جلد 20، شماره 6 - ( 6-1400 )
جلد 20 شماره 6 صفحات 680-661 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mohebbi Rad Y, Fadaei Chafy M R, Elmieh A. Comparison of the Effect of Core Stability and Suspension Training on Beta Endorphin, Pain, and Functional Disability in Patients with Lumbar Disc Herniation: A Clinical Trial. JRUMS 2021; 20 (6) :661-680
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-5899-fa.html
URL: http://journal.rums.ac.ir/article-1-5899-fa.html
محبی راد یاسر، فدائی چافی محمدرضا، علمیه علیرضا. مقایسه اثر تمرینات ثبات مرکزی و تعلیق بر بتا اندورفین، درد و ناتوانی عملکردی بیماران دچار فتق دیسک کمر: یک کارآزمایی بالینی. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. 1400; 20 (6) :661-680
گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشکده علوم انسانی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
متن کامل [PDF 555 kb]
(952 دریافت)
| چکیده (HTML) (2199 مشاهده)
شکل 1- نحوه انجام تمرینات ثبات مرکزی: تمرینات ثبات مرکزی به ترتیب: تمرین شماره 1 پل زدن، شماره 2 شنای سوئدی، شماره 3 پلانک، شماره 4 دراز و نشست مورب، شماره 5 ابداکشن ران، شماره 6 فلکشن ران، شماره 7 جمع کردن پا در شکم و شماره 8 بلند کردن لگن در حالت به پهلو خوابیده.
شکل 2- نحوه انجام تمرینات تعلیق: تمرین شماره 1 پل زدن تعلیقی، شماره 2 شنای سوئدی تعلیقی، شماره 3 پلانک تعلیقی، شماره 4 جمع کردن مورب پاها در حالت تعلیق، شماره 5 ابداکشن ران در حالت تعلیق، شماره 6 فلکشن ران در حالت تعلیق، شماره 7 جمع کردن پا در شکم در حالت تعلیق و شماره 8 چپ و راست بردن هردو پا در حالت تعلیق.
1100
نمودار 1- نمودار کانسورت روند انتخاب، ارزیابی و پسگیری آزمودنیهای مطالعه
جدول 1- توصیف ویژگیهای فردی آزمودنیهای دچار فتق دیسک شهر رشت سال 1399 در سه گروه تعلیق، ثبات مرکزی و کنترل و مقایسه مقادیر پیش آزمون 3 گروه
نمودار 2- مقایسه میانگین بتا اندورفین (ng/l) در پس آزمون نسبت به پیش آزمون در آزمودنیهای دچار فتق دیسک شهر رشت سال 1399 در سه گروه تعلیق، ثبات مرکزی و کنترل. نمودار به صورت "انحراف معیار ± میانگین" رسم شده است. آزمون t زوجی، *تفاوت معنیدار با 05/0p<.
نمودار 3- مقایسه میانگین شدت درد در پس آزمون نسبت به پیش آزمون در آزمودنیهای دچار فتق دیسک شهر رشت سال 1399 در سه گروه تعلیق، ثبات مرکزی و کنترل. نمودار به صورت "انحراف معیار ± میانگین" رسم شده است. آزمون t زوجی، *تفاوت معنیدار با 05/0p<.
نمودار 4- مقایسه میانگین ناتوانی عملکردی در پس آزمون نسبت به پیش آزمون در آزمودنیهای دچار فتق دیسک شهر رشت سال 1399 در سه گروه تعلیق، ثبات مرکزی و کنترل. نمودار به صورت "انحراف معیار ± میانگین" رسم شده است. آزمون t زوجی، * تفاوت معنیدار با 05/0p<.
جدول 2- نتایج ارزیابی تفاوت‌های بین گروهی بتا اندورفین، درد و ناتوانی عملکردی در آزمودنیهای دچار فتق دیسک شهر رشت سال 1399 در سه گروه تعلیق، ثبات مرکزی و کنترل
تحلیل کوواریانس چندمتغیره، 05/0>p اختلاف معنیدار
جدول 3- نتایج ارزیابی دو به دو گروههای مطالعه برای متغیر بتا اندورفین، درد و ناتوانی عملکردی در آزمودنیهای دچار فتق دیسک شهر رشت سال 1399 در سه گروه تعلیق، ثبات مرکزی و کنترل
آزمون تعقیبی Bonferroni، 05/0>p اختلاف معنیدار
[1]- دانشجوی دکترای تخصصی فیزیولوژی ورزش، گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشکده علوم انسانی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
متن کامل: (1140 مشاهده)
مقایسه اثر تمرینات ثبات مرکزی و تعلیق بر بتا اندورفین، درد و ناتوانی عملکردی بیماران دچار فتق دیسک کمر: یک کارآزمایی بالینی
یاسر محبی‌راد[1]، محمد رضا فدائی‌چافی[2]، علیرضا علمیه[3]
دریافت مقاله: 7/1/00 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 18/3/00 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 9/4/00 پذیرش مقاله: 20/4/00
چکیده
زمینه و هدف: ورزش درمانی یکی از روشهای مدیریت فتق دیسک است و مقایسه اثربخشی تمرینات رایج با تمرینات نوین مورد توجه محققان قرار گرفته است. هدف از این مطالعه تعیین و مقایسه دو برنامه تمرینی ثبات مرکزی و تعلیق بر بتا اندورفین، درد و ناتوانی عملکردی در افراد مبتلا به فتق دیسک کمر بود.
