراه است، سبب می‌شود که نوجوان نتواند به خواسته‌های خود جهت دهد. همچنین علایق نیز گاه با اضطراب والدین که عاملی نگهدارنده برای سبک والدگری هلیکوپتری است (37)، همراه خواهد شد و به این دلیل با موانعی روبه‌رو خواهد شد.
Marcia مواجهه فرد با وظایف قریب‌الوقوع دوران بزرگسالی مانند یافتن شغل و نقش شهروندی را لازمه شکل‌گیری هویت می‌دانند، زیرا برای ایجاد توازن بین وضعیت خود در دوران کودکی و وضعیتی که با وجود این انتظارات در فرد ایجاد شده لازم است. والدگری هلیکوپتری با سطح کنترل بالا این عدم توازن را به سمت بحران سوق خواهد داد تا جایی که یکی از وضعیت‌های سه‌گانه‌ای که در شکل‌گیری هویت به صورت ناسالم و ناقص وجود دارد را ایجاد می‌کند. سطح کنترل بالا امکان کشف را نیز که یکی از دو مؤلفه شکل‌گیری هویت کسب شده است را محدود ساخته و از این طریق زمینه‌ساز یکی از دو وضعیت هویت آشفته و هویت ضبط شده خواهد شد که در آن فرد اکتشاف کافی را برای شکل‌دادن هویت ندارد. حال اگر نوجوان به این محدودیت و کنترل تن ندهد و اکتشاف خود را برای دسترسی به هویت ادامه دهد، به دلیل فقدان مهارت و ناتوانی در دستیابی به تصویری روشن از خواسته و علایق و استعدادها که ناشی از نبود بازخوردهای مثبت والدین است، منجر به تعهد نخواهد شد و وضعیت هویت دیررس را زمینه‌سازی خواهد نمود (2). والدینی که به شیوه هلکوپتری فرزندان خود را بزرگ می‌کنند، می‌توانند باعث ایجاد هویت دیررس شوند چرا که حضور و کنترل بیش از حد والدین می‌تواند موجب شود که فرزندان نتوانند در محیط‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی خود را بیازمایند و هویت‌شان را شکل دهند. در نتیجه، آنها غالباً در تلاش برای کشف هویت خود ممکن است ناتوان مانده و در وضعیتی از هویت دیررس قرار بگیرند. همچنین والدین هلکوپتری ممکن است به گونه‌ای بر این فرزندان تأثیر بگذارند که آنها همیشه به دنبال تأیید و تایید از سوی والدین باشند. این وابستگی می‌تواند به آشفتگی در هویت منجر شود، زیرا فرزندان ممکن است در تلاش برای جلب رضایت والدین، از جستجوی مستقل هویت خود باز بمانند. به علاوه والدین هلکوپتری معمولاً به صورت مداوم در زندگی فرزندان خود دخالت می‌کنند و کنترل دارند. این کنترل می‌تواند به نوبه خود باعث شود که فرزندان از جستجوی مستقل هویت و تجربه‌های مختلف زندگی باز بمانند. در نتیجه، آنها ممکن است به سادگی هویت‌هایی را بپذیرند که والدین یا جامعه برایشان تعیین کرده‌اند، بدون اینکه خودشان در این انتخاب مشارکت داشته باشند. از سوی دیگر، همان طور که مطرح شد والدین هلکوپتری که به طور مداوم در زندگی فرزندان خود دخالت دارند، می‌توانند موانعی جدی برای جستجوی مستقل و بررسی هویت ایجاد کنند. این نوع والدگری ممکن است باعث شود فرزندان نتوانند به تنهایی تجربیات مختلف را امتحان کنند و از این طریق به هویت کسب شده دست یابند (38).
یافته دیگر این پژوهش نشان می‌دهد بین خودمختاری و وضعیت هویت رابطه معناداری وجود دارد که همسو با پژوهش‌های پیشین است (41-39). وقتی نوجوان بتواند از ادراکات ایده‌آل والدین عبور کند و به این نتیجه برسد که آنها نیز انسان‌هایی عادی هستند که ممکن است اشتباه کرده و عملکرد ناقصی داشته باشند، اسناددهی اشتباهات خود را به گونه‌ای انجام خواهد داد که مانع حرکت اکتشافی آنها نشود. نوجوان با بیرونی دانستن شکست‌ها و ناکامی‌ها و نه درونی دانستن آنها، انگیزه و انرژی خود را برای ادامه فرآیند جستجوگرانه از دست نخواهد داد و این امکان را خواهد یافت تا از دریچه‌های دیگری به خود نگاه کند که احتمال یکپارچگی بیشتر با ساحت‌های مختلف او را فراهم خواهد ساخت. هرچه این یکپارچگی بیشتر به وجود بیاید امکان این که تعهد در هویت به صورت سالم و همسو با نتیجه اکتشافات صورت گیرد، بیشتر خواهد بود و در نهایت منجر به هویت کسب شده برای فرد خواهد شد. در عین حال، در صورتی که خودمختاری شکل نگیرد و نوجوان نتواند با قطع آمیختگی با والدینش، مسئولیت بیشتری در قبال اعمال و قضاوت‌های خود پیدا کند، از هر دو مؤلفه شکل‌دهنده هویت سالم یعنی اکتشاف و تعهد محروم خواهد ماند (41، 39). فقدان خودمختاری به این معناست که فرد نتواند خود را در موقعیت‌های مختلف آزمایش کند. در نتیجه، او نمی‌تواند ارزشیابی درستی از خود و هویت خود داشته باشد (39) و این امر می تواند منجر به شکل‌گیری هویت دیررس می‌شود. از طرفی وقتی افراد فاقد خودمختاری هستند، ممکن است به دلیل عدم تجربه در مواجهه با چالش‌های واقعی، احساس سردرگمی و عدم قطعیت در مورد هویت و انتخاب‌های خود داشته باشند. وقتی افراد احساس کنند که نمی‌توانند به‌طور مستقل تصمیم‌گیری کنند، ممکن است از جستجوی هویت و پاسخ به سوالات هویتی اجتناب کنند (41)، که این امر منجر به هویت آشفته می‌شود. به علاوه، افرادی که خودمختاری کمتری دارند، ممکن است به هویت‌ها و ارزش‌های دیگران وابسته شوند. وقتی فرد نتواند به‌طور مستقل ارزش‌ها و هویت خود را شکل دهد، احتمال اینکه هویت او تحت تأثیر دیگران بگیرد و ضبط شود، بیشتر خواهد بود (2).
