مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

مقاله پژوهشی

مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

دوره دوازدهم، دی‌ 1392، 854-843

ارتباط کیفیت خواب و سلامت عمومی پرستاران شاغل در دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان 1391

فاطمه حسینی[1]، طیبه فصیحی هرندی[2]، مجید کاظمی[3]، محسن رضائیان[4]، رضا حسینی[5]

دریافت مقاله: 3/11/91      ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 8/12/91    دریافت اصلاحیه از نویسنده: 17/6/92      پذیرش مقاله: 25/6/92

چکیده

زمینه و هدف: پرستاران از جمله افرادی هستند که در معرض بی‌خوابی قرار دارند و الگوی نامنظم خواب و بیداری در آن‌ها باعث کاهش کمیت و کیفیت خواب و کاهش عملکرد حرفه‌ای می‌شود. لذا مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط کیفیت خواب و سلامت عمومی پرستاران دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال 1391 انجام شد.

مواد و روش‌ها: این پژوهش مقطعی روی 388 پرستار شاغل انجام شد. جهت جمع‌آوری داده‌ها از سه پرسش‌نامه اطلاعات دموگرافیک، سلامت عمومی ((General Health Questionnaire -28، و نمایه کیفیت خواب پیتسبورگ (Pittsburgh Sleep Quality Index) استفاده شد. داده‌ها با استفاده از مدل رگرسیون لجستیک مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته‌ها: کیفیت خواب پرستاران با افزایش سن (048/0=p)، جنس زن (002/0=p) و افزایش تعداد شب‌کاری (015/0=p)، کاهش می‌یابد. بین سلامت عمومی و کیفیت خواب افراد ارتباط مستقیم وجود داشت (00007/0=p). مردان سلامت عمومی بهتری نسبت به زنان داشتند (048/0=p). با افزایش تعداد شبکاری، سلامت عمومی پرستاران کاهش نشان داد (023/0=p). بررسی چهار حیطه سلامت عمومی نشان داد که 1/53% دارای اضطراب هستند. با افزایش تعداد شبکاری (023/0=p)، کاهش کیفیت خواب (00001/0=p)، جنسیت زن (0037/0=p) اضطراب پرستاران افزایش داشت.

نتیجه‌گیری: توجه به عوامل فردی و شغلی مانند: سن، جنس و تعداد شب‌کاری در تنظیم شیفت‌های کاری به بهبود کیفیت خواب، سلامت عمومی پرستاران و ارتقاء خدمات ارائه شده به بیماران منجر می‌شود.

واژه‌های کلیدی: کیفیت خواب، سلامت عمومی، پرستار

مقدمه

خواب به عنوان یک ضرورت حیاتی بر پایه ریتم بیولوژیک به طور مرتب تکرار می‌شود و به تجدید قوای ذهنی و فیزیولوژیک کمک می‌کند [1]. کار در زمانی که باید خوابید و تلاش برای خوابیدن در زمانی که باید فعالیت کرد؛ پیامدهای مهمی مانند آسیب‌های جسمی، اختلالات شناختی، روانی و عاطفی را به دنبال دارد
]4-2[. پرستاری بیشتر از هر شغلی دارای شیفت‌های مختلف کاری به خصوص شیفت شب می‌باشد ]5[. اختلال خواب در کسانی که به صورت نوبتی کار می‌کنند علاوه بر افزایش اشتباهات درمانی ]6[، بر ابعاد جسمی، روانی و اجتماعی آنان نیز تأثیر منفی دارد، که بسیاری از آن‌ها قابل کنترل نیستند ]7[. الگوی نامنظم خواب و بیداری پرستاران باعث کم شدن مدت زمان خواب و کاهش توانایی در انجام فعالیت‌های روزمره می‌شود ]9-8[. زیرا آنان مجبورند برنامه زندگیشان را با برنامه کاری وفق دهند، اغلب بیداری و فعال بودن سایر اعضای خانواده، آن‌ها را برای دست یافتن به خواب کافی دچار مشکل می‌سازد ]10[. علاوه بر این، خواب روز کوتاه است و خاصیت احیاء کنندگی کمتری نسبت به خواب شب دارد ]11[. شیفت‌های مختلف کاری به خصوص شب‌کاری وضعیت سلامت پرستاران زن را به مخاطره می‌اندازد به ویژه این که در کشور ما اکثریت قریب به اتفاق این صنف را زنان تشکیل می‌دهند. تحقیقات نشان می‌دهد که زنان به دلیل مسئولیت‌های خانوادگی کمتر از 6 ساعت در شبانه روز می‌خوابند ]4[. محرومیت از خواب و خستگی سلامت جسمی، خلقی، شناختی و روانی - حرکتی آنان را به مخاطره انداخته و کیفیت زندگی فردی - خانوادگی آنان را نیز متأثر می‌سازد ]13-12[.