مواد و روشها: در این مطالعه کارآزمایی بالینی، 32 مرد مبتلا به فتق دیسک بهصورت تصادفی به سه گروه تمرینات ثبات مرکزی (10 نفر)، تعلیق (12 نفر) و کنترل (10 نفر) تقسیم شدند. بتا اندورفین سرم، درد و ناتوانی عملکردی یک روز قبل و بلافاصله بعد از دوره مداخله، اندازهگیری شد. دوره مداخله شامل 8 هفته تمرینات ثبات مرکزی و تعلیق بود، در حالیکه گروه کنترل فقط پیگیری میشدند. دادهها با استفاده از آزمون t زوجی و تحلیل کوواریانس چندمتغیره تجزیه و تحلیل شد.
یافتهها: تمامی نتایج در هر دو گروه مداخله بهبود معنیداری را نشان داد (05/0P<)، در حالیکه در گروه کنترل تغییر معنیداری دیده نشد (05/0<P). در مقایسه پس آزمون، گروه تعلیق بهبود معنیداری را در درد و ناتوانی عملکردی نسبت به گروه ثبات مرکزی نشان داد (05/0P<). اما تفاوت در میزان بتا اندورفین سرم معنیدار نبود (05/0<P). تغییرات هر دو گروه تمرینی نسبت به گروه کنترل در تمام متغیرها معنیدار بود (05/0P<).
نتیجهگیری: یافتههای مطالعه نشان داد که هر دو نوع تمرین باعث بهبود بتا اندورفین، درد و ناتوانی عملکردی در افراد دچار فتق دیسک کمر میشود، هر چند نقش تمرینات تعلیق بر کاهش درد و ناتوانی عملکردی بارزتر از تمرینات ثبات مرکزی بود.
واژههای کلیدی: فتق دیسک، تمرینات تعلیق، درد، ناتوانی عملکردی
یاسر محبی‌راد[1]، محمد رضا فدائی‌چافی[2]، علیرضا علمیه[3]
دریافت مقاله: 7/1/00 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 18/3/00 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 9/4/00 پذیرش مقاله: 20/4/00
چکیده
زمینه و هدف: ورزش درمانی یکی از روشهای مدیریت فتق دیسک است و مقایسه اثربخشی تمرینات رایج با تمرینات نوین مورد توجه محققان قرار گرفته است. هدف از این مطالعه تعیین و مقایسه دو برنامه تمرینی ثبات مرکزی و تعلیق بر بتا اندورفین، درد و ناتوانی عملکردی در افراد مبتلا به فتق دیسک کمر بود.
مواد و روشها: در این مطالعه کارآزمایی بالینی، 32 مرد مبتلا به فتق دیسک بهصورت تصادفی به سه گروه تمرینات ثبات مرکزی (10 نفر)، تعلیق (12 نفر) و کنترل (10 نفر) تقسیم شدند. بتا اندورفین سرم، درد و ناتوانی عملکردی یک روز قبل و بلافاصله بعد از دوره مداخله، اندازهگیری شد. دوره مداخله شامل 8 هفته تمرینات ثبات مرکزی و تعلیق بود، در حالیکه گروه کنترل فقط پیگیری میشدند. دادهها با استفاده از آزمون t زوجی و تحلیل کوواریانس چندمتغیره تجزیه و تحلیل شد.
یافتهها: تمامی نتایج در هر دو گروه مداخله بهبود معنیداری را نشان داد (05/0P<)، در حالیکه در گروه کنترل تغییر معنیداری دیده نشد (05/0<P). در مقایسه پس آزمون، گروه تعلیق بهبود معنیداری را در درد و ناتوانی عملکردی نسبت به گروه ثبات مرکزی نشان داد (05/0P<). اما تفاوت در میزان بتا اندورفین سرم معنیدار نبود (05/0<P). تغییرات هر دو گروه تمرینی نسبت به گروه کنترل در تمام متغیرها معنیدار بود (05/0P<).
نتیجهگیری: یافتههای مطالعه نشان داد که هر دو نوع تمرین باعث بهبود بتا اندورفین، درد و ناتوانی عملکردی در افراد دچار فتق دیسک کمر میشود، هر چند نقش تمرینات تعلیق بر کاهش درد و ناتوانی عملکردی بارزتر از تمرینات ثبات مرکزی بود.
واژههای کلیدی: فتق دیسک، تمرینات تعلیق، درد، ناتوانی عملکردی
مقدمه
امروزه کمردرد یکی از شایعترین مشکلات سلامتی میباشد و فتق دیسک کمر یکی از علتهای مهم درد مزمن کمر است. فتق دیسک به جابهجایی بخش مرکزی ژلاتینی دیسک و خارج شدن آن از فضای بین دو مهره گفته میشود [1]. درد بر اثر محتویات بیرون زده دیسک بر روی ریشه‌های عصب و یا خود نخاع به وجود میآید [2] و باعث آزاد شدن نشانگرهای زیستی متعدد میشود. بتا اندروفین (β-endorphin) یکی از این نشانگرها است که باعث تعدیل درد میشود [3]. از طرفی، درد و کاهش عملکرد طبیعی ستون فقرات باعث کاهش انعطاف پذیری کمر میشود که پیامد آن کاهش یا عدم فعالیت بدنی یا ناتوانی عملکردی است [4]. کمر درد به هر دلیلی که بروز کند، توان حرکت و عملکرد عادی را از بیمار میگیرد، به همین دلیل در میان اختلالات اسکلتی عضلانی، بیش‌ترین محدودیت را برای محیط کار به همراه دارد و دومین علت غیبت از کار میباشد [5].