همچنین، یافته‌های این پژوهش حاکی از نقش میانجی خودمختاری در ارتباط بین والدگری هلیکوپتری و وضعیت هویت است. خودمختاری به عنوان متغیری متشکل از عوامل رفتاری، شناختی و عاطفی تحت تأثیر والدگری هلیکوپتری است (42). والدگری هلیکوپتری مخزن رفتاری نوجوان را محدود ساخته و به او امکان حذف و اضافه در این مخزن را نمی‌دهد. این مخزن رفتاری ابزار مهمی برای دستیابی او به هویت کسب شده است. وقتی نوجوان رفتارهای محدودی را در خود سراغ داشته باشد و کارکرد و دایره اثر آن را در روال‌های روزمره خود مشاهده نکند، به ادراک جامع و تثبیت شده‌ای از خود دست نخواهد یافت. چرا که ابتکار عمل و امکان اثرگذاری و کنترل محیط در او محدود شده و باعث ایجاد اضطراب خواهد شد. او برای رویارویی با این اضطراب راهکارهایی را برای مقابله انتخاب خواهد نمود که منجر به یکی از سبک‌های سه‌گانه هویت یعنی دیررس، ضبط شده و آشفته خواهدشد (43).
برخی از نوجوانان که از راهکار مقابله‌ای انکار استفاده می‌کنند، اکتشاف و تعهد را از دایره آگاهی خود خارج ساخته و به سمت هویت آشفته سوق پیدا می‌کنند. در این حالت فرد برای رویارویی با اضطراب ناشی از فقدان خزانه رفتاری خود (9) به سمت و سویی میل خواهد کرد که در آن انتظارات هویتی از خود به حداقل ممکن کاهش یافته است. او در این حالت شبیه کسی است که در زمین بازی زندگی به کناری آمده و قصد ایفای نقشی مؤثر و مشخص را ندارد (33). برخی دیگر از نوجوانان به راهکار مقابله‌ای جبران افراطی روی آورده و تلاش می‌کنند تا به هر شکلی که شده به نظام رفتاری مشخصی دست پیدا کنند؛ ولو اینکه یکپارچگی درونی با آن نداشته باشند. این افراد که به سمت هویت ضبط شده سوق پیدا خواهند کرد، در عمل می‌خواهند به سرعت به یک نظام رفتاری متوسل شده و خود را اضطراب سرگردانی بین گزینه‌های مختلف رها کنند. گروه دیگری که راهکار مقابله‌ای تسلیم را در برابر اضطراب ناشی از فقدان خزانه رفتاری کافی انتخاب می‌کنند، خود را در برابر این اضطراب رها کرده و اکتشاف نامنسجم و کندی را برای دستیابی به نظام رفتاری خود در پیش می‌گیرند (44). این افراد مانند کسی هستند که کنار زمین بازی زندگی نشسته و شروع بازی به زمان دیگر موکول کرده است و این وقفه هویت در او تا زمانی نامعلوم ادامه خواهد یافت.
از سوی دیگر، محدودیت در بعد عاطفی خودمختاری را می‌توان ناشی از عدم تعامل سازنده در سبک والدگری هلیکوپتری به حساب‌آورد (14). در والدگری هلیکوپتری شنیدن فعال و دریافت نظرات نوجوان و اعطای اختیار برای تجارب به او و در پی آن بازخوردهای هدایت کننده، دیده نمی‌شود. این امر سبب خواهد شد تا رشد هیجانی در نوجوان شکل نگرفته و خودمختاری به گونه‌ای که از استقلال و خوداتکایی و اعتمادبهنفس او حمایت کند به وجود نیاید (45). نبود خوداتکایی و اعتماد به نفس ناشی از نبود خودمختاری در شکل‌گیری هویت‌های ناسالم سه‌گانه اثر دارد. هویت دیررس به نوعی از نبود اعتمادبهنفس و انرژی روانی کافی برای تثبیت نتایج اکتشافاتی که فرد انجام می‌دهد، حکایت دارد (12). گویی در این وضعیت فرد نمی‌تواند نتایج اکتشافات خود را در قالب نظامی شناختی و رفتاری و هیجانی یکپارچه کرد و اکتشافات بیش از اندازه ادامه پیدا می‌کند (46). در هویت ضبط شده فرد اعتمادبهنفس و آمادگی روانی و هیجانی وارد شدن در حیطه‌های جدید و انجام اکتشافات را نداشته و ترجیح می‌دهد کوتاه‌ترین و نزدیک‌ترین راه حل را برای مسائل خود انتخاب کند (47).
پژوهش حاضر دارای محدودیت‌هایی بود، از جمله اینکه جامعه آماری استفاده شده در پژوهش نوجوانان محصل ساکن تهران بودند که با توجه به طیف فرهنگی ساکن تهران می‌تواند تعمیم نتایج به نوجوانان سایر شهرها و استان‌های کشور را با مشکل روبه‌رو سازد و از این رو باید در تعمیم نتایج با احتیاط عمل کرد. همچنین، جمعآوری اطلاعات بر اساس خودگزارش‌دهی شرکت کنندگان بود و راستی‌آزمایی گفته‌های شرکت کنندگان به روش خاصی صورت نگرفت. از سوی دیگر، این پژوهش به صورت مقطعی بود و پیشنهاد می‌شود پژوهش‌های طولی بیشتری برای بررسی متغیرهای پژوهش صورت گیرد تا بتوانند عوامل علی را بهتر آشکار کنند.
نتیجه‌گیری
با توجه به تأیید مدل پژوهش حاضر و نقش میانجی خودمختاری در سبک هویت، به نظر می‌رسد با توجه به این متغیر واسطه‌ای می‌توان مداخلاتی را به موازات مداخلات و آموزش‌های مبتنی بر فرزندپروری برای توسعه خودمختاری در نوجوانان طراحی و اجرا نمود که در عین اینکه شیوه‌های مؤثر فرزندپروری را هدف مداخلات قرار می‌دهد، نیم‌نگاهی به خودمختاری نیز به عنوان اهداف جانبی مداخلات داشته باشد.
تشکر و قدردانی
بدین‌وسیله از تمامی شرکت‌کنندگان که وقت ارزشمند خود را در اختیار این پژوهش قرار دادند و در مطالعه مشارکت و همکاری نمودند، تشکر و قدردانی می‌گردد.
تعارض در منافع: نویسندگان مقاله اعلام می‌دارند که در خصوص این مقاله، تضاد منافع وجود ندارد.
