مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

مقاله پژوهشی
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 19، خرداد 1399، 250-235
 
بررسی اپیدمیولوژی خودکشی در شهرستان اسدآباد طی سال­های 1395-1390:
یک مطالعه توصیفی
زیبا محمدی^[1]، مائده ارغوانی^[2]، نبی سلیمانی^[3]، فاطمه دارابی^[4]، محبوبه اخلاقی^[5]، زهرا موسوی^[6]
 
 
 
 
 
دریافت مقاله: 13/8/98   ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 4/9/98      دریافت اصلاحیه از نویسنده: 31/1/99         پذیرش مقاله: 2/2/99
 
 
 
 
 
چکیده
زمینه و هدف: خودکشی یکی از بزرگ­ترین مشکلات پزشکی و اجتماعی جهان است. مطالعه حاضر با هدف تعیین اپیدمیولوژیکی خودکشی در شهرستان اسدآباد طی سال‌های 1390-1395 انجام شد.
مواد و روش‌ها: در این مطالعه توصیفی، اطلاعات دموگرافیک و اپیدمیولوژیک موارد اقدام به خودکشی و خودکشی کامل طی سال­های 1390-1395 با استفاده از فرم­های مخصوص خودکشی بایگانی شده در شبکه بهداشتی-درمانی شهرستان اسدآباد استخراج شد. داده­ها با استفاده از آمار توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
یافته­ها: میزان شیوع کلی خودکشی 797 در هر صد هزار نفر (804 مورد)، میزان شیوع خودکشی فرجام یافته 21 در هر صد هزار نفر (21 نفر) و ناموفق 776 در هر صد هزار نفر (783 نفر) بود. زنان (934 در هر صد هزار نفر) (466 نفر)، افراد مجرد (1548 در هر صد هزار نفر) (374 نفر)، افراد دارای مدرک متوسطه (3889 در هر صد هزار نفر) (258 نفر)، افراد غیر شاغل (790 در هر صد هزار نفر) (577 نفر)، افراد ساکن در شهر (792 در هر صد هزار نفر) (289 نفر) و فصل پاییز (240 در هر صد هزار نفر) (243 نفر) بیش‌ترین میزان شیوع خودکشی را به خود اختصاص دادند. مهم­ترین دلیل اقدام به خودکشی، دعوا و مشاجره­های خانوادگی (432، 7/53 درصد) و شایع­ترین روش، مصرف قرص (582، 4/72 درصد) بود.
نتیجه‌گیری: مهم­ترین علت خودکشی مشاجرات خانوادگی و رایج‌ترین شیوه خودکشی، استفاده از قرص می‌باشد؛ می­توان با اجرای برنامه­های مداخله­ای متناسب مانند تأسیس مراکز مشاوره خانواده و آموزش کافی به خانواده­ها و گروه­های آسیب­پذیر و هم‌چنین با کاهش دسترسی به وسایل خودکشی در جهت کاهش میزان شیوع خودکشی گام برداشت.
واژه­های کلیدی: اپیدمیولوژی، اقدام به خودکشی، شهرستان اسدآباد
 
 
 
 