از بین روشهای مختلف برای درمان کمر درد میتوان به ورزش درمانی اشاره کرد. تمرینات ثبات مرکزی(Core stability training) یکی از متداولترین روشهای توانبخشی برای بهبود ثبات پویای ستون فقرات و عضلات تنه در مبتلایان به فتق دیسک کمر است [6] گزارش شده است که این تمرینات باعث کاهش درد و بهبود ناتوانی عملکردی افراد دچار کمردرد مزمن میشود [7] و مؤثرتر از تمرینات مقاومتی کمر در افراد مبتلا به کمردرد میباشد [8]؛ اما در تحقیقی دیگر گزارش شد که این تمرینات تاثیر معنیداری روی کاهش درد و بهبود ناتوانی عملکردی مادران دچار کمردرد ندارد [9].
در سالهای اخیر، اضافه شدن بیثباتی به تمرین‌های سنتی برای افزایش ویژگیهای ورزشی بسیار رایج شده است که از میان آنها میتوان به تمرینات تعلیق (Suspension training)اشاره کرد. تمرینات تعلیق نیاز به وسیله معلق کننده دارد و یک یا چند نگه‌دارنده که کاربر به کمک آنها یکی از دستان یا پاهایش را معلق میکند، در حالیکه جفت غیر معلق آن روی زمین است [10]. تمرینات مقاومتی در سطوح ناپایدار، باعث افزایش فعالسازی عضلات مرکزی میشود [11]. تمرین ناپایدار هم‌چنین ممکن است فراخوانی واحد حرکتی را افزایش داده و هماهنگی عصبی-عضلانی را بدون افزایش بار مکانیکی هنگام انجام حرکت تحت شرایط ناپایدار، بهبود بخشد [12]. با توجه به رابطه بالای بین کارایی سیستم عصبی- عضلانی و قدرت عضلانی با کمردرد، تمرینات تعلیق ممکن است به ویژه برای توانبخشی بیماران مبتلا به کمردرد مزمن مفید باشد [13]. تحقیقات اخیر از استفاده از وسایل تعلیق در توانبخشی و بهبود قدرت و فعالسازی عضلانی حمایت میکند [14 ,11]. هرچند در برخی تحقیقات تغییر خاصی در افزایش قدرت عضلات مرکزی مشاهده نشد [15] و یا نتایج متفاوتی در زنان و مردان گزارش گردید [16]. در میان تنوع زیادی از تمرینات تعلیق، مناسبترین حالتهای وضعیتی برای افراد با کمردرد مزمن هنوز مشخص نشده است [17] و اطلاعات در مورد اثربخشی این روش در بیماران مبتلا به فتق دیسک محدود است. از طرفی بررسی نشانگرهای زیستی و اپیوئید (مخدر)های درون زا مانند بتا اندورفین برای فهم شدت درد و تغییرات آن مفید به نظر میرسد. مطالعات قبلی حاکی از آن است که غلظت بتا اندورفین پلاسما در حالت استراحت ممکن است یک نشانگر بالقوه برای بیماران مبتلا به درد مزمن میباشد [19-18]. بیان شده که سطح بتا اندورفین بر اثر تمرینات ثبات مرکزی در بیماران مبتلا به کمردرد مزمن غیر اختصاصی افزایش پیدا میکند که باعث کاهش درد میشود [20]. با این حال، برخی از مطالعات هیچ ارتباطی بین کاهش شدت درد و تغییر معنیدار در غلظت بتا اندورفین پلاسما گزارش نکردهاند [22-21] و در مطالعهای در افراد مبتلا به کمر درد مزمن، کاهش درد با کاهش بتا اندورفین همراه بود [23]. بنابراین، هدف این مطالعه تعیین و مقایسه اثر تمرینات ثبات مرکزی و تعلیق بر بتا اندورفین، درد و ناتوانی عملکردی افراد مبتلا به دیسک کمر بود.
مواد و روشها
پژوهش حاضر از نوع کارآزمایی بالینی به شماره IRCT20191016045136N1 بود. آزمودنیها شامل داوطلبان مرد میانسال (رده سنی 50-20 سال) مراجعه کننده به کلینیک فیزیوتراپی پردیس رشت در 6 ماه اول سال 1399، بعد از فراخوان بودند. احراز فتق دیسک خلفی جانبی در مهره‌های کمر با شدت فتق درجه 1 یا برآمدگی (Bulging) و 2 یا پیش آمدگی (Protrusion) توسط متخصص مغز و اعصاب و با یافتههای ام آر آی صورت گرفت. سایر معیارهای ورود شامل سابقه کمردرد بیش از سه ماه، عدم ابتلاء به بیماریهای خاص (مانند سرطان، مانند بیماریهای نورولوژیک، دیابت، و..)، عدم شرکت در تمرینات منظم ورزشی و عدم استفاده از سایر روشهای درمانی (مانند دارو درمانی و فیزیوتراپی) برای کمردرد در دوره مداخله بود. با توجه به اینکه فتق دیسک تمامی افراد جامعه را درگیر میکند، متغیرهای جمعیت شناسی همچون شغل و تحصیلات ملاک قرار نگرفت. ابتدا 82 نفر برای شرکت در برنامه اعلام آمادگی کردند و برای تعیین حجم نمونه از نرم‌افزار GPower نسخه 1/3 با قدرت آنالیز 8/0 و اندازه اثر متوسط 5/0 استفاده شد. بر این اساس تعداد نمونه 42 نفر پیشنهاد گردید که بهدلیل احتمال ریزش نمونههای تحقیق 45 نفر پس از بررسی معیارهای ورود بهصورت هدفمند و در دسترس انتخاب شدند.. تا زمان شروع پژوهش بهدلیل شیوع کرونا 9 نفر انصراف دادند و از افراد باقیمانده رضایتنامه کتبی دریافت شد و کد اخلاق به شماره IR.IAU.RASHT.REC.1399.019 از دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت اخذ گردید. سایر ملاحظات اخلاقی شامل رعایت رازداری و محرمانه بودن برای تک شرکت کنندگان، داشتن آزادی کامل برای کناره‌گیری از پژوهش و اطلاع رسانی در مورد پژوهش بود. سپس آزمودنیها بهطور تصادفی و با قرعه کشی (بر زدن پاکتهای حاوی اسم گروهها) در 3 گروه 12 نفری شامل گروه تمرینات تعلیق، گروه تمرینات ثبات مرکزی و گروه کنترل تقسیم شدند. 2 نفر از گروه تمرینات ثبات مرکزی و 2 نفر از گروه کنترل نتوانستند دوره را کامل کنند و از پژوهش حذف شدند (شکل 1). انجام اندازهگیریهای تن سنجی (شامل قد با متر نواری، وزن با ترازوی دیجیتال مدل BEURER آلمان و شاخص توده بدنی که از تقسیم وزن به کیلوگرم بر مربع قد به متر محاسبه میشود) و آزمونهای مربوط به درد، ناتوانی عملکردی و هم‌چنین دریافت نمونههای خونی برای اندازهگیری بتا اندورفین سرم، یک روز قبل و بعد از دوره مداخله صورت گرفت و دوره مداخله گروههای تجربی به مدت 8 هفته، هر هفته 3 جلسه انجام شد. هر جلسه تمرین شامل سه بخش گرم کردن (10 دقیقه)، تمرین (30 دقیقه) و سرد کردن (5 دقیقه) بود و محققان از شرکت کنندگان خواستند هرگونه افزایش درد در طول دوره مداخله را گزارش کنند. روند انتخاب، ارزیابی و پیگیری آمودنیهادر نمودار شماره 1 به صورت نمودار کانسورت گزارش شده است.