حامی مالی: حمایت مالی برای انجام این پژوهش دریافت نشده است.
ملاحظات اخلاقی (کد اخلاق): قبل از اجرای پژوهش کد اخلاق (IR.ACECR.USC.REC.1403.012) از کمیته اخلاق دانشگاه علم و فرهنگ کسب شد.
مشارکت نویسندگان
- طراحی ایده: سمانه بهزادپور
- روش کار: سمانه بهزادپور
- جمعآوری داده‌ها: ملیحه غلامی
- تجزیه و تحلیل داده‌ها: ملیحه غلامی
- نظارت: سمانه بهزادپور
- مدیریت پروژه: سمانه بهزادپور
- نگارش - پیش‌نویس اصلی: مرضیه قریشی
- نگارش - بررسی و ویرایش: سمانه بهزادپور، مرضیه قریشی
هدف پژوهش حاضر تعیین نقش واسطه‌ای خودمختاری در رابطه بین والدگری هلیکوپتری و هویت‌یابی در نوجوانان شهر تهران بود. یافته‌ها نشان داد بین والدگری هلیکوپتری و خودمختاری رابطه منفی معناداری وجود دارد. این نتیجه با نتایج پژوهش‌های پیشین همسو است (17، 13) و نشان می‌دهد که والدگری هلیکوپتری بر خودمختاری اثر منفی دارد. این اثرات از طریق چرخه‌ای از وابستگی قابل تبیین است که در آن نوجوان نمی‌تواند مستقل عمل کند و برای امور خود با محدودیت روبه‌رو شده و بر اثر محدودیت‌ها، بیش از حد به والدین تکیه می‌کند (31). با بالا رفتن سن و نیاز بیشتر نوجوان به استقلال اثر منفی چرخه‌ای در تعامل بین خودمختاری و والدگری هلیکوپتری بیشتر نمایان می‌شود (32). از طرفی، مکانیزم دیگر اثر منفی والدگری هلیکوپتری بر خودمختاری، محدودسازی فعالیت‌های اجتماعی نوجوان است که از طریق کاهش ارتباطات بین فردی و اختلال در روابط اجتماعی خود را نشان می‌دهد (33).
همچنین، نتایج نشان داد که بین والدگری هلیکوپتری و وضعیت هویت رابطه معناداری مشاهده می‌شود. این رابطه بین والدگری هلیکوپتری و هویت کسب شده، منفی معنی‌دار و بین والدگری هلیکوپتری با سه سبک دیگر یعنی هویت دیررس، هویت ضبط شده و هویت آشفته مثبت معنی‌دار است. این نتایج با یافته‌های پیشین همسو است (36-34). هویت از نظر Marcia ساختاری برای سازماندهی خواسته‌ها، علایق، مهارت‌ها و استعدادهای آگاهانه و ناخودآگاه فردی در چارچوب زیست‌شناسی و بافت فرهنگی فرد است (2). والدگری هلیکوپتری بر تمامی این موارد اثر می‌گذارد. نظارت شدید والدین بر فعالیت‌های نوجوان که با اعمال نظر از سوی آنان همراه است، سبب می‌شود که نوجوان نتواند به خواسته‌های خود جهت دهد. همچنین علایق نیز گاه با اضطراب والدین که عاملی نگهدارنده برای سبک والدگری هلیکوپتری است (37)، همراه خواهد شد و به این دلیل با موانعی روبه‌رو خواهد شد.
Marcia مواجهه فرد با وظایف قریب‌الوقوع دوران بزرگسالی مانند یافتن شغل و نقش شهروندی را لازمه شکل‌گیری هویت می‌دانند، زیرا برای ایجاد توازن بین وضعیت خود در دوران کودکی و وضعیتی که با وجود این انتظارات در فرد ایجاد شده لازم است. والدگری هلیکوپتری با سطح کنترل بالا این عدم توازن را به سمت بحران سوق خواهد داد تا جایی که یکی از وضعیت‌های سه‌گانه‌ای که در شکل‌گیری هویت به صورت ناسالم و ناقص وجود دارد را ایجاد می‌کند. سطح کنترل بالا امکان کشف را نیز که یکی از دو مؤلفه شکل‌گیری هویت کسب شده است را محدود ساخته و از این طریق زمینه‌ساز یکی از دو وضعیت هویت آشفته و هویت ضبط شده خواهد شد که در آن فرد اکتشاف کافی را برای شکل‌دادن هویت ندارد. حال اگر نوجوان به این محدودیت و کنترل تن ندهد و اکتشاف خود را برای دسترسی به هویت ادامه دهد، به دلیل فقدان مهارت و ناتوانی در دستیابی به تصویری روشن از خواسته و علایق و استعدادها که ناشی از نبود بازخوردهای مثبت والدین است، منجر به تعهد نخواهد شد و وضعیت هویت دیررس را زمینه‌سازی خواهد نمود (2). والدینی که به شیوه هلکوپتری فرزندان خود را بزرگ می‌کنند، می‌توانند باعث ایجاد هویت دیررس شوند چرا که حضور و کنترل بیش از حد والدین می‌تواند موجب شود که فرزندان نتوانند در محیط‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی خود را بیازمایند و هویت‌شان را شکل دهند. در نتیجه، آنها غالباً در تلاش برای کشف هویت خود ممکن است ناتوان مانده و در وضعیتی از هویت دیررس قرار بگیرند. همچنین والدین هلکوپتری ممکن است به گونه‌ای بر این فرزندان تأثیر بگذارند که آنها همیشه به دنبال تأیید و تایید از سوی والدین باشند. این وابستگی می‌تواند به آشفتگی در هویت منجر شود، زیرا فرزندان ممکن است در تلاش برای جلب رضایت والدین، از جستجوی مستقل هویت خود باز بمانند. به علاوه والدین هلکوپتری معمولاً به صورت مداوم در زندگی فرزندان خود دخالت می‌کنند و کنترل دارند. این کنترل می‌تواند به نوبه خود باعث شود که فرزندان از جستجوی مستقل هویت و تجربه‌های مختلف زندگی باز بمانند. در نتیجه، آنها ممکن است به سادگی هویت‌هایی را بپذیرند که والدین یا جامعه برایشان تعیین کرده‌اند، بدون اینکه خودشان در این انتخاب مشارکت داشته باشند. از سوی دیگر، همان طور که مطرح شد والدین هلکوپتری که به طور مداوم در زندگی فرزندان خود دخالت دارند، می‌توانند موانعی جدی برای جستجوی مستقل و بررسی هویت ایجاد کنند. این نوع والدگری ممکن است باعث شود فرزندان نتوانند به تنهایی تجربیات مختلف را امتحان کنند و از این طریق به هویت کسب شده دست یابند (38).
