جلد 18، شماره 9 - ( 9-1398 )                   جلد 18 شماره 9 صفحات 958-951 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Mousavi S A, Sheikh Fathollahi M, Vaziriynejad R, Rezaiyan M. Prevalence of Obesity and Overweight in Preschool Children of Rafsanjan City, Iran, in 2018: A Short Report. JRUMS 2019; 18 (9) :951-958
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-4832-fa.html
موسوی سید اصغر، شیخ فتح الهی محمود، وزیری نژاد رضا، رضائیان محسن. بررسی شیوع چاقی و اضافه‌وزن در کودکان پیش‌دبستانی شهر رفسنجان - ایران در سال 1397: یک گزارش کوتاه. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. 1398; 18 (9) :951-958

URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-4832-fa.html


دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
متن کامل [PDF 265 kb]   (779 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (2035 مشاهده)
متن کامل:   (1821 مشاهده)
گزارش کوتاه
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 18، آذر 1398، 958-951
 
بررسی شیوع چاقی و اضافه­وزن در کودکان پیش­دبستانی شهر رفسنجان - ایران در سال 1397: یک گزارش کوتاه
سیّد اصغر موسوی[1]، محمود شیخ فتح­الهی[2]، رضا وزیری­نژاد[3]، محسن رضائیان[4]
 
 
دریافت مقاله: 9/4/98     ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 22/4/98    دریافت اصلاحیه از نویسنده: 22/7/98         پذیرش مقاله: 24/7/98
 

چکیده
زمینه و هدف: از آنجایی‌که چاقی از مشکلات مهم بهداشتی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است، لذا این مطالعه با هدف تعیین شیوع چاقی و اضافه­ وزن در کودکان پیش­دبستانی شهر رفسنجان جهت استفاده سایر محققین انجام شد.
مواد و روش­ها: در این مطالعه مقطعی، وضعیت چاقی، اضافه ­وزن، طبیعی، لاغری و لاغری شدید 1292 نفر از کودکان پیش­دبستانی شهر رفسنجان در سال 1397 مورد بررسی قرار گرفت. داده­ها با استفاده از آزمون­های مجذور­کای و آنالیز واریانس یک­طرفه تجزیه و تحلیل شدند.
یافته­ها: از کل کودکان مورد بررسی، 91 کودک (0/7 درصد) خیلی لاغر، 248 کودک (2/19 درصد) لاغر، 750 کودک (0/58 درصد) طبیعی، 108 کودک (4/8 درصد) اضافه ­وزن و 85 کودک (4/7 درصد) چاق بودند. نتایج هم­چنین ارتباط آماری معنی­داری بین جنسیت و وضعیت چاقی و لاغری کودکان نشان نداد (303/0=p).
نتیجه­گیری: با توجه به شیوع نسبتاً بالای چاقی و اضافه ­وزن (8/15 درصد)، نیاز به بررسی علل و اقدام در جهت پیش­گیری از آن ضروری به نظر می­رسد.
واژه­های کلیدی: چاقی، اضافه­وزن، کودکان پیش­دبستانی، رفسنجان

 
 