مقدمه
یکی از بزرگ­ترین مشکلات پزشکی و اجتماعی جهان و اورژانس اصلی در مباحث روانپزشکی، معضل خودکشی است ]2-1[. بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی  (Word Health Organization) اقدام به خودکشی عبارت از عملی است که در آن شخص عمدی و بدون مداخله دیگران رفتاری غیرعادی مثل خود آسیب­زنی یا خوردن یک ماده به میزان بیش‌تر از مقدار تجویز شده برای درمان را انجام دهد و هدف وی تحقق تغییرات مورد انتظار خود است ]3[. ایده خودکشی معمولاً محدوده ای از ایده­های نسبتاً منفعل (مثلاً میل داشتن به مردن) تا ایده­های فعال (از جمله تمایل برای کشتن خود یا تفکر به یک روش خاص درباره این­که چطور آن را انجام دهد) را شامل می شود ]4.[ خودکشی دهمین علت مرگ در دنیا و هشتمین علت مرگ و میر در ایالت متحده آمریکا است ]5، 1-3.[ بر اساس جدید­ترین آمار سازمان بهداشت جهانی، هر سال حدود 800000 نفر بر اثر خودکشی در سراسر جهان می­میرند ]6 .[طبق گزارش این سازمان آمار خودکشی در جهان رو به افزایش است؛ به­طوری که میانگین سالانه جهانی خودکشی 4/11 در 100 هزار نفر (15 برای مردان و 8 برای زنان) است؛ و مطابق تخمین این سازمان در سال 2020 میلادی تقریباً 1530000 نفر در اثر خودکشی خواهند مرد ]9-7[. هم‌چنین به ازاء هر مورد مرگ، 25 مورد اقدام به خودکشی و میلیون­ها فردی که افکار خودکشی را تجربه کرده­اند، وجود دارد ]10[؛ به­طوری که در جهان هر سه ثانیه یک اقدام به خودکشی رخ می­دهد ]2-1[. فراوانی خودکشی بسته به وضعیت جغرافیایی در کشور­ها و مناطق مختلف متفاوت می­باشد؛ به­طوری که 79 درصد خودکشی­های جهان در کشورهای با درآمد پایین و متوسط رخ می­دهد ]6[.
میزان خودکشی طی سال‌­های اخیر در ایران افزایش یافته است و به رقم 4/9 در صد هزار نفر جمعیت رسیده است ]1[. از نظر رتبه جهانی خودکشی، ایران در رتبه 58 ام قرار دارد که در این میان سه استان ایلام، کرمانشاه و همدان بالاترین آمار خودکشی را دارند ]3[. Daliri و همکاران طی مطالعه­ای بیان داشتند که میزان بروز خودکشی طی سال­‌های اخیر در ایران روند کاهشی داشته است؛ در حالی که استان­های غربی کشور بروز نسبتاَ بالایی داشتند. بیش‌ترین میزان بروز خودکشی فرجام یافته در کشور مربوط به منطقه اقلیمی یک (ایلام، لرستان، همدان، کردستان و کرمانشاه) بود. هم‌چنین  منطقه اقلیمی 5 (اصفهان، یزد، سمنان و قم) دارای بیش‌ترین میزان برز اقدام به خودکشی و کم‌ترین میزان بروز خودکشی فرجام یافته بود ]11 .[از عوامل مهم زمینه­ساز خودکشی می‌‌توان به بیماری­های جسمی مستعد کننده (صرع، ایدز، سرطان و ...)، اختلالات روانی (افسردگی، اختلال شخصیت، سوء مصرف مواد مخدر و الکل، سوء استفاده جنسی)، عوامل دموگرافیک (وضعیت تأهل، سن، جنسیت، مذهب، نژاد)، عوامل اقتصادی (فقر، بیکاری، ورشکستگی و ...)، عوامل محیطی (زمان، مکان یا در دسترس بودن وسیله خودکشی)، پناهندگی و  مهاجرت، مشکلات عاطفی _– ارتباطی (انزوای اجتماعی، خشونت)، زندان و مشکلات خانوادگی اشاره کرد ]6، 12-17[. خودکشی دومین دلیل منجر به مرگ در افراد 29-15 سال و سومین دلیل منجر به مرگ در افراد 34-26 سال در جهان است ]14، 9، 6[.  سازمان بهداشت جهانی نیز ارتکاب قبلی خودکشی را به عنوان مهم­ترین عامل خطر برای خودکشی در عموم جمعیت بیان کرده است ]6[.
تخمین زده می­شود که حدود 20 درصد از خودکشی­های جهان به علت مسمومیت با آفت کش­هاست که اکثر آنها در مناطق کشاورزی روستایی در کشورهای کم درآمد و با درآمد متوسط رخ می­دهد ]6[. در ایران قدیم خودکشی با خوردن تریاک دیده شده است و امروزه مردان بیش‌تر از شیوه­های خوردن قرص، حلق آویز کردن، سلاح گرم و زنان بیش‌تر از خودسوزی استفاده می­کنند ]19-18[. عمده­ترین تأثیراتی که خودکشی در یک جامعه بر جای می­گذارد عبارتند از آسیب زدن به بهداشت روانی خانواده و جامعه، از بین بردن نیروی فعال و مولد جامعه، به جای گذاشتن تأثیرات سوء بر فضای اجتماعی، کاهش امنیت و اعتماد اجتماعی، افزایش احتمال و وقوع خودکشی در سایر افراد جامعه و ایجاد نوعی فضای یأس و ناامیدی در جامعه می­باشند ]20[. بنابراین با در نظر گرفتن موارد بروز و شیوع بالای خودکشی و با توجه به این مسئله که به ازای هر مورد خودکشی یا اقدام به خودکشی، حداقل پنج نفر از دوستان، آشنایان و اقوام فرد به طور جدی تحت تأثیر این حادثه قرار می­گیرند ]21[، بررسی و شناخت علل و عوامل مرتبط با این آسیب اجتماعی جهت پیشگیری و کنترل آن ضروری به نظر می­رسد. لذا در این راستا و با عنایت به این­که استان همدان یکی از استان­هایی است که بالاترین آمار خودکشی را دارد ]11[، بنابراین پژوهش حاضر با هدف تعیین اپیدمیولوژی خودکشی در شهرستان اسداباد همدان طی سال­های 1395-1390 انجام شد.
مواد و روش­ها
شهرستان اسد آباد در گستره­ای به مساحت 1195 کیلومتر مربع و با  100901 نفر جمعیت، آخرین شهرستان غربی همدان است. این شهرستان براساس تقسیمات کشوری، دارای دو نقطه شهری به نام­های اسدآباد و آجین و 99 روستای دارای سکنه است. کل جمعیت آن بر اساس آخرین سرشماری مرکز آمار ایران در سال 1395، 100901 نفر بوده است (جدول 1) ]22[.
در مطالعه توصیفی حاضر، تمام موارد خودکشی و اقدام به آن در شهرستان اسدآباد طی سال­های 1395-1390 که به واحد­های بهداشتی درمانی (اورژانس بیمارستان­های قائم (عج) و امیرالمؤمنین (ع)) ارجاع شده بودند، به صورت سرشماری مورد بررسی قرار گرفتند. در این مطالعه، اطلاعات از پرونده‌های بیماران به دست آمده است. جهت پیشگیری از کم‌برآوردی شیوع کلی، فرم­های ناقص نیز در مطالعه وارد شدند. لذا عدم اطلاع از دقت و صحت جمع آوری داده­ها و ثبت آن­ها در فرم­های مخصوص خودکشی و عدم دسترسی به کل نمونه‌ها به دلیل ثبت نشدن یا مراجعه نکردن فرد به این مراکز درمانی از محدودیت‌های مطالعه حاضر می­باشد.
جهت جمع­آوری اطلاعات از فرم مخصوص خودکشی (فرم گزارش موارد اقدام به خودکشی و موارد مرگ و میر ناشی از آن) که توسط معاونت بهداشتی- درمانی دانشگاه علوم پزشکی همدان در اختیار مراکز بهداشتی درمانی قرار گرفته بود و پس از تکمیل مجدداً به معاونت فوق ارجاع داده می­شد، استفاده شد. هم‌چنین یک نسخه از هر فرم تکمیل شده در واحد حراست شبکه بهداشت شهرستان اسدآباد بایگانی می­شد. اطلاعات این فرم در دو بخش کلی اطلاعات دموگرافیک (جنس، سن، وضعیت تأهل، میزان تحصیلات، شغل، محل سکونت) و اطلاعات مربوط به خودکشی و اقدام به آن (سابقه اقدام به خودکشی، سابقه بیماری روانی، تاریخ اقدام به خودکشی، روش و شیوه خودکشی، علل و انگیزه خودکشی و نتیجه اقدام) تنظیم شده بود.
پس از اخذ مجوز و اخذ کد اخلاق به شماره IR.UMSHA.REC.1396.3 از دانشگاه علوم پزشکی همدان و کسب مجوز از معاونت پژوهشی به شبکه بهداشتی _– درمانی شهرستان اسدآباد ضمن کسب اجازه از مسئولین و رعایت اصل راز داری و محرمانه ماندن اطلاعات بیماران، فرم­های خودکشی بایگانی شده طی سال­های 1395-1390 توسط پژوهش­گر مورد بررسی قرار گرفتند.
با توجه به جدول 1، میزان شیوع خودکشی در هر زیر گروه برابر با تعداد خودکشی در آن زیرگروه تقسیم بر جمعیت آن زیرگروه ضرب در 100000 محاسبه شد. به عنوان مثال میزان شیوع خودکشی در مردان برابر با تعداد مردانی که در یک ناحیه خودکشی کرده­اند، تقسیم بر تعداد کل مردان آن ناحیه و سپس ضرب آن در عدد 100000 می‌باشد. پس از جمع‌آوری اطلاعات، داده­ها با استفاده از آماره­های توصیفی (فراوانی، میانگین و انحراف معیار)، نمودار­ها و جداول آماری، آزمون­های کای دو و آزمون دقیق فیشر، توصیف شدند. برای تحلیل داده­ها از نرم افزار SPSS نسخه 24 استفاده شد.
نتایج
بر اساس اطلاعات استخراج شده از پرونده‌ها در شهرستان اسدآباد طی سال‌های 1390 تا 1395، 804 مورد خودکشی صورت گرفته بود و این نشان دهنده میزان شیوع کلی خودکشی797 در هر صد هزار نفر  در این شهرستان می باشد. هم‌چنین میزان شیوع خودکشی فرجام یافته (منجر به مرگ) 21 در هر  صد هزار نفر (21 نفر) و ناموفق 776 در هر صد هزار نفر (783 نفر) بود. هر چند زنان (466 نفر، 58 درصد)، متأهل‌ها (421 نفر، 4/52 درصد)، افراد با سطح تحصیلات متوسطه (258 نفر، 1/32 درصد)، افراد غیرشاغل (577 نفر، 7/71 درصد) و افراد شهرنشین (463 نفر، 6/57 درصد) اکثریت افراد اقدام کننده به خودکشی را تشکیل دادند، اما میزان شیوع خودکشی در زنان (934 در صد هزار نفر)، افراد مجرد (1548 در هر صد هزار نفر)، افراد دارای مدرک متوسطه (3889 در هر صد هزار نفر)، افراد غیر شاغل (790 در هر صد هزار نفر) و افراد ساکن در شهر (792 در هر صد هزار نفر) بیش‌تر بود (جدول 1).