تمرینات گروههای مداخله در باشگاه پرانیک رشت و عصر روزهای زوج از ساعت 18-19 زیر نظر یک فیزیولوژیست ورزشی و یک تمریندهنده انجام شد. تمرینات ثبات مرکزی شامل 8 تمرین پل زدن، شنا سوئدی، پلانک، دراز و نشست به صورت مورب، ابداکشن ران، فلکشن ران، جمع کردن پا در شکم و بلند کردن لگن در حالت به پهلو خوابیده بود (شکل 1).
در جلسه اول تمام تمرینات بهغیر از پلانک، 4 تکرار انجام شد و 1 دقیقه استراحت بین تکرارها در نظر گرفته شد و بین هر تمرین تا تمرین بعدی 2 دقیقه استراحت صورت گرفت (تمرین پلانک 1 تکرار 5 ثانیهای انجام شد). به مرور تکرارها افزایش پیدا کرد و در جلسه آخر به 1 تکرار 15 ثانیهای برای پلانک و 10 تکرار برای سایر تمرینات رسید. تمرینات گروه تعلیق با الگوی حرکتی مشابه انتخاب شدند که شامل پل زدن تعلیقی، شنای سوئدی تعلیقی، پلانک تعلیقی، جمع پاها به صورت مورب در حالت تعلیق، ابداکشن ران در حالت تعلیق، فلکشن ران در حالت تعلیق، جمع کردن پا در شکم در حالت تعلیق و چپ و راست بردن هردو پا باهم در حالت تعلیق بود (شکل 2).
تعداد و زمان استراحت مثل گروه اول در نظر گرفته شد. معیار افزایش شدت تمرینات مقیاس بورگ بود که با توجه به مشکل افراد تا سطح عدد 6 برای تمرینات تعلیق و 5 برای تمرینات ثبات مرکزی باقی میماند و افرادی که بیش از سه جلسه پیاپی غیبت داشتند از تحقیق کنار گذاشته شدند. تمرینات به کمک یک فیزیولوژیست ورزشی و تمرین دهنده انجام شد.
هر 3 گروه (دو گروه آزمایش و گروه کنترل) به انجام روشها و فعالیتهای خودمراقبتی در منزل در طول پژوهش پرداختند. لازم به ذکر است که بیماران گروه کنترل فقط پیگیری میشدند و هیچگونه مداخلهای بر روی آنها انجام نمیشد.
امروزه کمردرد یکی از شایعترین مشکلات سلامتی میباشد و فتق دیسک کمر یکی از علتهای مهم درد مزمن کمر است. فتق دیسک به جابهجایی بخش مرکزی ژلاتینی دیسک و خارج شدن آن از فضای بین دو مهره گفته میشود [1]. درد بر اثر محتویات بیرون زده دیسک بر روی ریشه‌های عصب و یا خود نخاع به وجود میآید [2] و باعث آزاد شدن نشانگرهای زیستی متعدد میشود. بتا اندروفین (β-endorphin) یکی از این نشانگرها است که باعث تعدیل درد میشود [3]. از طرفی، درد و کاهش عملکرد طبیعی ستون فقرات باعث کاهش انعطاف پذیری کمر میشود که پیامد آن کاهش یا عدم فعالیت بدنی یا ناتوانی عملکردی است [4]. کمر درد به هر دلیلی که بروز کند، توان حرکت و عملکرد عادی را از بیمار میگیرد، به همین دلیل در میان اختلالات اسکلتی عضلانی، بیش‌ترین محدودیت را برای محیط کار به همراه دارد و دومین علت غیبت از کار میباشد [5].
از بین روشهای مختلف برای درمان کمر درد میتوان به ورزش درمانی اشاره کرد. تمرینات ثبات مرکزی(Core stability training) یکی از متداولترین روشهای توانبخشی برای بهبود ثبات پویای ستون فقرات و عضلات تنه در مبتلایان به فتق دیسک کمر است [6] گزارش شده است که این تمرینات باعث کاهش درد و بهبود ناتوانی عملکردی افراد دچار کمردرد مزمن میشود [7] و مؤثرتر از تمرینات مقاومتی کمر در افراد مبتلا به کمردرد میباشد [8]؛ اما در تحقیقی دیگر گزارش شد که این تمرینات تاثیر معنیداری روی کاهش درد و بهبود ناتوانی عملکردی مادران دچار کمردرد ندارد [9].
