مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

مقاله پژوهشی

مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان

دوره 12، اسفند 1392، 990-975

بررسی ارتباط راهبردهای تنظیم شناختی هیجان و باور آمیختگی فکر- عمل با میزان نگرانی دانشجویان

مظفر غفاری[1]، اکبر رضایی[2]

دریافت مقاله: 21/10/91    ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 24/11/91  دریافت اصلاحیه از نویسنده: 12/3/92      پذیرش مقاله: 25/3/92

چکیده

زمینه و هدف: نگرانی یک ویژگی مشترک و به طور بالقوه ناتوان‌کننده در مبتلایان اختلالات اضطرابی می‌باشد. هدف از این پژوهش تعیین ارتباط راهبرد تنظیم شناختی هیجان و باور آمیختگی فکر- عمل با میزان نگرانی دانشجویان می‌باشد.

مواد و روش‏ها: نمونه آماری این تحقیق مقطعی شامل 200 نفر از دانشجویان دانشگاه پیام نور استان آذربایجان شرقی در سال تحصیلی 91- 1390 بود که به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌ها از پرسش‌نامه نگرانی Penn state ، باور آمیختگی فکر- عمل Rachman و همکاران و فرم کوتاه پرسش‌نامه تنظیم شناختی هیجان Garnefski و همکاران استفاده شد. داده‌ها با استفاده از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون خطی چندگانه استاندارد مورد تحلیل قرار گرفتند.

یافته‌ها: بین راهبردهای پذیرش (221/0- =r و 002/0=p)، تمرکز مجدد مثبت (262/0- =r و 001/0=p) و تمرکز مجدد برنامه‌ریزی تنظیم شناختی هیجان (322/0- =r و 001/0=p) با نگرانی، همبستگی منفی و معنی‌دار وجود دارد. اما رابطه نگرانی با راهبرد فاجعه آمیز تلقی کردن (379/0 =r و 001/0=p) مثبت و معنی‌دار می‌باشد. و متغیر نگرانی با عامل احساس مسئولیت در قبال افکار مثبت (674/0=r و 001/0=p) و عامل احساس مسئولیت در قبال افکار جلوگیری از خطر (577/0=r و 001/0=p) ارتباط مثبت و معنی‌دار وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه استاندارد نشان داد که راهبردهای تنظیم شناختی هیجان در تبیین نگرانی (29%=R²) و عامل‌های باور آمیختگی فکر- عمل در تبیین نگرانی (6/54%=R²) سهم داشتند.

نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد بین راهبردهای ناکارآمد و باور آمیختگی فکر- عمل با نگرانی رابطه وجود دارد. بنابراین، به نظر می‌رسد وقوع سوگیرهای شناختی مانند فکر- عمل و راهبردهای ناکارآمد، آسیب‌پذیری فرد را نسبت به نگرانی افزایش می‌دهد.

واژه‌های کلیدی: راهبرد تنظیم شناختی هیجان، باور آمیختگی فکر- عمل، نگرانی

مقدمه

سازه نگرانی (Worry) به عنوان یک مؤلفه مرکزی اضطراب، در دهه گذشته توجه زیادی را به خود جلب کرده است. هم‌اکنون نگرانی از دو طرف نگریسته می‌شود. از یک منظر نگرانی و ارتباط آن با مشکلات اضطرابی به صورت پاتولوژیک و به صورت یک پدیده بالینی مهم مورد توجه قرار می‌گیرد که در آن زمینه، نگرانی به صورت افکار و تصاویر دارای بار عاطفی منفی و غیر قابل کنترل توصیف شده است [1] و یک حالت اولیه‌ای از اختلال اضطراب منتشر می‌باشد. از منظر دیگر، نگرانی به صورت مقابله متمرکز بر مسأله نگریسته شده است و بنابراین در کاهش اضطراب مفید می‌باشد [2]. اگرچه احساس فشار و نگرانی‌ها، ناراحتی فرد را افزایش داده و او را به سوی اختلالات اضطرابی سوق می‌دهد، اما نباید نگرانی‌ها و حالات هیجانی منفی را همیشه زیان بخش دانست، زیرا انسان برای رسیدن به هدف ناچار است موانعی را از سر راه خود بردارد و به دنبال آن هیجان‌ها و احساس فشار را تحمل کند [3].

 ‌Mathews ‌نشان داد نگرانی به عنوان جزء شناختی اضطراب، محور مرکزی چندین اختلال اضطرابی در کودکان است و این مسئله اهمیت آن را از نظر بالینی نشان می‌دهد [4]. نگرانی‌های غیر قابل کنترل، شکل اساسی در اختلال اضطراب فراگیر است که در آن نگرانی شدید و غیر واقعی راجع به فعالیت‌های متفاوت زندگی روزانه مانند فعالیت‌های شغلی، مطالعه، روابط فردی و مسائل مالی وجود دارد [6-‌5]. اگرچه نگرانی پدیده‌ای شایع است، اما این که وجود آن تا چه میزان می‌تواند طبیعی تلقی شود، کاملاً روشن نیست. ‌Vasey در زمینه اشکال مرضی نگرانی در کودکان و نوجوانان، بررسی‌های سودمندی را انجام داده است و نشان داده است که کودکان نگران و مضطرب، چند تفاوت مهم در زمینه توانایی‌های شناختی، مهارت‌های لازم برای کنترل و تنظیم هیجانات و شیوه برخورد با اضطراب در مقایسه باکودکان عادی دارند[7].

