جلد 20، شماره 7 - ( 7-1400 )
جلد 20 شماره 7 صفحات 844-835 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ahmadyan R, Keramati M, Nasimi S A. Investigating the Relationship between Behavioral Activation System and Extraversion and Self-Esteem of Students in North Khorasan in 2016:
A Short Report. JRUMS 2021; 20 (7) :835-844
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-5824-fa.html
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-5824-fa.html
احمدیان روح الله، کرامتی معصومه، نسیمی سیدعقیل. بررسی رابطه سیستم فعال‌ساز رفتاری و برون‌گرایی با عزت نفس در دانشجویان خراسان شمالی در سال1395: یک گزارش‌کوتاه. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. 1400; 20 (7) :835-844
دانشگاه آزاد اسلامی قوچان
متن کامل [PDF 278 kb]
(678 دریافت)
| چکیده (HTML) (1731 مشاهده)
جدول 1- محاسبه ضرایب رگرسیون
جدول 2- ضریب همبستگی پیرسون بین سیستم فعال‌ساز رفتاری، برون‌گرایی با عزت‌نفس
[1]-کارشناسی ارشد مشاوره،گروه روانشناسی و علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی قوچان، قوچان، ایران
متن کامل: (996 مشاهده)
مقاله گزارش کوتاه
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 20، مهر 1400، 844-835
بررسی رابطه سیستم فعال‌ساز رفتاری و برون‌گرایی با عزت نفس در دانشجویان خراسان شمالی در سال1395: یک گزارش‌کوتاه
روح‌الله احمدیان[1]، معصومه کرامتی[2]، سیدعقیل نسیمی[3]
دریافت مقاله: 18/11/99 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 10/12/99 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 18/3/00 پذیرش مقاله: 19/3/00
چکیده
زمینه و هدف: عزت‌نفس عامل مهمی در سازگاری اجتماعی و عاطفی است. هدف این پژوهش تعیین رابطه بین سیستم فعال‌ساز رفتاری و برون‌گرایی با عزت‌نفس در دانشجویان میباشد.
مواد و روش‌ها: در این پژوهش توصیفی، جامعه آماری شامل دانشجویان خراسان‌شمالی در سال 1395 بود که از بین 1400 نفر 320 نفر بر مبنای جدول Krejcie&Morgan به‌صورت در دسترس انتخاب و به پرسشنامه عزت‌نفس Coopersmith Self-esteem Inventory، پرسشنامه شخصیتی Gray- Wilson و پرسشنامه شخصیتی Eysenck پاسخ دادند، داده‌ها با آزمون همبستگی Pearson و رگرسیون خطی چندگانه تحلیل شدند.
یافته‌ها: نتایج نشان داد بین سیستم فعال‌ساز رفتاری و برون‌گرایی با عزت نفس رابطه وجود دارد (001/0p<). هم‌چنین سیستم فعال‌ساز رفتاری و برون‌گرایی فقط 44 درصد از تغییرات عزت‌نفس دانشجویان را به خود اختصاص می‌دهند.
نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج پیشنهاد می‌شود از طریق مدخلاتی نظیر آگاهی‌بخشی، آموزش و ارزیابی روانشناختی میزان برون‌گرایی و فعال‌ساز رفتاری توسط مراکز مشاوره، دانشجویان مستعد شناسایی و اقدامات پیش‌گیرانه به‌عمل آورند.
واژههای کلیدی: سیستم فعال‌سازی رفتاری، برون‌گرایی، عزت‌نفس، شخصیت، دانشجویان، خراسان‌شمالی
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 20، مهر 1400، 844-835
بررسی رابطه سیستم فعال‌ساز رفتاری و برون‌گرایی با عزت نفس در دانشجویان خراسان شمالی در سال1395: یک گزارش‌کوتاه
روح‌الله احمدیان[1]، معصومه کرامتی[2]، سیدعقیل نسیمی[3]
دریافت مقاله: 18/11/99 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 10/12/99 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 18/3/00 پذیرش مقاله: 19/3/00
چکیده
زمینه و هدف: عزت‌نفس عامل مهمی در سازگاری اجتماعی و عاطفی است. هدف این پژوهش تعیین رابطه بین سیستم فعال‌ساز رفتاری و برون‌گرایی با عزت‌نفس در دانشجویان میباشد.
مواد و روش‌ها: در این پژوهش توصیفی، جامعه آماری شامل دانشجویان خراسان‌شمالی در سال 1395 بود که از بین 1400 نفر 320 نفر بر مبنای جدول Krejcie&Morgan به‌صورت در دسترس انتخاب و به پرسشنامه عزت‌نفس Coopersmith Self-esteem Inventory، پرسشنامه شخصیتی Gray- Wilson و پرسشنامه شخصیتی Eysenck پاسخ دادند، داده‌ها با آزمون همبستگی Pearson و رگرسیون خطی چندگانه تحلیل شدند.
یافته‌ها: نتایج نشان داد بین سیستم فعال‌ساز رفتاری و برون‌گرایی با عزت نفس رابطه وجود دارد (001/0p<). هم‌چنین سیستم فعال‌ساز رفتاری و برون‌گرایی فقط 44 درصد از تغییرات عزت‌نفس دانشجویان را به خود اختصاص می‌دهند.
نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج پیشنهاد می‌شود از طریق مدخلاتی نظیر آگاهی‌بخشی، آموزش و ارزیابی روانشناختی میزان برون‌گرایی و فعال‌ساز رفتاری توسط مراکز مشاوره، دانشجویان مستعد شناسایی و اقدامات پیش‌گیرانه به‌عمل آورند.