یافته دیگر این پژوهش نشان می‌دهد بین خودمختاری و وضعیت هویت رابطه معناداری وجود دارد که همسو با پژوهش‌های پیشین است (41-39). وقتی نوجوان بتواند از ادراکات ایده‌آل والدین عبور کند و به این نتیجه برسد که آنها نیز انسان‌هایی عادی هستند که ممکن است اشتباه کرده و عملکرد ناقصی داشته باشند، اسناددهی اشتباهات خود را به گونه‌ای انجام خواهد داد که مانع حرکت اکتشافی آنها نشود. نوجوان با بیرونی دانستن شکست‌ها و ناکامی‌ها و نه درونی دانستن آنها، انگیزه و انرژی خود را برای ادامه فرآیند جستجوگرانه از دست نخواهد داد و این امکان را خواهد یافت تا از دریچه‌های دیگری به خود نگاه کند که احتمال یکپارچگی بیشتر با ساحت‌های مختلف او را فراهم خواهد ساخت. هرچه این یکپارچگی بیشتر به وجود بیاید امکان این که تعهد در هویت به صورت سالم و همسو با نتیجه اکتشافات صورت گیرد، بیشتر خواهد بود و در نهایت منجر به هویت کسب شده برای فرد خواهد شد. در عین حال، در صورتی که خودمختاری شکل نگیرد و نوجوان نتواند با قطع آمیختگی با والدینش، مسئولیت بیشتری در قبال اعمال و قضاوت‌های خود پیدا کند، از هر دو مؤلفه شکل‌دهنده هویت سالم یعنی اکتشاف و تعهد محروم خواهد ماند (41، 39). فقدان خودمختاری به این معناست که فرد نتواند خود را در موقعیت‌های مختلف آزمایش کند. در نتیجه، او نمی‌تواند ارزشیابی درستی از خود و هویت خود داشته باشد (39) و این امر می تواند منجر به شکل‌گیری هویت دیررس می‌شود. از طرفی وقتی افراد فاقد خودمختاری هستند، ممکن است به دلیل عدم تجربه در مواجهه با چالش‌های واقعی، احساس سردرگمی و عدم قطعیت در مورد هویت و انتخاب‌های خود داشته باشند. وقتی افراد احساس کنند که نمی‌توانند به‌طور مستقل تصمیم‌گیری کنند، ممکن است از جستجوی هویت و پاسخ به سوالات هویتی اجتناب کنند (41)، که این امر منجر به هویت آشفته می‌شود. به علاوه، افرادی که خودمختاری کمتری دارند، ممکن است به هویت‌ها و ارزش‌های دیگران وابسته شوند. وقتی فرد نتواند به‌طور مستقل ارزش‌ها و هویت خود را شکل دهد، احتمال اینکه هویت او تحت تأثیر دیگران بگیرد و ضبط شود، بیشتر خواهد بود (2).
همچنین، یافته‌های این پژوهش حاکی از نقش میانجی خودمختاری در ارتباط بین والدگری هلیکوپتری و وضعیت هویت است. خودمختاری به عنوان متغیری متشکل از عوامل رفتاری، شناختی و عاطفی تحت تأثیر والدگری هلیکوپتری است (42). والدگری هلیکوپتری مخزن رفتاری نوجوان را محدود ساخته و به او امکان حذف و اضافه در این مخزن را نمی‌دهد. این مخزن رفتاری ابزار مهمی برای دستیابی او به هویت کسب شده است. وقتی نوجوان رفتارهای محدودی را در خود سراغ داشته باشد و کارکرد و دایره اثر آن را در روال‌های روزمره خود مشاهده نکند، به ادراک جامع و تثبیت شده‌ای از خود دست نخواهد یافت. چرا که ابتکار عمل و امکان اثرگذاری و کنترل محیط در او محدود شده و باعث ایجاد اضطراب خواهد شد. او برای رویارویی با این اضطراب راهکارهایی را برای مقابله انتخاب خواهد نمود که منجر به یکی از سبک‌های سه‌گانه هویت یعنی دیررس، ضبط شده و آشفته خواهدشد (43).
برخی از نوجوانان که از راهکار مقابله‌ای انکار استفاده می‌کنند، اکتشاف و تعهد را از دایره آگاهی خود خارج ساخته و به سمت هویت آشفته سوق پیدا می‌کنند. در این حالت فرد برای رویارویی با اضطراب ناشی از فقدان خزانه رفتاری خود (9) به سمت و سویی میل خواهد کرد که در آن انتظارات هویتی از خود به حداقل ممکن کاهش یافته است. او در این حالت شبیه کسی است که در زمین بازی زندگی به کناری آمده و قصد ایفای نقشی مؤثر و مشخص را ندارد (33). برخی دیگر از نوجوانان به راهکار مقابله‌ای جبران افراطی روی آورده و تلاش می‌کنند تا به هر شکلی که شده به نظام رفتاری مشخصی دست پیدا کنند؛ ولو اینکه یکپارچگی درونی با آن نداشته باشند. این افراد که به سمت هویت ضبط شده سوق پیدا خواهند کرد، در عمل می‌خواهند به سرعت به یک نظام رفتاری متوسل شده و خود را اضطراب سرگردانی بین گزینه‌های مختلف رها کنند. گروه دیگری که راهکار مقابله‌ای تسلیم را در برابر اضطراب ناشی از فقدان خزانه رفتاری کافی انتخاب می‌کنند، خود را در برابر این اضطراب رها کرده و اکتشاف نامنسجم و کندی را برای دستیابی به نظام رفتاری خود در پیش می‌گیرند (44). این افراد مانند کسی هستند که کنار زمین بازی زندگی نشسته و شروع بازی به زمان دیگر موکول کرده است و این وقفه هویت در او تا زمانی نامعلوم ادامه خواهد یافت.