متغیرهای مختلفی با متغیر نگرانی رابطه دارند از جمله ‌این متغیرها، متغیر تنظیم شناختی هیجان می‌باشد. تنظیم هیجان وجه ذاتی گرایش‌های پاسخ هیجانی است [8]. در واقع تنظیم هیجان به اعمالی اطلاق می‌شود که به منظور تغییر یا تعدیل یک حالت هیجانی به کار می‌رود. [9]. تنظیم هیجان در مدیریت هیجان‌ها نقش اساسی ایفا می‌کند [10]. تنظیم هیجان شکل خاصی از خودنظمی‌بخشی است[11] و به عنوان فرآیندهای بیرونی و درونی دخیل در واکنش‌های هیجانی تعریف شده است[12]، که در سطح ناهشیار، نیمه هوشیار و هوشیار به کار گرفته می‌شود [13].

 محققان در تنظیم هیجانات 9 راهبرد شناختی معرفی کرده‌اند: نشخوار فکری، پذیرش، خود را مقصر دانستن، توجه مثبت مجدد، متمرکز بر برنامه‌ریزی، بازنگری و ارزیابی مجدد به صورت مثبت، تحت نظر قرار دادن، فاجعه‌آمیز تلقی کردن و مقصر دانستن دیگران [14]. بین نگرانی و راهبرد نشخوار فکری تنظیم شناختی هیجان رابطه وجود دارد [15]. مؤلفه‌های تنظیم شناختی هیجان می‌توانند متغیر نگرانی را در دانشجویان دختر و پسر پیش‌بینی کنند [16].Aldao  ‌و همکارش نشان داده‌اند که استراتژی‏های سازگار تنظیم شناختی تأثیر مثبت بر کاهش میزان اختلالات اضطرابی، افسردگی و تغذیه دارند [17]. نشخوارگری فکری می‌تواند علایم و نشانه‌های استرس و نگرانی‌ در ‌معلمان ایجاد کند [18]. آموزش راهبردهای کارآمد تنظیم شناختی هیجان باعث کاهش اختلالات اضطرابی می‎شود [19].‌ یکی از عوامل کاهش دهنده استرس و نگرانی تنظیم شناختی هیجان می‌باشد [20]. ‌بین سبک‎های تنظیم شناختی هیجان با نگرانی، ترس و افسردگی رابطه وجود دارد [21]. راهبردهای تنظیم شناختی هیجان، با بروز و افزایش میزان اختلال‌های روانی رابطه مستقیم دارند [22].

از دیگر ویژگی‌های روانشناختی که با نگرانی رابطه دارد باور آمیختگی فکر- عملTAF (Thought-Action Fusion) می‌باشد. مفهوم اغتشاش فکر– عمل اولین بار بر روی بیماران وسواسی کشف شد. متخصصان بالینی از زمان‌های قبل، شرح حال بیمارانی را گزارش کردند که معتقد بودند افکار و اعمالشان در هم آمیخته‌اند. به عبارت دیگر، افکار و اعمال آن‌ها غیر قابل تفکیک هستند.  Berle و همکارش اصطلاح «همه توانی فکر» را جهت توصیف افکاری «که بیماران می‎ترسیدند از طریق آن به دیگران آسیب برسانند» به کار برده است. یکی از این سازه‏های فراشناختی که در برخی اختلالات، از جمله اختلالات اضطرابی، در سال‌های اخیر به طور گسترده‌ای مورد توجه قرار گرفته است، اغتشاش فکر – عمل می‌باشد [23]. در جریان مطالعه افکار خودآیند ناخواسته افراد مضطرب، مشاهده شد که تعدادی از این افراد، اعتقاد دارند که افکار غیر قابل قبول و ناخوشایند آن‌ها می‌تواند حوادث جهان بیرونی را تحت تأثیر قرار دهد [24]. ‌بعدها این سازه علاوه بر اختلالات اضطرابی در سایر اختلالات نیز به اشکال مختلف شناسایی شد [25]. امروزه اصطلاح اغتشاش فکر – عمل این گونه تعریف می‌شود که افکار مزاحم شخصی می‌توانند به طور مستقیم بر رویدادهای بیرونی اثر گذارند، یا چنین افکاری از لحاظ اخلاقی معادل انجام آن اعمال منع شده است [26]. تحقیقات مختلف نشان داده‌اند که سازه اغتشاش فکر - عمل دارای دو بعد اصلی است: اغتشاش فکر - عمل احتمال (Likelihood thought-action fusion) و اغتشاش فکر و عمل اخلاقی (Moral thought-action fusion). اغتشاش فکر – عمل اخلاقی به‌این معنی است که داشتن افکار وسواسی درباره اعمال منع شده و انجام واقعی این اعمال از لحاظ اخلاقی معادل یکدیگر هستند. اغتشاش فکر – عمل احتمال را می‌توان این گونه بیان کرد که فکر کردن درباره رویدادی آشفته ساز یا غیر قابل پذیرش احتمال وقوع آن رویداد را افزایش می‌دهد. این نوع اغتشاش فکر – عمل خود دارای دو جنبه است: اغتشاش فکر – عمل احتمال برای خود، یعنی اغتشاش بین افکار و وقایعی که برای خود فرد اتفاق می‌افتد و اغتشاش فکر – عمل احتمال برای دیگران، یعنی اغتشاش بین افکار و وقایعی که برای دیگران رخ می‌دهد [26]. بین اختلالات اضطرابی نظیر اضطراب منتشریافته، نگرانی، فوبی و اختلال وسواسی با اغتشاش فکر – عمل رابطه معنی‌دار وجود دارد [27]. بین باور اغتشاش فکر- عمل با اضطراب، نگرانی و سایر اختلالات دروان کودکی رابطه وجود دارد [28]. ترس از ایجاد نگرانی باعث ایجاد نگرانی بیمارگونه در فرد می‌شود [29-‌28].