واژههای کلیدی: سیستم فعال‌سازی رفتاری، برون‌گرایی، عزت‌نفس، شخصیت، دانشجویان، خراسان‌شمالی
مقدمه
عزت‌نفس از جمله سازه‌های روانشناختی است که همواره مورد توجه بسیاری از روانشناسان و پژوهش‌گران قرار گرفته است [1] که می‌تواند به دانشجویان در کنار آمدن با استرس‌ها و فشارهای دوره دانشجویی یاری نماید، عزت‌نفس عامل مهمی در سازگاری اجتماعی و عاطفی افراد تلقی می‌شود و جزئی از سلامت‌روانی شخص است [2]. Hinton عزت نفس بالا، را پوشش محافظی می‌داند که انسان را در مقابل مشکلات و مسائل زندگی توانمندتر می‌کند [3] عزت‌نفس، اعتماد به توانایی خود در اندیشیدن و کنار آمدن با چالش‌هاست [4] و انسان را در مقابل اضطراب و افسردگی حمایت نموده و شیوه‌های مقابله‌ای فرد را بهبود بخشیده و موجب ارتقای سطح سلامت‌روان می‌شود [5]. به این‌خاطر عوامل مؤثر بر عزت‌نفس مورد توجه بوده و از متغیرهای مورد توجه پژوهش‌گران شخصیت و ویژگی‌های شخصیتی (Personality Character) میباشد. Allport معتقد است شخصیت می‌تواند در تمام اعمال انسانی بروز کند. وی کارآیی چند‌وجهی شخصیت و ابعاد آن در شکل‌گیری رفتارهای سازگارانه و به دور از تنش و کشمکش‌های اخلاقی و رفتاری را نشان داده است [6].
Gramstad, Gjestad & Haver معتقدند بسته به نوع شخصیت، هر فرد در مقابل فشار روانی عکس‌العمل ویژه‌ای دارد. برخی در مواجه با مشکلات در خود فرو می‌روند. برخی به ابراز احساسات و هیجان‌های خود می‌پردازند [7]. Eysenck الگوی شخصیت و انگیزش دو بعدی بر پایه عصب روانشناختی پیشنهاد کرد و با طرح ویژگی‌هایی نظیر درون‌گرایی و برون‌گرایی، روانرنجورخویی و روان‌پریشی‌گرایی تلاش نمود تا برای هریک، ساختار و عملکرد زیستی معینی را معرفی نماید. زیرا روان‌رنجوری با هیجان ناخوشایند و برون‌گرایی با هیجان خوشایند ارتباط مستقیم دارد. در ادامه Gray با مطالعه دستگاه‌های مغزی درگیر انواع رفتار و تجربه‌های ذهنی- هیجانی بیان کرد که هیجان‌ها از طریق بخش‌های مختلفی از مغز تنظیم می‌شوند. سیستم بازداری رفتاری فعال‌ساز رفتاری مبتنی بر حساسیت افراد به پاداش و تنبیه است، رفتار و عواطف به‌وسیله تفاوت‌های‌فردی در سیستم فعال‌ساز رفتاری و سیستم بازداری‌رفتاری مشخص می‌شود [8].
پژوهش‌گران عوامل گوناگونی را در رابطه با عزت‌نفس مورد بررسی قرار دادند. در پژوهشی که توسط Jashni صورت پذیرفت، نشان داد بین ویژگی شخصیتی برون‌گرا با عزت‌نفس رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. [9]. Rawlings نشان داد که سیستم فعال‌ساز رفتاری با تسلط درونی و گرایش به عملکرد رابطه مثبت و با تسلط بیرونی و اجتناب به عملکرد رابطه منفی دارد. [10] Erdle & Rushton نشان دادند بین عوامل سیستم بازداری رفتاری، انتظار پاداش و تنبیه، عزت نفس و عاطفه مثبت و منفی با عوامل عمومی شخصیتی رابطه معنی‌داری وجود دارد. [11]. Nader hajloo نشان داد بین سیستم فعال‌ساز و سیستم بازدار رفتاری در پیش‌بینی مشکلات روانشناختی رابطه وجود دارد. پژوهشOguchi تشان‌دهنده رابطه بین سیستم فعال‌ساز رفتاری با اضطراب است [12]، پژوهش Abdi R, Chalbianloo و پژوهش Sepah سازگاری روانی اجتماعی و عاطفی، اختلالات رفتاری را با سیستم فعال‌ساز رفتاری نشان می‌دهد، و پژوهش Gawda اختلالات شخصیت با این سیستم را نشان می‌دهد [13].
با وجود اهمیت موضوع تحقیقات اندکی در این زمینه صورت گرفته است. تلاش در جهت شناخت عوامل تأثیر‌گذار بر عزت نفس می‌تواند بسیار ارزنده و مهم باشد؛ با شناخت این عوامل می‌توان در جهت تدوین مدل‌های آموزشی و مداخله‌ای ارتقاء دهنده عزت‌نفس اقداماتی را به کار بست. لذا هدف مطالعه حاضر تعیین رابطه سیستم فعال‌ساز رفتاری و برون‌گرایی با عزت‌نفس در دانشجویان بود.
مواد و روش‌ها
جامعه آماری پژوهش، دانشجویان خراسان‌شمالی در سال 1395 در رشته‌های مکانیک، مواد، برق، کامپیوتر، پرستاری، بهداشت عمومی می‌باشند. حجم جامعه حدود 1400 نفر اعلام شده است. با توجه به جدول کرجسی و مورگان، 320 نفر به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند. ابتدا تعداد 422 دانشجو انتخاب شد. سپس از بین رشته‌های انتخاب شده، 320 نمونه در دسترس انتخاب شدند، با هماهنگی با اساتید و حضور در کلاس‌های صبح و عصر اطلاعات لازم مبنی بر محرمانه بودن اطلاعات ارائه، و از دانشجویان خواسته شد با توجه به اینکه این پرسش‌نامه‌ها به طور کلی، تحلیل می‌گردند به طور صادقانه به پرسشنامه پاسخ دهند. معیار ورود تمایل به شرکت دانشجویان در پژوهش و معیار خروج عدم تمایل به شرکت در پژوهش بود. مطالعه حاضر ﺑﺎ ﮐﺪ اخلاق 20621602942138 در کمیته اخلاق دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان به تصویب رسیده است. 244 مرد (3/76) و 76 زن (7/23) که سنین 18تا22 سال 262 نفر (9/81) و 23 تا 27 سال 34 نفر (6/10) و 28 تا 33 سال 24 نفر (5/7) در این تحقیق شرکت کردند روش جمع‌آوری اطلاعات به صورت حضوری و خود گزارشی از طریق توزیع پرسشنامه که از اردیبهشت تا خردادماه در اختیار آزمودنی‌ها قرار گرفت. داده‌های جمع‌آوری شده با آزمون همبستگی Pearson و رگرسیون خطی چندگانه تحلیل شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از برنامه نرم‌افزاری SPSS نسخه 20 صورت پذیرفت.