مقدمه
چاقی در کودکان از مهم­ترین و جدی­ترین مشکلات سلامت عمومی و از اختلالات تغذیه­ای در کشورهای در حال توسعه می­باشد که زمینه­ساز اغلب بیماری­های غیرواگیر از جمله بیماری­های قلبی، دیابت و بیماری­های روانی در بزرگ‌سالی می­باشد [2-1]. چاقی، یک بیماری چندعاملی است که عوامل مختلف ژنتیکی و محیطی در ایجاد آن نقش دارند. فعالیت بدنی ناکافی و شرایط تغذیه­ای نامطلوب و هم‌چنین چاقی والدین به عنوان عمده­ترین دلایل افزایش اضافه­ وزن بدن شناخته می­شوند [4-3]. عادت­های تغذیه­ای و عادت به فعالیت­های بدنی در دوران پیش­دبستانی شکل می‌گیرد و بنابر­این، دوران مهمی برای بررسی تعیین کننده‌های مشکل چاقی دوران کودکی است [5].
شیوع چاقی در کودکان زیر 5 سال جهان از 2/4 درصد در سال 1990 به 7/6 درصد در سال 2010 افزایش یافته است و انتظار می­رود تا سال 2020 به 1/9 درصد برسد. تخمین زده می­شود، شیوع چاقی در کشورهای آفریقای جنوبی از 5/8 درصد در سال 2010 به 7/12 درصد در سال 2020 گسترش یابد. شیوع اضافه­وزن و چاقی در کودکان پیش­دبستانی آسیا در سال 2010، 9/4 درصد بود که شامل 18 میلیون کودک می­شد [6]. تخمین زده شده 5/23 میلیون دانش­آموز در منطقه مدیترانه شرقی در طی سال‌های 1992 تا 2001 دچار چاقی یا اضافه­ وزن بوده اند در حالی­که در سال 2010 تقریبا دو برابر شده و به 7/41 میلیون رسیده است [7]. در ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه، شیوع چاقی کودکان رو به افزایش بوده است که بیش­تر به خاطر شهرنشینی و صنعتی شدن سریع این کشورها است. برپایه یافته­های مطالعه­ای در تبریز، درصد کودکان دبستانی لاغر، دارای اضافه ­وزن و چاق به ترتیب 1/20، 4/7 و 1/2 درصد در سال 1393 بود [8].
لذا با توجه به اهمیت چاقی و اضافه­وزن در کودکان پیش‌دبستانی به­عنوان یکی از مهم­ترین گروه­ها برای انجام برنامه­ریزی و مداخلات سیاست­گذاران سلامت و لزوم دسترسی سایر محققین به آخرین و دقیق­ترین وضعیت شیوع چاقی و اضافه ­وزن در این گروه، مطالعه حاضر طراحی و اجرا شد.
مواد و روش­ها
این مطالعه از نوع مقطعی می­باشد که دانش آموزان پیش‌دبستانی شهر رفسنجان جامعه هدف آن می­باشد. حجم نمونه مورد نیاز از جمعیت آماری 3589 نفری و شیوع چاقی 5/6 درصد در مطالعات مشابه [9]، دقت 2/1 درصد و خطای 5 درصد، برطبق فرمول  ، به تعداد 1117 نفر محاسبه گردید. علاوه بر این مطالعه حاضر دارای کد اخلاق از دانشگاه علوم­پزشکی رفسنجان به شماره­ ثبتی 083.1397IR.RUMS.REC. می­باشد. نمونه­گیری به صورت تصادفی خوشه­ای دو مرحله­ای که خوشه­ها حجم مساوی نداشتند، انجام شد، به این صورت که ابتدا تمام 73 مرکز پیش­دبستانی براساس مناطق شهری به 11 خوشه تقسیم شدند و از این 11 خوشه به تصادف 7 خوشه انتخاب شدند و سپس کلیه واحدهای این 7 خوشه و در مجموع 38 مرکز که شامل 1292 کودک پیش­دبستانی بودند، به طور کامل مورد اندازه­گیری قرار گرفتند. محدودیت­های خاص رژیم غذایی در یک­سال اخیر و بیماری­های متابولیک مثل دیابت و چاقی ثانویه و هم­چنین سرطان کودکان از معیار‌های خروج بود، که موردی مشاهده نشد، بنابر­این تمام کودکان پیش­دبستانی شرایط ورود به مطالعه را داشتند.
