جلد 21، شماره 1 - ( 1-1401 )                   جلد 21 شماره 1 صفحات 48-33 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Minaei Moghadam S, Namdar P, Mafi M, Yekefallah L. A Survy between Fear of COVID-19 Disease and Sexual Function of Iranian Married Men and Women Living in Qazvin: A Descriptive Study. JRUMS 2022; 21 (1) :33-48
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-6038-fa.html
مینایی مقدم سمیه، نامدار پیمان، مافی محمد حسین، یکه فلاح لیلی. بررسی ترس از ابتلاء به بیماری کووید-19 با عملکرد جنسی زنان و مردان متأهل ساکن قزوین: یک مطالعه توصیفی. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. 1401; 21 (1) :33-48

URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-6038-fa.html


دانشگاه علوم پزشکی قزوین
واژه‌های کلیدی: ترس، عملکرد جنسی، کووید-19، قزوین
متن کامل [PDF 363 kb]   (608 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (1071 مشاهده)
متن کامل:   (1181 مشاهده)
مقاله پژوهشی
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 21، فروردین 1401، 48-33

بررسی ترس از ابتلاء به بیماری کووید-19 با عملکرد جنسی زنان و مردان متأهل
 ساکن قزوین: یک مطالعه توصیفی


سمیه مینایی مقدم[1]، پیمان نامدار[2]، محمدحسین مافی[3]، لیلی یکه‌فلاح[4]

دریافت مقاله: 19/03/1400 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 20/06/1400 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 04/10/1400 پذیرش مقاله: 06/10/1400

چکیده
زمینه و هدف: ترس از ابتلاء به کووید-19 ممکن است به عدم تمایل در رابطه جنسی مبدل شده و عملکرد جنسی افراد را تحت تأثیر قرار دهد. این مطالعه با هدف تعیین ارتباط ترس از ابتلاء به بیماری کووید-19 با عملکرد جنسی متأهلین انجام شد.
مواد و روش­ها: در این مطالعه توصیفی، 400 نفر از ساکنین متأهل شهر قزوین در سال 1399 شرکت کردند. اطلاعات به ­صورت خوشه­ای تصادفی چند­­مرحله­ای جمع­آوری شد. ابزار مطالعه شامل پرسش­نامه­های ترس از ابتلاء به بیماری کرونا ویروس (Fear of disease coronaviruses scale; FDCSشاخص علمکرد جنسی زنان (Female's sexual function index; FSFI) و شاخص بین­المللی عملکرد نعوظ مردان (International index of erectile function; IIEF) بود. برای تجزیه و تحلیل داده­ها از آزمون t مستقل، آنالیز واریانس یک­طرفه و آزمون ­همبستگی Spearman استفاده شد.
یافته­ها: ترس از ابتلاء به بیماری کروناویروس با نمره کل عملکرد جنسی زنان (007/0=P، 261/0-=r)، رابطه معکوس و معنادار وجود داشت، اما با نمره کل علمکرد جنسی مردان رابطه معناداری نداشت (812/0=P، 060/0-=r). میانگین نمره عملکرد جنسی زنان و مردان در افراد با ترس از رابطه جنسی، اشتغال همسر یا خود فرد در مراکز بهداشتی به­طور معناداری کم­تر بود و در افرادی که از معاشقه حین رابطه جنسی استفاده می­کردند، به­طور معناداری بیش­تر بود (05/0>P).
نتیجه­گیری: ترس از ابتلاء به بیماری کووید-19 می­تواند بر علمکرد جنسی متأهلین خصوصاً زنان تأثیرات منفی گذاشته و کیفیت زندگی زناشویی آن­ها را کاهش دهد. پیش­گیری از اثرات مخرب روانی همه­گیری، توجه بیش­تر و انجام مداخلات جهت بهبود عملکرد جنسی افراد ضروری است.
واژه­های کلیدی: ترس، عملکرد جنسی، کووید-19، قزوین
 