پرسشنامه عزت‌نفسCoopersmith Self-esteem Inventory
این پرسشنامه شامل 58 ماده است که احساسات، عقاید یا واکنش‌های فرد را توصیف می‌کند و آزمودنی به این مواد با علامت‌گذاری در چهار خانه: به من شبیه است (بلی): به من شبیه نیست (خیر) پاسخ دهد. مواد هریک از این مقیاس‌ها عبارتند از: مقیاس عمومی 26 ماده، مقیاس اجتماعی 8 ماده، مقیاس خانوادگی 8 ماده، مقیاس آموزشگاهی 8 ماده و مقیاس دروغ 8 ماده. شیوه نمره‌گذاری این آزمون به صورت صفر و یک است. در برخی از سؤال‌ها پاسخ بلی یک نمره و پاسخ خیر صفر می‌گیرد و باقی سؤال‌ها به‌صورت معکوس نمره‌گذاری می‌شود. نمره کلی با جمع کردن نمرات 4 مقیاس بالا به‌دست می‌آید. نمره مقیاس دروغ در مجموع نمرات محاسبه نمی‌شود. حداکثر نمره کلی عزت‌نفس مساوی 50 میباشد. در تحقیق Fathi Ashteyani [14] میانگین و انحراف معیار این پرسشنامه به ترتیب 86/34 و 47/8 گزارش شده است. اعتبار و روایی این آزمون چندین بار برآورد و نسخه نهایی آن به‌طور جداگانه در مورد آزمودنی‌های انگلیسی و عرب زبان اجرا شد. در ایران ضریب پایایی پرسشنامه برابر با 79/0 برآورد شده است.
پرسشنامه شخصیتی گری- ویلسون
این پرسشنامه میزان فعالیت سیستم‌های مغزی رفتاری و مؤلفه‌های آنان را ارزیابی می‌کند، یک پرسشنامه خودارزیابی شخصیتی است و شامل 120ماده است. برای هریک از سؤال‌های پرسشنامه سه گزینه «بلی»، «خیر» و «نمی‌دانم» وجود دارد. [14]. در برخی از مواد گزینه «بلی» 2 نمره، «نمی‌دانم» 1 نمره و «خیر» صفر نمره و در برخی دیگر گزینه «بلی» صفر نمره، «نمی‌دانم» 1 نمره و «خیر» 2 نمره تعلق می‌گیرد. زمینه اعتبار این پرسشنامه، در مؤلفه‌های روی‌آوری، اجتناب فعال، اجتناب منفعل، خاموشی، جنگ و گریز به این ترتیب به دست آورده‌اند: برای مردان 71/0، 61/0، 58/0، 61/0، 65/0 و 65/0 و برای زنان 68/0، 35/0، 59/0، 63/0، 71/0و 71/0؛ که بیانگر ثبات درونی مناسب آزمون است. هم‌چنین با استفاده از همبستگی میان مؤلفه‌های Gray- Wilson Personality Questionnaire و پرسشنامه شخصیتی Eysenck، روایی همگرای آزمون را نشان دادند [14].
پرسشنامه شخصیتی Eysenck's personality Questionnaire:
نظریه سه عاملی شخصیت، نسخه اولیه آن در سال ۱۹۶۷ مخصوص کودکان و بزرگسالان جهت سنجش برخی جنبه‌های شخصیت از جمله برون‌گرایی، درون‌گرایی، تشخیص برخی اختلال‌های شخصیت مانند روان‌پریشی، جامعه‌ستیزی، روانرنجورخویی و مقبولیت اجتماعی استفاده شده است. فرم حاضر برای افراد ۱۶ سال به بالا تهیه شده است. این پرسشنامه 48سؤالی خودسنجی است که شامل سه بعد شخصیت روان آزرده‌گرایی (12آیتم) برون‌گرایی/درون‌گرایی (12آیتم) و روان پریش‌گرایی (12آیتم) و مقیاس دروغ سنج میباشد. پایایی و اعتبار این آزمون توسطBakhshi pour انجام شده. پایایی به‌دست آمده برای مقیاسp:67درصد برای مقیاس E89 درصد برای مقیاسN90 درصد و برای مقیاس L89 درصد بود برای مقیاس همسانی درونی نیز برای مقیاس E77 درصد برای مقیاس N74 درصد برای مقیاس P52 درصد برای مقیاس L61 به‌دست آوردند. فرمت ۵۷ سؤالی این پرسشنامه به زبان فارسی موجود است ولی نسخه ۹۰ سؤالی دارای پیشنه تجربی و علمی قوی‌تری است و اعتبار و روایی آن در نمونه‌های جمعیتی بزرگ‌تری مورد تأیید قرار گرفته است. در تحقیق Baraheni، اعتبار آزمون برای مقیاس‌های E، N، و L به ترتیب 69/0، 77/0، و 47/0 گزارش شده است. Normohamadi، به ترتیب اعداد 63/0، 78/0، و 56/0 را گزارش کرده‌اند [15].