 

جدول 1- توزیع فراوانی و میزان شیوع خودکشی اقدام کنندگان به خودکشی برحسب عوامل دموگرافیک (804n=)
 

متغیر		فراوانی		اطلاعات جمعیتی شهرستان	میزان شیوع (در هر صد هزار نفر) 100000 ×  ( تعداد جمعیت/ تعداد موردها)
		تعداد (804)	درصد (100)
جنسیت	زن	466	58	49910	934
	مرد	337	9/41	50991	661
	نامعلوم	1	1/0	-	-
وضعیت تأهل	متأهل	421	4/52	54240	776
	مجرد	374	5/46	24165	1548
	بیوه یا مطلقه	4	5/0	5099	78
	نامعلوم	5	6/0	13	-
سطح تحصیلات	بی سواد	60	5/7	16632	361
	ابتدایی	88	9/10	27905	315
	راهنمایی	168	9/20	16795	1000
	متوسطه	258	1/32	6634	3889
	دیپلم	132	4/16	12224	1080
	دانشگاهی	46	7/5	9820	650
	نامعلوم	52	5/6	134	-
شغل	شاغل	163	3/20	27818	586
	غیرشاغل	577	7/71	73083	790
	نامعلوم	64	8		-
محل سکونت	شهر	463	6/57	58441	792
	روستا	289	9/35	42158	685
	نامعلوم	52	5/6	302	-

 

نتایج نشان داد که بیش از نیمی از افراد (607 نفر، 5/75 درصد) اولین تجربه اقدام به خودکشی را داشتند. هم‌چنین  در ارتباط با سابقه اختلال روان پزشکی در اقدام کنندگان به خودکشی، درصد کمی از افراد (47 نفر، 8/5 درصد) به این سؤال پاسخ داده بودند که از این تعداد نیز تنها 5 نفر (6/0 درصد) سابقه اختلال روان­پزشکی داشتند. بر اساس یافته­ها، اکثر افراد در فصل پاییز (243 نفر، 2/30 درصد) اقدام به خودکشی کرده بودند (جدول 2). میزان شیوع خودکشی در فصل بهار220 در صد هزار نفر، در فصل تابستان 190 در هر صد هزار نفر، در فصل پاییز240 در  هر صد هزار نفر و در فصل زمستان نیز 140 در هر صد هزار نفر بود. با توجه به اطلاعات ثبت شده در فرم­های مخصوص خودکشی، بیش‌ترین انگیزه اقدام به خودکشی به ترتیب دعوا و مشاجره (432 نفر، 7/53 درصد)، مشکلات اقتصادی (47 نفر، 8/5 درصد) و کم‌ترین انگیزه مربوط به اعتیاد (25 نفر، 1/3 درصد) بود. هم‌چنین بیش‌ترین و کم‌ترین روش­های مورد استفاده جهت خودکشی در افراد، به ترتیب استفاده از قرص (582 نفر، 4/72 درصد) و خودزنی با اشیاء (14 نفر، 7/1 درصد) بودند (جدول 2).