با بازنگری ادبیات پژوهشی خارج از کشور و نظریه‌های موجود در این زمینه و سایر منابع [27،16] می‌توان چنین استدلال کرد که بین راهبردهای تنظیم شناختی هیجان و باور آمیختگی فکر- عمل با میزان نگرانی دانشجویان رابطه وجود دارد. از آن‌جا که در داخل کشور تحقیق روشنی راجع به موضوع حاضر بخصوص بر روی دانشجویان صورت نگرفته است بنابراین هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی ارتباط راهبردهای تنظیم شناختی هیجان و باور آمیختگی فکر- عمل با میزان نگرانی دانشجویان بود.

مواد و روش‌ها

 جامعه آماری این پژوهش مقطعی را دانشجویان دانشگاه پیام نور استان آذربایجان شرقی در سال تحصیلی 1391-1390 تشکیل می‌دادند که در محدوده سنی 18 الی 28 سال قرار گرفته بودند. نمونه آماری پژوهش حاضر با توجه به طرح پژوهش و تعداد متغیرها، شامل 220 نفر از دانشجویان بودند که به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب شدند. با توجه به عدم تناسب تعداد دانشجویان دختر و پسر در جامعه آماری مطالعه حاضر، از بین دانشجویان 140 نفر دختر و 80 نفر پسر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. برای گزینش اعضای نمونه، از بین 30 مرکز و واحد دانشگاه پیام نور استان آذربایجان‎شرقی، 7 مرکز و واحد به صورت تصادفی انتخاب شدند. محقق با حضور در یکی از کلاس‌های دروس عمومی‌ که از قبل انتخاب شده بود، بین دانشجویان (رشته‌های ریاضی، آمار، زبان و ادبیات فارسی، روانشناسی، تربیت بدنی، زیست‌شناسی، شیمی، کامپیوتر، جغرافیا، علوم تربیتی، جامعه‌شناسی و فقه و مبانی) حاضر شده، بعد از جلب نظر و توجیه آنان اقدام به توزیع و جمع‌آوری پرسش‌نامه‌ها و پاسخ‌نامه‌های مربوط در همان زمان و مکان نمود. تعداد 20 پاسخ‌نامه به دلیل ناقص بودن و یا پاسخ‌دهی توأم با بی‌دقتی کنار گذاشته شد و تحلیل نتایج بر روی 200 مجموعه پاسخ‌نامه باقی‌مانده (120 پاسخ‌نامه دانشجویان دختر و 80 پاسخ‌نامه دانشجویان پسر) انجام گرفت.

برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسش‌نامه نگرانی Penn state، باور آمیختگی فکر- عمل Rachman و همکاران و فرم کوتاه پرسش‌نامه تنظیم شناختی هیجان Garnefski و همکاران استفاده شد.

مقیاس نگرانی: این پرسش‌نامه توسطMeyer  و همکاران در سال 1990 ساخته شده است و دارای 16 سؤال است. مقیاس پاسخ‌گویی به سؤالات لیکرت پنج درجه‎ای است، به هر سؤال نمره 1 به گزینه (اصلاً صادق نیست) تا نمره 5 به گزینه (بسیار صادق است) تعلق می‎گیرد. پنج سؤال آن دارای بار منفی است و برعکس نمره گذاری می‌شوند. این پرسش‌نامه دارای روایی همگرا و افتراقی مناسبی است و اعتبار آن به روش ضریب همسانی درونی 93/0 و به روش بازآزمایی در فواصل زمانی 2 تا 10 هفته، بیشتر از 74/0 به دست آمد [30].  نمره کل پرسش‌نامه با جمع کردن نمره همه سؤال‌ها محاسبه می‌شود و دامنه نمره‌ها از 16 تا 80 در نوسان است و نمره بالاتر در این پرسش‌نامه، حاکی از نگرانی آسیب شناختی وخیم‌تر است[31]. در پژوهش Salarifar و همکاران اعتبار پرسش‌نامه به روش ضریب همسانی درونی محاسبه شد که آلفای کرونباخ معادل 83/0 به دست آمد. نتایج تحلیل عامل تأییدی نشان داد که مدل دو عاملی پرسش‌نامه (عامل نگرانی عمومی ‌و فقدان نگرانی) در فرهنگ ایرانی نسبت به مدل تک عاملی دارای برازش بهتر می‌باشد [32]. ضریب آلفای کرونباخ و ضریب بازآزمایی پرسش‌نامه (با فاصله زمانی 1 ماه) به ترتیب 88/0 و 79/0 به دست آمد. همچنین ضریب همبستگی نمرات پرسش‌نامه با نمرات اضطراب صفت و افسردگی به ترتیب 68/0 و 43/0 بوده است که بیانگر روایی مطلوب پرسش‌نامه می‌باشد[33].

فرم کوتاه پرسش‌نامه تنظیم شناختی هیجان: فرم کوتاه پرسش‌نامه تنظیم شناختی – هیجانی به وسیله Garnefski و همکاران در سال 2002 میلادی تهیه شد و شامل 9 زیر مقیاس متفاوت است. زیر مقیاس‌های این پرسش‌نامه نشخوار فکری، پذیرش، خود را مقصر دانستن، ارزیابی مجدد مثبت، تمرکز مثبت مجدد، دیدگاه‌گیری، فاجعه آمیز تلقی کردن، تمرکز مجدد بر برنامه ریزی و مقصر دانستن دیگران هستند. هر یک از زیر مقیاس‎های این پرسش‌نامه 5 گزینه (اصلاً، بندرت، گاهگاهی، اغلب اوقات و همیشه) دارد که از صفر تا چهار نمره‌گذاری می‎شوند. هر چه نمره کسب شده در هر زیر مقیاس بالاتر باشد، آن راهبرد توسط فرد بیشتر استفاده شده است. تحقیقات روی این راهبردهای تنظیم شناختی هیجانات نشان داده‌اند که تمامی‌ زیر مقیاس‌های این آزمون از همسانی درونی خوبی برخوردارند[34]. اعتبار پرسش‌نامه در فرهنگ ایرانی را Yousefi با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 82/0 گزارش کرده است. روایی پرسش‌نامه نیز از طریق همبستگی میان راهبردهای منفی با نمرات مقیاس افسردگی و اضطراب پرسش‌نامه 28 سؤالی سلامت عمومی ‌بررسی شده به ترتیب ضرایبی برابر 35/0 و 37/0 به دست آمده که هر دو ضریب در سطح 0001/0< P معنی‌دار هستند[35]. Payvastegar و همکارش ضریب آلفای کرونباخ آن را برای نوجوانان سالم، بین 68/0 تا 79/0 و برای بیماران مراجعه کننده به مراکز روان پزشکی، بین 72/0 تا 85/0 گزارش کرده‌اند [36].