نتایج
در این مطالعه توصیفی، که در سال 1395 بر روی 320 نفر از دانشجویان صورت گرفت 3/76 درصد (244 نفر) از پاسخ‌گویان مرد و 7/23 درصد (76 نفر) زن و 9/81 درصد از پاسخ‌گویان در گروه سنی 18 تا 22 سال (262 نفر)، 6/10 درصد در گروه سنی 23 تا27 سال (34 نفر) و 5/7 درصد در گروه سنی 28 تا 32 سال (24 نفر) قرار دارند. در محاسبه شاخص‌های توصیفی عزت‌نفس و مؤلفه‌های آن میانگین عزت‌نفس07/44 درصد و انحراف معیار آن 55/3 که کم‌ترین نمره 31 و بیش‌ترین نمره 47 میباشد و مقیاس خانوادگی میانگین 37/4 درصد و انحراف معیار 89/0که کم‌ترین نمره2 و بیش‌ترین نمره 5 میباشد. در مؤلفه اجتماعی میانگین 42/5 درصد انحراف معیار17/1درصد که کم‌ترین نمره2 و بیش‌ترین نمره 6 میباشد و مؤلفه شغلی میانگین51/5 درصد و انحراف معیار 88 / نیز کم‌ترین نمره 2 و بیش‌ترین نمره 6 میباشد و مؤلفه تحصیلی میانگین 45/6 درصد و انحراف معیار 76/0 که کم‌ترین نمره 35 و بیش‌ترین نمره 7 میباشد و مؤلفه عمومی میانگین30/22 درصد و انحراف‌معیار 23/1 که کم‌ترین نمره 18 و بیش‌ترین نمره23 بود که بیانگر این است که میانگین مؤلفه‌های عزت‌نفس در بین دانشجویان در سطح نسبتاً مطلوبی قرار دارد. هم‌چنین در محاسبه شاخص توصیفی سیستم فعال‌ساز رفتاری و برون‌گرایی. سیستم فعال‌ساز رفتاری دارای میانگین 38/41درصد و انحراف معیار 92/2 (کم‌ترین نمره30 بیش‌ترین نمره43) و مؤلفه جستجوی هیجان دارای میانگین 49/ درصد 14 و انحراف معیار 77/0 (کم‌ترین نمره12 بیش‌ترین نمره 15) و مؤلفه پاسخ‌دهی به پاداش دارای میانگین45/12 و انحراف معیار90/0(کم‌ترین10 و بیش‌ترین نمره13) و مؤلفه برون‌گرایی دارای میانگین 45/39 و انحراف معیار32/1 (کم‌ترین نمره30 و بیش‌ترین نمره40) میباشد. میانگین و انحراف استاندارد نمره کسب شده بیانگر این است که میانگین سیستم فعال‌ساز رفتاری و برون‌گرایی در بین دانشجویان در سطح بالایی قرار دارد.
در بررسی نرمال بودن توزیع داده‌ها آزمون کولموگروف- اسمیرنوف استفاده شد، در این آزمون، سطوح احتمال (مقدارP) در کلیه متغیرهای تحقیق بزرگ‌تر از سطح خطا 01/0 بود. با توجه به مقدار Pو عدم رد فرضیه صفر، توزیع داده‌ها منطبق بر توزیع نرمال قلمداد میگردد. چون سطح معناداری 01/0p< از مقدار پیش‌فرض (05/0=α) کوچک‌تر است. بنابراین فرض صفر رد و فرضیه تحقیق پذیرفته می‌شود. سیستم فعال‌ساز رفتاری و برون‌گرایی فقط 44 درصد از تغییرات عزت‌نفس دانشجویان را به خود اختصاص می‌دهند. متغیر برون‌گرایی با ضریب تأثیر (29/0) در مدل رگرسیون باقی می‌ماند و قادر میباشد، تا عزت‌نفس دانشجویان را تبیین نماید. اما متغیر سیستم فعال‌ساز رفتاری با توجه به سطح معناداری (09/0)، که از مقدار پیش فرض (05/.) بیش‌تر است از مدل حذف میگردد و قادر به پیش‌بینی عزت‌نفس نمی‌باشد.
عزت‌نفس از جمله سازه‌های روانشناختی است که همواره مورد توجه بسیاری از روانشناسان و پژوهش‌گران قرار گرفته است [1] که می‌تواند به دانشجویان در کنار آمدن با استرس‌ها و فشارهای دوره دانشجویی یاری نماید، عزت‌نفس عامل مهمی در سازگاری اجتماعی و عاطفی افراد تلقی می‌شود و جزئی از سلامت‌روانی شخص است [2]. Hinton عزت نفس بالا، را پوشش محافظی می‌داند که انسان را در مقابل مشکلات و مسائل زندگی توانمندتر می‌کند [3] عزت‌نفس، اعتماد به توانایی خود در اندیشیدن و کنار آمدن با چالش‌هاست [4] و انسان را در مقابل اضطراب و افسردگی حمایت نموده و شیوه‌های مقابله‌ای فرد را بهبود بخشیده و موجب ارتقای سطح سلامت‌روان می‌شود [5]. به این‌خاطر عوامل مؤثر بر عزت‌نفس مورد توجه بوده و از متغیرهای مورد توجه پژوهش‌گران شخصیت و ویژگی‌های شخصیتی (Personality Character) میباشد. Allport معتقد است شخصیت می‌تواند در تمام اعمال انسانی بروز کند. وی کارآیی چند‌وجهی شخصیت و ابعاد آن در شکل‌گیری رفتارهای سازگارانه و به دور از تنش و کشمکش‌های اخلاقی و رفتاری را نشان داده است [6].
Gramstad, Gjestad & Haver معتقدند بسته به نوع شخصیت، هر فرد در مقابل فشار روانی عکس‌العمل ویژه‌ای دارد. برخی در مواجه با مشکلات در خود فرو می‌روند. برخی به ابراز احساسات و هیجان‌های خود می‌پردازند [7]. Eysenck الگوی شخصیت و انگیزش دو بعدی بر پایه عصب روانشناختی پیشنهاد کرد و با طرح ویژگی‌هایی نظیر درون‌گرایی و برون‌گرایی، روانرنجورخویی و روان‌پریشی‌گرایی تلاش نمود تا برای هریک، ساختار و عملکرد زیستی معینی را معرفی نماید. زیرا روان‌رنجوری با هیجان ناخوشایند و برون‌گرایی با هیجان خوشایند ارتباط مستقیم دارد. در ادامه Gray با مطالعه دستگاه‌های مغزی درگیر انواع رفتار و تجربه‌های ذهنی- هیجانی بیان کرد که هیجان‌ها از طریق بخش‌های مختلفی از مغز تنظیم می‌شوند. سیستم بازداری رفتاری فعال‌ساز رفتاری مبتنی بر حساسیت افراد به پاداش و تنبیه است، رفتار و عواطف به‌وسیله تفاوت‌های‌فردی در سیستم فعال‌ساز رفتاری و سیستم بازداری‌رفتاری مشخص می‌شود [8].