کاهش احساس رفاه و سلامتی نه تنها باعث عدم برخورداری پرستاران از سلامتی می‌گردد بلکه بطور غیر مستقیم بر کیفیت خدمات آنان و سلامتی جامعه نیز اثر خواهد داشت ]14[. گرچه در مورد اهمیت خواب و رابطه آن با سلامت عمومی پرستاران مطالعاتی انجام شده است، اما در این مطالعات به تفاوت ویژگی‌های فردی و شغلی آنان توجه نشده است ]17-15[. با عنایت به این که نوبت کاری غیرقابل اجتناب است و می‌تواند بر حسب جنس و سن و تعداد شب‌کاری و نوع شیفت کاری آثار متفاوتی داشته باشد؛ شناسایی و حمایت از آنانی که در معرض خطر عوارض نوبت کاری هستند به ارتقاء حرفه پرستاری و افزایش کیفیت خدمات پرستاری در سطح جامعه کمک می‌کند. این مطالعه با هدف تعیین ارتباط کیفیت خواب و سلامت عمومی پرستاران برحسب ویژگی‌های فردی و شغلی در دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان انجام شد.

مواد و روش‌ها

مطالعه حاضر از نوع مقطعی است. جامعه مورد پژوهش شامل همه پرستاران شاغل در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان بود که به صورت سرشماری مورد مطالعه قرار گرفتند. تعداد 470 پرستار و بهیار شاغل در سه مرکز درمانی وابسته به دانشگاه فوق‌ (بیمارستان‌های علی‌بن‌ابیطالب (ع)، زایشگاه نیک نفس و بیمارستان مرادی) نمونه مورد پژوهش را تشکیل دادند. بارداری، اعتیاد، مشکلات حاد اخیر، بیماری، از دست دادن عزیزان و یا عدم تمایل به شرکت در مطالعه از معیارهای خروج از مطالعه بودند. پس از آگاه‌سازی افراد از هدف پژوهش، اطلاعات مورد نِیاز با استفاده از پرسش‌نامه گردآوری و در مجموع 388 پرسش‌نامه که به طور کامل تکمیل شده بود مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت (میزان پاسخگویی 5/82%).

ابزار جمع‌آوری داده‌ها شامل سه پرسش‌نامه بود: 1-پرسش‌نامه ویژگی‌های فردی، 2- سلامت عمومی (General Health Questionnaire -28) که توسط Goldberg تهیه و در مطالعات متعددی از آن استفاده شده است ]19-18، 7[. نمره‌گذاری پرسش‌نامه مذکور بر اساس مقیاس لیکرت است، که به هر سؤال از راست به چپ، نمرات 0،1،2،3 تعلق می‌یابد. نمره صفر به معنای اصلاً و 1 به معنای در حد معمول و 2 به معنای بیش از حد معمول و 3 به معنای به مراتب بیش از حد معمول می‌باشد. در صورتی که مجموع نمرات بین 27 -0 باشد، سلامت عمومی مطلوب، 55-28 تا حدی مطلوب، 84-56 نامطلوب در نظر گرفته می‌شود. این پرسش‌نامه شامل چهار حیطه سلامت جسمی، اختلال کارکرد اجتماعی، اضطراب و افسردگی می‌باشد. نمره برش در حیطه بندی سلامت عمومی 6 است. نمره 5 و پایین‌تر به عنوان سلامت عمومی مطلوب و نمره 6 و بالاتر به عنوان سلامت عمومی نامطلوب در نظر گرفته شده است ]20[.