از سوی دیگر، محدودیت در بعد عاطفی خودمختاری را می‌توان ناشی از عدم تعامل سازنده در سبک والدگری هلیکوپتری به حساب‌آورد (14). در والدگری هلیکوپتری شنیدن فعال و دریافت نظرات نوجوان و اعطای اختیار برای تجارب به او و در پی آن بازخوردهای هدایت کننده، دیده نمی‌شود. این امر سبب خواهد شد تا رشد هیجانی در نوجوان شکل نگرفته و خودمختاری به گونه‌ای که از استقلال و خوداتکایی و اعتمادبهنفس او حمایت کند به وجود نیاید (45). نبود خوداتکایی و اعتماد به نفس ناشی از نبود خودمختاری در شکل‌گیری هویت‌های ناسالم سه‌گانه اثر دارد. هویت دیررس به نوعی از نبود اعتمادبهنفس و انرژی روانی کافی برای تثبیت نتایج اکتشافاتی که فرد انجام می‌دهد، حکایت دارد (12). گویی در این وضعیت فرد نمی‌تواند نتایج اکتشافات خود را در قالب نظامی شناختی و رفتاری و هیجانی یکپارچه کرد و اکتشافات بیش از اندازه ادامه پیدا می‌کند (46). در هویت ضبط شده فرد اعتمادبهنفس و آمادگی روانی و هیجانی وارد شدن در حیطه‌های جدید و انجام اکتشافات را نداشته و ترجیح می‌دهد کوتاه‌ترین و نزدیک‌ترین راه حل را برای مسائل خود انتخاب کند (47).
پژوهش حاضر دارای محدودیت‌هایی بود، از جمله اینکه جامعه آماری استفاده شده در پژوهش نوجوانان محصل ساکن تهران بودند که با توجه به طیف فرهنگی ساکن تهران می‌تواند تعمیم نتایج به نوجوانان سایر شهرها و استان‌های کشور را با مشکل روبه‌رو سازد و از این رو باید در تعمیم نتایج با احتیاط عمل کرد. همچنین، جمعآوری اطلاعات بر اساس خودگزارش‌دهی شرکت کنندگان بود و راستی‌آزمایی گفته‌های شرکت کنندگان به روش خاصی صورت نگرفت. از سوی دیگر، این پژوهش به صورت مقطعی بود و پیشنهاد می‌شود پژوهش‌های طولی بیشتری برای بررسی متغیرهای پژوهش صورت گیرد تا بتوانند عوامل علی را بهتر آشکار کنند.
نتیجه‌گیری
با توجه به تأیید مدل پژوهش حاضر و نقش میانجی خودمختاری در سبک هویت، به نظر می‌رسد با توجه به این متغیر واسطه‌ای می‌توان مداخلاتی را به موازات مداخلات و آموزش‌های مبتنی بر فرزندپروری برای توسعه خودمختاری در نوجوانان طراحی و اجرا نمود که در عین اینکه شیوه‌های مؤثر فرزندپروری را هدف مداخلات قرار می‌دهد، نیم‌نگاهی به خودمختاری نیز به عنوان اهداف جانبی مداخلات داشته باشد.
تشکر و قدردانی
بدین‌وسیله از تمامی شرکت‌کنندگان که وقت ارزشمند خود را در اختیار این پژوهش قرار دادند و در مطالعه مشارکت و همکاری نمودند، تشکر و قدردانی می‌گردد.
تعارض در منافع: نویسندگان مقاله اعلام می‌دارند که در خصوص این مقاله، تضاد منافع وجود ندارد.
حامی مالی: حمایت مالی برای انجام این پژوهش دریافت نشده است.
ملاحظات اخلاقی (کد اخلاق): قبل از اجرای پژوهش کد اخلاق (IR.ACECR.USC.REC.1403.012) از کمیته اخلاق دانشگاه علم و فرهنگ کسب شد.
مشارکت نویسندگان
- طراحی ایده: سمانه بهزادپور
- روش کار: سمانه بهزادپور
- جمعآوری داده‌ها: ملیحه غلامی
- تجزیه و تحلیل داده‌ها: ملیحه غلامی
- نظارت: سمانه بهزادپور
- مدیریت پروژه: سمانه بهزادپور
- نگارش - پیش‌نویس اصلی: مرضیه قریشی
- نگارش - بررسی و ویرایش: سمانه بهزادپور، مرضیه قریشی
References
- Yip T, Cham H, Wang Y, El‐Sheikh M. Discrimination and sleep mediate ethnic/racial identity and adolescent adjustment: Uncovering change processes with slope‐as‐mediator mediation. Child Development 2020; 91(3): 1021-43.
- Kroger J, Marcia JE. The identity statuses: Origins, meanings, and interpretations. In Handbook of identity theory and research 2011 (pp. 31-53). New York, NY: Springer New York.
- Zhou X, Huang J, Qin S, Tao K, Ning Y. Family intimacy and adolescent peer relationships: investigating the mediating role of psychological capital and the moderating role of self-identity. Frontiers in Psychology 2023; 14: 1165830.
- Elsayed W. The negative effects of social media on the social identity of adolescents from the perspective of social work. Heliyon 2021; 7(2): 65-77.
- Vransisca V. The relationship between peer social support and self-identity in adolescents at the Smak Penabur Harapan Indah. European J Psycholog Res 2022; 9(3): 37-4.
- Ragelienė T, Justickis V. Interrelations of adolescent’s identity development, differentiation of self and parenting style. Psichologija 2016; 53(53): 24-43.
- Lin YC, Billingham RE. Relationship between parenting styles and gender role identity in college students. Psychological reports 2014; 114(1): 250-71.
- Sharifi F, Amiri Sh, Ghasemi V. Predicting adolescents’ moral identity from family function. Psychological Achievements 2018; 25(1): 45-58. [Farsi]
- Vigdal JS, Brønnick KK. A systematic review of “helicopter parenting” and its relationship with anxiety and depression. Frontiers in psychology 2022; 13(2): 150-62
- Srivastav D, Mathur ML. Helicopter parenting and adolescent development: from the perspective of mental health. Parenting-studies by an ecocultural and transactional perspective 2020; 25(9): 100-15.
- Hirsch D, Goldberger E. Hovering practices in and outside the classroom. About Campus 2010; 14(6): 30-2.
- LeBlanc JE, Lyons ST. Helicopter parenting during emerging adulthood: Consequences for career identity and adaptability. Frontiers in Psychology 2022; 13(2): 68-88.
- Schiffrin HH, Liss M, Miles-McLean H, Geary KA, Erchull MJ, Tashner T. Helping or hovering? The effects of helicopter parenting on college students’ well-being. Journal of child and family studies 2014; 23(4): 548-57.
- Bi X, Yang Y, Li H, Wang M, Zhang W, Deater-Deckard K. Parenting styles and parent–adolescent relationships: The mediating roles of behavioral autonomy and parental authority. Frontiers in psychology 2018; 9(5): 218-22.