پژوهش‌گران عوامل گوناگونی را در رابطه با عزت‌نفس مورد بررسی قرار دادند. در پژوهشی که توسط Jashni صورت پذیرفت، نشان داد بین ویژگی شخصیتی برون‌گرا با عزت‌نفس رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. [9]. Rawlings نشان داد که سیستم فعال‌ساز رفتاری با تسلط درونی و گرایش به عملکرد رابطه مثبت و با تسلط بیرونی و اجتناب به عملکرد رابطه منفی دارد. [10] Erdle & Rushton نشان دادند بین عوامل سیستم بازداری رفتاری، انتظار پاداش و تنبیه، عزت نفس و عاطفه مثبت و منفی با عوامل عمومی شخصیتی رابطه معنی‌داری وجود دارد. [11]. Nader hajloo نشان داد بین سیستم فعال‌ساز و سیستم بازدار رفتاری در پیش‌بینی مشکلات روانشناختی رابطه وجود دارد. پژوهشOguchi تشان‌دهنده رابطه بین سیستم فعال‌ساز رفتاری با اضطراب است [12]، پژوهش Abdi R, Chalbianloo و پژوهش Sepah سازگاری روانی اجتماعی و عاطفی، اختلالات رفتاری را با سیستم فعال‌ساز رفتاری نشان می‌دهد، و پژوهش Gawda اختلالات شخصیت با این سیستم را نشان می‌دهد [13].
با وجود اهمیت موضوع تحقیقات اندکی در این زمینه صورت گرفته است. تلاش در جهت شناخت عوامل تأثیر‌گذار بر عزت نفس می‌تواند بسیار ارزنده و مهم باشد؛ با شناخت این عوامل می‌توان در جهت تدوین مدل‌های آموزشی و مداخله‌ای ارتقاء دهنده عزت‌نفس اقداماتی را به کار بست. لذا هدف مطالعه حاضر تعیین رابطه سیستم فعال‌ساز رفتاری و برون‌گرایی با عزت‌نفس در دانشجویان بود.
مواد و روش‌ها
جامعه آماری پژوهش، دانشجویان خراسان‌شمالی در سال 1395 در رشته‌های مکانیک، مواد، برق، کامپیوتر، پرستاری، بهداشت عمومی می‌باشند. حجم جامعه حدود 1400 نفر اعلام شده است. با توجه به جدول کرجسی و مورگان، 320 نفر به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند. ابتدا تعداد 422 دانشجو انتخاب شد. سپس از بین رشته‌های انتخاب شده، 320 نمونه در دسترس انتخاب شدند، با هماهنگی با اساتید و حضور در کلاس‌های صبح و عصر اطلاعات لازم مبنی بر محرمانه بودن اطلاعات ارائه، و از دانشجویان خواسته شد با توجه به اینکه این پرسش‌نامه‌ها به طور کلی، تحلیل می‌گردند به طور صادقانه به پرسشنامه پاسخ دهند. معیار ورود تمایل به شرکت دانشجویان در پژوهش و معیار خروج عدم تمایل به شرکت در پژوهش بود. مطالعه حاضر ﺑﺎ ﮐﺪ اخلاق 20621602942138 در کمیته اخلاق دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان به تصویب رسیده است. 244 مرد (3/76) و 76 زن (7/23) که سنین 18تا22 سال 262 نفر (9/81) و 23 تا 27 سال 34 نفر (6/10) و 28 تا 33 سال 24 نفر (5/7) در این تحقیق شرکت کردند روش جمع‌آوری اطلاعات به صورت حضوری و خود گزارشی از طریق توزیع پرسشنامه که از اردیبهشت تا خردادماه در اختیار آزمودنی‌ها قرار گرفت. داده‌های جمع‌آوری شده با آزمون همبستگی Pearson و رگرسیون خطی چندگانه تحلیل شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از برنامه نرم‌افزاری SPSS نسخه 20 صورت پذیرفت.
پرسشنامه عزت‌نفسCoopersmith Self-esteem Inventory
این پرسشنامه شامل 58 ماده است که احساسات، عقاید یا واکنش‌های فرد را توصیف می‌کند و آزمودنی به این مواد با علامت‌گذاری در چهار خانه: به من شبیه است (بلی): به من شبیه نیست (خیر) پاسخ دهد. مواد هریک از این مقیاس‌ها عبارتند از: مقیاس عمومی 26 ماده، مقیاس اجتماعی 8 ماده، مقیاس خانوادگی 8 ماده، مقیاس آموزشگاهی 8 ماده و مقیاس دروغ 8 ماده. شیوه نمره‌گذاری این آزمون به صورت صفر و یک است. در برخی از سؤال‌ها پاسخ بلی یک نمره و پاسخ خیر صفر می‌گیرد و باقی سؤال‌ها به‌صورت معکوس نمره‌گذاری می‌شود. نمره کلی با جمع کردن نمرات 4 مقیاس بالا به‌دست می‌آید. نمره مقیاس دروغ در مجموع نمرات محاسبه نمی‌شود. حداکثر نمره کلی عزت‌نفس مساوی 50 میباشد. در تحقیق Fathi Ashteyani [14] میانگین و انحراف معیار این پرسشنامه به ترتیب 86/34 و 47/8 گزارش شده است. اعتبار و روایی این آزمون چندین بار برآورد و نسخه نهایی آن به‌طور جداگانه در مورد آزمودنی‌های انگلیسی و عرب زبان اجرا شد. در ایران ضریب پایایی پرسشنامه برابر با 79/0 برآورد شده است.