3- پرسش‌نامه کیفیت خواب شامل نمایه کیفیت خواب پیتسبورگ (PSQI)] [Pittsburgh Sleep Quality Index است که نظر افراد را پیرامون کیفیت خواب در طی 4 هفته گذشته بررسی می‌کند. از این پرسش‌نامه نیز در مطالعات متعددی استفاده شده است و قابلیت اعتبار و اعتماد بالایی را نشان داده است. پرسش‌نامه کیفیت خواب شامل هفت نمره برای بررسی مقیاس‌های توصیف کلی فرد از خواب، تأخیر در به خواب رفتن، طول مدت خواب مفید، کفایت خواب، اختلال خواب، میزان داروی خواب‌آور مصرفی و عملکرد صبحگاه است. نمره هر یک از مقیاس‌های پرسش‌نامه بین 3-0 در نظر گرفته شده است. نمره 0، 1، 2، 3 در هر مقیاس به ترتیب بیانگر وضعیت طبیعی، وجود مشکل خفیف، متوسط، و شدید است. حاصل جمع نمرات مقیاس‌های هفت‌گانه نمره کلی را تشکیل می‌دهد که بین 0 تا 21 خواهد بود. که در آن نمره 4-0 به عنوان کیفیت خواب مطلوب در نظر گرفته شده است. نمره کل 5 یا بیشتر به معنی ‌نامناسب بودن کیفیت خواب خواهد بود ]19-7[.

برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از شاخص‌هایی مانند میانگین، انحراف معیار و آزمون‌های آماری t مستقل، آنالیز واریانس یک طرفه استفاده گردید. کلیه محاسبات آماری با بهره‌گیری از نرم‌افزارهای SPSS نسخه 16، R نسخه 1/15/2 و مدل رگرسیون لجستیک انجام شد. همچنین برای برازش خوبی مدل رگرسیون لجستیک از دو روش زیر استفاده شد. 1- آزمون HL (The Hosmer-Lemeshow Test) 2 -منحنی R0C (Receiver Operating Characteristic).

نتایج

میانگین و انحراف معیار سنی واحدهای مورد پژوهش 003/8±76/32 سال بود که بیشترین درصد در گروه سنی زیر 30 سال قرار داشتند. همچنین، 2/68% (265 نفر) از شرکت‌کنندگان در مطالعه زن و 8/31% (123 نفر) آنان مرد و 276 نفر (1/71%) متأهل بودند. مدرک تحصیلی 241 نفر (1/62%) کارشناسی بود و 313 نفر (7/80%) از آنان به صورت شیفت در گردش مشغول کار بودند. نتایج حاصل از این مطالعه حاکی از آن بود که 257 نفر از واحدهای شرکت‌کننده در مطالعه (3/66%) از سلامت عمومی مطلوب و 126 نفر از آنان (7/32%) سلامت عمومی نسبتاً مطلوب و 4 نفر (1%) سلامت عمومی نامطلوب برخوردار بودند.

به علاوه 364 نفر از افراد شرکت‌کننده در این مطالعه به پرسش‌نامه کیفیت خواب پاسخ دادند که از این تعداد 92 نفر (3/25%) کیفیت خواب مطلوب 272 نفر (7/74%) کیفیت خواب نامطلوب داشتند. نتایج آزمون لجستیک نشان داد که بین متغیرهایی مانند سن (048/0=p)، جنس (002/0=p)، تعداد شب‌کاری (015/0=p) و کیفیت خواب رابطه آماری معنی‌داری وجود دارد. بین داشتن فرزند کمتر از یکسال (086/0=p)، سابقه‌ کاری) 34/0=p)، وضعیت تأهل (81/0=p) و کیفیت خواب رابطه آماری معنی‌داری وجود نداشت. مرد‌ها کیفیت خواب بهتری نسبت به زن‌ها داشته و افراد با سن بالا، تعداد شب‌کاری بیشتر، شانس(Odds)  کمتری برای کیفیت خواب مطلوب داشتند. نسبت شانس(Odds ratio)  برای کیفیت خواب و هر یک از متغیرها (سن، جنس، تعداد شب‌کاری، داشتن فرزند زیر یکسال، وضعیت تأهل و سابقه‌کاری) در جدول 1 نمایش داده شده است.