پرسش‌نامه باور آمیختگی فکر- عمل: این مقیاس در سال 1996 میلادی توسط Rachman، Shafran و Thordarson پدید آمد. دارای 19 سؤال ‌5 گزینه‎ای (کاملاً موافقم، موافقم، ‎نظری ندارم، مخالفم و کاملاً مخالفم) می‌باشد که نمره گزینه‎ها به ترتیب 4، 3، 2، 1 و صفر می‌باشد. در سه مقیاس 1- آمیختگی فکر – عمل احتمالاتی برای خود (3 آیتم)، 2- آمیختگی فکر- عمل احتمالاتی برای دیگران (4 آیتم) و 3- آمیختگی فکر- عمل اخلاقی (12 آیتم) تدارک دیده شده است. اما در مقیاس اغتشاش فکر- عمل تجدید نظر شده، هشت خرده مقیاس به مقیاس TAF اولیه افزوده شده است، که دو خرده مقیاس به طور کامل جدید و شش خرده مقیاس در واقع به نحوی حاصل ویرایش مقیاس قبلی‌اند [37]. ‌خرده مقیاس‌های جدید عبارتند از خرده مقیاسی که اعتقاد به ‌این که احتمال وقوع رویداد‌های مثبت برای دیگران به وسیله افکار شخص افزایش می‌یابد را می‌سنجد (4 گویه) و خرده مقیاسی که اعتقاد به ‌این که به وسیله افکار می‌توان از وقوع آسیب جلوگیری کرد را مورد ارزیابی قرار می‌دهد (3 گویه). شش خرده مقیاس دیگر ارزش و مسئولیتی را می‌سنجد که فرد در مورد هر یک از انواع افکار منفی، مثبت و دور‌کننده آسیب در خود احساس می‌کند. در حقیقت در این مقیاس TAF احتمال برای دیگران به 3 نوع تفکر منفی، مثبت و دورکننده تقسیم شده، سپس میزان احتمال، ارزش و مسئولیتی که فرد برای هر دسته از افکار قائل است، به طور جداگانه در 9 خرده مقیاس مورد سنجش قرار می‌گیرد. این 9 خرده مقیاس به همراه خرده مقیاس‌های TAF اخلاقی، احتمال برای خود در مجموع 11 خرده مقیاس TAF-R را تشکیل می‌دهند. مجموع گویه‌های این مقیاس جدید 27 گویه است، اما از گویه 16 تا 27 هر گویه به دو قسمت تبدیل می‌شود و برای هر قسمت نمره جداگانه لحاظ می‌شود. نتایج بررسی خصوصیات روان‌سنجی این مقیاس در ایران بدین شرح است: نتیجه تحلیل عامل اکتشافی با استفاده از چرخش واریماکس بیانگر وجود 8 عامل بود که 80% واریانس کل مقیاس را تبیین نمودند. عوامل به ترتیب عبارتند از: TAF اخلاقی، احساس مسئولیت در قبال افکار مثبت، احتمال وقوع وقایع منفی، احتمال وقوع وقایع مثبت، احساس مسئولیت در قبال افکار منفی، احساس مسئولیت در قبال افکار جلوگیری از خطر، احتمال جلوگیری از خطر با داشتن فکر آن و احتمال وقوع افکار در مورد خود. برای محاسبه پایایی مقیاس از روش‌های همسانی درونی، بازآزمایی با فاصله 4 هفته بر روی نمونه 35 نفری و تنصیفی استفاده شد. ضرایب حاصل از پایایی برای کل مقیاس به ترتیب 81/0، 61/0 و 82/0 به دست آمد [38]. در مطالعه Bakhshipour و همکاران همسانی درونی ضرایب آلفای به دست آمده برای کل مقیاس 81/0 و برای خرده مقیاس‌ها از 79/0 تا 95/0 بودند. ضرایب پایایی حاصل از بازآزمایی برای کل مقیاس 61/0 و برای خرده مقیاس‌ها 59/0 تا 63/0 به دست آمد[39].

در این پژوهش داده‌ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون خطی چندگانه استاندارد از طریق برنامه نرم افزار SPSS با نسخه 16 مورد تحلیل قرار گرفتند و 05/0 p<به عنوان ارتباط معنی‌داری در نظر گرفته شد.

نتایج

 نمونه آماری مطالعه حاضر شامل 120 نفر دانشجوی دختر با میانگین سنی3/1±0/20 سال و 80 نفر دانشجوی پسر با میانگین سنی 7/1±0/21 سال بودند که در دامنه سنی 18 الی 28 سال قرار داشتند. از این بین تعداد 44 نفر (5/22%) در رشته ریاضی، 30 نفر (15%) رشته آمار، 41 نفر (5/20%) رشته زبان و ادبیات فارسی، 16 نفر (8%) رشته روانشناسی، 8 نفر (4%) رشته تربیت بدنی، 16 نفر (8%) رشته زیست‌شناسی، 20 نفر (10%) رشته شیمی، 4 نفر (2%) رشته کامپیوتر، 4 نفر (2%) رشته جغرافیا، 5 نفر (5/2%) رشته علوم تربیتی، 8 نفر (4%) رشته جامعه شناسی و 4 نفر (2%) در رشته فقه و مبانی مشغول به تحصیل بودند. میانگین،  انحراف معیار،  حداقل و حداکثر نمرات متغیر نگرانی و خرده مقیاس‌های پرسش‌نامه تنظیم شناختی هیجان و باور آمیختگی فکر- عمل در جدول 1 آمده است.