جدول 2- توزیع فراوانی متغیرهای خودکشی در اقدام کنندگان به خودکشی برحسب جنس (804n=)

متغیر					نتایج آزمون
		مرد تعداد (درصد)	زن تعداد (درصد)	کل تعداد (درصد)
فصل	بهار	106 (6/31)	118(4/25)	224 (9/27)	724/12 * = 3 df =** 005/0p=
	تابستان	62 (5/18)	128 (5/27)	190 (6/23)
	پاییز	97 (29)	146 (4/31)	243 (2/30)
	زمستان	70 (9/20)	73 (7/15)	143 (78/17)
	بدون پاسخ	---	----	4(52/0)
علت و انگیزه	دعوا و مشاجره(خانوادگی، با همسر و..)	142 (1/42)	290 (2/62)	432 (7/53)	596/65 = 5 df = 001/0p<
	مسائل عاطفی(جدایی از همسر، مخالفت با ازدواج  و ...)	10 (3)	33 (1/7)	43 (3/5)
	مشکل روانی (افسردگی و ..)	20 (9/5)	21 (5/4)	41 (1/5)
	اعتیاد	20 (9/5)	5 (1/1)	25 (1/3)
	مشکل اقتصادی	36 (4/10)	11 (4/2)	47 (8/5)
	سایر موارد (افت تحصیلی و ...)	110 (6/32)	106 (7/22)	216 (9/26)
روش­های مورد استفاده	قرص	216 (4/65)	366  (6/79)	582 (4/72)	182/37 = 4 df =  001/0p<
	حلق آویز کردن	34 (3/10)	9 (2)	43 (3/5)
	سم	43 (1/13)	54 (8/11)	97 (1/12)
	خود زنی با اشیاء	10 (3)	4 (9/0)	14 (7/1)
	سایر موارد	27 (2/8)	26 (7/5)	53 (6/6)
	بدون پاسخ	----	----	15 (9/1)

* آزمون مجذور کای برای روند، 050/0p< اختلاف از نظر آماری معنی‌دار
**درجه آزادی جهت تعداد رده‌های متغیر مورد بررسی
 