مقدمه
بیماری کروناویروس که به آن (Coronavirus disease 2019; COVID-19) گفته می­شود یک بیماری عفونی میباشد. انتقال بیماری از افراد بیمار یا ناقل ویروس بدون علامت امکان‌پذیر است که این امر سبب شیوع بالا ویروس شده است [1] مرگ و میر بالای این بیماری منجر به ترس از ابتلاء به کرونا در میان مردم شده است [2]. ترس واکنشی طبیعی، در بدن و سیستم روانی انسان برای نجات خود در برابر خطر است که رفتار­های انسان را تحت تأثیر قرار میدهد. ترس زیرمجموعه اختلال­های فوبیا قلمداد می­شود که سلامت روانی را تهدید کرده و می­تواند آن را کاهش دهد [4-3]. طبق مطالعات صورت گرفته ترس از ابتلاء به بیماری کووید-19 در حال گسترش بوده و از عوارض مهم پاندمی مطرح می­باشد [5]. رسانه­ها گزارش­های نگران کننده­ای از مرگ و میر و ابتلاء ارائه می­دهند که می­تواند تأثیر منفی بر ابعاد روانی افراد گذاشته و باعث بروز ترس از ابتلاء به بیماری کووید-19 شود [6].
 بر اساس بررسی­های صورت گرفته در داخل کشور، میزان ترس از ابتلاء به بیماری کووید-19 در سطح بالایی می­باشد [7]. برخی علت ترس از ابتلاء را در نتیجه ناتوانی در مقابله با بیماری و عوارض ناشی از دانسته­اند [8]. تأکید‌های مداوم بر رعایت پیش­گیری و ترس از ابتلاء به کرونا سبب کاهش تعاملات بین فردی حتی در قالب فاصله فیزیکی شده است [9]. پروتکلهای پیش­گیری و ترس از ابتلاء به بیماری کووید-19 در بین زوجین می­تواند باعث احساس دوگانگی شود زیرا به دنبال برقراری رابطه جنسی شرایطی ایجاد میشود که توصیه­های پیش­گیری انجام نشده و فرد در فاصله بسیار نزدیک نسبت به همسر خود قرار می‌گیرد. با در نظر گرفتن قدرت شیوع بالا و وجود ناقل بدون علامت، ممکن است فرد به دنبال هر ارتباط جنسی دچار ترس در ارتباط با ابتلاء به بیماری شود. به دنبال افکار ترس ممکن است بی­علاقگی و سر­خوردگی در رابطه جنسی مبدل شده و عملکرد جنسی را تحت تأثیر قرار­ دهد [10].
در واقع عملکرد جنسی مانند یک چرخه است و عوامل گوناگون زیستی و روانی بر آن اثر می­گذارد [11]. عوامل روانشناختی نامطلوب مانند ترس، بر عملکرد جنسی اثرات بازدارنده دارند [12]. این اثرات منفی می­تواند آثار متعددی بر سایر جنبه­های زندگی اجتماعی بگذارد. نتایج مطالعه­ای در مورد مقایسه عملکرد جنسی زوج­های عادی و  زوج­های در شرف طلاق، حاکی از کاهش عملکرد جنسی به صورت قابل توجه در زوج­های نزدیک به جدایی بود [13]. عملکرد جنسی بخش جدایی­ناپذیر  بین زوجین می­باشد و کیفیت زندگی آنها را نیز تحت تأثیر خود قرار می­دهد [14]. از این رو در این شرایط خاص پاندمی که ناشناخته­های بسیاری در ابعاد مختلف دارد باید به این امر مهم در روابط بین زوجین در جامعه ایرانی پراخته شود تا تأثیرات آن را شناسایی کرده و از آسیب­های آن جلوگیری شود. لذا در این مطالعه به تعیین ارتباط ترس از ابتلاء به بیماری کووید-19 با عملکرد جنسی زنان و مردان متأهل ساکن قزوین در سال 1399 می­پردازیم.
مواد و روش­ها
این مطالعه از نوع توصیفی بود. نمونه پژوهش 400 نفر از ساکنین متأهل در شهر قزوین بودند که پس از دریافت کد اخلاق از تاریخ 10 مهر 1399 الی 22 آبان 1399 جمع آوری داده­ها صورت گرفت. مطالعه حاضر در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی قزوین با کُد اخلاق IR.QUMS.REC.1399.270 ثبت شده است. با گرفتن رضایت جهت شرکت در مطالعه، افراد با توانایی خواندن که عضویت در یکی از شبکه­های اجتماعی داشتند وارد مطالعه شدند.
معیار ورود شامل تمایل به شرکت در مطالعه و رضایت آگاهانه، تأهل، توانایی کارکردن با فرم الکترونیک، نداشتن بیماری­های زمینه­ای جنسی (اختلال اورگاسم، اختلالات نعوظ) و بیماری­های روان (اختلالات اضطرابی، فوبیا، افسردگی) و جسمی مزمن (سرطان­های دستگاه تناسلی و سینه، هایپرتروفی پروستات)، عدم بارداری، شیردهی و یائسگی، عدم استفاده از داروهایی که بر توان جنسی افراد مؤثر است (یوهمبین، فلوکستین)، سکونت در شهر قزوین و عدم ابتلاء به کووید-19 بودند. شرکت کنندگان در صورت عدم تکمیل پرسش­نامه ­ها به­طور کامل، از مطالعه خارج میشدند.
جهت تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران با سطح اطمینان 95 درصد (96/1= Z) و سطح خطا 05/0 استفاده شد (05/0=d). با توجه به حجم نامعلوم جامعه متأهلین ساکن قزوین 5/0=P در نظر گرفته شد که حجم نمونه با تعمیمپذیری بیش­تر 400 نفر در جامعه برآورد شد.