در برازش خوبی مدل با آزمون HL مقدار (86/0=p) است. که نشان می‌دهد مدل رگرسیون لجستیک برای کیفیت خواب مناسب است. همچنین، سطح زیر منحنی ROC برابر 70/0 است که دلالت بر مناسب بودن آن برای کیفیت خواب دارد.

جدول 1- نسبت شانس(Odds ratio)  برای کیفیت خواب و متغیرهای مورد بررسی در پرستاران شاغل در دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

بر پایه نتایج این مطالعه بین کیفیت خواب و سلامت عمومی در مدل رگرسیون لجستیک ارتباط معنی‌داری از لحاظ آماری وجود دارد (00007/0=p). سلامت عمومی در حضور کیفیت خواب با جنس ارتباط دارد. مردان سلامت عمومی بهتری نسبت به زنان دارند (048/0=p). با افزایش تعداد شبکاری از سلامت عمومی پرستاران کاسته می‌شد
(023/0=p). (جدول 2)

در برازش خوبی مدل با آزمون HL مقدار (45/0=p) است که نشان می‌دهد مدل رگرسیون لجستیک برای سلامت عمومی مناسب است. سطح منحنی ROC برابر 70/0 است که دلالت بر مناسب بودن مدل رگرسیون لجستیک دارد.

جدول 2- نسبت شانس(Odds ratio)  و فاصله اطمینان(CI)  برای سلامت عمومی و متغیرهای مورد بررسی در پرستاران

شاغل در دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

نتایج حاصل از خرده آزمون‌های پرسش‌نامه سلامت عمومی در مطالعه حاضر در جدول 3 نشان داد که 1/53% از پرستاران دارای اضطراب هستند. بین اضطراب و کیفیت خواب ارتباط معنی‌داری وجود دارد (00001/0=p) بیشترین ارتباط کیفیت خواب نامطلوب با سلامت عمومی در حیطه اضطراب است. به عبارت دیگر افراد با کیفیت خواب نا مطلوب نزدیک به 4 برابر مضطرب‌ترند. با افزایش تعداد شب‌کاری افراد مضطرب‌تر می‌شوند (023/0=p). پرستاران زن نسبت به همکاران مرد خود اضطراب بیشتری دارند (004/0=p).

نتایج آزمون لجستیک در این مطالعه بیانگر آن بود که بین کیفیت خواب و سلامت عمومی پرستاران مورد مطالعه در حیطه مشکلات جسمی رابطه آماری معنی‌دار وجود دارد (0001/0=p). بدین معنی‌که پرستاران با
کیفیت خواب نامطلوب مشکلات جسمانی بیشتری تجربه می‌کردند (نزدیک به 3 برابر) و فراوانی این مشکلات در افراد متأهل بیشتر بود (044/0=p).

بر پایه نتایج این مطالعه، واحدهای مورد پژوهش بیشترین مشکل را در حیطه اختلال کارکرد اجتماعی داشتند (84%) اما بین این حیطه و سایر متغیرها ارتباط معنی‌داری وجود نداشت. ارتباط آماری اختلال کارکرد اجتماعی با جنس نزدیک به سطح معنی‌دار شدن بود (087/0=p). و مردان پرستار اختلال کارکرد اجتماعی کمتری داشتند. در این پژوهش شیوع افسردگی (7/17%) بود، بین افسردگی و تعداد شب‌کاری ارتباط معنی‌داری وجود داشت (044/0=p) اما با سایر متغیرها ارتباط معنی‌دار آماری وجود نداشت. (جدول 3)

جدول 3- بررسی ارتباط هر یک از حیطه‌های سلامت عمومی با کیفیت خواب با نقطه برش 6 در پرستاران شاغل در دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