تحلیل نتایج مطالعه حاضر براساس جنسیت نشان داد که هرچند در دو گروه جنسی، بیش‌تر افراد اقدام کننده به خودکشی  بین 19 تا 35 سال سن داشتند؛ اما درصد بیش‌تری از مردان (219، 6/65 درصد) نسبت به زنان (274، 3/59 درصد) در این گروه قرار گرفتند. از طرف دیگر گروه سنی 18-11 سال نسبت بیش‌تری از زنان (124، 8/26 درصد) را در مقایسه با مردان (59، 7/17 درصد) به خود اختصاص دادند و بر اساس آزمون کای- دو این تفاوت­ها معنی­دار بود (016/0P=). نتیجه آزمون دقیق فیشر نشان داد که وضعیت تأهل در دو گروه مردان و زنان اقدام کننده به خودکشی اختلاف آماری معنی­داری داشت (001/0p<). به­طوری که در گروه مردان بیش‌تر افراد مجرد (202، 7/60 درصد) و در گروه زنان بیش‌تر افراد متأهل (291، 6/62 درصد) اقدام به خودکشی کرده بودند. مردان دارای شغل آزاد (102، 34 درصد) و زنان خانه‌دار (307، 9/69 درصد) بیش‌تر افراد اقدام کننده  به خودکشی را تشکیل دادند. بر اساس آزمون دقیق فیشر این تفاوت از نظر آماری معنی­‌داری بود (012/0P=). در مطالعه حاضر مقایسه متغیرهای سطح تحصیلات، محل سکونت، سابقه اختلال روانی و سابقه قبلی اقدام به خودکشی بر اساس دو جنس، تفاوت آماری معنی‌داری را نشان نداد (05/0<P).
یافته­ها بیان‌گر آن بود که در گروه مردان بیش‌تر افراد (106، 6/31درصد) در فصل بهار و در گروه زنان بیش‌تر افراد (146، 4/31 درصد) در فصل پاییز اقدام به خودکشی نموده‌اند و این اختلاف از نظر آماری معنی­دار بود (005/0P =). شایع­ترین علت و انگیزه اقدام به خودکشی در دو گروه جنسی، دعوا و مشاجره بود. اما این نسبت در زنان (290، 2/62 درصد) به طور معنی­داری بیش‌تر از مردان (142، 1/42 درصد ) بود (001/0P < ). هم‌چنین  شایع­ترین روش اقدام به خودکشی در هر دو جنس، استفاده از قرص بود و روش مورد استفاده در دو گروه اختلاف آماری معنی­‌داری با یکدیگر داشت (001/0p<) (جدول2).
بحث
نتایج پژوهش حاضر بیان­گر آن بود که میزان شیوع کلی خودکشی در این شهرستان 797 در هر صد هزار نفر می باشد. هم چنین  میزان شیوع خودکشی فرجام یافته (منجر به مرگ) 21 در هر صد هزار نفر و نا­موفق (اقدام به خودکشی) 776 در هر صد هزار نفر بود. در همین راستا میزان بروز خودکشی و اقدام به آن در شهرستان لارستان، گراش، بهار و استان خراسان رضوی به ترتیب  35/2، 93/59، 5/87 و 2/97 در یک صد هزار نفر جمعیت گزارش شد ]18، 8، 3[. هم‌چنین بر اساس مطالعاتDaliri  و همکاران میزان بروز خودکشی در ایران طی سال­های 1393-1380، 8 در صد هزار نفر بود. بیش‌ترین میزان بروز اقدام به خودکشی مربوط به منطقه 5 (اصفهان، یزد، سمنان و قم) 7/114 در صد هزار نفر و کم‌ترین میزان مربوط به منطقه 6 (چهار محال-بختیاری، کهگیلویه و بویر احمد، خوزستان) 37 در صد هزار نفر بود. بیش‌ترین میزان بروز خودکشی فرجام یافته در کشور نیز مربوط به منطقه اقلیمی 1 (ایلام، لرستان، همدان، کردستان، کرمانشاه) 9/12 در صد هزار نفر و کم‌ترین میزان مربوط به منطقه اقلیمی 5 (اصفهان، یزد، سمنان و قم) 8/2 در صد هزار نفر بود ]23، 11[. Faridpak و همکاران نیز نشان دادند که از 5354 مورد اقدام به خودکشی و خودکشی کامل در سال‌های 1390-91 در شهرستان­های مشهد، 2/2 درصد منجر به فوت شده بود ]24[. بالاتر بودن میزان شیوع خودکشی در مطالعه حاضر می‌تواند به دلیل عوامل اقلیمی، فرهنگی، اقتصادی و شرایط خاص شهرستان باشد. هم‌چنین  در مناطق مختلف کشور عوامل جغرافیایی و جوی می­توانند بر میزان بروز خودکشی مؤثر باشند.
در مطالعه حاضر زنان اکثریت افراد اقدام کننده به خودکشی را تشکیل دادند. هم‌چنین  میزان شیوع خودکشی در زنان بیش‌تر از مردان بود. به طور مشابه این یافته توسط تعدادی از مطالعات مورد تأیید قرار گرفت ]826-25، 8[.
هم‌چنین Faridpak و همکاران نشان دادند که 1/72 درصد از کل موارد اقدام به خودکشی مربوط به زنان بود؛ در حالی که بیش از 70 درصد موارد خودکشی کامل در بین مردان روی داده بود ]24[ برخلاف یافته ما، در سایر مطالعات اکثریت افراد اقدام کننده به خودکشی مردان بودند ]27-29، 15[. به نظر می­رسد که زنان به دلایل مختلف مثل مسائل عاطفی، حساسیت و آسیب‌پذیری بیش‌تری در مواجهه با سختی­ها و مشکلات و جلب توجه دیگران به خود، استرس و بحران­های بعد از ازدواج، خانه‌دار بودن و در نتیجه فقدان استقلال مالی و اجتماعی بیش از مردان در معرض خطر خودکشی قرار دارند.