نمونه­گیری در این مطالعه به­صورت تصادفی خوشه­ای چندمرحله­ای صورت گرفته­ است. ابتدا شهر قزوین به 5 خوشه (شمال، جنوب، شرق، غرب، مرکز) تقسیم شد و به صورت تصادفی (قرعه­کشی) از بین آن­ها دو خوشه شمال و جنوب به عنوان خوشه اصلی انتخاب شد. در دو خوشه اصلی، از بین مراکز بهداشتی به تصادف (قرعه­کشی) 5 مرکز بهداشتی انتخاب گردید. سپس پژوهش­گر وارد محیط پژوهش شده و با استفاده از روش نمونه­گیری تصادفی سیستماتیک 80 نفر از افراد متأهل به عنوان نمونه انتخاب نموده است. این مرحله با استفاده از لیست خانوارهایی که در مرکز مربوطه پرونده داشتند، انجام­ شده و تعداد کل خانوار به تعداد نمونه مورد نیاز که 80 نفر بود تقسیم شده ­است. پس از به دست ­آمدن فاصله نمونه­گیری، نمونه اول به تصادف انتخاب و سپس نمونه­گیری تا اخذ تعداد مورد نیاز از هر مرکز ادامه پیدا کرده ­است.
بعد از انتخاب واحد­های پژوهشی شماره تلفن افراد منتخب از مرکز بهداشت اخذ شده و با آن ها تماس تلفنی برقرار می­شد تا از آن­ها برای شرکت در پژوهش دعوت به عمل­آید. جهت شرکت پرسش­نامه با فرم الکترونیکی (گوگل فرم) طراحی شده­ بود. لازم به ذکر است با توجه به ماهیت این گونه فرم­های الکترونیک اصل محرمانگی اطلاعات از سمت تیم پژوهشی رعایت می­شد. در مطالعه لینک دسترسی به فرم رضایت آگاهانه و پرسش­نامه از طریق یکی از پیام­رسان­های سروش، گپ، واتس­آپ و تلگرام (برحسب انتخاب شرکت­کننده) در اختیار شرکت­کنندگان قرار میگرفت.
جمع‌آوری اطلاعات با پرسش­نامه­های دموگرافیک، ترس از ابتلاء به بیماری کرونا ویروس، عملکرد جنسی زنان و عملکرد جنسی مردان انجام شد. پرسش­نامه اطلاعات دموگرافیک شامل سن، تعداد رابطه جنسی در هفته، ترس از برقراری رابطه جنسی، داشتن اطلاعات در ارتباط با پروتکلهای برقراری رابطه جنسی، قرنطینه در زمان شیوع کووید-19، طول مدت قرنطینه، جنسیت، وضعیت اشتغال، تحصیلات، اشتغال در بیمارستان، اشتغال همسر در بیمارستان بود.
پرسش­نامه ترس از ابتلاء به بیماری کرونا ویروس (Fear of disease coronaviruses scale; FDCS) شامل 5 سؤال که برای اندازه­گیری ترس از مبتلا شدن به کرونا ویروس در بزرگسالان ساخته و هنجاریابی شده­است. نمره­گذاری آن به صورت پنج درجه­ای لیکرت است، به این صورت که برای خیلی­کم نمره 1، کم نمره 2، متوسط نمره 3، زیاد نمره 4، خیلی­زیاد نمره 5 در نظر گرفته شده­است. طیف نمرات کل پرسش­نامه در محدوده 5 تا 25 می­باشد و مجموع نمرات نشان ­دهنده نمره کل پرسش­نامه است. نمرات بالاتر در این مقیاس نمایانگر ترس بیشتر از ابتلاء به بیماری کرونا ویروس میباشد. در مطالعه Veisi و همکاران روایی این پرسش­نامه مطلوب گزارش شده و همچنین تأیید پایایی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 81/0 در مطالعه مذکور محاسبه شد [15]. در مطالعه حاضر نیز ضریب آلفای کرونباخ 79/0 محاسبه گردید.
برای ارزیابی عملکرد جنسی مردان (International index of erectile function; IIEF) از نسخه فارسی و اصلاح شده­ پرسش­نامه شاخص بین المللی عملکرد نعوظ مردانRosen  استفاده شد. ابعاد پرسش­نامه شامل پنج بعد کارکرد نعوظ، کارکرد اوج لذت جنسی، میل جنسی، رضایتمندی از تماس جنسی و رضایت­مندی همه جانبه می­باشد. این پرسش­نامه شامل 15 سؤال در طیف لیکرت 5 درجه­ای بود. در هر سؤال نمره­دهی (1 تا 5) از عملکرد خیلی ضعیف تا عملکرد خیلی مناسب صورت می­گرفت. در پرسش­نامه نمرات بالاتر نمایانگر علمکرد جنسی مطلوب می­باشد. نقاط برش در ابعاد نعوظ 25، ارگاسم 9، میل 9، رضایت­مندی از تماس جنسی 13 و رضایت­مندی همه جانبه 9 می­باشد. حد میانه نمره کل پرسش­نامه 45 می­باشد [16]. روایی این ابزار در مطالعه Pakpour و همکاران میزان آلفای کرونباخ 73/0 گزارش گردید [17]. در مطالعه حاضر نیز پایایی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای پرسش نامه عملکرد نعوظ مردان 81/0 محاسبه شد.
استاندارد ارزیابی عملکرد جنسی زنان (Female's sexual function index; FSFI) شاخص عملکرد جنسی زنان را با 19 سؤال می­سنجد. نمرات هر حوزه از طریق جمع نمرات سؤالهای هر حوزه و ضرب آن در عدد فاکتور به دست میآید. نمرات در نظر گرفته شده برای سؤال­های 1- حوزه میل و 2- حوزه تهییج جنسی، 3- رطوبت مهبلی، 4- ارگاسم، 5- درد و 6- رضایت­مندی جنسی (5-1 یا 0) است. نمره صفر حاکی از آن است که فرد در طول ۴ هفته گذشته فعالیت جنسی نداشته است. با جمع کردن نمرات شش حوزه با هم و اعمال فاکتور نمرات هر حیطه نمره کل مقیاس به دست می­آید. حداقل امتیاز حاصل از پاسخ­دهی به سؤالات، 2 و حداکثر 36 می­باشد. امتیاز 28 یا کمتر نمایانگر اختلال در عملکرد جنسی می­باشد [18]. به منظور بررسی پایایی در مطالعه Mousazadeh و همکارش ضریب آلفای کرونباخ 85/0 محاسبه شد. [19]. آلفای­ کرونباخ در مطالعه حاضر نیز برای نمره کل پرسش­نامه­های عملکرد جنسی زنان 79/0 محاسبه گردید.
اطلاعات به­دست آمده با استفاده از نرمافزار SPSS نسخه 25 مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. جهت توصیف و دسته­بندی داد­­ه­ها از آمار توصیفی (توزیع فراوانی، میانگین، انحراف معیار) استفاده شد. جهت ارزیابی نرمال بودن توزیع متغیرهای کمی از آزمون ناپارامتریک Kolmogorov-Smirnov استفاده گردید. بررسی ارتباط میان متغیر­های کمی از طریق آزمون همبستگی Spearman صورت گرفت. جهت بررسی میانگین­ها در سطوح متغیر­های دموگرافیک از آزمون t مستقل، آنالیز واریانس یک­طرفه و آزمون تعقیبی Tukey استفاده شد. تساوی واریانس گروه­ها با استفاده از آزمون Levene مورد ارزیابی قرار گرفت. در تمامی آزمون­ها سطح معنی­داری 05/0 مد نظر قرار گرفت.
نتایج
از 400 نفر شرکت کننده، 288 نفر (72 درصد) زن بودند. میانگین و انحراف معیار سنی زنان 89/6 ± 64/35 سال و مردان 90/6 ± 98/37 سال بود. از میان شرکت کنندگان 314 نفر (50/78 درصد) میزان رابطه­ جنسی در طول هفته گذشته 1 الی 3 بار را گزارش کردند. در مجموع، 173 نفر (30/43 درصد) افراد سابقه قرنطیه را ذکر کردند که طول مدت قرنطیه در آن­ها به­طور میانگین 02/48 ± 28/36 روز بود (جدول 1).
میانگین و انحراف معیار نمره کل ترس از ابتلاء به کروناویروس 49/4 ± 94/13 بود. بیش­ترین نمره میانگین نمره ترس از میان سؤالات مربوط به سؤال 1 "وقتی به بیرون از خانه می­روم از این­که با فردی مبتلا به کرونا ویروس مواجه شوم هراس دارم" و کم­ترین مربوط به سؤال 2 "وقتی یک نفر را می­بینم که ماسک روی صورتش دارد می­ترسم" بود.
میانگین و انحراف معیار نمره کل عملکرد جنسی زنان شرکت­ کننده در مطالعه 29/8 ± 05/25 بود. بر اساس نقاط برش در ابعاد پرسش­نامه، هیچ یک از ابعاد عملکرد جنسی زنان پایین­تر از نقطه برش نبود (جدول 2).
میانگین و انحراف معیار نمره کل عملکرد جنسی مردان شرکت­کننده در مطالعه 37/14 ± 63/55 بود. تمامی نمرات ابعاد عملکرد جنسی مردان از حد متوسط بازه نمره ­دهی بیشتر بودند (جدول 2).
 