جدول 1- میانگین،  انحراف معیار، حداقل و حداکثر نمرات متغیر نگرانی و خرده مقیاس‌های پرسش‌نامه تنظیم شناختی

هیجان و باور آمیختگی فکر- عمل

جدول 2- ضرایب همبستگی پیرسون  نگرانی با راهبردهای تنظیم شناختی هیجان

**: 01/0p< و *:  05/0p< (آزمون دو دامنه)

نتایج ارائه شده در جدول 2 نشان می‌دهد بین نگرانی با راهبرد فاجعه‌آمیز بودن (379/0 =r) رابطه مثبت و معنی‌دار وجود دارد، به عبارت دیگر میزان نگرانی در دانشجویان که از راهبرد فاجعه‌آمیز بودن استفاده می‌کنند بیشتر می‌باشد. اما رابطه نگرانی با راهبرد پذیرش (221/0- =r)، تمرکز مجدد مثبت (262/0- =r) و تمرکز مجدد بر برنامه‌ریزی ‌(322/0- =r) منفی و معنی‌دار می‌باشد. به عبارت دیگر میزان نگرانی در دانشجویان که از راهبرد‌های سازگار استفاده می‌کنند کمتر می‌باشد.

جدول 3- ضرایب همبستگی پیرسون  نگرانی با عامل‌های باور آمیختگی فکر- عمل

**: 01/0p<  و *: 05/0p< (آزمون دو دامنه)

نتایج ارائه شده در جدول 3 نشان می‌دهد بین نگرانی با عامل احساس مسئولیت در قبال افکار مثبت (674/0=r) ‌و احساس مسئولیت در قبال افکار جلوگیری از خطر (577/0=r) همبستگی مثبت و معنی‌دار وجود دارد. بعبارت دیگر دانشجویانی که دارای ویژگی احساس مسئولیت در قبال افکار مثبت و احساس مسئولیت در قبال افکار جلوگیری از خطر هستند نسبت به سایر گروه‌ها نگرانی بیشتری دارند.

برای تعیین سهم هریک از راهبردهای تنظیم شناختی هیجان (سرزنش خود، پذیرش، نشخوار فکری، فاجعه‌آمیز بودن، سرزنش دیگران، ارزیابی مجدد مثبت، تمرکز مجدد مثبت، تمرکز مجدد بر برنامه‌ریزی و دیدگاه‌گیری) در پیش‌بینی میزان نگرانی از تحلیل رگرسیون چندگانه همزمان یا استاندارد استفاده شد. در این رگرسیون همه متغیرهای پیش‌بین به طور همزمان وارد تحلیل شده و هر متغیر بر اساس توان پیش بینی خود ارزیابی می‌شود. برای اطمینان از عدم تخطی از مفروضه‌های نرمال بودن، خطی بودن، هم خطی و یکسانی پراکندگی، از تحلیل مقدماتی استفاده شد. مقادیر گزارش شده برای Tolerance و VIF (Variance Inflation Factor) در جدول 4 حاکی از آن است که مفروضه هم خطی، تخطی نشده است. چون که ارزش Tolerance تمام متغیرها بیشتر از 1/0 و ارزش VIF متغیرها کمتر 10 می‌باشد [43]. همچنین، برای بررسی استقلال خطاها از آزمون Durbin-Watson استفاده شده است که میزان آن 99/1 به دست آمد که نشان از مستقل بودن خطاها می‌باشد. مفروضه دیگری که در آزمون رگرسیون باید رعایت شود نرمال بودن توزیع نمرات متغیر ملاک (وابسته) است که در مطالعه حاضر برای بررسی توزیع نمرات متغیر ملاک (نگرانی) از آزمون Kolmogorov-Smirnov استفاده شد که مقدار 05/0<p به دست آمد (094/0=p)، که نشان از نرمال بودن توزیع متغیر ملاک (نگرانی) می‌باشد. برای بررسی داده‌های پرت از آزمون Mahalanobis استفاده شد که میزان 1/27 به دست آمد که میزان آن کمتر از مقدار بحرانی مجذور کای با آلفای 001/0 بوده است (مقدار بحرانی مجذور کای با در نظر گرفتن تعداد متغیرها به مقدار 88/27 بوده است) که نشان می‌دهد در این مطالعه داده‌های پرت وجود ندارد. برای بررسی نرمال بودن توزیع خطاها از نمودار هیستوگرام استفاده شد، میانگین این توزیع صفر بوده و انحراف معیار آن نزدیک به یک (976/0) است. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که خطاها دارای توزیع نرمال با میانگین صفر و انحراف معیار یک هستند. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه استاندارد نشان داد که راهبردهای پذیرش، تمرکز مجدد در برنامه‌ریری و فاجعه‌آمیز تلقی کردن در دانشجویان قوی‌ترین متغیرها برای پیش‌بینی نگرانی می‌باشد. (29%=R²؛ 435/3=F؛ 001/0>p). جدول 4 ضرایب استاندارد و غیر استاندارد بتا را برای متغیرهای معنی‌دار در پیش‌بینی متغیرنگرانی نشان می‌دهد.