پرسشنامه شخصیتی گری- ویلسون
این پرسشنامه میزان فعالیت سیستم‌های مغزی رفتاری و مؤلفه‌های آنان را ارزیابی می‌کند، یک پرسشنامه خودارزیابی شخصیتی است و شامل 120ماده است. برای هریک از سؤال‌های پرسشنامه سه گزینه «بلی»، «خیر» و «نمی‌دانم» وجود دارد. [14]. در برخی از مواد گزینه «بلی» 2 نمره، «نمی‌دانم» 1 نمره و «خیر» صفر نمره و در برخی دیگر گزینه «بلی» صفر نمره، «نمی‌دانم» 1 نمره و «خیر» 2 نمره تعلق می‌گیرد. زمینه اعتبار این پرسشنامه، در مؤلفه‌های روی‌آوری، اجتناب فعال، اجتناب منفعل، خاموشی، جنگ و گریز به این ترتیب به دست آورده‌اند: برای مردان 71/0، 61/0، 58/0، 61/0، 65/0 و 65/0 و برای زنان 68/0، 35/0، 59/0، 63/0، 71/0و 71/0؛ که بیانگر ثبات درونی مناسب آزمون است. هم‌چنین با استفاده از همبستگی میان مؤلفه‌های Gray- Wilson Personality Questionnaire و پرسشنامه شخصیتی Eysenck، روایی همگرای آزمون را نشان دادند [14].
پرسشنامه شخصیتی Eysenck's personality Questionnaire:
نظریه سه عاملی شخصیت، نسخه اولیه آن در سال ۱۹۶۷ مخصوص کودکان و بزرگسالان جهت سنجش برخی جنبه‌های شخصیت از جمله برون‌گرایی، درون‌گرایی، تشخیص برخی اختلال‌های شخصیت مانند روان‌پریشی، جامعه‌ستیزی، روانرنجورخویی و مقبولیت اجتماعی استفاده شده است. فرم حاضر برای افراد ۱۶ سال به بالا تهیه شده است. این پرسشنامه 48سؤالی خودسنجی است که شامل سه بعد شخصیت روان آزرده‌گرایی (12آیتم) برون‌گرایی/درون‌گرایی (12آیتم) و روان پریش‌گرایی (12آیتم) و مقیاس دروغ سنج میباشد. پایایی و اعتبار این آزمون توسطBakhshi pour انجام شده. پایایی به‌دست آمده برای مقیاسp:67درصد برای مقیاس E89 درصد برای مقیاسN90 درصد و برای مقیاس L89 درصد بود برای مقیاس همسانی درونی نیز برای مقیاس E77 درصد برای مقیاس N74 درصد برای مقیاس P52 درصد برای مقیاس L61 به‌دست آوردند. فرمت ۵۷ سؤالی این پرسشنامه به زبان فارسی موجود است ولی نسخه ۹۰ سؤالی دارای پیشنه تجربی و علمی قوی‌تری است و اعتبار و روایی آن در نمونه‌های جمعیتی بزرگ‌تری مورد تأیید قرار گرفته است. در تحقیق Baraheni، اعتبار آزمون برای مقیاس‌های E، N، و L به ترتیب 69/0، 77/0، و 47/0 گزارش شده است. Normohamadi، به ترتیب اعداد 63/0، 78/0، و 56/0 را گزارش کرده‌اند [15].
نتایج
در این مطالعه توصیفی، که در سال 1395 بر روی 320 نفر از دانشجویان صورت گرفت 3/76 درصد (244 نفر) از پاسخ‌گویان مرد و 7/23 درصد (76 نفر) زن و 9/81 درصد از پاسخ‌گویان در گروه سنی 18 تا 22 سال (262 نفر)، 6/10 درصد در گروه سنی 23 تا27 سال (34 نفر) و 5/7 درصد در گروه سنی 28 تا 32 سال (24 نفر) قرار دارند. در محاسبه شاخص‌های توصیفی عزت‌نفس و مؤلفه‌های آن میانگین عزت‌نفس07/44 درصد و انحراف معیار آن 55/3 که کم‌ترین نمره 31 و بیش‌ترین نمره 47 میباشد و مقیاس خانوادگی میانگین 37/4 درصد و انحراف معیار 89/0که کم‌ترین نمره2 و بیش‌ترین نمره 5 میباشد. در مؤلفه اجتماعی میانگین 42/5 درصد انحراف معیار17/1درصد که کم‌ترین نمره2 و بیش‌ترین نمره 6 میباشد و مؤلفه شغلی میانگین51/5 درصد و انحراف معیار 88 / نیز کم‌ترین نمره 2 و بیش‌ترین نمره 6 میباشد و مؤلفه تحصیلی میانگین 45/6 درصد و انحراف معیار 76/0 که کم‌ترین نمره 35 و بیش‌ترین نمره 7 میباشد و مؤلفه عمومی میانگین30/22 درصد و انحراف‌معیار 23/1 که کم‌ترین نمره 18 و بیش‌ترین نمره23 بود که بیانگر این است که میانگین مؤلفه‌های عزت‌نفس در بین دانشجویان در سطح نسبتاً مطلوبی قرار دارد. هم‌چنین در محاسبه شاخص توصیفی سیستم فعال‌ساز رفتاری و برون‌گرایی. سیستم فعال‌ساز رفتاری دارای میانگین 38/41درصد و انحراف معیار 92/2 (کم‌ترین نمره30 بیش‌ترین نمره43) و مؤلفه جستجوی هیجان دارای میانگین 49/ درصد 14 و انحراف معیار 77/0 (کم‌ترین نمره12 بیش‌ترین نمره 15) و مؤلفه پاسخ‌دهی به پاداش دارای میانگین45/12 و انحراف معیار90/0(کم‌ترین10 و بیش‌ترین نمره13) و مؤلفه برون‌گرایی دارای میانگین 45/39 و انحراف معیار32/1 (کم‌ترین نمره30 و بیش‌ترین نمره40) میباشد. میانگین و انحراف استاندارد نمره کسب شده بیانگر این است که میانگین سیستم فعال‌ساز رفتاری و برون‌گرایی در بین دانشجویان در سطح بالایی قرار دارد.