جدول 1- مشخصات دموگرافیک شرکت کنندگان زن و مرد متأهل ساکن قزوین در سال 1399
متغیر (درصد) تعداد
مرد (112 نفر) زن (288 نفر)
ترس از برقراری رابطه جنسی بله (25) 28 (9/30) 89
خیر (75) 84 (1/69) 199
آگاهی از پروتکل­های برقراری ارتباط جنسی در دوران کووید-19 بله (1/41) 46 (4/51) 148
خیر (9/58) 66 (6/48) 140
استفاده از ماسک حین رابطه  جنسی بله (8) 9 (7/0) 2
خیر (2/90) 101 (9/89) 259
رابطه جنسی نداشتم (8/1) 2 (4/9) 27
بوسه و معاشقه در رابطه جنسی در دوران کووید-19 بله (7/77) 87 (75) 216
خیر (5/20) 23 (6/15) 45
رابطه جنسی نداشتم (8/1) 2 (4/9) 27
شغل بیکار (5/4) 5 (8/2) 8
شاغل (4/88) 99 (4/68) 197
خانه­دار (0) 0 (1/27) 78
بازنشسته (1/7) (7/1) 5
شاغل در مراکز بهداشتی و درمانی بله (1/7) (6/23) 68
خیر (9/92) 104 (4/76) 220
همسر شاغل در مراکز بهداشتی و درمانی بله (9/8) 10 (17) 49
خیر (1/91) 102 (83) 239
سطح تحصیلات دبیرستان (9/0) 1 (1/3) 9
دیپلم (7/10) 12 (9/14) 43
دانشگاهی (4/88) 99 (82) 236
قرنطینه شدن بله (8/34) 39 (5/46) 134
خیر (2/65) 73 (5/53) 154

جدول 2- میانگین و انحراف معیار نمره ابعاد عملکرد جنسی زنان و مردان متأهل ساکن قزوین در سال 1399
ابعاد عملکرد جنسی زنان   انحراف معیار ±  میانگین نقطه برش بازه نمرات
میل 23/1 ± 91/3 3/3 6- 2/1
تهییج جنسی 56/1 ± 81/3 4/3 0-6
رطوبت مهبلی 49/1 ± 12/4 7/3 0-6
ارگاسم 63/1 ± 20/4 4/3 0-6
رضایت 80/1 ± 45/4 8/3 6 8/0
درد 57/1 ± 51/4 8/3 0-6
ابعاد عملکرد جنسی مردان انحراف معیار ±  میانگین نقطه برش بازه نمرات
نعوظ 91/5 ± 6/21 25> 1-30
ارگاسم 46/2 ± 04/8 9> 0-10
میل 44/2 ± 71/7 9> 2-10
رضایت­مندی از تماس جنسی 66/3 ± 4/10 13> 0-15
رضایت­مندی همه جانبه 08/2 ± 86/7 9> 2-10
 
میانگین نمره علمکرد جنسی در هر دو جنس از نظر ترس از برقراری ارتباط جنسی، استفاده از بوسه و معاشقه حین رابطه جنسی تفاوت معنی­داری داشت (05/0>p)، به­طوری که میانگین و انحراف معیار عملکرد جنسی در افرادی که ترس از برقراری رابطه داشتند به­طور معنادرای پایین­تر بود. همچنین افرادی که از بوسه و معاشقه حین رابطه جنسی استفاده می­کردند، نمره میانگین عملکرد جنسی بالاتری داشتند (جدول 3). میانگین و انحراف معیار عملکرد جنسی در افرادی که خود یا همسرشان در مراکز بهداشتی کار میکردند در هر دو جنس به­طور معناداری پایین­تر از افرادی بود که خود یا همسرشان در مراکز بهداشتی کار نمی­کردند (05/0>p). نمره عملکرد جنسی زنان برحسب سطح تحصیلات تفاوت معناداری داشت (05/0>p)، که بر اساس آزمون مقایسات چندگانه Tukey، میانگین نمره عملکرد جنسی زنانی که از نظر تحصیلات دیپلم و دانشگاهی بودند به­طور معناداری نسبت به زنان با سطح تحصیلات دبیرستان بیشتر بود (05/0>p). هم­چنین میانگین نمره عملکرد جنسی زنان در سطوح شغل نیز تفاوت معناداری داشت که این تفاوت بر اساس آزمون Tukey، تنها میان گروه شغلی بازنشسته و شاغل معنادار بود به­طوری که زنان شاغل نسبت به زنان بازنشسته از عملکرد جنسی بهتری برخوردار بودند (05/0>p) (جدول 3).
 


جدول 3- میانگین و انحراف معیار نمره عملکرد جنسی در سطوح متغیرهای دموگرافیک در زنان و مردان متأهل ساکن قزوین در سال 1399
انحراف معیار ±  میانگین
عملکرد جنسی مردان عملکرد جنسی زنان
ترس از برقراری رابطه جنسی بله 63/8 ± 28/51 29/9 ± 09/20
خیر 61/15 ± 09/57 74/6 ± 24/27
p 010/0 001/0>
t 455/4 464/6
آگاهی از پروتکل­های برقراری ارتباط جنسی در دوران کووید-19 بله 65/17 ± 71/52 91/8 ± 01/25
خیر 20/11 ± 69/ 57 60/7 ± 09/25
p 096/0 930/0
t 686/1 088/0
استفاده از ماسک حین رابطه جنسی بله 80/9 ± 88/55 54/2 ± 60/23
خیر 74/14 ± 32/55 95/5 ± 79/26
p 910/0 450/0
t 113/0 - 757/0
بوسه و معاشقه در رابطه جنسی در دوران کووید-19 بله 84/14 ± 32/57 92/5 ± 16/27
خیر 99/8 ± 63/47 21/6 ± 02/24
p 004/0 003/0
t 921/2 - 233/3 -
شغل بیکار 0/0 ± 0/59 87/9 ± 58/20
شاغل 48/14 ± 75/56 42/7 ± 87/25
خانه دار --- 77/9 ± 04/24
بازنشسته 13/2 ± 0/40 94/3 ± 08/16
p 050/0 010/0
F 573/5 859/3
شاغل در مراکز بهداشتی و درمانی بله 71/11 ± 5/34 33/10 ± 32/19
خیر 25/13 ± 27/57 63/6 ± 82/26
P 001/0> 001/0>
T 715/4 596/5
همسر شاغل در مراکز بهداشتی و درمانی بله 28/20 ± 8/39 91/9 ± 27/15
خیر 75/12 ± 19/57 29/6 ± 04/27
P 001/0> 001/0>
t 877/3 904/7
سطح تحصیلات دبیرستان 00/00 ± 00/67 71/9 ± 82/16
دیپلم 03/14 ± 54/54 64/5 ± 82/26
دانشگاهی 50/14 ± 63/55 53/8 ± 81/25
p 712/0 007/0
F 340/0 062/5
قرنطینه شدن بله 99/1 ± 45/12 26/8 ± 84/24
خیر 81/1 ± 37/15 34/8 ± 23/25
P 666/0 694/0
T 447/0- 394/0
t: شاخص آماری آزمون t مستقل، F: شاخص آماری آنالیز واریانس یک­طرفه، 05/0>p اختلاف معنی­دار
 