جدول 4- ضریب رگرسیون چندگانه استاندارد برای پیش بینی متغیر نگرانی با توجه به راهبردهای تنظیم شناختی هیجان

جدول 5- ضریب رگرسیون چندگانه استاندارد برای پیش‌بینی متغیر نگرانی با توجه به عامل‌های باور آمیختگی فکر- عمل

برای تعیین سهم هریک از عامل‌های باور آمیختگی فکر- عمل (TAF اخلاقی، احساس مسئولیت در قبال افکار مثبت، احتمال وقوع وقایع منفی، احتمال وقوع وقایع مثبت، احساس مسئولیت در قبال افکار منفی، احساس مسئولیت در قبال افکار جلوگیری از خطر، احتمال جلوگیری از خطر با داشتن فکر آن و احتمال وقوع افکار در مورد خود) در پیش‌بینی متغیر نگرانی، از تحلیل رگرسیون چندگانه همزمان یا استاندارد استفاد شد. برای اطمینان از عدم تخطی از مفروضه‌های نرمال بودن، خطی بودن، هم خطی و یکسانی پراکندگی، از تحلیل مقدماتی استفاده شد. مقادیر گزارش شده برای Tolerance و VIF در جدول 5 حاکی از آن است که در مفروضه‌های هم خطی، تخطی نشده است. مقدار آزمون Durbin-Watson معادل 11/2 بوده است، که نشان از مستقل بودن خطاها دارد. برای بررسی داده‏های پرت از آزمون Mahalanobis استفاده شد که میزان 99/25 به دست آمد که میزان آن کمتر از مقدار بحرانی مجذور کای با آلفای 001/0 بوده است (مقدار بحرانی مجذور کای به مقدار 13/26 بوده است) که نشان می‌دهد در این مطالعه داده‌های پرت وجود ندارد. برای بررسی نرمال بودن توزیع خطاها از نمودار هیستوگرام استفاده شد، میانگین این توزیع صفر بوده و انحراف معیار آن نزدیک به یک (972/0) است، که نشان می‎دهد توزیع خطاها نرمال می‎باشد. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه استاندارد برای پیش بینی متغیر نگرانی نیز نشان داد که عوامل احساس مسئولیت در قبال افکار مثبت و احتمال وقوع افکار در مورد خود در دانشجویان قوی‌ترین متغیرها برای پیش‌بینی متغیر نگرانی می‌باشند (6/54%=R²؛ 771/9= F؛ 001/0 >p). جدول 5 ضرایب استاندارد و غیر استاندارد بتا را برای متغیرهای معنی‌دار در پیش بینی متغیر نگرانی نشان می‌دهد

بحث

فرضیه اول مطالعه پیش‌بینی می‌کرد که بین راهبردهای تنظیم شناختی هیجان با میزان نگرانی دانشجویان رابطه وجود دارد. نتایج به دست آمده نشان داد که بین راهبردهای پذیرش، تمرکز مجدد مثبت و تمرکز مجدد برنامه‌ریزی با نگرانی همبستگی منفی و معنی‌دار وجود دارد، اما رابطه نگرانی با راهبرد فاجعه‌آمیز تلقی کردن مثبت و معنی‌دار می‌باشد. این نتیجه‌گیری با یافته‌های هم‌خوانی دارد [21-15]. در تمامی‌این مطالعات نشان داده شده است افرادی که از راهبردهای تنظیم شناختی ضعیف مانند نشخوار فکری، فاجعه انگاری و ملامت خویش استفاده می‌کنند، در برابر مشکلات هیجانی آسیب‌پذیر هستند. پژوهش‌ها نشان داده است که راهبردهای تنظیم شناختی ضعیف مانند نشخوار فکری، فاجعه انگاری و ملامت خویش، با اختلالات اضطرابی نظیر اضطراب رابطه دارد. در بررسی Zlomke و همکارش نشان داده شده است که مؤلفه‌های تنظیم شناختی هیجان می‌توانند متغیر نگرانی را در دانشجویان دختر و پسر پیش‌بینی کنند [16]. نتایج دو مطالعه دیگر نیز نشان داد نشخوار فکری، خود را مقصر دانستن، فاجعه آمیز تلقی کردن و مقصر دانستن دیگران، می‌توانند عامل ایجاد نگرانی و اضطراب در افراد باشند [21، 15].

راهبردهای تنظیم شناختی هیجان‌ها به افراد کمک می‌کند تا برانگیختگی و هیجان‌های منفی را تنظیم نمایند. این شیوه تنظیم با بروز و افزایش میزان اختلال‌های روانی رابطه مستقیم دارد [22]. بنابراین، در نتیجه ارزیابی شناختی نادرست از موقعیت به دلیل کمبود اطلاعات، برداشت اشتباه یا اعتقادات بی منطق و نادرست فرد، راهبرد شناختی خود را برای روبه رو شدن با موقعیت تنیدگی‌زا بر می‌گزیند. انتخاب راهبرد مقابله کارآمد در ابعاد شناختی، هیجانی و رفتاری، علاوه بر افزایش استفاده از مقابله‌های سازگارانه، بر ارتقای سلامت روانی و کاهش نگرانی نیز اثرگذار است. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه استاندارد نشان داد که راهبردهای پذیرش، تمرکز مجدد بر برنامه‌ریری و فاجعه‌آمیز تلقی کردن در دانشجویان، قوی‌ترین متغیرها برای پیش‌بینی نگرانی می‌باشد.