یافته­های مطالعه بیان‌گر آن بود که اکثر افراد (به طور کلی و نیز در دو جنس) در گروه سنی 35 – 19 سال و در رتبه بعدی در گروه سنی 18-11 سال قرار داشتند. اما زنان در مقایسه با مردان، در سن پایین­تری اقدام به خودکشی می‌کردند. در مطالعه Faridpak و همکاران در مشهد گروه سنی 34-15، Shaker و همکاران در تهران گروه سنی زیر 30 سال و Vahdati و همکاران در تبریز گروه سنی 30-21 سال، اکثریت افراد را به خود اختصاص دادند ]28، 26، 24[. Khadem Rezaiyan و همکاران نشان دادند که اکثر افراد اقدام کننده به خودکشی در رده سنی 24-15 سال و سپس 34-25 سال قرار داشتند و به طور مشابه با یافته ما زنان در سن پایین­تر و مردان در سن بالاتر اقدام به خودکشی کرده بودند ]8[. وقوع بیش‌تر خودکشی در این دامنه سنی می‌تواند با بحران­های روحی و روانی دوره جوانی، مسائل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و خانوداگی (ازدواج و مشکلات زناشویی) مرتبط باشد. از طرف دیگر سن پایین­تر خودکشی برای خانم­ها و سن بالاتر برای آقایان، می­تواند نشان دهنده حساسیت هرکدام از این دو جنس در دامنه سنی خاص باشد.
نتایج پژوهش نشان داد که میزان شیوع خودکشی در افراد مجرد بیش‌تر است. اما در مقایسه بین دو جنس، مردان مجرد و زنان متأهل بیش‌ترین موارد اقدام به خودکشی را به خود اختصاص دادند. همسو با یافته ما تعدادی از مطالعات نیز بیش‌ترین فراوانی موارد خودکشی را در افراد مجرد ذکر کردند ]29-28، 15[. در پژوهش Khadem Rezaiyan  و همکاران، زنان متأهل با درصد بیش‌تری نسبت به مردان متأهل اقدام به خودکشی کرده بودند ]8[. برخلاف یافته ما، Khadem Rezaiyan و همکاران و Yaraghi و همکاران در مطالعات خود نشان دادند که خودکشی در افراد متأهل بیش‌تر بود ]8، 1[. علت یافته ما می­تواند مربوط به داشتن آرامش روانی، حمایت عاطفی و مالی و متعاقباً کاهش خودکشی به واسطه تأهل باشد.
یافته­ها بیان‌گر آن بود که میزان شیوع خودکشی در افراد دارای مدرک متوسطه بیش‌تر از بقیه گروه­های تحصیلی است. در همین راستا نتایج برخی از مطالعات تأیید کننده­ موارد بیش‌تر خودکشی در افراد با تحصیلات راهنمایی/ متوسطه بود ]18، 8[. در تضاد با یافته ما، برخی از پژوهش‌ها تحصیلات پایین و بی سوادی را به عنوان عامل خطر مرتبط با اقدام به خودکشی و مرگ ناشی از آن معرفی کردند ]32-30[. به نظر می­رسد که تحصیلات بالاتر می­تواند بهره­گیری فرد از شیوه‌های مقابله­ای را ارتقاء داده و در بحران­های روزمره به کمک فرد آید.
در مطالعه حاضر میزان شیوع خودکشی در افراد غیر شاغل بیش‌تر از افراد شاغل بود. اما در دو جنس، مردان دارای شغل آزاد و زنان خانه‌دار بیش‌تر افراد اقدام کننده به خودکشی را تشکیل دادند. در همین راستا تعدادی از مطالعات داخلی و خارجی در نتایج خود، عدم استخدام و بیکاری و خانه‌دار بودن را به عنوان عوامل خطر مرتبط با مرگ ناشی از خودکشی ذکر کردند ]30-31، 28، 3[. هم‌چنین Rezaiyan و همکاران، زنان خانه‌دار و مردان دارای مشاغل آزاد را به عنوان اکثر افراد اقدام کننده به خودکشی معرفی کردند ]8[. اما در نتایج تعدادی دیگر از مطالعات، افراد دارای مشاغل آزاد اکثر موارد خودکشی را به خود اختصاص دادند ]28، 18[. هم‌چنین Yaraghi و همکاران بین ساعت کاری خانم­های شاغل و اقدام به خودکشی به ارتباط مثبتی دست یافتند ]1[. دلیل احتمالی برای این یافته می­تواند مربوط به فقر اقتصادی و اجتماعی ناشی از فقدان اشتغال و متعاقباً افزایش خطر خودکشی باشد. بر اساس نتایج پژوهش حاضر، میزان شیوع خودکشی در افراد ساکن در شهر بیش‌تر بود. به طور مشابه در نتایج برخی از مطالعات، اکثراً افراد اقدام کننده به خودکشی شهرنشین بودند [26-25، 18، 3]. برعکس در پژوهش Jabari Fard و همکاران اکثراً افراد اقدام کننده به خودکشی در شهرستان لردگان را افراد ساکنین روستا­ها تشکیل دادند ]33[.
نتایج پژوهش نشان داد که اکثریت افراد (دو سوم) اولین تجربه اقدام به خودکشی را داشتند. Gorgi و همکاران به­طور مشابهی بیش‌ترین موارد خودکشی و اقدام به آن را در افراد بدون سابقه خودکشی در فرد و خانواده گزارش کردند ]18[. اما در مطالعه Yaraghi و همکاران سابقه مثبت خودکشی قبلی در خانم­های شاغل و خانه­دار مشاهده شد ]1[. همچنین Torkashvand و همکاران نشان دادند که مسمومیت عمدی در افراد با سابقه مسمومیت قبلی به طور معنی‌داری بیش‌تر بود ]25[.  مطابق گزارش سازمان بهداشت جهانی سابقه قبلی خودکشی، عامل خطر مهمی برای بروز مجدد خودکشی می‌باشد ]6[. بنابراین می توان با ارجاع افرادی که برای اولین بار مرتکب خودکشی شده­اند به مراکز روانشناسی و مشاوره­ای و حمایت از آنان، خطر خودکشی مجدد را کاهش داد. یافته­ها بیان‌گر آن بود که کمتر از یک درصد افراد اقدام کننده به خودکشی، سابقه اختلال روان­پزشکی داشتند. در همین راستا در پژوهش Gorgi و همکاران بیش‌ترین موارد اقدام به خودکشی در افراد فاقد سابقه بیماری جسمی و روانی مشاهده شد ]18[. اما در برخی دیگر از مطالعات داخلی، خودکشی با سابقه ابتلاء به بیماری روانی مرتبط بود ]1،17،25[.