*: اختلاف معنی‌دار     **: نزدیک به سطح معنی‌داری

بحث

نتایج این مطالعه نشان داد که کیفیت خواب بر سلامت عمومی پرستاران تأثیر گذار است و با افزایش نمره کیفیت خواب، نمره سلامت عمومی آنان بیشتر شده و شانس سلامت عمومی نامطلوب در حضور کیفیت خواب نامطلوب نزدیک به چهار برابر است. در مطالعهHojati  و همکاران نیز بین کیفیت خواب پرستاران و سلامت عمومی و تعداد شب‌کاری آن‌ها ارتباط مستقیم و معنی‌داری وجود داشت. بدین ترتیب که با افزایش تعداد شیفت شب از کیفیت خواب آنان کاسته می‌شد ]5[. بر پایه نتایج پژوهش حاضر بین دو متغیر سلامت عمومی، کیفیت خواب با داشتن شب‌کاری و یا نداشتن شب‌کاری و بطور کل نوع شیفت کاری رابطه آماری معنی‌داری وجود نداشت. اما با تعداد شیفت شب ارتباط معنی‌داری داشت و با افزایش تعداد شیفت شب از سلامت عمومی افراد کاسته می‌شد. افرادی که در شیفت‌های در گردش کار می‌کنند در صورت نبودن کمبود نیروی انسانی و عدم نیاز به اضافه کاری یک شب در هفته شبکاری دارند و به ازای هر شب دو روز استراحت خواهند داشت که به کیفیت خواب و سلامت عمومی آن‌ها کمک می‌کند. اما بیشتر اوقات این‌گونه نیست؛ نیاز اقتصادی پرستاران و کمبود نیروی انسانی در بخش‌های درمانی باعث می‌شود که پس از روز‌کاری در شیفت شب هم انجام وظیفه کنند. یکی دیگر از دلایل آن، میزان شیفت اضافه و برنامه‌ریزی متفاوت سرپرستاران و مدیران پرستاری برای هر پرستار در بخش‌های مختلف می‌باشد که بر کیفیت خواب و سلامت عمومی آنان تأثیر خواهد داشت. در مورد چگونگی توزیع شب‌کاری‌ها قانون مکتوبی وجود ندارد. مجموع این عوامل باعث می‌شوند بعضی از پرستاران دو تا سه شب‌کاری در هفته داشته باشند.

در این راستا مطالعات متعدد نشان می‌دهند که تعداد شیفت شب در طی یک سال عامل خطر خیلی مهمی در سلامت پرستاران محسوب می‌شود و با افزایش تعداد شب‌کاری سلامت عمومی آنان کاهش می‌یابد. شب‌کاری به مدت طولانی موجب عملکرد ضعیف در پاسخ به تست‌های روانی حرکتی و بروز تظاهرات بالینی بیماری‌هایی مانند اختلال خواب، زخم پپتیک، اختلال عملکرد معده، روده عادت‌های تغذیه متفاوت و اختلالات متابولیکی، بیماری‌های عروقی و اختلال در سیستم ترمیمی بدن می‌شود [21].

نتایج مطالعه  Thomasو همکاران نشان داد که کار کردن در شیفت شب همراه با خواب ناکافی بر روی حیطه شناختی تأثیر می‌گذارد و باعث کاهش تمرکز و افزایش زمان پاسخ‌دهی، کاهش حافظه، درک و پاسخ‌های نامناسب در پرستاران می‌شود. علاوه بر این، خستگی به دنبال خواب ناکافی بروز خطاها‌ی دارویی در پرستاران را به میزان زیادی بالا می‌برد [22]. در مطالعهPortela  و همکاران نیز با افزایش تعداد شب‌کاری اختلال ریتم بیولوژیک و کمبود خواب افراد بیشتر می‌‌‌شد و کاهش تعداد شیفت‌های شب‌کاری در یک ماه باعث نزدیک شدن الگوی خواب پرستاران به الگوی طبیعی خواب می‌شد [23].

