مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

چکیده

زمینه و هدف: لیشمانیوز، مشکلات بهداشتی جهانی با اندمیسیته بالا در کشورهای درحال‌توسعه مانند ایران به وجود آورده است. عوارض جانبی داروها، مقاومت دارویی و نبود واکسن مؤثر و مطمئن سبب توجه به ترکیبات جدید مؤثر ازجمله گیاهان دارویی مانند گیاه خرفه شده است. بنابراین، هدف از این مطالعه معرفی یک گیاه طبی سنتی به نام خرفه است که می‌تواند به‌عنوان یک منبع ارزشمند از عوامل دارویی جدید علیه لیشمانیوز جلدی مورد توجه قرار بگیرد.

مواد و روش‌ها: این مطالعه که از نوع آزمایشگاهی است، در بهار سال 1394 و در شهر اصفهان انجام گرفت. ابتدا عصاره متانولی به روش خیساندن آماده و به روش گازکروماتوگرافی جرمی، تعیین ترکیب شد. پروماستیگوت‌های لیشمانیا ماژور ابتدا در محیط کشت اشنایدر و سپس در فاز ثابت در محیط کشتRPMI-1640  کشت داده شدند. سپس با استفاده از روش رنگ‌سنجیMTT  (متیل‌تیازولیل تترازولیوم)، فعالیت بیولوژیکی عصاره الکلی گیاه خرفه در مقایسه با گلوکانتیم علیه پروماستیگوت‌های لیشمانیا ماژور مورد ارزیابی قرار گرفت و داده‌ها به‌وسیله نرم‌افزار SPSS16 و با استفاده از آزمون آماری Tukey و آزمون t تجزیه‌وتحلیل شدند. نتایج مطالعه میکروسکوپی نیز به‌صورت عکس و جدول ارائه گردید.

یافته‌ها: IC₅₀ برای عصاره الکلی گیاه خرفه علیه پروماستیگوت‌های لیشمانیا ماژور استاندارد بعد از 24، 48 و 72 ساعت به ترتیب 690، 270 و 140 میکروگرم بر میلی‌لیتر و علیه پروماستیگوت‌های ایزوله بالینی 1160، 385 و 140 میکروگرم بر میلی‌لیتر به دست آمد. IC₅₀ برای گلوکانتیم نیز برابر با 27، 12 و 8 میکروگرم بر میلی‌لیتر و 26، 19 و 11 میکروگرم بر میلی‌لیتر به دست آمد. بین IC50 عصاره و داروی گلوکانتیم بعد از 24، 48 و 72 ساعت اختلاف معناداری وجود داشت (05/0p<). چروکیدگی سلولی، گرد شدن، متراکم شدن سیتوپلاسم و کوچک‌تر شدن در سلول‌های تیمار شده مشاهده گردید. وجود آلکالوئیدها و فلاوونوئیدها در عصاره الکلی تشخیص داده شد.

نتیجه‌گیری: با توجه به این‌که عصاره الکلی گیاه مورد آزمون دارای اثرات ضدلیشمانیایی قابل‌توجهی در شرایط آزمایشگاهی بود، لزوم انجام آزمایش‌های بیشتر برای ارزیابی اثر آن روی این انگل در مدل حیوانی نیز احساس می‌شود.

واژه‌های کلیدی: ترکیبات ضدلیشمانیایی، لیشمانیوز جلدی، متیل تیازولیل تترازولیوم