فرضیه دوم مطالعه، پیش‌بینی می‌کرد که بین عامل‌های باور آمیختگی فکر- عمل با نگرانی دانشجویان رابطه وجود دارد. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که بین متغیر نگرانی با عامل احساس مسئولیت در قبال افکار مثبت و عامل احساس مسئولیت در قبال افکار جلوگیری از خطر ارتباط مثبت و معنی‌دار وجود دارد. اما ارتباط سایر عامل‌ها (TAF اخلاقی، احتمال وقوع وقایع منفی، احتمال وقوع وقایع مثبت، احساس مسئولیت در قبال افکار منفی، احتمال جلوگیری از خطر با داشتن فکر آن و احتمال وقوع افکار در مورد خود) با متغیر نگرانی 05/0=p معنی‌دار نمی‌باشد. نتایج به دست آمده با نتایج پژوهش‌های دیگر در این زمینه  هم‌خوانی دارد [31-27]. که در این مطالعات نشان داده شده است که بین عامل‌های باور آمیختگی اندیشه – کنش با نگرانی و سایر اختلالات روانی رابطه وجود دارد. یا این که مطالعه Muris و همکاران نشان داد بین اختلالات اضطرابی نظیر اضطراب منتشر یافته، نگرانی، فوبی و اختلال وسواسی با اغتشاش فکر – عمل رابطه معنی‌دار وجود دارد[27]. به نظر می‌رسد در تبیین یافته‌های به دست آمده می‌توان گفت که اختلال‌های هیجانی نظیر نگرانی، از فعالیت باورهای ناکارآمد منتج می‌شوند، از اساسی‌ترین باورهای دخیل در اختلال نگرانی، پدیده درهم آمیختگی اندیشه - کنش است، بنابر تعریف، در پدیده درهم آمیختگی افکار، مرز بین فکر - کنش و فکر- روی‌دادها از بین می‌رود. پیامد چنین تفکری، سبب می‌شود فرد بدون اینکه اعتبار این باورها را در واقعیت بیازماید بی چون و چرا آن‌ها را می‌پذیرد. به عبارت دیگر ترس از ایجاد نگرانی، باعث ایجاد نگرانی پاتولوژیک در فرد می‌شود. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه استاندارد نشان داد که عامل‌های احساس مسئولیت در قبال افکار مثبت و احتمال وقوع افکار در مورد خود در دانشجویان قوی‌ترین متغیرها برای پیش‌بینی متغیر نگرانی می‌باشند.

پژوهش حاضر دارای محدودیت‌هایی نیز می‌باشد. اول این که پژوهش حاضر از نوع پژوهش‌های همبستگی می‎باشد و نمی‌توان گفت که سبک‌های تنظیم شناختی هیجان و باور آمیختگی اندیشه و کنش علت اصلی نگرانی می‌باشند. بنابراین، در تحقیقات بعدی لازم هست اثرات سایر ویژگی‌های روانشناختی (داغ بیماری نگرانی، میزان امیدواری و ...) روی نگرانی بررسی و مطالعه شود. دوم اینکه در این پژوهش برای جمع آوری داده‌ها از پرسش‌نامه استفاده شده است از این رو با توجه به ‌این که پرسش‌نامه‌ها جنبه خودسنجی داشته‌اند ممکن است در پاسخ‌ها سوگیری وجود داشته باشد. پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آتی از روش مصاحبه هم برای جمع‌آوری اطلاعات استفاده شود.

نتیجه‌گیری

در یک نتیجه‌گیری کلی می‌توان گفت که بین راهبردهای ناکارآمد تنظیم شناحتی و باور آمیختگی فکر - عمل رابطه وجود دارد. به طوری که راهبردهای ناکارآمد تنظیم شناختی همراهی بیشتری با نگرانی در دانشجویان دارد. با توجه به نتایج به دست آمده برای  افزایش سلامت روانی و کاهش نگرانی در بین دانشجویان لازم است راهبردهای کارآمد به دانشجویان آموزش داده شود.

تشکر و قدردانی

این تحقیق با استفاده از اعتبارات دانشگاه پیام نور استان آذربایجان شرقی انجام گرفت. در اینجا بر خود لازم می‌دانیم از تمام کسانی که ما را به نحوی در انجام این پژوهش یاری نموده‌اند صمیمانه سپاسگزاری ‌نماییم.

References

[1] Montorio I, Nuevo R, Marquez M, Izal M, Losada A. Characterization of worry according to severity of anxiety in elderly living in the community. J Aging Ment Health 2003; 7: 334-41.

[2] Wells A. Meta-cognition and worry: A cognitive model of generalized anxiety disorder. Behav Cognitive Psychotherap 1995; 23: 301-20.

[3] Borkovec T D, Robinson E, Pruzinsky T, Depree J A.  Preliminary exploration of worry: Some characteristics and processes. Behav Res Ther 1983; 21: 9-16.

[4] Mathews A. Why worry? The cognitive function of anxiety. Behav Res Ther 1990; 28: 455-68.

[5] Pruzinsky T, Borkovec TD. Cognitive and personality characteristics of worries.  Behav Res Ther 1990; 28: 507-12.

[6] Wells A,  Butler G.  Generalized anxiety disorder. In D. M. Clark, and C.G.Fairburn, (Eds.). Science and practice of cognitive behavior therapy. New York: Oxford Univer-sity Press Inc1997:155-78.

[7] Vasey M W. The development of worry in childhood. Advan ClinChild Psychol 1994; 15: 50-63.

[8] Amstadter A. Emotion regulation and anxiety disorders. J Anxiety Disord 2008; 22: 211-22.

[9] Gross JJ, Munoz RF. Emotion regulation and mental health. Clin Psychol Sci Practice 1995; (2): 151-64.

[10] Saarni C, Mumme DL, Campos JJ. Emotional development: Action, communication, and understanding. In W. Damon & N. Eisenberg (Eds.), Handbook of Child Psychology. Wiley: New York. 1998; pp: 237-309.

[11] Tice DM, Bratslavsky E. Giving in to feel good: The place of emotion regulation in the context of general self-control. Psychological Inquiry 2000; 11: 149-59.