ابتدا اطلاعات وزن و قد کودکان توسط پرسنل آموزش دیده طبق فرم طراحی شده، در تمام این مؤسسات جمع‌آوری گردید. کودکان با حداقل لباس و ترازوی دیجیتال (سوپا، ایران) با دقت 100 گرم وزن شدند. قد آن­ها نیز به طور ایستاده، بدون کفش، سر با وضعیت فرانکفورت یا طبیعی [10]، شانه، کفل و پاشنه پاها در تماس با دیوار، اندازه گرفته شد. جنسیت و سن (برحسب ماه) این کودکان نیز از روی پرونده پیش­دبستانی استخراج شد. شاخص توده‌بدنی (Body mass index; BMI) کودکان با تقسیم وزن (کیلوگرم) تقسیم بر قد (مترمربع) [11] محاسبه و براساس صدک­های سن که توسط سازمان بهداشت جهانی ارائه شده است، کودکان دارای شاخص توده­بدنی مساوی یا بیش­تر از صدک 95 به عنوان چاق، مساوی صدک 85 تا کم­تر از 95 به عنوان اضافه­وزن، مساوی صدک 15 تا کم­تر از 85 به عنوان طبیعی، مساوی صدک 5 تا کم­تر از 15 به عنوان لاغر و شاخص توده­بدنی کم­تر از صدک 5 نیز به عنوان خیلی لاغر در نظر گرفته شدند. باید در نظر داشت که تفـسیر شاخص توده­ بدنی در کودکـان بر اسـاس صـدک بوده و برحسب ماه­های مختلف سن کودکان و جنسیت آنها متفارت است که بر اساس جداول منتشر شده توسط سازمان جهانی بهداشت انجام می‌شود و با تفسیر شاخص توده بدنی بزرگ‌سالان متفاوت است [11-9].
تجزیه و تحلیل داده­های جمع­آوری شده توسط نرم‌افزارSPSS  نسخه 21 انجام شد. نتایج برای متغیرهای کیفی به­صورت "تعداد (درصد)" و برای متغیرهای کمی به صورت "انحراف معیار ± میانگین" گزارش شده است. پس از گزارش آمار توصیفی، برای مقایسه متغیرهای کیفی از آزمون آماری مجذور کای و برای مقایسه میانگین متغیرهای کمی از آنالیز واریانس یک­طرفه با در نظر گرفتن سطح معنی­داری 05/0 در آزمون­ها استفاده شد.
نتایج
در این مطالعه مقطعی، تعداد 1292 کودک پیش­دبستانی شهر رفسنجان در سال 1397 مورد بررسی قرار گرفتند. از این تعداد، 644 نفر (8/49 درصد) پسر و 648 نفر (2/50 درصد) دختر بودند.
میانگین و انحراف معیار سن، وزن، قد و شاخص توده‌بدنی کودکان مورد بررسی به ترتیب 94/3±21/67 ماه، 98/3±67/19 کیلوگرم، 29/5±31/113 سانتی­متر و 13/2±21/15 کیلوگرم بر متر­مربع به ­دست آمد. هم­چنین، دامنه تغییرات سن، وزن، قد و شاخص توده­بدنی کودکان مورد بررسی به ترتیب 83–51 ماه، 9/43–5/11 کیلوگرم، 134–93 سانتی­متر و 32/28–36/11 کیلوگرم بر مترمربع بود.
نتایج هم­چنین نشان داد که 91 کودک (0/7 درصد) خیلی لاغر، 248 کودک (2/19 درصد) لاغر، 750 کودک (0/58 درصد) طبیعی، 108 کودک (4/8 درصد) اضافه­ وزن و 85 کودک (4/7 درصد) چاق بودند.
همان­گونه که در جدول 1 مشاهده می­شود، آزمون آماری مجذور­کای نشان داد که ارتباط آماری معنی­داری بین جنسیت و وضعیت بدنی کودکان وجود ندارد (303/0=p). هم­چنین، آنالیز واریانس یک­طرفه نشان داد که میانگین سن کودکان پیش­دبستانی (به ماه) برحسب وضعیت بدنی ایشان اختلاف آماری معنی­داری ندارد (658/0=p).
 