در بررسی نرمال بودن توزیع داده‌ها آزمون کولموگروف- اسمیرنوف استفاده شد، در این آزمون، سطوح احتمال (مقدارP) در کلیه متغیرهای تحقیق بزرگ‌تر از سطح خطا 01/0 بود. با توجه به مقدار Pو عدم رد فرضیه صفر، توزیع داده‌ها منطبق بر توزیع نرمال قلمداد میگردد. چون سطح معناداری 01/0p< از مقدار پیش‌فرض (05/0=α) کوچک‌تر است. بنابراین فرض صفر رد و فرضیه تحقیق پذیرفته می‌شود. سیستم فعال‌ساز رفتاری و برون‌گرایی فقط 44 درصد از تغییرات عزت‌نفس دانشجویان را به خود اختصاص می‌دهند. متغیر برون‌گرایی با ضریب تأثیر (29/0) در مدل رگرسیون باقی می‌ماند و قادر میباشد، تا عزت‌نفس دانشجویان را تبیین نماید. اما متغیر سیستم فعال‌ساز رفتاری با توجه به سطح معناداری (09/0)، که از مقدار پیش فرض (05/.) بیش‌تر است از مدل حذف میگردد و قادر به پیش‌بینی عزت‌نفس نمی‌باشد.
جدول 1- محاسبه ضرایب رگرسیون
| شاخص های آماری مدل |
ضرایب غیر استاندارد شده | ضرایب استاندارد | T | مقدار P | |
| B | خطای استاندارد | Beta | |||
| مقدار ثابت | 38/10 | 26/8 | - | 25/1 | 21/0 |
| سیستم فعال ساز رفتاری | 47/0 | 28/0 | 17/0 | 69/1 | 09/0 |
| برون گرایی | 36/0 | 12/0 | 29/0 | 85/2 | 005/0 |
بر اساس ضرایب استاندارد نشده می‌توان معادله رگرسیونی را برای پیش‌بینی میزان«عزت‌نفس» بر حسب متغیرهای وارد شده در مدل تنظیم کرد: 38/10عزت نفس= (سیستم فعال‌ساز رفتاری) 47/0 + 36/0 (برون‌گرایی)
با توجه به ضریب اطمینان 95% و سطح معناداری آزمون ضریب همبستگی پیرسون 01/0p< که از مقدار پیش‌فرض (05/0=α) کم‌تر است، می‌توان گفت بین سیستم فعال‌ساز رفتاری با عزت‌نفس در دانشجویان رابطه وجود دارد و این دو متغیر در جهت هم تغییر می‌کنند؛ یعنی افزایش سیستم فعال‌ساز رفتاری باعث افزایش عزت نفس دانشجویان میگردد و بالعکس.
با توجه به ضریب اطمینان 95% و سطح معناداری آزمون ضریب همبستگی پیرسون 01/0p< که از مقدار پیش‌فرض (05/0=α) کم‌تر است، می‌توان گفت بین سیستم فعال‌ساز رفتاری با عزت‌نفس در دانشجویان رابطه وجود دارد و این دو متغیر در جهت هم تغییر می‌کنند؛ یعنی افزایش سیستم فعال‌ساز رفتاری باعث افزایش عزت نفس دانشجویان میگردد و بالعکس.
جدول 2- ضریب همبستگی پیرسون بین سیستم فعال‌ساز رفتاری، برون‌گرایی با عزت‌نفس
| شاخص آماری متغیر |
تعداد | مقدار ضریب همبستگی |
مقدار P | ||||
| سیستم فعال‌ساز رفتاری | 320 | 42/0 | 001/0> | ||||
| جستجوی هیجان | 320 | 48/0 | 001/0> | ||||
| سائق | 320 | 62/0 | 001/0> | ||||
| پاسخ‌دهی به پاداش | 320 | 49/0 | 001/0> | ||||
| برون‌گرایی | 320 | 38 /0 | 001/0> | ||||
بحث
نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که 44 درصد از تغییرات عزت‌نفس دانشجویان را متغیرهای سیستم فعال‌ساز رفتاری و برون‌گرایی پیش‌بینی نمودند. این یافته با نتایج پژوهش‌هایJashni [9]، Erdle, S., Rushton [11] وKasch, K. L., Rottenberg, J., Arnow, B. A. & Gotlib همسو میباشد. در رابطه با تبیین این یافته می‌توان گفت به نظر می‌رسد آزادسازی دوپامین با فعالیت سیستم فعال‌ساز رفتاری ارتباط دارد. با فعالیت این سیستم و ترشح هورمون دوپامین حساسیت فرد بالا می‌رود و به دریافت پاداش بالقوه حساس می‌شود. سیستم فعال‌ساز رفتاری به‌عنوان یک سیستم انگیزشی ترغیب کننده، فرد را به سمت هیجان، وجد و محرک‌های خوشایند می‌کشاند و ایشان را به سمت فعالیت‌های تقویت‌کننده مشتاق نموده؛ و هیجانات مثبتی را در دانشجویان به‌وجود آورد و از شدت هیجانات منفی بکاهد و در نهایت می‌تواند عزت‌نفس بیش‌تری عاید فرد نماید [12] هم‌چنین نتایج نشان داد که بین سیستم فعال‌ساز رفتاری و مولفه‌های آن با عزت‌نفس رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؛ در یکی از معدود پژوهش‌های انجام شده Erdle و Rushton نشان دادند بین عوامل عمومی شخصیتی، سیستم بازداری و فعال‌سازی رفتاری، انتظار پاداش و تنبیه با عزت‌نفس رابطه معناداری وجود دارد. به این ترتیب فعالیت سیستم مغزی فعال‌ساز رفتاری در دانشجویان موجب میگردد تا دانشجویان بیش‌تر رویدادهای مثبت را در حافظه یادآوری نمایند، و رویدادهای منفی را که می‌تواند بر ارزش‌گذاری درونی در مورد خود اثر منفی داشته باشد کم‌تر پردازش نمایند که این موارد می‌تواند در نهایت منجر می‌شود نظر مثبت‌تری را نسبت به خود داشته و عزت‌نفس بیش‌تری داشته باشند. از محدودیت‌های این مطالعه می‌توان به حجم کم نمونه پژوهشی و محدود بودن جامعه آماری به خراسان شمالی اشاره کرد. در نظر نگرفتن متغیرهایی چون مسکن، وضعیت اقتصادی، معدل تحصیلی و استفاده صرف از پرسشنامه از محدودیت دیگری است که برای دستیابی به نتایج بهتر استفاده از روش‌های اندازه‌گیری متفاوت و اجرای پژوهش در دیگر مناطق جغرافیایی پیشنهاد میگردد.