- Young R, Tully M. Autonomy vs. control: Associations among parental mediation, perceived parenting styles, and US adolescents’ risky online experiences. Cyberpsychology: Journal of Psychosocial Research on Cyberspace 2022; 16(2): 65-76.
- Guay F. Applying self-determination theory to education: Regulations types, psychological needs, and autonomy supporting behaviors. Canadian Journal of School Psychology 2022; 37(1): 75-92.
- Okray Z. Helicopter parenting and related issues: Psychological wellbeing, basic psychological needs and depression on university students. Current Research in Education 2016; 2(3): 165-73.
- Hague R. Autonomy and Identity: The Politics of Who We Are. 2nd edition, New York, Routledge. 2011; pp: 125-32
- Nevitt J, Hancock GR. Performance of bootstrapping approaches to model test statistics and parameter standard error estimation in structural equation modeling. Structural equation modeling 2001; 8(3): 353-77.
- Pistella J, Izzo F, Isolani S, Ioverno S, Baiocco R. Helicopter mothers and helicopter fathers: Italian adaptation and validation of the Helicopter Parenting Instrument. Psychology Hub 2020; 37(1): 37-46.
- Fooladi F PourPshahriar H, Ebrahimi S. Psychometric Properties of Helicopter Parenting Instrument in Adolescents. Psychological Achievements 2023; 30(1): 59-78. [Farsi]
- Deci EL, Ryan RM. The" what" and" why" of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological inquiry 2000; 11(4): 227-68.
- Watson D, Clark LA, Tellegen A. Development and validation of brief measures of positive and negative affect: the PANAS scales. Journal of personality and social psychology 1988; 54(6): 1063.
- Salehi H, Ghamarani A, Salehi Z. The relationship between basic need satisfaction and general healthof veteransofIsfahan’s Amiralmomenin Hosptital. Iran J War Public Health 2014; 6(2): 1-9. [Farsi]
- Adams GR, Bennion LD. A revision of the extended version of the objective measure of ego identity status: An identity instrument for use with late adolescents. Journal of Adolescent research 1986; 1(2): 183-97.
- Rahiminezhad A, Mansour M. Study of transactional identity and its relationship with self-esteem and anxiety among under graduated students. Journal of Faculty of Literature and Human Sciences of University of Tehran 2001; 12(47): 477–500. [Farsi]
- Zanjani HA, Bagheri F, Jazayeri M, Torkaman M, Amiri H. Association between Emotional Comparison of Emotional Intelligence and Identity styles in women with major depression and normal women. J Ment Health 2013; 2(6): 109-19.
- Finney SJ, DiStefano C. Non-normal and categorical data in structural equation modeling. Structural equation modeling 2006; 10(6): 269-314.
- Durbin J, Watson GS. Testing for serial correlation in least squares regression. II. In Breakthroughs in Statistics: Methodology and Distribution 1992 (pp. 260-266). New York, NY: Springer New York.
- Kline RB. Principles and Practice of Structural Equation Modeling, 3rd ed. 2010; the Guilford press, New York: pp. 186-8.
- Liss M, Schiffrin HH. Balancing the big stuff: Finding happiness in work, family, and life. Rowman & Littlefield. 1st edition, New York, Rowman & Littlefield Publishers. 2014; pp: 125-33
- Padilla-Walker LM, Nelson LJ. Black hawk down? Establishing helicopter parenting as a distinct construct from other forms of parental control during emerging adulthood. Journal of adolescence 2012; 35(5): 1177-90.
- Darlow V, Norvilitis JM, Schuetze P. The relationship between helicopter parenting and adjustment to college. Journal of Child and Family Studies 2017; 26(8): 2291-8.
- Mouradi Moughadam S, Salehi S. The Mediating Role of Self-Construal in the Relationship between Parenting Styles and Identity Styles with Psychological Well-being. Journal of Developmental Psychology Iranian Psychologists 2023; 19(75): 283-94. [Farsi]
- Patty TS, Muttaqin D. The Role of Future Orientation as a Mediator between Responsive Parenting and Adolescent Identity Formation. Journal of Educational, Health, and Community Psychology 2023; 12(2): 368-82.
- Hasanah E, Zamroni Z, Dardiri A, Indartono S, Supardi S. Literature Review of Parenting Style to Support the Development of Adolescent Identity. Asian Social Science 2018; 14(6): 157.
- Kroger J, Martinussen M, Marcia JE. Identity status change during adolescence and young adulthood: A meta-analysis. Journal of adolescence 2010; 33(5): 683-98.
- LeBlanc JE, Lyons ST. Helicopter parenting during emerging adulthood: Consequences for career identity and adaptability. Frontiers in Psychology 2022;13(5): 88-100.
- Ruiz WD, Yabut HJ. Autonomy and identity: the role of two developmental tasks on adolescent's wellbeing. Frontiers in Psychology 2024; 15(6): 60-77.
- Katz I, Cohen R, Green-Cohen M, Morsiano-davidpur S. Parental support for adolescents' autonomy while making a first career decision. Learning and Individual Differences 2018; 65(7): 12-9.
- Pfeifer JH, Berkman ET. The development of self and identity in adolescence: Neural evidence and implications for a value‐based choice perspective on motivated behavior. Child Development Perspectives 2018; 12(3): 158-64.
- Bojanowska A, Piotrowski K. Values and psychological well-being among adolescents–are some values ‘healthier’ than others? European journal of Developmental Psychology 2019; 16(4): 402-16.
- Aguirre-Dávila E, Morales-Castillo M, Moreno-Vásquez M. Parenting, autonomy and academic achievement in the adolescence. Journal of Family Studies 2023; 29(1): 63-76.
- McLeod S. Erik Erikson's stages of psychosocial development. Simply Psychology 2018; 3(2): 1-3.
- Fingerman KL. Millennials and their parents: Implications of the new young adulthood for midlife adults. Innovation in Aging 2017; 1(3): 67-77.
- Ganaprakasam C, Davaidass KS, Muniandy SC. Helicopter parenting and psychological consequences among adolescent. International Journal of Scientific and Research Publications 2018; 8(6): 378-82.
- Lehmann M, Hofer J, Busch H, Menon JA. In the eye of the beholder: Effects of parent-reported parenting and adolescent-reported parenting on identity among German and Zambian adolescents. Identity 2021; 21(2): 144-58.