در مطالعه حاضر فصل پاییز به عنوان فصل دارای بیش‌ترین میزان شیوع خودکشی شناخته شد. در دو جنس نیز، زنان بیش‌تر در فصل پاییز و مردان در فصل بهار اقدام به خودکشی کرده بودند. به طور مشابه این یافته توسط برخی مطالعات تأیید شد ]18 ،33[. اما برخلاف یافته ما، Babanejad و همکاران فروردین ماه و فصل بهار را در مقایسه با متغیرهای مشابه خود، دارای بیش‌ترین فراوانی موارد خودکشی ناشی از اختلالات روانی معرفی کردند ]32[. در مطالعاتShaker  و همکاران و Rezayian و همکاران، در فصل زمستان بیش‌ترین موارد اقدام به خودکشی صورت گرفته بود ]28، 8[. به نظر می­رسد عامل­های مرتبط با این یافته، تفاوت‌های جغرافیایی و ساعات تماس با نور خورشید باشند. اما بررسی و تحقیقات بیش‌تری در این زمینه لازم است.
نتایج پژوهش بیان‌گر آن بود که به طور کلی و در دو جنس، دعوا و مشاجره خانوادگی بیش‌ترین و اعتیاد کم‌ترین انگیزه افراد برای اقدام به خودکشی بود. اما این نسبت در زنان بیش‌تر از مردان بود. در همین راستا تعدادی از مطالعات شایع­ترین علت خودکشی و اقدام به آن را مشکلات و اختلافات خانوادگی ذکر کردند ]33، 28، 18، 8[. هم‌چنین Armitage و همکاران و Jayanathi و همکاران در نتایج خود، به مشکلات بین فردی مانند مشاجره­های زناشویی و سایر اختلافات خانوادگی به عنوان رایج­ترین دلایل گزارش شده برای خودکشی و اقدام به آن و خود­زنی اشاره داشتند ]34، 27[. اما برخلاف یافته­‌های ما برخی مطالعات، بیماری­های روانی را مهم­ترین دلیل اقدام به خودکشی معرفی کردند ]32، 28-30، 18، 15[. از آن جایی که مشاجره‌های خانوادگی به عنوان یک عامل خطر­زای مهم قلمداد شده است، آموزش مهارت­های زندگی با تأکید بر آموزش حل مشکل، شناسایی و مداخله علمی برای حل مشکلات خانوادگی می‌تواند کارگشا باشد.
بررسی روش­های مورد استفاده برای اقدام به خودکشی در مطالعه حاضر نشان داد که به طور کلی و در دو جنس، استفاده از قرص بیش‌ترین و خودزنی با اشیاء کم‌ترین روش‌های مورد استفاده بودند. اما این نسبت در زنان بیش‌تر از مردان بود.  همسو با یافته ما، تعدادی از مطالعات شایع‌ترین روش خودکشی و اقدام به آن را مصرف دارو بیان کردند ]23،24،8[. برعکس، در مطالعه Yaraghi و همکاران شایعترین روش خودکشی در هر دو گروه خانم­های خانه­دار و شاغل، مسمومیت عمدی بود ]1[. هم‌چنین Armitage  و همکاران نشان دادند که مسمومیت (خوردن سم) رایج­ترین روش برای خودکشی بود ]34[. به نظر می­رسد که دسترسی راحت به دارو و تهیه داروی بدون نسخه از داروخانه­ها، وسیله لازم برای خودکشی در افراد مستعد را فراهم کرده و متعاقباً خطر خودکشی را افزایش داده است. محدودیت­های مطالعه حاضر شامل عدم اطلاع از دقت و صحت جمع آوری داده­ها و ثبت آن­ها در فرم­های مخصوص خودکشی و عدم دسترسی به کل نمونه­ها به دلیل ثبت نشدن یا مراجعه نکردن فرد به مراکز درمانی بود. این دو عامل سبب می­شوند که آمار دقیقی از میزان شیوع خودکشی و عوامل مرتبط با آن به ثبت نرسد. بنابراین جهت برطرف شدن تأثیر این عوامل، پیشنهاد می­شود که مطالعات آتی به صورت آینده‌نگر و تحلیلی تکمیلی (طولی) برای شناسایی عوامل مرتبط با اقدام به خودکشی در سطح شهرستان انجام گیرند.
نتیجه‌گیری
یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد که مشاجرات خانوادگی مهم­ترین علت خودکشی و استفاده از قرص رایج‌ترین شیوه خودکشی در افراد بود. بنابراین می‌توان با اجرای برنامه­های مداخله­ای متناسب مانند تأسیس مراکز مشاوره خانواده و آموزش کافی به خانواده­ها و گروه­های آسیب پذیر، کاهش دسترسی به وسایل خودکشی و آموزش کارکنان بهداشتی در ارزیابی و مدیریت رفتارهای خودکشی در جهت پیشگیری از خودکشی گام برداشت
تشکر و قدردانی
این مقاله از طرح تحقیقاتی مصوب در شورای پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی همدان با کد 960115162 می‌‌‌باشد. به این وسیله بر خود لازم می­دانیم از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی همدان به دلیل حمایت مالی، مسئولان محترم شبکه بهداشتی-درمانی شهرستان اسدآباد که جهت جمع‌آوری داده­ها ما را در انجام این مطالعه یاری رساندند، تشکر و قدردانی نماییم.
..