 
 
جدول­1- وضعیت توده­بدنی کودکان پیش­دبستانی شهر رفسنجان برحسب سن و جنس در سال 1397
 
      وضعیت بدنی
متغیر
خیلی لاغر
(91=n)
(درصد) تعداد
لاغر
(248=n)
(درصد) تعداد
طبیعی
(750=n)
(درصد) تعداد
اضافه­وزن
(108=n)
(درصد) تعداد
چاق
(95=n)
(درصد) تعداد
جنسیت*          
  پسر
  دختر
(6/7) 49
(5/6) 42
(4/17) 112
(0/21) 136
(0/59) 380
(1/57) 370
(8/7) 50
(0/9) 58
(2/8) 53
(5/6) 42
سن** (ماه) 43/3 ± 66/67 65/3 ± 07/67 07/4 ± 16/67 08/4 ± 25/67 96/3 ± 57/67
 
* آزمون مجذور کای( 303/0=p)، ** آنالیز واریانس یک­طرفه (658/0=p)
 
 
بحث
یافته­های این مطالعه که بر روی جمعیت بزرگی انجام شد نشان داد که 8/15 درصد کودکان پیش­دبستانی مبتلا به چاقی و اضافه­ وزن هستند، به این صورت که 4/7 درصد چاق و 4/8 درصد دچار اضافه ­وزن هستند. سایر مطالعات انجام شده در ایران و دیگر کشورها بیان‌گر برآوردهای پراکنده­ای از شیوع اضافه ­وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان می­باشد.
در مطالعه مروری انجام شده در منطقه مدیترانه شرقی شیوع اضافه ­وزن در کودکان پیش­دبستانی از 3/2 درصد در فلسطین تا 5/17 درصد در سوریه متغیر بوده است [5]. نتایج مطالعه­ای در چین بر روی کودکان پیش­دبستانی بر اساس منبع سازمان جهانی بهداشت، نشان داد که 74/24 درصد این کودکان دچار اضافه ­وزن و چاقی هستند که 93/10 درصد مبتلا به اضافه ­وزن و 81/13 درصد چاق هستند. هم­چنین بین جنسیت و چاقی اختلاف آماری معنی­داری دیده شده به این صورت که چاقی در پسران بیش­تر بود [12]. بر اساس مطالعه انجام شده در رشت 2/13 درصد از کودکان پیش دبستانی مورد بررسی دچار چاقی و اضافه ­وزن بودند [9]. بررسی Agha-Alinejad و همکاران نشان داد شیوع چاقی و اضافه ­وزن در کودکان پیش­دبستانی تهران به ترتیب 08/7 و 07/12 است و در مجموع 15/19 در صد از این کودکان دچار اضافه­ وزن و چاقی هستندکه در مقایسه با یافته­های بررسی ما شیوع چاقی تقریباً برابر و شیوع اضافه ­وزن بالاتر بود [13]. مطالعه Gaeini و همکاران شیوع چاقی و اضافه ­وزن را در کودکان پیش­دبستانی تهران 69/14 درصد نشان داد که به ترتیب 63/4 و 06/10 چاقی و اضافه ­وزن داشتند [14]. مطالعه مذکور نیز شیوع اضافه ­وزن بالاتری در مقایسه با بررسی ما داشت در حالی­که شیوع چاقی کم­تری گزارش نموده است. هم­چنین نتایج مطالعه­ای بر روی کودکان در بیرجند، شیوع چاقی تقریباً برابری (6/7 درصد) را گزارش کرده است [4]. مطالعه حاضر فقط با هدف تعیین شیوع چاقی و اضافه ­وزن کودکان پیش­دبستانی انجام شده است، که نتایج بیان­گر شیوع بیش­تر چاقی در مقایسه با مطالعات مشابه در ایران می­باشد که بررسی علل این پدیده در مطالعات آینده ضروری به نظر می­رسد.
از محدودیت­های مطالعه حاضر، مقاومت برخی از مراکز آموزشی علی رغم ارائه مجوزهای مورد نیاز برای ورود محققین بود که با ایجاد اعتماد و اطمینان خاطر و قول تسریع در کار، هم­چنین انتخاب همکار خانم بررسی آغاز می­شد. این مطالعه مربوط به جمعیت مناطق شهری رفسنجان بود و ممکن است تعمیم نتایج به مناطق روستایی و عشایری مشکل باشد بنابراین پیشنهاد می­گردد تا یک بررسی مشابه در مناطق روستایی و عشایری صورت پذیرد تا تفاوت­های احتمالی موجود و عوامل تأثیرگذار در این دو منطقه مشخص گردد.
نتیجه‌گیری
به­طور کلی می­توان گفت شیوع چاقی و اضافه­ وزن در کودکان مورد مطالعه نسبتاً بالا بوده و ضروری به نظر می­رسد، با برنامه­ریزی و مداخلات مورد نیاز نسبت به کنترل شیوع این پدیده اقدام شود.
تشکر و قدردانی
بر خود لازم می­دانیم مراتب تقدیر و تشکر خود را از معاون محترم تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم­پزشکی رفسنجان، کارشناس محترم بهداشت مدارس آموزش و پرورش، هم­چنین کودکان و والدین گرامی­شان که در مطالعه شرکت نمودند، اعلام نمائیم.
 