در سالهای اخیر، اضافه شدن بیثباتی به تمرین‌های سنتی برای افزایش ویژگیهای ورزشی بسیار رایج شده است که از میان آنها میتوان به تمرینات تعلیق (Suspension training)اشاره کرد. تمرینات تعلیق نیاز به وسیله معلق کننده دارد و یک یا چند نگه‌دارنده که کاربر به کمک آنها یکی از دستان یا پاهایش را معلق میکند، در حالیکه جفت غیر معلق آن روی زمین است [10]. تمرینات مقاومتی در سطوح ناپایدار، باعث افزایش فعالسازی عضلات مرکزی میشود [11]. تمرین ناپایدار هم‌چنین ممکن است فراخوانی واحد حرکتی را افزایش داده و هماهنگی عصبی-عضلانی را بدون افزایش بار مکانیکی هنگام انجام حرکت تحت شرایط ناپایدار، بهبود بخشد [12]. با توجه به رابطه بالای بین کارایی سیستم عصبی- عضلانی و قدرت عضلانی با کمردرد، تمرینات تعلیق ممکن است به ویژه برای توانبخشی بیماران مبتلا به کمردرد مزمن مفید باشد [13]. تحقیقات اخیر از استفاده از وسایل تعلیق در توانبخشی و بهبود قدرت و فعالسازی عضلانی حمایت میکند [14 ,11]. هرچند در برخی تحقیقات تغییر خاصی در افزایش قدرت عضلات مرکزی مشاهده نشد [15] و یا نتایج متفاوتی در زنان و مردان گزارش گردید [16]. در میان تنوع زیادی از تمرینات تعلیق، مناسبترین حالتهای وضعیتی برای افراد با کمردرد مزمن هنوز مشخص نشده است [17] و اطلاعات در مورد اثربخشی این روش در بیماران مبتلا به فتق دیسک محدود است. از طرفی بررسی نشانگرهای زیستی و اپیوئید (مخدر)های درون زا مانند بتا اندورفین برای فهم شدت درد و تغییرات آن مفید به نظر میرسد. مطالعات قبلی حاکی از آن است که غلظت بتا اندورفین پلاسما در حالت استراحت ممکن است یک نشانگر بالقوه برای بیماران مبتلا به درد مزمن میباشد [19-18]. بیان شده که سطح بتا اندورفین بر اثر تمرینات ثبات مرکزی در بیماران مبتلا به کمردرد مزمن غیر اختصاصی افزایش پیدا میکند که باعث کاهش درد میشود [20]. با این حال، برخی از مطالعات هیچ ارتباطی بین کاهش شدت درد و تغییر معنیدار در غلظت بتا اندورفین پلاسما گزارش نکردهاند [22-21] و در مطالعهای در افراد مبتلا به کمر درد مزمن، کاهش درد با کاهش بتا اندورفین همراه بود [23]. بنابراین، هدف این مطالعه تعیین و مقایسه اثر تمرینات ثبات مرکزی و تعلیق بر بتا اندورفین، درد و ناتوانی عملکردی افراد مبتلا به دیسک کمر بود.
مواد و روشها
پژوهش حاضر از نوع کارآزمایی بالینی به شماره IRCT20191016045136N1 بود. آزمودنیها شامل داوطلبان مرد میانسال (رده سنی 50-20 سال) مراجعه کننده به کلینیک فیزیوتراپی پردیس رشت در 6 ماه اول سال 1399، بعد از فراخوان بودند. احراز فتق دیسک خلفی جانبی در مهره‌های کمر با شدت فتق درجه 1 یا برآمدگی (Bulging) و 2 یا پیش آمدگی (Protrusion) توسط متخصص مغز و اعصاب و با یافتههای ام آر آی صورت گرفت. سایر معیارهای ورود شامل سابقه کمردرد بیش از سه ماه، عدم ابتلاء به بیماریهای خاص (مانند سرطان، مانند بیماریهای نورولوژیک، دیابت، و..)، عدم شرکت در تمرینات منظم ورزشی و عدم استفاده از سایر روشهای درمانی (مانند دارو درمانی و فیزیوتراپی) برای کمردرد در دوره مداخله بود. با توجه به اینکه فتق دیسک تمامی افراد جامعه را درگیر میکند، متغیرهای جمعیت شناسی همچون شغل و تحصیلات ملاک قرار نگرفت. ابتدا 82 نفر برای شرکت در برنامه اعلام آمادگی کردند و برای تعیین حجم نمونه از نرم‌افزار GPower نسخه 1/3 با قدرت آنالیز 8/0 و اندازه اثر متوسط 5/0 استفاده شد. بر این اساس تعداد نمونه 42 نفر پیشنهاد گردید که بهدلیل احتمال ریزش نمونههای تحقیق 45 نفر پس از بررسی معیارهای ورود بهصورت هدفمند و در دسترس انتخاب شدند.. تا زمان شروع پژوهش بهدلیل شیوع کرونا 9 نفر انصراف دادند و از افراد باقیمانده رضایتنامه کتبی دریافت شد و کد اخلاق به شماره IR.IAU.RASHT.REC.1399.019 از دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت اخذ گردید. سایر ملاحظات اخلاقی شامل رعایت رازداری و محرمانه بودن برای تک شرکت کنندگان، داشتن آزادی کامل برای کناره‌گیری از پژوهش و اطلاع رسانی در مورد پژوهش بود. سپس آزمودنیها بهطور تصادفی و با قرعه کشی (بر زدن پاکتهای حاوی اسم گروهها) در 3 گروه 12 نفری شامل گروه تمرینات تعلیق، گروه تمرینات ثبات مرکزی و گروه کنترل تقسیم شدند. 2 نفر از گروه تمرینات ثبات مرکزی و 2 نفر از گروه کنترل نتوانستند دوره را کامل کنند و از پژوهش حذف شدند (شکل 1). انجام اندازهگیریهای تن سنجی (شامل قد با متر نواری، وزن با ترازوی دیجیتال مدل BEURER آلمان و شاخص توده بدنی که از تقسیم وزن به کیلوگرم بر مربع قد به متر محاسبه میشود) و آزمونهای مربوط به درد، ناتوانی عملکردی و هم‌چنین دریافت نمونههای خونی برای اندازهگیری بتا اندورفین سرم، یک روز قبل و بعد از دوره مداخله صورت گرفت و دوره مداخله گروههای تجربی به مدت 8 هفته، هر هفته 3 جلسه انجام شد. هر جلسه تمرین شامل سه بخش گرم کردن (10 دقیقه)، تمرین (30 دقیقه) و سرد کردن (5 دقیقه) بود و محققان از شرکت کنندگان خواستند هرگونه افزایش درد در طول دوره مداخله را گزارش کنند. روند انتخاب، ارزیابی و پیگیری آمودنیهادر نمودار شماره 1 به صورت نمودار کانسورت گزارش شده است.