نتیجه‌گیری
با توجه نتایج توصیه می‌شود از طریق مدخلاتی نظیر آگاهی بخشی، آموزش و ارزیابی روانشناختی دانشجویان توسط مراکز مشاوره دانشجویی، میزان برون‌گرایی و سیستم فعال‌ساز رفتاری را مورد ارزیابی قرار دهند. دانشجویان مستعد را در این زمینه شناسایی و اقدامات پیش‌گیرانه به‌عمل آورند اقداماتی روانشناختی هم‌چون آموزش‌های روانی و مهارت‌های زندگی.
تشکر و قدردانی
نگارندگان از مسئولین دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان مخصوصاً معاونت پژوهشی آن دانشگاه تشکر و قدردانی می‌نمایند.
نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که 44 درصد از تغییرات عزت‌نفس دانشجویان را متغیرهای سیستم فعال‌ساز رفتاری و برون‌گرایی پیش‌بینی نمودند. این یافته با نتایج پژوهش‌هایJashni [9]، Erdle, S., Rushton [11] وKasch, K. L., Rottenberg, J., Arnow, B. A. & Gotlib همسو میباشد. در رابطه با تبیین این یافته می‌توان گفت به نظر می‌رسد آزادسازی دوپامین با فعالیت سیستم فعال‌ساز رفتاری ارتباط دارد. با فعالیت این سیستم و ترشح هورمون دوپامین حساسیت فرد بالا می‌رود و به دریافت پاداش بالقوه حساس می‌شود. سیستم فعال‌ساز رفتاری به‌عنوان یک سیستم انگیزشی ترغیب کننده، فرد را به سمت هیجان، وجد و محرک‌های خوشایند می‌کشاند و ایشان را به سمت فعالیت‌های تقویت‌کننده مشتاق نموده؛ و هیجانات مثبتی را در دانشجویان به‌وجود آورد و از شدت هیجانات منفی بکاهد و در نهایت می‌تواند عزت‌نفس بیش‌تری عاید فرد نماید [12] هم‌چنین نتایج نشان داد که بین سیستم فعال‌ساز رفتاری و مولفه‌های آن با عزت‌نفس رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؛ در یکی از معدود پژوهش‌های انجام شده Erdle و Rushton نشان دادند بین عوامل عمومی شخصیتی، سیستم بازداری و فعال‌سازی رفتاری، انتظار پاداش و تنبیه با عزت‌نفس رابطه معناداری وجود دارد. به این ترتیب فعالیت سیستم مغزی فعال‌ساز رفتاری در دانشجویان موجب میگردد تا دانشجویان بیش‌تر رویدادهای مثبت را در حافظه یادآوری نمایند، و رویدادهای منفی را که می‌تواند بر ارزش‌گذاری درونی در مورد خود اثر منفی داشته باشد کم‌تر پردازش نمایند که این موارد می‌تواند در نهایت منجر می‌شود نظر مثبت‌تری را نسبت به خود داشته و عزت‌نفس بیش‌تری داشته باشند. از محدودیت‌های این مطالعه می‌توان به حجم کم نمونه پژوهشی و محدود بودن جامعه آماری به خراسان شمالی اشاره کرد. در نظر نگرفتن متغیرهایی چون مسکن، وضعیت اقتصادی، معدل تحصیلی و استفاده صرف از پرسشنامه از محدودیت دیگری است که برای دستیابی به نتایج بهتر استفاده از روش‌های اندازه‌گیری متفاوت و اجرای پژوهش در دیگر مناطق جغرافیایی پیشنهاد میگردد.
نتیجه‌گیری
با توجه نتایج توصیه می‌شود از طریق مدخلاتی نظیر آگاهی بخشی، آموزش و ارزیابی روانشناختی دانشجویان توسط مراکز مشاوره دانشجویی، میزان برون‌گرایی و سیستم فعال‌ساز رفتاری را مورد ارزیابی قرار دهند. دانشجویان مستعد را در این زمینه شناسایی و اقدامات پیش‌گیرانه به‌عمل آورند اقداماتی روانشناختی هم‌چون آموزش‌های روانی و مهارت‌های زندگی.
تشکر و قدردانی
نگارندگان از مسئولین دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان مخصوصاً معاونت پژوهشی آن دانشگاه تشکر و قدردانی می‌نمایند.
[2]- (ﻧﻮیﺴﻨﺪه ﻣﺴﺌﻮل) اﺳﺘﺎدیار ﮔﺮوه عمومی، داﻧﺸﮑﺪه ﻋﻠﻮم پایه و معارف، مجتمع آموزش‌عالی فنی مهندسی اسفراین، اسفراین، ایران
تلفن: 37266539-058 دورنگار: 37266539-058، ﭘﺴﺖ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ: Masoomeh.keramati@yahoo.com
تلفن: 37266539-058 دورنگار: 37266539-058، ﭘﺴﺖ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ: Masoomeh.keramati@yahoo.com
[3]- دکتری علوم قرآن وحدیث، مدیرگروه معارف،دانشگاه آزاد اسلامی اسفراین، خراسان‌شمالی، اسفراین، ایران
نوع مطالعه: گزارش كوتاه |
موضوع مقاله:
روانپزشكي
دریافت: 1399/11/15 | پذیرش: 1400/3/19 | انتشار: 1400/7/26
دریافت: 1399/11/15 | پذیرش: 1400/3/19 | انتشار: 1400/7/26
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