با این وجود، باید به این نکته توجه کرد که ممکن است برنامه کاری فردی در طول یک ماه بدون شیفت شب باشد اما فرد در شیفت‌های صبح و عصر پشت سر هم کار کند که خود باعث تحمیل فشار کاری زیادی به وی می‌شود. نتایج پژوهش Sveinsdóttir نشان داد که کار کردن در شیفت‌های صبح و عصر نسبت به شیفت در گردش با مشکلات گوارشی، اسکلتی و عضلانی بیشتری همراه است. این امر مؤید این نکته است که برخلاف یافته‌های پژوهش‌های پیشین، ریتم شبانه‌روزی (Circadian Rhythm) تنها دلیل تأثیرگذار بر خواب و سلامت پرستاران نیست بلکه سایر عوامل مرتبط با محیط کار نیز باید در نظر گرفته شوند ]24[.

نتایج رگرسیون لجستیک در پژوهش حاضر نشان داد که کیفیت خواب با متغیرهای جنس، سن و تعداد شب‌کاری از لحاظ آماری معنی‌دار است. بدین ترتیب که پرستاران مرد نسبت به همکاران زن کیفیت خواب بهتری داشتند. زنان پرستار از سلامت عمومی پایین‌تری نسبت به همتایان مرد برخوردار بودند. در حیطه های سلامت عمومی پرستاران با کیفیت خواب نامطلوب سطوح بیشتری از اضطراب و مشکلات جسمی را تجربه می‌کردند و با افزایش تعداد شب‌کاری، سطح اضطراب و افسردگی افراد نیز بیشتر می‌شد. که با یافته‌های مطالعهKaragozoglu  و همکاران همخوانی داشت ]25[. تحقیقات متعدد نشان می‌دهند که پرستاران زن از کمبود وقت برای استراحت و تفریح شکایت دارند. نقش‌های محوله آنان در خانه باعث کاهش زمان استراحت آن‌ها می‌شود. آنان به دلیل مسئولیت‌های مربوط به امور خانه‌داری و سایر امور خانواده اغلب در 24 ساعت کمتر از 6 ساعت می‌خوابند ]23-4[.

زنان بیشتر از مردان در معرض مشکلات جسمانی قرار داشتند زیرا اگر به طور کلی، خانه مکانی برای استراحت و رهایی از استرس و خستگی‌های کار بیرون در نظر گرفته می‌شود. برای اکثر مردان، کودکان و سالمندان این موضوع به طور مستند صادق است، ولی برای زنان اغلب تا وقتی بیدارند منزل به عنوان محل فعالیت‌های خانه‌داری محسوب می‌شود. اما این فعالیت‌ها غیر‌قابل‌رؤیت بوده لذا زنان نسبت به مردان بیشتر در معرض خستگی جسمانی می باشند. اطلاعات در زمینه فعالیت‌های روزمره زنان در منزل اندک است. در حالی که این مسئله به وضوح سلامت عمومی آنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

نتایج پژوهش حاضر نشان داد که اکثریت پرستاران مورد پژوهش از سلامت عمومی (2/66%) مطلوب برخوردار بودند که با نتایج مطالعه Soleimany و همکاران همخوانی داشت ]19 .[همچنین، در این مطالعه بین سلامت عمومی و جنس رابطه معنی‌داری مشاهده شد به طوری که مردان نسبت به زنان از سلامت عمومی بهتری برخوردار بودند. در این راستا نتایج مطالعات بر نقش جنسیت در سلامت عمومی پرستاران اذعان داشته و نشان می‌دهند که پرستاران زن در مقایسه با همکاران مرد از سلامت عمومی پایین‌تری برخوردار بوده و مشکلات جسمی و روانی بیشتری را تجربه می‌کنند ]26.[

در مطالعه حاضر 1/53% پرستاران مورد پژوهش از اضطراب رنج می‌بردند که این نتایج با یافته‌های مطالعه Zamanian و همکاران مبنی بر نامطلوب بودن سلامت روان اکثریت پرستاران مورد مطالعه مشابه بود ]20.[

نتایج رگرسیون لجستیک نشان داد که بین سلامت عمومی و جنسیت پرستاران در حیطه اضطراب از لحاظ آماری تفاوت معنی‌داری وجود دارد و زنان نسبت به مردان سطوح بالاتری از اضطراب را تجربه می‌کنند. مطالعات متعدد بیانگر این نکته است که مشکلات روانی در بین پرستاران زن شایع‌تر است. به‌علاوه، بین تعداد شب‌کاری و اضطراب نیز ارتباط آماری معنی‌داری وجود داشت که با مطالعه Newey و همکارانش همخوانی داشت ]27[.