The Relationship between Helicopter Parenting and Identification in Adolescents in Tehran with the Mediating Role of Autonomy: A Descriptive Study
Maliheh Gholami[4], Samaneh Behzadpoor[5], Marzieh Ghoreyshi[6]
Received:02/10/24 Sent for Revision: 24/12/24 Received Revised Manuscript: 26/04/24 Accepted: 28/04/25
Background and Objectives: Parenting is considered as one of the significant concepts in the fields of clinical psychology and family therapy. With the emergence of helicopter parenting in parenting styles, and to examine the mechanism of this variable's effect on identity status, the present study investigated the mediating effect of autonomy in the relationship between helicopter parenting and identification style.
Materials and Methods: This study was a descriptive-correlational research. A total of 207 high school students from Tehran Province, in 2023, were selected using convenience sampling and completed questionnaires on helicopter parenting, autonomy, and the four identity statuses. Data analysis was conducted using Pearson’s correlation test and path analysis.
Results: The relationships between helicopter parenting and autonomy (r=-0.400), helicopter parenting and identity styles (acquired, r=-0.346; recorded, r=0.362; identity interruption, r=0.267 and chaotic, r=0.337), and autonomy and identity styles (acquired, r=0.203; recorded, r=-0.154; identity interruption, r=-0.196 and chaotic, r=-0.166) were confirmed with a significance level of less than 0.01. The indirect path coefficients for all four identity styles were found to be significant (p<0.01), confirming the mediating effect. Additionally, direct path coefficients were also found to be significant (p<0.05).
Conclusion: Based on the findings of the present study, it appears that helicopter parenting, by limiting adolescents' autonomy, can hinder identity development. Therefore, it is suggested to develp interventions aimed at increasing adolescents' autonomy, as well as educational packages to raise awareness among families regarding helicopter parenting.
Keywords: Autonomy, Adolescents, Helicopter parenting, Identification
Funding: This study did not have any funds.
Conflict of interest: None declared.
Ethical considerations: The Ethics Committee of University of Science and Culture approved the study (IR.ACECR.USC.REC.1403.012).
Authors’ contributions:
- Conceptualization: Samaneh Behzadpoor
- Methodology: Samaneh Behzadpoor
- Data collection: Maliheh Gholami
- Formal analysis: Maliheh Gholami
- Supervision: Samaneh Behzadpoor
- Project administration: Samaneh Behzadpoor
- Writing - original draft: Marzieh Ghoreyshi
- Writing - review & editing: Samaneh Behzadpoor, Marzieh Ghoreyshi
|
Citation: Gholami M, Behzadpoor S, Ghoreyshi M. The Relationship between Helicopter Parenting and Identification in Adolescents in Tehran with the Mediating Role of Autonomy: A Descriptive Study. J Rafsanjan Univ Med Sci 2025; 24 (3): 241-57. [Farsi]
|
[1]- کارشناس ارشد روانشناسی بالینی خانواده، گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران
[2]- (نویسنده مسئول) استادیار روانشناسی بالینی، گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران
تلفن: 44238171-021، پست الکترونیکی: samaneh_behzadpoor@yahoo.com
تلفن: 44238171-021، پست الکترونیکی: samaneh_behzadpoor@yahoo.com
[3]- دانشجوی دکتری روانشناسی سلامت، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، ایران
[4]- MA in Clinical Family Psychology, Dept. of Psychology, Humanities Faculty, University of Science and Culture, Tehran, Iran
[5]-Assistant Prof., Dept.of Psychology, Faculty of Humanities, University of Science and Culture, Tehran, Iran
ORCID: 0000-0001-5682-5560
(Corresponding Author) Tel: (021) 44238171, E-mail: samaneh_behzadopoor@yahoo.com
ORCID: 0000-0001-5682-5560
(Corresponding Author) Tel: (021) 44238171, E-mail: samaneh_behzadopoor@yahoo.com
[6]- PhD Student in Health Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Tehran, Iran
فهرست منابع
1. ندارد
2. ندارد
3. Yip T, Cham H, Wang Y, El‐Sheikh M. Discrimination and sleep mediate ethnic/racial identity and adolescent adjustment: Uncovering change processes with slope‐as‐mediator mediation. Child Development 2020; 91(3): 1021-43.
4. Kroger J, Marcia JE. The identity statuses: Origins, meanings, and interpretations. In Handbook of identity theory and research 2011 (pp. 31-53). New York, NY: Springer New York.
5. Zhou X, Huang J, Qin S, Tao K, Ning Y. Family intimacy and adolescent peer relationships: investigating the mediating role of psychological capital and the moderating role of self-identity. Frontiers in Psychology 2023; 14: 1165830.
6. Elsayed W. The negative effects of social media on the social identity of adolescents from the perspective of social work. Heliyon 2021; 7(2): 65-77.
7. Vransisca V. The relationship between peer social support and self-identity in adolescents at the Smak Penabur Harapan Indah. European J Psycholog Res 2022; 9(3): 37-4.
8. Ragelienė T, Justickis V. Interrelations of adolescent’s identity development, differentiation of self and parenting style. Psichologija 2016; 53(53): 24-43.
9. Lin YC, Billingham RE. Relationship between parenting styles and gender role identity in college students. Psychological reports 2014; 114(1): 250-71.
10. Sharifi F, Amiri Sh, Ghasemi V. Predicting adolescents’ moral identity from family function. Psychological Achievements 2018; 25(1): 45-58. [Farsi]
11. Vigdal JS, Brønnick KK. A systematic review of “helicopter parenting” and its relationship with anxiety and depression. Frontiers in psychology 2022; 13(2): 150-62
12. Srivastav D, Mathur ML. Helicopter parenting and adolescent development: from the perspective of mental health. Parenting-studies by an ecocultural and transactional perspective 2020; 25(9): 100-15.
13. Hirsch D, Goldberger E. Hovering practices in and outside the classroom. About Campus 2010; 14(6): 30-2.
14. LeBlanc JE, Lyons ST. Helicopter parenting during emerging adulthood: Consequences for career identity and adaptability. Frontiers in Psychology 2022; 13(2): 68-88.
15. Schiffrin HH, Liss M, Miles-McLean H, Geary KA, Erchull MJ, Tashner T. Helping or hovering? The effects of helicopter parenting on college students’ well-being. Journal of child and family studies 2014; 23(4): 548-57.
16. Bi X, Yang Y, Li H, Wang M, Zhang W, Deater-Deckard K. Parenting styles and parent–adolescent relationships: The mediating roles of behavioral autonomy and parental authority. Frontiers in psychology 2018; 9(5): 218-22.