[12] Thompson R A. Emotion regulation: A theme in search of definition. The development of emotion regulation: Biological and behavioral considerations. MFTSFRICD [Serial online]. 1994; 59: 25-52. Available From: DOI: 10.1111/j.1540-5834.1994.tb01276.x. 28 JUN 2008

[13] Mayer J D, Salovey P.  Emotional intelligence and the construction and regulation offerings. Applied Preventi Psycho. 1995; 4: 197-208.

[14] Garnefski N, Legerstee J, Kraaij V, van den Kommer T. Teerds J. Cognitive coping strategies and symptoms of depression and anxiety: A comparison between adolescents and adults. J Adolescent 2002; 25: 603-11.

[15] Hong  R Y. Worry and rumination: differential associations with anxious and depressive symptoms and coping behaviors. Behav Res Ther 2007; 45: 277-90.

[16] Zlomke K, Hahn K. Cognitive emotion regulation strategies: Gender differences and associations to worry. Personality and Individual Differences 2010; 48: 408-13.

[17] Aldao A, Nolen-Hoeksema S. Specificity of cognitive emotion regulation strategies: A Tran diagnostic examination. Behav Res Ther 2010; 48: 974-83.

[18] Gliebe S K. A study of the relationship between cognitive emotion regulation, Optimism, and perceived stress among selected teachers in lutheran schools. Lutheran Educ J 2013; 143(2): 1-10.

[19] Fairholme B, Barlow M. Emotions, emotion regulation, and psychological treatment: a unified perspective. In A. M. Kring, & D. M. Sloan (Eds.), Emotion Regulation and Psychopathology: A transdiagnostic approach to etiology and treatment. New York: Guilford. 2010: pp: 283-309.

[20] Silk JS, Vanderbilt-Adriance E, Shaw DS, Forbes EE, Whalen DJ, Ryan ND, et al. Resilience among children and adolescents at risk for depression: Mediation and moderation across social and neurobiological contexts. Develop Psycho pathol 2007; 19: 841-65.

[21] Garnefski N, Rieffe C, Jellesma F, Terwogt MM, Kraaij V. Cognitive emotion regulation strategies and emotional problems in 9 - 11-year-old children: the development of an instrument. Euro Child Adolescent Psychiatr 2007; 16(1): 1-9.

[22] Ghasemzade Nassaji S,  Peyvastegar M,  Hosseinian S,  Banihashemi S. Effectiveness of cognitive-behavioral intervention on coping responses and cognitive emotion regulation strategies in women. J Behav Sci 2010; 4(1): 35-43. [Farsi]

[23] Berle D, Starcevic V. Thought-action fusion: review of the literature and future directions. Clin Psychol Rev 2005; 25(3): 263-84.

[24] Shafran R, Rachman S. Thought-action fusion: a review. J Behav Ther Exp Psychiatr 2004; 35(2): 87-107.

[25] Shafran R, Thordarson DS, Rachman S. Thought-action fusion in obsessive compulsive disorder. J Anxiety Dis 1996; 10(5): 379-91.

[26] Rachman S, Shafran R. Cognitive distortions: thought–action fusion. Clin Psychol Psychother 1999; 6(2): 80-5.

[27] Muris P, Meesters C, Rassin E, Merckelbach H, Campbell J. Thought-action fusion and anxiety disorders symptoms in normal adolescents. Behav Res Ther 2001; 39: 843-52.

[28] Evans DW, Hersperger C, Capaldi PA. Thought-action fusion in childhood: measurement, development, and association with anxiety, rituals and other compulsive-like behaviors. Child Psychiatry and Human Development 2011; (42)1: 12-23.

[29] Wells A, Papageorgiou  C.  Relationships between worry, obsessive–compulsive symptoms and meta-cognitive beliefs. Behav Res Ther 1998; 36: 899-913.

[30] Meyer TJ, Miler M L, Metzger RL, Borkovec TD. Development and validation of the peen state worry Questionnaire. Behav Res Ther 1990; 28: 487-95.

[31] Davey GL, Wells A. Worry and its psychological disorders. John Wiley & Sons, Ltd, England 2006; pp:221-30.

[32] Salarifar M, Pouretemad Hamid R. Haidari M, Asgarnejad FA. Beliefs and metacognitive state, inhibitor or facilitator of worry. Counseling Culture 2011; 2(5): 77-93. [Farsi]

[33] Dehshiri, GH R, Golzari M, Borjali A, Sohrabi F. Psychometrics Particularity of Farsi Version of Pennsylvania State Worry Questionnaire for College Students. J Clin Psychol 2010; 1(4): 67-75. [Farsi]

[34] Garnefski N, Kraaij V. Cognitive emotion regulation questionnaire-development of a short 18- item version (CERQ-short). Personality and Individual Diff 2006; 41: 1045-53.

[35] Yousefi F. Model emotional intelligence, cognitive development, emotion regulation strategies, cognitive and general health [Thesis]. Shiraz: University of Shiraz. 2003. [Farsi]

[36] Payvastegar M, Haydari A. Comparison of cognitive strategies to regulate emotional symptoms of depression in teenager’s visit-visitors to psychiatric centers and other youth. J Appl Psychol 2008; 2(3): 543-68. [Farsi]

[37] Rachman S. A cognitive theory of obsessions. Behav Res Ther 1997; 35(9): 793-802.

[38] Pourfaraj M, Mohammadi N, Taghavi M. Psychometric properties of revised thought-action fusion questionnaire (TAF-R) in an Iranian population. Behav Ther Exp Psychiatry. 2008; 39(4): 600-9

[39] Bakhshipour A, Faraji R, Narimani M, Sadeghi Movahhed F. Relationship between the content of thought-action fusion and the clusters of symptoms of obsessive-compulsive disorder in patients with OCD. J Res Behav Sci 2011; 9(3): 164-74. [Farsi]

[40] Pallant J. SPSS survival manual: a step by step guide to data analysis using spss for windows. Allen & Unwin publication. Australia. 2007; pp: 275-9.