Ethics code: IR.RUMS.REC.1398.163
دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
متن کامل [PDF 347 kb]
(282 دریافت)
|
چکیده (HTML) (547 مشاهده)
متن کامل: (471 مشاهده)
مقاله پژوهشی
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 23، فروردین 1403، 60-46
رابطه خشونت خانگی دوران بارداری و پیامدهای نوزادی: یک مطالعه مورد-شاهدی
زهرا السادات حسینی[1]، حسن احمدی نیا[2]، زهره قرشی[3]، محسن رضائیان[4]
دریافت مقاله: 03/04/1402 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 27/06/1402 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 04/11/1402 پذیرش مقاله: 07/11/1402
چکیده
زمینه و هدف: خشونت خانگی در دوران بارداری تهدید جدی بر سلامت جسمی، روحی و روانی مادر، جنین و در نهایت تهدید جدی بر سلامت و ساختار جامعه است. در نتیجه این مطالعه با هدف تعیین رابطه بین خشونت خانگی در طی بارداری با پیامدهای نوزادی، در زنان باردار شهر رفسنجان انجام شد.
مواد و روشها: در این مطالعه مورد-شاهدی، جمعآوری دادهها با استفاده از پرسشنامه سه قسمتی شامل اطلاعات جمعیت شناختی، خشونت خانگی و پیامدهای نوزادی انجام شد. حجم نمونه برای گروه مورد (دارای حداقل یک پیامد نوزادی) 20 نفر محاسبه شد که برای دستیابی به این تعداد، انجام پرسشگری از 211 زن باردار مراجعهکننده به زایشگاه نیکنفس رفسنجان در سالهای 1399 و 1400 انجام شد. به ازای هر فرد مورد، سه نفر از افراد بدون پیامد که از لحاظ سن و تعداد فرزند با ایشان همسان بودند، به عنوان شاهد انتخاب شدند (60 نفر). دادهها با استفاده از رگرسیون لجستیک چندگانه تجزیه و تحلیل شد.
یافتهها: تعداد 13 نفر (7/21 درصد) از گروه شاهد و 10 نفر (50 درصد) از گروه مورد با خشونت دوران بارداری مواجهه داشتهاند (015/0=P). نتایج رگرسیون لجستیک چندگانه نشان داد با تعدیل اثر سن همسر، شانس بروز حداقل یک پیامد نوزادی در مادرانی که در طول دوره بارداری مورد خشونت قرار گرفتهاند 29/3 برابر مادرانی بوده که مورد خشونت قرار نگرفتهاند (036/0=P).
نتیجهگیری: بر طبق نتایج مطالعه حاضر، به نظر میرسد خشونت خانگی باعث افزایش پیامدها و عوارض بارداری میشود. در نتیجه برنامهریزی مناسب برای اجرای فرآیندهای مداخلهگر و آگاهی بخش ضروری به نظر میرسد.
واژههای کلیدی: خشونت خانگی، پیامدهای نوزادی، بارداری
ارجاع: حسینی زا، احمدینیا ح، قرشی ز، رضائیان م. خشونت خانگی دوران بارداری و پیامدهای نوزادی: یک مطالعه مورد-شاهدی. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، سال 1403، دوره 23 شماره 1، صفحات: 60-46.
مقدمه
خشـونت نسبت به زنـان بـهعنوان یک بحران جهانی، موضوعی است که در محافل پژوهشی توسط جامعهشناسان، روانشناسان و آسیبشناسان اجتماعی مورد بررسی قرار میگیرد. این پدیده اجتماعی، یکی از مهمترین عوامل بروز ناهنجاریها و آسیبهـای اجتمـاعی تشـخیص داده شده است (1). در این بین، خشونت خانگی (Domestic violence) به عنوان شایعترین نوع خشونت مطرح شده است که بیشترین احتمال تکرار و عوارض اجتماعی، روانی و اقتصادی را به همراه دارد. خشونت خانگی در کشورها و فرهنگهای مختلف تعاریف متفاوتی از آسیب جزئی نظیر سیلی خوردن و آسیب بدنی جزئی تا آسیبهای جدی و حتی قتل توسط همسر را در بر دارد (2).
خشونت خانگی به معنی رفتار خشونتآمیز و سلطهگرانه یک عضو خانواده نسبت به عضو یا اعضای دیگر همان خانواده است. این نوع از خشونت، بیشتر زنان را تحت تأثیر قرار میدهد. از بعد روانی، خشونت خانگی شامل بدرفتاریهای کلامی و عاطفی مثل تمسخر در جمع، تحقیر وضعیت جسمانی و ظاهری، دشنام و ناسزاگویی به فرد میباشد که سبب آسیب روحی و روانی فرد، از بین رفتن اعتمادبهنفس و در برخی موارد تمایل به خودکشی میشود. ابعاد دیگر این نوع خشونت شامل بعد اجتماعی (محدودیت ارتباط با دیگران)، خشونت اقتصادی (سوء استفادههای مالی) و بعد جنسی (اجبار به برقراری رابطه جنسی) میباشد (4، 3).