میان ترس از ابتلاء به بیماری کروناویروس با نمره کل علمکرد جنسی زنان، بعد میل، بعد تحریک روانی و بعد رطوبت رابطه معکوس و معناداری داشت (05/0>p). میان ترس از ابتلاء به بیماری کرونا ویروس با نمره کل علمکرد جنسی مردان رابطه معناداری وجود نداشت (05/0>p)، در حالی­که میان ترس از ابتلاء به بیماری کروناویروس با ابعاد نعوظ و ارگاسم عملکرد جنسی مردان ارتباط معکوس و معناداری وجود داشت (جدول 4).
 
جدول 4- ارتباط میان عملکرد جنسی و ترس از ابتلاء به بیماری کووید-19 در زنان و مردان متأهل ساکن قزوین در سال 1399
ابعاد عملکرد جنسی ترس از ابتلاء به بیماری کووید-19 در زنان  
ضریب همبستگی Spearman مقدار p
میل 244/0- 012/0
تهییج جنسی 331/0- 001/0
رطوبت مهبلی 210/0- 032/0
ارگاسم 127/0- 193/0
رضایت 057/0- 559/0
درد 142/0 145/0
نمره کل 261/0- 007/0
ابعاد عملکرد جنسی ترس از ابتلاء به بیماری کووید در مردان  
ضریب همبستگی Spearman مقدار p
نعوظ 570/0 - 014/0
ارگاسم 520/0 - 030/0
میل 012/0- 961/0
رضایت­مندی از تماس جنسی 035/0- 892/0
رضایت­مندی همه جانبه 296/0- 234/0
نمره کل 060/0 - 812/0