 
 
References
 
 
[1] Morinis J, Maguire J, Khovratovich M, McCrindle BW, Parkin PC, Birken CS. Paediatric obesity research in early childhood and the primary care setting: The TARGet Kids! research network. Int J Environ Res Public Health 2012; 9(4): 1343–54.
[2] Craig LC, Love J, Ratcliffe B, McNeill G. Overweight and cardiovascular risk factors in 4 to 18 year olds. Obesity Facts 2008; 1(5): 237-42.
[3] Veugelers PJ, Fitzgerald AL. Prevalence of and risk factors for childhood overweight and obesity. CMAJ 2005; 173(6): 607-13.
[4] Taheri F, Kazemi T, Nezhad TA, Zade Gs. Prevalence of overweigh and obesity in 2-5 year olds and its relationship with parental obesity.  J Birjand Univ Med Sci 2014, 21(3): 370-6. [Farsi]
[5] Musaiger AO. Overweight and obesity in eastern mediterranean region: prevalence and possible causes. Journal of Obesity 2011; 2011.
[6] De Onis M, Blössner M, Borghi E. Global prevalence and trends of overweight and obesity among preschool children. The American Journal of Clinical Nutrition 2010; 92(5): 1257-64.
[7] Kosti RI, Panagiotakos DB. The epidemic of obesity in children and adolescents in the world. Central European Journal of Public Health 2006; 14(4):151.
[8] Farrin N, Pirouzpanah S, Dehghan P, Ostadrahimi A, Pirouzpanah SS, Alizadeh Khamene N, et al. Assessment of body mass index (BMI) in 6-11 years old primary school children in Tabriz city, Iran. Qom Univ Med Sci J 2016; 10(4): 86-94. [Farsi]
[9] Mohtasham Amiri Z, Joafshani M, Bashari T, Kiaie M. Impact of Birth Weight on Ower Weight and Obesity in Preschool Children. Alborz Univ Med Sci J 2017; 6(2): 98-106. [Farsi[j1] ]
[10] Meiyappan N, Tamizharasi S, Senthilkumar K, Janardhanan K. Natural head position: An overview. Journal of Pharmacy & Bioallied Sciences 2015; 7(2): 424-7.
[11] Kliegman RM, Stanton BMD, Geme JS, Schor NF. Nelson Textbook of Pediatrics. 20th ed, Elsevier Health Sciences 2015; Chapter 47. P:307. [BOOK]
[12] Ma Y-N, Chen T, Wang D, Liu M-M, He Q-C, Dong G-H. Prevalence of overweight and obesity among preschool children from six cities of northeast China. Archives of Medical Research 2011; 42(7): 633-40.
[13] Agha-Alinejad H, Farzad B, Salari M, Kamjoo S, Harbaugh BL, Peeri M. Prevalence of overweight and obesity among Iranian preschoolers: Interrelationship with physical fitness. Journal of Research in Medical Sciences: the Official Journal of Isfahan Univ Med Sci 2015; 20(4): 334.

[14] Gaeini A, Kashef M, Samadi A, Fallahi A. Prevalence of underweight, overweight and obesity in preschool children of Tehran, Iran. Journal of Research in Medical Sciences: the Official Journal of Isfahan Univ Med Sci 2011; 16(6): 821.

