چکیده
زمینه و هدف : تحقیقات نشان می‌دهد که تأثیر پرتوهای گاما با دز پایین با تأثیر آن در دزهای بالا متفاوت است. در این پژوهش هدف به دست آوردن میزان دز لازم برای به حداکثر رساندن سرعت جوانه‌زنی بذر گندم ( Triticum aestivum ) از رقم اروند (رقم برتر در منطقه شمال‌غرب ایران) می‌باشد.
مواد و روش‌ها: بدین منظور ۵۳۵۵ عدد بذر که از نظر فنوتیپ مشابه هم بودند تهیه و با استفاده از دستگاه پرتو درمانی کبالت-۶۰ بیمارستان امام خمینی تبریز در شش گروه (یک گروه شاهد و پنج گروه با دز روزانه صفر، ۱۰۰، ۲۵۰، ۵۰۰ و ۷۵۰ سانتی‌گری) به مدت ۹ روز تحت تابش پرتو قرار داده و هر روز از هر گروه تعداد ۷۵ بذر در داخل پتری دیش استریل کشت داده شدند.
یافته‌ها: نتایج حاصل از شمارش روزانه بذر‌های جوانه زده نشان داد که میزان سرعت جوانه‌زنی برای دز ۵۰۰ سانتی‌گری در چهار روز بیشترین مقدار را دارد که این میزان دز در شرایط نامساعد محیطی و استفاده بهتر از فصل رویشی در مناطقی که فصل رویشی محدود است مناسب می‌باشد.
نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج به دست آمده برای سایر فاکتورهای جوانه‌زنی نظیر طول ریشه، طول کلئوپتیل و ... و به خاطر هزینه ربودن تابش با پرتوهای گاما و به علت ناچیز بودن اختلاف مابین فاکتورهای جوانه‌زنی به نظر می‌رسد که استفاده از دز تابش ۲۵۰ سانتی‌گری بر دقیقه به مدت ۴ روز از نظر اقتصادی با صرفه باشد. هم‌چنین از روز هفتم به بعد برای کلیه دزها یک کاهش معنی‌دار در تعداد بذر‌های جوانه زده به دست آمد که تأثیرات مخرب پرتو در میزان جوانه‌زنی بذر را نشان می‌دهد. امید است با انجام تحقیقات بیشتر در این زمینه بتوانیم در راستای افزایش محصول گندم گام‌های مؤثری برداریم.
واژه‌های کلیدی: پرتوهای گاما،کبالت - ۶۰، جوانه‌زنی، گندم، Triticum aestivum