05/0>p ارتباط معنی­دار
 
بحث
 نتایج این مطالعه حاکی از آن بود افرادی که ترس از ابتلاء به کروناویروس داشتند نسبت به افرادی که ترس از ابتلاء به کروناویروس نداشتند در هر دو جنس به طور معناداری عملکرد جنسی پایین­تری را گزارش کرده­اند. همچنین ترس از ابتلاء به بیماری کروناویروس با نمره کل علمکرد جنسی زنان، بعد میل، تحریک روانی و رطوبت رابطه معکوس و معناداری داشت. میان ترس از ابتلاء به بیماری کروناویروس با ابعاد نعوظ و ارگاسم عملکرد جنسی مردان ارتباط معکوس و معناداری وجود داشت. نتایج نمایان­گر تأثیرات بار روانی اپیدمی کرونا ویروس بر عملکرد جنسی می­باشد. در سایر مطالعات، سایر مؤلفه­های روان­شناختی همچون اضطراب، افسردگی و استرس با عملکرد جنسی مردان و زنان ارتباط معکوس و معناداری داشته است [22-20]. احتمال درگیری زنان با اختلالاتی روانی ناشی از همهگیری کروناویروس (اضطراب و افسردگی) نسبت به مردان بیشتر می­باشد در نتیجه بیشتر در معرض مشکلات عملکرد جنسی و نارضایتی جنسی قرار دارند [22]. در مطالعه ای دیگر ترس از ابتلاء به کووید-19 در زنان نسبت به مردان بیشتر گزارش شد [23] که ممکن است عدم ارتباط میان ترس از ابتلاء به کروناویروس به همین دلیل باشد که مردان نسبت به زنان ترس کمتری را دارند بنابراین بر عملکرد جنسی کل آن ها بی­تأثیر است. [24]
در این مطالعه ترس از ابتلاء به بیماری تقریباً در حالت میانه و متوسطی قرار داشت. این یافته توسط دو مطالعه دیگر انجام شده در ایران نیز حمایت می­شود [25 ،7]. ترس از ابتلاء به ویروس کرونا یک واکنش انطباقی است که افراد به دلیل وجود خطر یا تهدید آن را احساس می­کنند که با توجه به شرایط کنونی پاندمی کرونا می­تواند شدید باشد و بهداشت روانی افراد و زندگی زناشویی را تحت تأثیر خود قرار­دهد [26]. در اکثر موارد خود فرد و حتی تیم درمانی از ترس ناشی از بیماری اطلاع ندارند [27]. عدم آگاهی از این ترس را می­توان به دنبال ویژگی­های خاص فرهنگی در ارتباط با مسائل جنسی دانست که در این شرایط توجه به آن از نکات مهم برای سیستم بهداشتی محسوب می­شود.
در مطالعه­ای مشابه بر عملکرد جنسی زنان لهستانی حین پاندمی کووید-19، این مؤلفه در محدوده­ اختلال عملکرد جنسی قرار داشت [28]. این بررسی در جامعه ترکیه نیز با نتایج مشابه همراه بود [29]. نتایج حاضر و سایر مطالعات نمایانگر اختلال علمکرد جنسی زنان در دوران شیوع کووید-19 می­باشد [30]. بنابراین شیوع کرونا ویروس و عوارض روحی و روانی ناشی از آن بر عملکرد جنسی زنان اثرات منفی برجای گذاشته است. تهدید کرونا ویروس در زندگی روزمره انسان­ها می­تواند باعث شود تا زنان به دنبال مشکلاتی همچون مسائل اقتصادی یا تأثیرات نامشخص ویروس بر جنین و نوزاد برای فرزند­آوری تمایل کم­تری پیدا کنند و عملکرد جنسی آنها به دنبال این مسئله نیز در سطوح پایین­تری قرار بگیرد. البته در یک بررسی مشابه نتایج حاکی از تأثیر منفی شیوع بیماری کووید-19 بر عملکردجنسی مردان نیز مشاهده شد که خلاف یافتههای مطالعه حاضر می­باشد [20]. شاید بتوان علت آن را تفاوت در ابعاد اجتماعی و فرهنگی در دو جامعه مورد بررسی دانست. مسائل جنسی و نگرش فرد نسبت به آن تحت تأثیر این عوامل می­تواند در جوامع مختلف متفاوت باشد. نتایج مطالعه­ حاضر از نظر نمرات زیر مقیاس ها با مطالعه Karagöz و همکاران همسویی دارد [21]. تفاوت نمرات کلی به­دلیل این است که در سایر مطالعات اختلاف قبل و بعد از همه­گیری مد نظر است، در حالی که در مطالعه حاضر تنها یک بار اندازه­گیری در زمان کووید-19 صورت گرفته است. از طرفی نیز برخی از مطالعات از نسخه IIEF-5 استفاده نموده­اند که در نحوه اندازه­گیری تفاوت ایجاد می­کند ]20[.
در این مطالعه بر اساس نتایج افراد که از بوسه و معاشقه حین رابطه جنسی استفاده می­کردند، نمره میانگین عملکرد جنسی آن­ها بالاتر بود. بر اساس یافته سایر مطالعات معاشقه قبل از برقراری رابطه­ جنسی در دوران همه­گیری کووید-19 نسبت به قبل کمتر بود که افراد با کاهش این مقوله سعی در پیش­گیری از بیماری کووید-19 داشتند [29]. باتوجه به این که بوسه و معاشقه قبل از رابطه جنسی بر میل جنسی، برانگیختگی و ارگاسم تأثیرگذار است و می­تواند رابطه جنسی را مطلوب­تر و عملکرد جنسی را ارتقاء دهد [31]، در این دوران کوتاه کردن مدت معاشقه و یا نداشتن آن عملکرد جنسی را دست خوش تأثیرات منفی قرار می­دهد. کاهش معاشقه با ارضاء روانی کمتر در فرد همراه است و با احساس دوری و عدم تعلق خاطر در همسر همراه می­باشد. این جزء مهم می­تواند عملکرد فرد را تحت تأثیر قرار دهد. افرادی که خود یا همسرشان در مراکز بهداشتی کار می­کردند در هر دو جنس به طور معناداری عملکرد جنسی پایین­تری از افرادی که خود یا همسرشان در مراکز بهداشتی کار نمی­کردند، داشتند. مواجهه با بیماران مبتلا به کووید-19 و تحمل فشار روانی و استرس ناشی از کار می­تواند عملکرد جنسی پایینتری را به همراه داشته باشد [32]. افزایش احتمال ابتلاء کادر درمان می­تواند باعث عدم تمایل فرد و همسر آنها برای برقراری رابطه جنسی شود که منجر به اختلال در عملکرد جنسی می­شود. این عدم تمایل می­تواند برای جلوگیری از انتقال احتمالی ویروس به همسر باشد. از طرفی نیز بارکاری سنگین کادر درمان به صورت بالقوه کیفیت و کمیت روابط جنسی را تحت اثرات منفی قرار می­دهد. خستگی­های جسمی و روانی که کادر درمان با آن مواجه هستند می­تواند عملکردهای جنسی فرد را تحت تأثیر خود قرار دهد [33].
در این مطالعه زنان شاغل نسبت به سایر گروه­ها عملکرد جنسی بهتری داشتند. درآمد خانواده می­تواند بر رضایت از زندگی جنسی تأثیر بگذارد. بنابراین، زنانی که به طور عادی کار می­کنند نه تنها در معرض استرس کمتری قرار دارند، بلکه دست­مزد ثابت نیز دارند، که ممکن است در مقایسه با زنانی که اصلاً کار نمی­کنند باعث رضایت­مندی بیشتر جنسی شود [34]. هم­چنین زنانی که بازنشسته بودند نسبت به سایر زنان عملکرد جنسی پایین­تری داشتند. زنان بازنسشته غالباً در سنین بالا قرار دارند، با توجه به مطالعات، زنانی که سنین بالاتری دارند عملکرد جنسی پایین­تری را گزارش کرده بودند که می­توان در تفسیر این یافته مطالعه حاضر در نظر گرفت [21].
تحصیلات بالاتر بر عملکرد جنسی در دوران کووید تأثیر معناداری داشت که همسو با یک مطالعه مشابه با هدف تعیین عملکرد جنسی زنان و تأثیر کووید-19 بود [28]. شاید یافتههای مشابه به دنبال این مسئله باشد که زنان با تحصیلات بالاتر در ارتباط با پروتکل­های مرتبط با روابط جنسی و راه­های انتقال در حین رابطه اطلاعات بیشتری داشته­اند. از طرفی با در نظر گرفتن تحصیلات دانشگاهی و آموزش در ارتباط با مسائل جنسی، آگاهی این گروه افراد بیشتر بوده و برای تطابق با شرایط از دانش احتمالی برخور دارند.
با توجه به بافت فرهنگی کشور ایران به طور کلی بیان مسائل جنسی و مشکلات مرتبط تابو می­باشد که شاید بر نتایج مؤثر واقع شود. محدودیت دیگر استفاده از پرسش­نامه با اتکاء به خود گزارش­گری می­باشد. یافته­های ما براساس داده­های مقطعی از نمونه­ محلی است، این در حالی است که شدت شیوع کرونا در مناطق مختلف و فصول مختلف سال متفاوت بوده است. برای درک بهتر تأثیر همه­گیری بر سلامت جنسی نیاز است در مناطق و جمعیت های مختلف، مطالعات طولی بیش­تر در مقیاس بزرگ صورت گیرد.
نتیجهگیری
عملکرد جنسی و ابعاد آن می­توانند به دلیل ترس از ابتلاء به بیماری کووید-19 دست­خوش تغییرات شوند. ترس از ابتلاء به بیماری کووید-19 می­تواند کیفیت روابط و عملکرد جنسی را کاهش دهد. برای روشن شدن تأثیر این همه­گیری بی­سابقه و پیامد­های روانی آن همچون ترس بر شاخص­های زندگی زناشویی، مطالعات بیش­تری از شهرها و فرهنگ­های متفاوت در کشور مورد نیاز است تا بتوان راه­برد­های مناسب برای پاسخ به شرایط موجود پیدا نمود.
تشکر و قدردانی
تیم تحقیق با نهایت احترام مراتب تشکر خود را از همکاری مشارکت کنندگان محترم مطالعه اعلام می­دارد. حمایت مالی این پژوهش توسط دانشگاه علوم پزشکی قزوین انجام شد.
 