تمرینات گروههای مداخله در باشگاه پرانیک رشت و عصر روزهای زوج از ساعت 18-19 زیر نظر یک فیزیولوژیست ورزشی و یک تمریندهنده انجام شد. تمرینات ثبات مرکزی شامل 8 تمرین پل زدن، شنا سوئدی، پلانک، دراز و نشست به صورت مورب، ابداکشن ران، فلکشن ران، جمع کردن پا در شکم و بلند کردن لگن در حالت به پهلو خوابیده بود (شکل 1).
در جلسه اول تمام تمرینات بهغیر از پلانک، 4 تکرار انجام شد و 1 دقیقه استراحت بین تکرارها در نظر گرفته شد و بین هر تمرین تا تمرین بعدی 2 دقیقه استراحت صورت گرفت (تمرین پلانک 1 تکرار 5 ثانیهای انجام شد). به مرور تکرارها افزایش پیدا کرد و در جلسه آخر به 1 تکرار 15 ثانیهای برای پلانک و 10 تکرار برای سایر تمرینات رسید. تمرینات گروه تعلیق با الگوی حرکتی مشابه انتخاب شدند که شامل پل زدن تعلیقی، شنای سوئدی تعلیقی، پلانک تعلیقی، جمع پاها به صورت مورب در حالت تعلیق، ابداکشن ران در حالت تعلیق، فلکشن ران در حالت تعلیق، جمع کردن پا در شکم در حالت تعلیق و چپ و راست بردن هردو پا باهم در حالت تعلیق بود (شکل 2).
تعداد و زمان استراحت مثل گروه اول در نظر گرفته شد. معیار افزایش شدت تمرینات مقیاس بورگ بود که با توجه به مشکل افراد تا سطح عدد 6 برای تمرینات تعلیق و 5 برای تمرینات ثبات مرکزی باقی میماند و افرادی که بیش از سه جلسه پیاپی غیبت داشتند از تحقیق کنار گذاشته شدند. تمرینات به کمک یک فیزیولوژیست ورزشی و تمرین دهنده انجام شد.
هر 3 گروه (دو گروه آزمایش و گروه کنترل) به انجام روشها و فعالیتهای خودمراقبتی در منزل در طول پژوهش پرداختند. لازم به ذکر است که بیماران گروه کنترل فقط پیگیری میشدند و هیچگونه مداخلهای بر روی آنها انجام نمیشد.
شکل 1- نحوه انجام تمرینات ثبات مرکزی: تمرینات ثبات مرکزی به ترتیب: تمرین شماره 1 پل زدن، شماره 2 شنای سوئدی، شماره 3 پلانک، شماره 4 دراز و نشست مورب، شماره 5 ابداکشن ران، شماره 6 فلکشن ران، شماره 7 جمع کردن پا در شکم و شماره 8 بلند کردن لگن در حالت به پهلو خوابیده.
شکل 2- نحوه انجام تمرینات تعلیق: تمرین شماره 1 پل زدن تعلیقی، شماره 2 شنای سوئدی تعلیقی، شماره 3 پلانک تعلیقی، شماره 4 جمع کردن مورب پاها در حالت تعلیق، شماره 5 ابداکشن ران در حالت تعلیق، شماره 6 فلکشن ران در حالت تعلیق، شماره 7 جمع کردن پا در شکم در حالت تعلیق و شماره 8 چپ و راست بردن هردو پا در حالت تعلیق.
برای اندازهگیری درد از مقیاس آنالوگ بصری
(Visual analog scale; VAS) استفاده شد. مقیاس آنالوگ بصری از یک خط 10 سانتیمتری تشکیل شده است. انتهای چپ این خط نشانه بدون درد و انتهای راست نشانه درد غیرقابل تحمل میباشد. مقادیر بالاتر حاکی از درد شدیدتر است. در واقع آزمودنی میزان درد را از یک تا 10 مشخص میکند و با میزان مشخص شده پس از مداخله مقایسه میشود. روایی این مقیاس در تحقیقات، بالا گزارش شده است [24].