از محدودیت‌های این مطالعه برنامه زندگی متفاوت پرستاران، عادت‌ها فردی و برنامه کاری متفاوت و سایر عوامل غیر قابل کنترل بود که بر ساعت استراحت پرستاران قبل از شیفت و یا روز بعد از شیفت کاری تأثیر داشته و کیفیت خواب و سلامت عمومی آنان را متأثر می‌‌سازد.

نتیجه‌گیری

نتایج این پژوهش نشان داد که بین کیفیت خواب و سلامت عمومی پرستاران مورد مطالعه ارتباط مستقیم وجود دارد. عوامل فردی و شغلی مانند: افزایش سن، جنس و تعداد شب‌کاری باعث کاهش کیفیت خواب پرستاران می‌شود. لازم به ذکر است آنچه که در مورد شب‌کاری مهم است داشتن و یا نداشتن شب‌کاری نیست. بلکه تعداد شب‌کاری افراد در طی یک ماه است که با متأثر ساختن کیفیت خواب بر سلامت عمومی آنان تأثیر می‌گذارد. برنامه کاری پرستاران در شرایط فعلی بدون قانون مکتوبی که در آن به ویژگی‌های فردی و شغلی پرستاران مانند سن، جنس، وضعیت تأهل، سابقه‌کاری و غیره ... اشاره شده باشد نوشته می‌شود. توجه به این عوامل در تنظیم شیفت‌های کاری به بهبود کیفیت خواب، سلامت عمومی پرستاران و ارتقاء کیفیت خدمات ارائه شده به بیماران منجر می‌شود.

تشکر و قدردانی

این مقاله حاصل پایان نامه کارشناسی ارشد می‌باشد.
نویسندگان مقاله بر خود لازم می‌دانند از پرستاران بیمارستان‌های علی‌بن‌ابیطالب (ع)، زایشگاه نیک‌نفس و بیمارستان مرادی رفسنجان که با همکاری صمیمانه خود امکان انجام پژوهش را فراهم آوردند، تشکر و قدردانی کنند.

References

1. Amir Aliakbari S, Bolouri B, Sadegh Niat Haghighi KH, Alavi Majd H. Relation between sleep disorders in the last month of of delivery in women referring to health centers at Saghez. Faculty of Nursing of Midwifery Quarterly Fall 2006; 16(54): 35-42. [Farsi]

[2]     Takeyama H, Kubo T, Itani T.The nighttime nap strategies for improving night shift work in workplace. Ind Health 2005; 43(1): 24-9.

1. Potter PA, Perry AG. fundamental of nursing. 2nd. ed, St. Louis, Mosby 2005; 605-7.
2. Arimura M, Imai M, Okawa M, Fujimura T, Yamada N. Sleep, mental health status, and medical errors among hospital nurses in Japan. Ind Health 2010; 48(6): 811.
3. Hojati H, Jalalmanesh S, Fesharaki M. Sleeplessness effect on the general health of hospitals nightshift nurses in Gorgan. J Gorgan Uni Med Sci 2009; 11 (3): 70-5. [Farsi]
4. Landrigan CP, Rothschild JM, Cronin JW, Kaushal R, Burdick E, Katz JT, et al. Effect of reducing interns' work hours on serious medical errors in intensive care units. N Engl J Med 2004; 351(18): 1838-48.
5. Ghaljaei F, Naderifar M, Ghaljeh M. Comparison of general health status and sleep quality between nurses with fixed working shifts and nurses with rotating working shifts. ZJRMS 13(1): 47-50. [Farsi]
6. Bajraktarov S, Novotni A, Manusheva N, Nikovska DG, Miceva-Velickovska E, Zdraveska N, et al. Main effects of sleep disorders related to shift work-opportunities for preventive programs. EPMA J 2011; 2(4): 365-70.
7. Franzen PL, Buysse DJ, Dahl RE, Thompson W, Siegle GJ. Sleep deprivation alters pupillary reactivity to emotional stimuli in healthy young adults. Biol Psychol 2009; 80(3): 300-5.
8. Suzuki K, Ohida T, Kaneita Y, Yokoyama E, Miyake T, Harano S, et al. Mental health status, shift work, and occupational accidents among hospital nurses in Japan. J Occup Health 2004; 46(6): 448-54.
9. Schernhammer ES, Laden F, Speizer FE, Willett WC, Hunter DJ, Kawachi I, et al. Night-shift work and risk of colorectal cancer in the nurses' health study. J Natl Cancer Inst 2003; 95(11): 825-8.