 
References
 
 

[1] Yaraghi A, Eizadi Mood N, Akoochekian S, Naderolasli M, Ahmadloo H, Dorooshi G. Comparison of Factors Associated with Suicide Among Employed Women and Housewives.  J Forensic Med 2014; 20(2): 47 -53. [Farsi]
[2] Azizi M, Rahmati R. A Review of suicide and its causes. Paramedical Sciences and Military Health. Fall and winter 2014; 9(2). [Farsi]
[3] Moradi AR, Moradi R, Mostafavi E. A survey of the rate and effective factors on suicide in Bahar. JBS 2012;  10(1):  50-8. [Farsi]
[4] Cha CB, Franz PJ, Guzman EM, Glenn CR, Kleiman EM, Nock MK. Annual Research Review:  Suicide among youth- epidemiology, (potential) etiology, and treatment. Journal of Child Psychology and Psychiatry 2018;  59(4): 460-82.
[5] Vojoudi B, Hashemi T, Abdolpour G, Mashinchi Abbasi N. Predicting  suicide ideation based on identity styles and coping strategies. Contemporary psychology 2015; 10(1): 47-56. [Farsi]
[6] https://www.who.int/news-room/fact-sheets/ detail/suicide. 2 September 2019.
[7] Mirhashemi S, Kalantar Motamedi MH, Mirhashemi AH, Taghipour H, Danial Z. Suicide in Iran. Wwwthelancetcom 2016;  387: 29. [Farsi]
[8] Khadem Rezaiyan M, Jarahi L, Moharreri F, Afshari R, Motamedalshariati SM, Okhravi N, et al. Epidemiology of suicide attempts in Khorasan razavi province, 2014-2015. IJ E summer 2017; 13(2): 128-35. [Farsi]
[9] Simbar M, Golezar S, Alizadeh S, Hajifoghaha M. Suicide Risk Factors in Adolescents Worldwide: A Narrative Review. JRUMS 2017; 16(12): 1153-68. [Farsi]
[10] Ribeiro JD, Franklin JC, Fox KR, Bentley KH, Kleiman EM, Chang BP, et al. Self-injurious thoughts and behaviors as risk factors for future suicide ideation, attempts, and death: a meta-analysis of longitudinal studies. Psychological Medicine 2016; 46: 225-36.
[11] Daliri S, Bazyar J, Sayehmiri K, Delpisheh A, Sayehmiri F. The incidence rates of suicide attempts and successful suicides in seven climatic conditions in Iran from 2001 to 2014: a systematic review and meta-analysis. Scientific SJKU  Jan-Feb 2017; 21: 1-15. [Farsi]
[12] Khani Pour H, Mouhammad Khani P, Jafari F, Mobarram A. Predictors of suicide in male prisoners with substance abuse and dependence : protective factors and risk factors. Journal of  forensic medicine  fall 2012 and spring 2013; 19(4,1): 205–14. [Farsi]
[13] Naghibi SA, Azizpoor M, Ashari S, Hosseini Sh, Alizadeh A. The study of the relation between suicidal thoughts and religious belief in patients under methadone maintenance treatment (MMT) of Sari in 2013. Religion & Health 2014; 2(1): 1-8. [Farsi]
[14] Thompson MP, Swartout K. Epidemiology of Suicide Attempts among Youth Transitioning to Adulthood. J Youth Adolescence 2018; 47: 807-17.
[15] Bakhtar M, Rezaeian M. The Prevalence of Suicide Thoughts and Attempted Suicide Plus Their Risk Factors Among Iranian Students: A Systematic Review Study. JRUMS 2017; 15(10): 1061-76. [Farsi]
[16] Nazarzadeh M, Bidel Z, Ayubi E, Soori H, Sayehmiri K. Factors Related to Suicide Attempt in Iran:A systematic Review and Meta-Analysis. Hakim Research Journal 2013; 15(4): 352- 63. [Farsi]
[17] Shakeri A, Jafari zadeh F. Study-related causes Suicides in Fars Province. J Mazandaran Univ Med Sci  2012; 22(97): 271-5. [Farsi]
[18] Gorgi Z, Sheikh Fathollahi M, Askarizadeh MK, Rezaeian M. Epidemiology of Suicide and Attempted Suicide in Larestan and Gerash During 2008 to 2012. JRUMS 2014; 13(5): 597-608. [Farsi]
[19] Monsef Kasmaei V, Asadi P, Maleki Ziabari M. A Demographic study of suicide methods in  the patients  aided  by emergency  Paramedics Guilan. J of Guilan university of medical sciences  2013; 22(87): 31-7. [Farsi]
[20] Fadaiian A, Khoram abady Y, http://www.civilica.com/Paper-ICCRT01-ICCRT01_0378.html:1-8. Study the relationship between religiosity with a desire to thoughts of suicide in Ilam city. The international congress of culture and religious thought 2014. [Farsi]
[21] Hadavand Mirzaei H. The effect of texting to people who have committed suicide in their continued treatment in the city of Bandar Abbas in 2012-2013. University of Medical Sciences, Bandar Abbas 2013. [Farsi]
[22] Iran: Statistical center of Iran; 2019 [cited 2019]. Available from: https://www.amar.org.ir/english/Population-and-Housing-Censuses.
[23] Daliri S, Bazyar J, Sayehmiri K, Delpisheh A, Sayehmiri F. Investigation of the Incidence rate of suicide in Iran During Years 2001-2014 A Systematic Review and Meta-analysis study. JSSU 2016; 24(9): 757- 68. [Farsi]
[24] Faridpak A, Nikakhtar Z, Mosa Farkhani E. An Epidemiologic Study of Suicide in Cities under Mashhad University of Medical Sciences Supervision. Journal of Student Research Committee  Sabzevar University of Medical Sciences Beyhagh 2016; 21(36): 21-9. [Farsi]
[25] Torkashvand F, Sheikh Fathollahi M, Shamsi S, Kamali M, Rezaeian M. Evaluating the Pattern of Acute Poisoning in Cases Referred to the Emergency Department of Ali-ebn Abi Taleb Hospital of Rafsanjan from October 2013 to September 2014. JRUMS 2015; 14(4): 311-24.  [Farsi]
[26] Vahdati SS, Moradi N, Ghadim Jh, Tajoddini S. Evaluation of suicide attempts with drug poisoning in north –west of Iran. Journal of Emergency practice and trauma 2015; 1(1): 1-2. 
[27] Jayanthi R, Muralidharan RS, Gauthaman CS, Arun Kumar PP. An observational study on orally ingested poison cases in attempted suicide at toxicology unit of IMCU,Stanley medical college. SMJ 2015; 2(3): 12-3.
[28] Shaker SH, Hossieni Kasnaviyyeh MH, Basir ghafouri H, Tavakoli N, Yasinzadeh, M., Masoumi G, et al. Epidemiological survey of attempted suicide among patients admitted to hazrat rasoul hospital in Tehran 2007-2011. Ir J Forensic Med  2017; 23(1): 7-15. [Farsi]
[29] Zarenezhad M, Gorgi Z, Sheikh Fathollahi M, Gholamzadeh S, Ghadipasha M, Rezaeian M. A Survey of Epidemiology of Suicide in Fars Province in the south of Iran during 2003 to 2011. JRUMS 2015; 13(11): 1129-40. [Farsi]
[30]Crump C, Sundquist K, Sundquist J, Winkleby MA. Sociodemographic, psychiatric and somatic risk factors for suicide: a Swedish national cohort study. Psychological Medicine  2014; 44: 279-89.
[31] Pires M, Silva T, Pires dos Passos M, Sougey E, Filho O. Risk factors of suicide attempts by poisoning: review. Trends Psychiatry Psychother 2014; 36(2): 63-74.
[32] Babanejad M, Pourkaramkhan T, Delpisheh A, Khorshidi A, Asadollahi K, K. S. Epidemiological Investigation of Suicide due to Mental Disorders in Ilam Province during 1993-2009.  SJIMU 2014; 22(5):104-13. [Farsi]
[33] Jabari Fard F, Ghari A, Yazd Khasti F, Masoudi S. The Epidemiology of suicide and related factors in the city of Lordegan from 2001-2011. Journal of Shahrekord University of Medical Sciences .J Shahrekord Univ Med Sci 2014;15(6): 75-86. [Farsi]
[34] Armitage CJ, Panagioti M, Abdul Rahim W, Rowe R, O’Connor RC. Completed suicides and self-harm in Malaysia: a systematic review. General Hospital Psychiatry 2015; 37: 153-65..

---

---