برای اندازهگیری ناتوانی عملکردی از پرسشنامه ناتوانی عملکردی Ostwestry استفاده شد. پرسشنامه شامل ده موضوع در مورد شدت درد، توانایی بلند کردن، توانایی مراقبت از خود، توانایی راه رفتن، توانایی نشستن و غیره است. هر سؤال در مقیاس 5-0 نمره میگیرد و برای به دست آوردن شاخص (دامنه 0 تا 100) دو برابر میشود [25]. پرسشنامه Ostwestry مفهوم وسیع‌تری از ناتوانی نسبت به آنچه در ارتباط مستقیم با شدت درد است، ارائه میدهد و پایایی و روایی بالایی در نسخه ترجمه فارسی آن در افراد دچار کمردرد مزمن مشاهده شده است [26].
خون‌گیری در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون 24 ساعت پس از انجام آخرین جلسه تمرینی از ورید آرنجی تمامی‌شرکت کنندگان انجام شد. نمونه‌گیری پیشآزمون و پس آزمون هر دو بین ساعت 11-9 صبح گرفته شد تا اثر ریتم شبانه روزی روی خون، استاندارد شود. نمونه خونی در لوله‌های پلاستکی جمع‌آوری شد و در طرف یخی نگهداری شد تا به محل سانتریفیوژ برسد. سپس نمونههای خونی سانتریفیوژ (دستگاه مدل ROTINA380 ساخت شرکت HETTICH آلمان) شده و سرم جدا شد. برای اندازهگیری بتااندورفین سرم از کیت ZELL BIO ساخت کشور آلمان استفاده شد. اندازهگیری این متغیر از روش ELIZA (Enzyme-linked immune-sorbent assay) بر اساس واکنش رقابتی بین هورمون موجود در نمونه سرم با هورمون نشاندار شده با آنزیم پراکسیداز جهت اتصال به آنتی بادی ضد هورمون در فاز جامد انجام شد. رنگ محصول از این اتصال با دستگاه ELIZA TECAN ساخت کشور اتریش اندازهگیری شد. میزان رنگ در این واکنش‌ها با غلظت بتااندورفین سرم نسبت مستقیم دارد. سطح بتا اندورفین سرم با واحد نانوگرم بر لیتر (ng/l) با حساسیت ng/l 5/6 اندازهگیری شد[20].
به منظور تجزیه تحلیل دادهها از نرم افزار SPSS نسخه 24 استفاده گردید. برای بررسی نرمال بودن توزیع دادههای آماری از آزمون Shapiro-Wilk و برای مقایسه درون گروهی از t همبسته استفاده شد. با توجه به وجود پیش فرض همگنی واریانس‌ها و شیب رگرسیون، برای مقایسه بین گروهی از آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیره و به منظور ارزیابی دو به دوی متغیرهای گروههای مطالعه از آزمون Bonferroni استفاده شد. هم‌چنین سطح معنیداری آزمون‌ها 05/0P< در نظر گرفته شد.
(Visual analog scale; VAS) استفاده شد. مقیاس آنالوگ بصری از یک خط 10 سانتیمتری تشکیل شده است. انتهای چپ این خط نشانه بدون درد و انتهای راست نشانه درد غیرقابل تحمل میباشد. مقادیر بالاتر حاکی از درد شدیدتر است. در واقع آزمودنی میزان درد را از یک تا 10 مشخص میکند و با میزان مشخص شده پس از مداخله مقایسه میشود. روایی این مقیاس در تحقیقات، بالا گزارش شده است [24].
برای اندازهگیری ناتوانی عملکردی از پرسشنامه ناتوانی عملکردی Ostwestry استفاده شد. پرسشنامه شامل ده موضوع در مورد شدت درد، توانایی بلند کردن، توانایی مراقبت از خود، توانایی راه رفتن، توانایی نشستن و غیره است. هر سؤال در مقیاس 5-0 نمره میگیرد و برای به دست آوردن شاخص (دامنه 0 تا 100) دو برابر میشود [25]. پرسشنامه Ostwestry مفهوم وسیع‌تری از ناتوانی نسبت به آنچه در ارتباط مستقیم با شدت درد است، ارائه میدهد و پایایی و روایی بالایی در نسخه ترجمه فارسی آن در افراد دچار کمردرد مزمن مشاهده شده است [26].
خون‌گیری در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون 24 ساعت پس از انجام آخرین جلسه تمرینی از ورید آرنجی تمامی‌شرکت کنندگان انجام شد. نمونه‌گیری پیشآزمون و پس آزمون هر دو بین ساعت 11-9 صبح گرفته شد تا اثر ریتم شبانه روزی روی خون، استاندارد شود. نمونه خونی در لوله‌های پلاستکی جمع‌آوری شد و در طرف یخی نگهداری شد تا به محل سانتریفیوژ برسد. سپس نمونههای خونی سانتریفیوژ (دستگاه مدل ROTINA380 ساخت شرکت HETTICH آلمان) شده و سرم جدا شد. برای اندازهگیری بتااندورفین سرم از کیت ZELL BIO ساخت کشور آلمان استفاده شد. اندازهگیری این متغیر از روش ELIZA (Enzyme-linked immune-sorbent assay) بر اساس واکنش رقابتی بین هورمون موجود در نمونه سرم با هورمون نشاندار شده با آنزیم پراکسیداز جهت اتصال به آنتی بادی ضد هورمون در فاز جامد انجام شد. رنگ محصول از این اتصال با دستگاه ELIZA TECAN ساخت کشور اتریش اندازهگیری شد. میزان رنگ در این واکنش‌ها با غلظت بتااندورفین سرم نسبت مستقیم دارد. سطح بتا اندورفین سرم با واحد نانوگرم بر لیتر (ng/l) با حساسیت ng/l 5/6 اندازهگیری شد[20].