[12]   Owens JA. Sleep loss and fatigue in healthcare professionals. J Perinat Neonatal Nurs 2007; 21(2): 92-100; quiz 101-2.

1. Muecke S. Effects of rotating night shifts: literature review. J Adv Nurs 2005; 50(4): 433-9.
2. Mokarami HR, Kakooei H, Dehdashti AR, Jahani Y, Ebrahimi H. Comparison of general health status and sleeping quality of shift workers in a car industry workshop 2008. Behbood Sci Q 2010; 14(3): 237-43. [Farsi]

[15]  Parsaie Rad E, Amir Ali Akbari S, Sadeghniiat KH, Alavi Majd H. Relationship Between Sleep Disorder and Pregnancy Depression in Primigravidae Referring to Health–Treatment Centers of Ahvaz Jundishapur University of Medical Sciences in 2010. J Shahid Sadoughi Univ Med Sci 19(4): 454-62. [Farsi]

[16]   Posmontier B. Sleep quality in women with and without postpartum depression. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs 2008; 37(6): 722-35.

1. Buysse DJ, Reynolds CF 3rd, Monk TH, Berman SR, Kupfer DJ. The Pittsburgh Sleep Quality Index: a new instrument for psychiatric practice and research. Psychiatry Res 1989; 28(2): 193-213.
2. Fathi Ashtiani A, Dastani M, Psychological tests: assessing personality and mental health. Tehran: Besat; 2012; 309-15. [Farsi]
3.  Soleimany M, Masoodi R, Sadeghi T, Bahrami N, Ghorban M, Hassanpoor A. General health and its association with sleep quality in two groups of nurses with and without shift working in educational centers of Iran University of Medical Sciences. J Shahrekord Univ Med Sci 2008; 10 (3): 70-5. [Farsi]
4. Zamanian Ardakani Z, Kakooei H, Ayattollahi SMT, Karimian SM, Nasle Seraji G. Mental Health Survey on Shift Work Nurses in Shiraz Province, Iran. J Public Health Research 2007; 5(4): 47-54. [Farsi]
5. Demir Zencirci A, Arslan S. Morning-evening type and burnout level as factors influencing sleep quality of shift nurses: a questionnaire study. Croat Med J 2011; 52(4): 527-37.
6. Thomas F, Hopkins RO, Handrahan DL, Walker J, Carpenter J. Sleep and Cognitive Performance of Flight Nurses after Hour Evening versus 18-HourShifts. Air Med J 2006; 25(5): 216-25.
7. Portela LF, Rotenberg L, Waissmann W. Self-reported health and sleep complaints among nursing personnel working under 12 h night and day shifts. Chronobiol Int 2004; 21(6): 859-70.
8. Sveinsdóttir H. Self-assessed quality of sleep, occupational health, working environment, illness experience and job satisfaction of female nurses working different combination of shifts. Scand J Caring Sci 2006; 20(2): 229-37.
9.  Karagozoglu S, Bingöl N. Sleep quality and job satisfaction of Turkish nurses. Nurs Outlook 2008; 56(6): 298-307.
10. Nurizan Y, Yadollah A Momtaz, Mumtazah O, Norhasmah S, Farhan M. Spiritual Well-Being and Mental Health among Malaysian Adolescents. Life Science 2012; 9(1): 440-8.
11. Newey CA, Hood BM. Determinants of shift-work adjustment for nursing staff: the critical experience of partners. J Prof Nurs 2004; 20(3): 187-95.