References

 
[1] Battegay M, Kuehl R, Tschudin-Sutter S, Hirsch HH, Widmer AF, Neher RA. 2019-novel Coronavirus (2019-nCoV): estimating the case fatality rate–a word of caution. SMW 2020; 150(0506).
[2] Brooks SK, Webster RK, Smith LE, Woodland L, Wessely S, Greenberg N, et al. The psychological impact of quarantine and how to reduce it: rapid review of the evidence. The lancet 2020; 395(10227): 912-20.
[3] Sadock BJ, Sadock VA. Kaplan and Sadock's synopsis of psychiatry: Behavioral sciences/clinical psychiatry: lippincott williams & wilkins; 2011.
[4] Jiang X, Deng L, Zhu Y, Ji H, Tao L, Liu L, et al. Psychological crisis intervention during the outbreak period of new coronavirus pneumonia from experience in Shanghai. Psychiatry Res 2020; 286: 112903.
[5] Lima CKT, de Medeiros Carvalho PM, Lima IdAAS, de Oliveira Nunes JVA, Saraiva JS, de Souza RI, et al. The emotional impact of Coronavirus 2019-nCoV (new Coronavirus disease). Psychiatry Res 2020; 287: 112915.
[6] Ren S-Y, Gao R-D, Chen Y-L. Fear can be more harmful than the severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 in controlling the corona virus disease 2019 epidemic. World J Clin Cases 2020; 8(4): 652.
[7] Hosseini S, Bahrevar V, Rahmanian V, Hazar N. Fear of COVID 19 Pandemic: A case study in Iran. Pakistan J Medical Health Sci 2020; 14(2). [Farsi]
[8] Asmundson GJ, Taylor S. Coronaphobia: Fear and the 2019-nCoV outbreak. J Anxiety Disord 2020; 70: 102196.
[9] Zhang Y, Ma ZF. Impact of the COVID-19 pandemic on mental health and quality of life among local residents in Liaoning Province, China: A cross-sectional study. Int J Environ Res 2020; 17(7): 2381.
[10] Gaspari V, Orioni G, Viviani F, Raone B, Lanzoni A, Bardazzi F. Does COVID19 influence sexual behaviors? Dermatol Ther 2020.
[11] Perez-Garcia LF, te Winkel B, Carrizales JP, Bramer W, Vorstenbosch S, Van Puijenbroek E, et al., editors. Sexual function and reproduction can be impaired in men with rheumatic diseases: a systematic review. Semin. Arthritis Rheum; 2020; Elsevier.
[12] Brotto L, Atallah S, Johnson-Agbakwu C, Rosenbaum T, Abdo C, Byers ES, et al. Psychological and interpersonal dimensions of sexual function and dysfunction. JSM 2016; 13(4): 538-71.
[13] Mahdizadegan I, Barekat E, Golparvar M. A comparison between males/females and divorcing ones on sexual functioning in Isfahan. JSR 2016; 17(1): 16-24. [Farsi]
[14] Ferreira JM, Carreiro AV, Fernandes A, Bahamondes L. Sexual function and quality of life in a cohort of Brazilian users of two kind of intrauterine contraceptives. Rev Bras de Ginecole Obstet 2019; 41(4): 236-41.
[15] Veisi S, Imani S, Behrooz B, Imani S. The evaluation of the psychometric properties of fear of disease coronaviruses scale (Covid-2019). Adv Study Behav 2020; 5(42): 1-10.
[16] Rosen RC. Prevalence and risk factors of sexual dysfunction in men and women. Curr Psychiatry Rep 2000; 2(3): 189-95.
[17] Pakpour AH, Zeidi IM, Yekaninejad MS, Burri A. Validation of a translated and culturally adapted Iranian version of the International Index of Erectile Function. J Sex Marital Ther 2014; 40(6): 541-51.[Farsi]
[18] Dadgar S, Karimi FZ, Bakhshi M, Abdollahi M, Rahimzadeh Borj F. Assessment of sexual dysfunction and its related factors in pregnant women referred to Mashhad health centers (2017-2018). Iran J Obstet Gynecol Infertil. 2018; 21(8): 22-9.
[19] Mousazadeh T, Motavalli R. Sexual function and behavior in pregnant women of Ardabil in 2016. J Healthc Manag 2018; 20(1): 40-7. [Farsi]
[20] Fang D, Peng J, Liao S, Tang Y, Cui W, Yuan Y, et al. An Online Questionnaire Survey on the Sexual Life and Sexual Function of Chinese Adult Men During the Coronavirus Disease 2019 Epidemic. Sex Med 2021; 9(1): 100293
[21] Karagöz MA, Gül A, Borg C, Erihan İB, Uslu M, Ezer M, et al. Influence of COVID-19 pandemic on sexuality: a cross-sectional study among couples in Turkey. Int J Impot Res 2020; 1-9.
[22] Omar SS, Dawood W, Eid N, Eldeeb D, Munir A, Arafat W. Psychological and sexual health during the CoViD-19 pandemic in Egypt: are women suffering more? Sex Med 2021; 9(1): 100295.
[23] Niño M, Harris C, Drawve G, Fitzpatrick KM. Race and ethnicity, gender, and age on perceived threats and fear of COVID-19: Evidence from two national data sources. SSM - Popul Health 2021; 13: 100717.
[24] Mertens G, Gerritsen L, Duijndam S, Salemink E, Engelhard IM. Fear of the coronavirus (COVID-19): Predictors in an online study conducted in March 2020. J Anxiety Disord 2020; 74: 102258.
[25] Zamanian M, Ahmadi D, Sindarreh S, Aleebrahim F, Vardanjani HM, Faghihi SH, et al. Fear and rumor associated with COVID-19 among Iranian adults, 2020. J Educ Health Promot 2020; 9(1): 355. [Farsi]
[26] Elemo AS, Satici SA, Griffiths MD. The Fear of COVID-19 Scale: Psychometric Properties of the Ethiopian Amharic Version. Int J Ment Health Addict 2020; 1-12.
[27] Chaddha A, KlineRogers E, Braverman AC, Erickson SR, Jackson EA, Franklin BA, et al. Survivors of aortic dissection: activity, mental health, and sexual function. Clin Cardiol 2015; 38(11): 652-9.
[28] Fuchs A, Matonóg A, Pilarska J, Sieradzka P, Szul M, Czuba B, et al. The impact of COVID− 19 on female sexual health. Int J Environ Res 2020; 17(19): 7152.
[29] Culha MG, Demir O, Sahin O, Altunrende F. Sexual attitudes of healthcare professionals during the COVID-19 outbreak. Int J Impot Res 2020: 1-8.
[30] Yuksel B, Ozgor F. Effect of the COVID19 pandemic on female sexual behavior. Int J Gynaecol Obstet 2020; 150(1): 98-102.
[31] Hezbiiyan Z, Khodakarami B, Parsa P, Faradmal MJ. The effect of postnatal counseling on sexual function in women referred to health centers in Hamedan in 1392. Avicenna J Nurs Midwifery Care 2016; 24(4): 272-80.
[32] Bulut EC, Ertaş K, Bulut D, Koparal MY, Çetin S. The effect of COVID19 epidemic on the sexual function of healthcare professionals. Andrologia. 2021; 53(3): e13971.
[33] Valenzuela-Peters R, Contreras-García Y, Manriquez-Vidal C. Influence of the type of work shift in Female Sexual Function Index of healthcare sector female workers. Eur J Obstet Gynecol 2017; 210: 39-44.
[34] Lee H-H, Lee P-R, Kao W-T, Lee Y-L. The relationship between sex life satisfaction and job stress of married nurses. BMC Res Notes 2012; 5(1): 1-5.