مطالعات مختلف نشان میدهد که خشونت خانگی میتواند بر جنبههای مختلف زندگی زنان از قبیل تغذیه، وزنگیری، میزان جذب آهن و فولیکاسید اثر بگذارد که علاوه بر آسیب به فرد، در صورت بارداری زن، سلامت جنین و نوزاد را نیز تحت تأثیر قرار میدهد. عوارض دیگری نظیرخونریزی، زایمان زودرس، مسمومیت حاملگی و حتی سقط جنین از دیگر پیامدهای خشونت خانگی در زنان باردار میباشد (7-5).
بارداری، به دلایل متفاوتی نظیر کاهش روابط جنسی، تصورات غلط در مورد بارداری و احساسات غیر طبیعی شوهر در خصوص بارداری میتواند نقطهای جهت شروع و یا گاهی تشدید خشونت خانگی نسبت به زن باردار باشد. میزان خشونت خانگی در زنان باردار در کشورهای مختلف و همچنین نواحی گوناگون ایران متفاوت است. این میزان در کشور اتیوپی 1/26 درصد (8)، عربستان سعودی 6/32 درصد (9)، ویتنام 6/34 درصد (10)، کشورهای آمریکای جنوبی 4/34 درصد (11)، استرالیا 4/15 درصد (12)، و چین 7/7 درصد (13) گزارش شده است. این میزان در نواحی مختلف ایران متفاوت بوده، به عنوان مثال 6/7 درصد در خراسان رضوی، 25 درصد در کرمان، 2/46 درصد در آذربایجان شرقی و 3/56 درصد در تهران گزارش شده است (14). به صورت کلی شیوع خشونت خانگی در مقابل سایر مشکلات شایع بارداری نظیر پرهاکلامپسی و دیابت، بیشتر میباشد و این نوع خشونت میزان بروز سایر مشکلات بارداری را افزایش میدهد (15).
مادرانی که قبل و یا در دوران بارداری در معرض خشونت خانگی قرار گرفتهاند، شانس کمتری برای زایمان طبیعی داشته و به دلیل وجود استرس شدید در این مادران میزان بروز افسردگی پس از زایمان در این گروه بیشتر میباشد (16). استرس در این گروه منجر به ترشح بیشتر هورمون کورتیزول شده که میتواند منجر به آسیبهای مغزی در جنین و ایجاد مشکلات احساسی و رفتاری در کودک در سالهای بعد از تولد شود (18، 17).
پیامدهای نوزادی شامل وزن، قد و دور سر زمان تولد از عوامل تعیینکننده رشد جسـمی و ذهنـی و نشـانه معتبـری از رشد داخل رحمی هستند. تولد نـوزادان بـا وزن کمتـر از ۲۵۰۰ گـرم یکـی از جـدیتـرین مشـکلات بهداشتی کودکان جهان امروز است. کمبـود وزن هنگـام تولـد منجـر بـه افـزایش میزان مرگ، معلولیتها و بیماریها در نوزادان و کودکان میشود (19). نمره آپگار کمتر از 7 نیز به عنوان یکی از پیامدهای نوزادی در نظر گرفته میشود. تعیین نمره آپگار یک روش علمی در ارزیابی نوزاد بلافاصله بعد از تولد اسـت که کمک میکند نوزادان نیازمند به احیاء، بـه دلیـل اسـیدوز هیپوکسـیک تشـخیص داده شوند. نمره آپگار از ۵ فاکتور شامل ضربان قلب، سرعت تنفس، تون عضلانی، تحریکپذیری و رنگ پوست تشکیل شده است که به هر یک از این موارد برحسب حال نوزاد از ۰ تا ۲ نمره داده میشود (20).
در تحقیقات مختلف، عوارض ناشی از خشونت خانگی بر پیامدهای مادری و نوزادی و حتی رفتاری کودکان گزارش شده است (22، 21)، بنابراین محققین و سیاستگذاران و مراقبین بهداشتی باید همواره با مشخص ساختن زیرگروههایی که ممکن است در معرض خطر بیشتری باشند از جمله مادران باردار، میزان بروز خشونت و عوارض ناشی از آن را مورد توجه قرار دهند (23). در همین راستا و با توجه به این که بر طبق جستجوهای انجام شده اطلاعاتی از رابطه خشونت در دوران حاملگی در زنان باردار شهر رفسنجان و پیامد بارداری یافت نشد، در این مطالعه ارتباط خشونت خانگی در زنان باردار شهر رفسنجان با پیامدهای نوزادی مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روشها
در این مطالعه مورد-شاهدی، جامعه مورد پژوهش شامل مادران باردار مراجعهکننده به مرکز آموزشی درمانی نیکنفس شهر رفسنجان در سالهای 1399 و 1400 بودند. حجم نمونه مورد نظر با استفاده از فرمول مقایسه نسبت در دو گروه مستقل
m=Z1-α2(1+k)P(1-P)+Z1-βkP11-P1+P2(1-P2)2KP1-P22