17. Young R, Tully M. Autonomy vs. control: Associations among parental mediation, perceived parenting styles, and US adolescents’ risky online experiences. Cyberpsychology: Journal of Psychosocial Research on Cyberspace 2022; 16(2): 65-76.
18. Guay F. Applying self-determination theory to education: Regulations types, psychological needs, and autonomy supporting behaviors. Canadian Journal of School Psychology 2022; 37(1): 75-92.
19. Okray Z. Helicopter parenting and related issues: Psychological wellbeing, basic psychological needs and depression on university students. Current Research in Education 2016; 2(3): 165-73.
20. Hague R. Autonomy and Identity: The Politics of Who We Are. 2nd edition, New York, Routledge. 2011; pp: 125-32
21. Nevitt J, Hancock GR. Performance of bootstrapping approaches to model test statistics and parameter standard error estimation in structural equation modeling. Structural equation modeling 2001; 8(3): 353-77.
22. Pistella J, Izzo F, Isolani S, Ioverno S, Baiocco R. Helicopter mothers and helicopter fathers: Italian adaptation and validation of the Helicopter Parenting Instrument. Psychology Hub 2020; 37(1): 37-46.
23. Fooladi F PourPshahriar H, Ebrahimi S. Psychometric Properties of Helicopter Parenting Instrument in Adolescents. Psychological Achievements 2023; 30(1): 59-78. [Farsi]
24. Deci EL, Ryan RM. The" what" and" why" of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological inquiry 2000; 11(4): 227-68.
25. Watson D, Clark LA, Tellegen A. Development and validation of brief measures of positive and negative affect: the PANAS scales. Journal of personality and social psychology 1988; 54(6): 1063.
26. Salehi H, Ghamarani A, Salehi Z. The relationship between basic need satisfaction and general healthof veteransofIsfahan’s Amiralmomenin Hosptital. Iran J War Public Health 2014; 6(2): 1-9. [Farsi]
27. Adams GR, Bennion LD. A revision of the extended version of the objective measure of ego identity status: An identity instrument for use with late adolescents. Journal of Adolescent research 1986; 1(2): 183-97.
28. Rahiminezhad A, Mansour M. Study of transactional identity and its relationship with self-esteem and anxiety among under graduated students. Journal of Faculty of Literature and Human Sciences of University of Tehran 2001; 12(47): 477–500. [Farsi]
29. Zanjani HA, Bagheri F, Jazayeri M, Torkaman M, Amiri H. Association between Emotional Comparison of Emotional Intelligence and Identity styles in women with major depression and normal women. J Ment Health 2013; 2(6): 109-19.
30. Finney SJ, DiStefano C. Non-normal and categorical data in structural equation modeling. Structural equation modeling 2006; 10(6): 269-314.
31. Durbin J, Watson GS. Testing for serial correlation in least squares regression. II. In Breakthroughs in Statistics: Methodology and Distribution 1992 (pp. 260-266). New York, NY: Springer New York.
32. Kline RB. Principles and Practice of Structural Equation Modeling, 3rd ed. 2010; the Guilford press, New York: pp. 186-8.
33. Liss M, Schiffrin HH. Balancing the big stuff: Finding happiness in work, family, and life. Rowman & Littlefield. 1st edition, New York, Rowman & Littlefield Publishers. 2014; pp: 125-33
34. Padilla-Walker LM, Nelson LJ. Black hawk down? Establishing helicopter parenting as a distinct construct from other forms of parental control during emerging adulthood. Journal of adolescence 2012; 35(5): 1177-90.
35. Darlow V, Norvilitis JM, Schuetze P. The relationship between helicopter parenting and adjustment to college. Journal of Child and Family Studies 2017; 26(8): 2291-8.
36. Mouradi Moughadam S, Salehi S. The Mediating Role of Self-Construal in the Relationship between Parenting Styles and Identity Styles with Psychological Well-being. Journal of Developmental Psychology Iranian Psychologists 2023; 19(75): 283-94. [Farsi]
37. Patty TS, Muttaqin D. The Role of Future Orientation as a Mediator between Responsive Parenting and Adolescent Identity Formation. Journal of Educational, Health, and Community Psychology 2023; 12(2): 368-82.
38. Hasanah E, Zamroni Z, Dardiri A, Indartono S, Supardi S. Literature Review of Parenting Style to Support the Development of Adolescent Identity. Asian Social Science 2018; 14(6): 157.
39. Kroger J, Martinussen M, Marcia JE. Identity status change during adolescence and young adulthood: A meta-analysis. Journal of adolescence 2010; 33(5): 683-98.
40. LeBlanc JE, Lyons ST. Helicopter parenting during emerging adulthood: Consequences for career identity and adaptability. Frontiers in Psychology 2022;13(5): 88-100.
41. Ruiz WD, Yabut HJ. Autonomy and identity: the role of two developmental tasks on adolescent's wellbeing. Frontiers in Psychology 2024; 15(6): 60-77.
42. Katz I, Cohen R, Green-Cohen M, Morsiano-davidpur S. Parental support for adolescents' autonomy while making a first career decision. Learning and Individual Differences 2018; 65(7): 12-9.
43. Pfeifer JH, Berkman ET. The development of self and identity in adolescence: Neural evidence and implications for a value‐based choice perspective on motivated behavior. Child Development Perspectives 2018; 12(3): 158-64.
44. Bojanowska A, Piotrowski K. Values and psychological well-being among adolescents–are some values ‘healthier’ than others? European journal of Developmental Psychology 2019; 16(4): 402-16.
45. Aguirre-Dávila E, Morales-Castillo M, Moreno-Vásquez M. Parenting, autonomy and academic achievement in the adolescence. Journal of Family Studies 2023; 29(1): 63-76.
46. McLeod S. Erik Erikson's stages of psychosocial development. Simply Psychology 2018; 3(2): 1-3.
47. Fingerman KL. Millennials and their parents: Implications of the new young adulthood for midlife adults. Innovation in Aging 2017; 1(3): 67-77.
48. Ganaprakasam C, Davaidass KS, Muniandy SC. Helicopter parenting and psychological consequences among adolescent. International Journal of Scientific and Research Publications 2018; 8(6): 378-82.
49. Lehmann M, Hofer J, Busch H, Menon JA. In the eye of the beholder: Effects of parent-reported parenting and adolescent-reported parenting on identity among German and Zambian adolescents. Identity 2021; 21(2): 144-58.
50.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