A Survy between Fear of COVID-19 Disease and Sexual Function of Iranian Married Men and Women Living in Qazvin: A Descriptive Study

Somaye Minaei Moghadam[5], Peyman Namdar[6], MohammadHusein Mafi[7], Leili Yekefallah[8]


Received: 09/06/21 Sent for Revision: 11/09/21 Received Revised Manuscript: 25/12/21 Accepted: 27/12/21


Background and Objectives: Fear of coronavirus disease 2019 (Covid-19) may lead to sexual disinterest and frustration and affect sexual function. This study aimed to determine the relationship between fear of Covid-19 disease and the sexual function of married people.
Materials and Methods: In this descriptive study, 400 married residents of Qazvin participated in 2020. Data was collected as random multi-stage clusters. The study tools included the International Index of Erectile Function (IIEF) in Men and Female's Sexual Function Index (FSFI) in Women, and Coronavirus Fear Questionnaire (FDCS). Data were analyzed using independent t-test, one-way ANOVA, and Spearman’s correlation test.
Results: There was a significant reverse relationship between the fear of coronavirus and the total score of female sexual function (r= -0.261, p= 0.007), but there was no significant relationship between the fear of coronavirus and the total score of male sexual function (r= -0.060, p= 0.812). The mean score of sexual function of men and women in people with a fear of having sex and employment in health centers was significantly lower, while in people that used sex flirting was significantly higher (p<0.05)
Conclusion: Fear of Covid-19 disease may harm the sexual function of married people, especially women, and reduce their quality of married life. Therefore, to prevent the destructive psychological effects of the epidemic, more attention and interventions are needed to improve sexual function.
Key words: Fear, Sexual function, COVID-19, Qazvin

Funding: This study was funded by Qazvin University of Medical Sciences.
Conflict of interest: None declared.
Ethical approval: The Ethics Committee of Qazvin University of Medical Sciences approved the study (IR.QUMS.REC.1399.270).

How to cite this article: Somaye Minaei Moghadam, Peyman Namdar, MohammadHusein Mafi, Leili Yekefallah. A Survy between Fear of COVID-19 Disease and Sexual Function of Iranian Married Men and Women Living in Qazvin: A Descriptive Study. J Rafsanjan Univ Med Sci 2022; 21 (1): 33-48. [Farsi]
 
[1]- مربی پرستاری، مرکز تحقیقات مراقبت های پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران
[2]- دانشیار طب اورژانس، گروه طب اورژانس، دانشکده پزشکی، مرکز تحقیقات بیمار یهای متابولیک، پژوهشکده پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران
[3]- کارشناسی ارشد پرستاری، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، پژوهشکده پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران
[4]- (نویسنده مسئول) دانشیار پرستاری، گروه پرستاری مراقبت های ویژه، دانشکده پرستاری و مامایی، مرکز تحقیقات بیماری‌های متابولیک، پژوهشکده پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر، دانشگاه علو م پزشکی قزوین، قزوین، ایران
تلفن: 33336001-028، دورنگار: 33237268-028، پست الکترونیکی: leili_fallah@yahoo.com
[5]- Nursing Instructor, Nursing and Midwifery Care Research Center, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
[6]- Associate Prof. of Emergency Medicine, Dept. of Emergency Medicine, School of Medicine, Metabolic Diseases Research Center, Research Institute for Prevention of Non-communicable Diseases, Qazvin University of Medical Sciences, Qazvin, Iran
[7]- MSc in Nursing, Social Determents of Health, Research Center Research Iistitute for Preventuon of Non-Communicable Diseases, Qazvin University of Medical Sciences, Qazvin, Iran
[8]- Associate Prof. of Nursing, Dept. of Critical Care Nursing, Faculty of Nursing and Midwifery, Metabolic Diseases Research Center, Research Institute for Prevention of Non-communicable Diseases, Qazvin University of Medical Sciences, Qazvin, Iran
 ORCID: 0000-0001-7425-9451
(Corresponding Author) Tel: (028) 33336001, Fax: (028) 33237268, E-mail: leili_fallah@yahoo.com
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: آمار و اپيدميولوژي
دریافت: 1400/3/12 | پذیرش: 1400/10/6 | انتشار: 1401/2/1

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences

Designed & Developed by : Yektaweb