 

Prevalence of Obesity and Overweight in Preschool Children of Rafsanjan City, Iran, in 2018: A Short Report
 
S. A. Mousavi[5], M. Sheikh Fathollahi[6], R. Vaziriynejad[7], M. Rezaiyan[8]
 
 
 
Received: 30/06/2019  Sent for Revision: 13/07/2019 Received Revised Manuscript: 14/10/2019 Accepted:  16/10/2019
 
Background and Objectives: Obesity is one of the major health problems in the developed and developing countries. Therefore, this study was conducted to determine the prevalence of obesity and overweight in preschool children in Rafsanjan.
Materials and Methods: In this cross-sectional study, the status of obesity, overweight, normality, weight loss and severe weight loss in 1292 pre-school children was investigated in 2018. Data were analyzed using chi-square test and one-way ANOVA.
Results: Of the total number of children, who were examined, 91 children (7.0%) were very thin, 248 children (19.2%) thin, 750 children (58.0%) normal, 108 children (8.4%) overweight and 85 children (7.4%) obese. The results also showed no statistically significant association between gender and the state of obesity and weight loss in the children (p=0.303).
Conclusion: Considering the relatively high prevalence of obesity and overweight, it seems necessary to examine the causes and take action to prevent it.
Key words: Obesity, Overweight, Preschool children, Rafsanjan
 
Funding: This study uses the data from the thesis entitled "Study the Effect of Type of Delivery on Preschool Children Weight: A Case-Control Study".
Conflict of interest: None declared.
Ethical approval: The Ethics Committee of Rafsanjan University of Medical Sciences approved the study (IR.RUMS.REC.1397.083).
 
 
How to cite this article: Mousavi S A, Sheikh Fathollahi M, Vaziriynejad R, Rezaiyan M. Prevalence of Obesity and Overweight in Preschool Children of Rafsanjan City, Iran, in 2018: A Short Report. J Rafsanjan Univ Med Sci 2019; 18 (9): 951-58. [Farsi]
 
 
[1]- دانشجوی کارشناسی ارشد اپیدمیولوژی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران
[2]- استادیار گروه آموزشی اپیدمیولوژی و آمار زیستی و مرکز تحقیقات محیط کار، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران
[3]- استاد گروه آموزشی پزشکی اجتماعی، مرکز تحقیقات مؤلفه­های اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران
[4]- (نویسنده مسئول) استاد گروه آموزشی اپیدمیولوژی و آمار زیستی، مرکز تحقیقات محیط کار، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران
تلفن:  31315123-034،  دورنگار: 31315123-034، پست الکترونیکی: moeygmr2@yahoo.co.uk
 
[5]- MSc Student of Epidemiology, School of Medicine, Rafsanjan University of Medical Sciences, Rafsanjan, Iran, ORCID:0000-0002-3324-2060
[6]- Assistant Prof., Dept. of Epidemiology and Biostatistics, Occupational Environment Research Center, Medical School, Rafsanjan University of Medical Sciences, Rafsanjan, Iran, ORCID: 0000-0001-6144-3049
[7]- Prof., Dept. of Social Medicine, Social Determinants of Health Research Center, Rafsanjan University of Medical Sciences, Rafsanjan, Iran, ORCID: 0000-0002-1967-7631
[8]- Prof., Dept. of Epidemiology and Biostatistics, Occupational Environmental Research Center, Medical School, Rafsanjan University of Medical Sciences, Rafsanjan, Iran, ORCID: 0000-0003-3070-0166
(Corresponding Author) Tel: (034) 31315123, Fax: (034) 31315123, E-mail: moeygmr2@yahoo.co.uk

 [j1]سربرگ چکیده انگلیسی اضافه گردد.
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: بهداشت
دریافت: 1398/4/3 | پذیرش: 1398/7/24 | انتشار: 1398/9/28

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences

Designed & Developed by : Yektaweb