به منظور تجزیه تحلیل دادهها از نرم افزار SPSS نسخه 24 استفاده گردید. برای بررسی نرمال بودن توزیع دادههای آماری از آزمون Shapiro-Wilk و برای مقایسه درون گروهی از t همبسته استفاده شد. با توجه به وجود پیش فرض همگنی واریانس‌ها و شیب رگرسیون، برای مقایسه بین گروهی از آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیره و به منظور ارزیابی دو به دوی متغیرهای گروههای مطالعه از آزمون Bonferroni استفاده شد. هم‌چنین سطح معنیداری آزمون‌ها 05/0P< در نظر گرفته شد.
|
افراد واجد شرایط (82 نفر)
|
|
خروج از مطالعه (46 نفر):
- نداشتن معیارهای ورود (37 نفر) - عدم تمایل به شرکت (9 نفر) |
|
نمونه گیری هدفمند (36 نفر)
|
|
تخصیص به گروه تعلیق (12 نفر)
دریافت تمرینات تعلیق (12 نفر) عدم دریافت تمرینات تعلیق (0 نفر) |
|
تخصیص به گروه ثبات مرکزی (12 نفر)
دریافت تمرینات ثبات (10 نفر) عدم دریافت تمرینات ثبات (2 نفر) |
|
تخصیص به گروه کنترل (12 نفر)
دریافت روشهای خود مراقبتی (10 نفر) عدم دریافت روشهای خود مراقبتی (2 نفر) (0 نفر) 111 |
|
تخصیص تصادفی
|
|
عدم پیگیری (0 نفر)
|
|
تحلیل دادهها (12 نفر)
|
|
تجزیه و تحلیل
|
|
پیگیری
|
|
عدم پیگیری (0 نفر)
|
|
عدم پیگیری (0 نفر)
|
|
تحلیل دادهها (10 نفر)
|
|
تحلیل دادهها (10 نفر)
|
نمودار 1- نمودار کانسورت روند انتخاب، ارزیابی و پسگیری آزمودنیهای مطالعه
نتایج
اطلاعات آزمودنیها با استفاده از شاخصهای آمار توصیفی در جدول 1 ارائه شده است. نتایج آزمون Shapiro-Wilk فرض نرمال بودن توزیع دادهها و آزمون Levene پیشفرض تساوی واریانس نمرات آزمودنیها را در تمام متغیرها در پیش آزمون نشان داد (05/0p>). بنابراین با توجه به برقراری این پیش شرط‌ها، از آزمونهای پارامتریک برای آزمون فرضیهها استفاده شد. نتایج ارزیابی درون گروهی با آزمون t زوجی نشان داد که میزان بتا اندورفین سرم در گروههای تمرین تعلیق و ثبات مرکزی به میزان معنیداری افزایش و میزان درد و ناتوانی عملکردی در این گروهها کاهش نشان داد (001/0P< برای هر سه متغیر در هر دو گروه تمرین). با این وجود تغییرات در گروه کنترل معنیدار نبود (05/0p>). نمودارهای 2، 3 و 4 به ترتیب تغییرات میزان بتا اندورفین، درد و ناتوانی عملکردی در 3 گروه را نشان میدهد.
اطلاعات آزمودنیها با استفاده از شاخصهای آمار توصیفی در جدول 1 ارائه شده است. نتایج آزمون Shapiro-Wilk فرض نرمال بودن توزیع دادهها و آزمون Levene پیشفرض تساوی واریانس نمرات آزمودنیها را در تمام متغیرها در پیش آزمون نشان داد (05/0p>). بنابراین با توجه به برقراری این پیش شرط‌ها، از آزمونهای پارامتریک برای آزمون فرضیهها استفاده شد. نتایج ارزیابی درون گروهی با آزمون t زوجی نشان داد که میزان بتا اندورفین سرم در گروههای تمرین تعلیق و ثبات مرکزی به میزان معنیداری افزایش و میزان درد و ناتوانی عملکردی در این گروهها کاهش نشان داد (001/0P< برای هر سه متغیر در هر دو گروه تمرین). با این وجود تغییرات در گروه کنترل معنیدار نبود (05/0p>). نمودارهای 2، 3 و 4 به ترتیب تغییرات میزان بتا اندورفین، درد و ناتوانی عملکردی در 3 گروه را نشان میدهد.
جدول 1- توصیف ویژگیهای فردی آزمودنیهای دچار فتق دیسک شهر رشت سال 1399 در سه گروه تعلیق، ثبات مرکزی و کنترل و مقایسه مقادیر پیش آزمون 3 گروه
| متغیر | گروه کنترل (10=n) | گروه تعلیق (12=n) | گروه ثبات مرکزی(10=n) | مقدار F | مقدار P |
| سن (سال) | 67/6 ± 40/34 | 81/8 ± 25/34 | 30/10 ± 00/35 | 012/0 | 988/0 |
| وزن (کیلوگرم) | 86/3 ± 50/75 | 65/2 ± 16/76 | 01/15 ± 10/83 | 345/2 | 114/0 |
| قد (سانتی‌متر) | 16/7 ± 40/178 | 83/9 ± 75/187 | 64/8 ± 60/181 | 415/0 | 664/0 |
| شاخص توده بدنی (کیلوگرم بر متر مربع) | 45/1 ± 76/23 | 70/2 ± 01/24 | 27/2 ± 00/25 | 862/0 | 433/0 |
نمودار 2- مقایسه میانگین بتا اندورفین (ng/l) در پس آزمون نسبت به پیش آزمون در آزمودنیهای دچار فتق دیسک شهر رشت سال 1399 در سه گروه تعلیق، ثبات مرکزی و کنترل. نمودار به صورت "انحراف معیار ± میانگین" رسم شده است. آزمون t زوجی، *تفاوت معنیدار با 05/0p<.
نمودار 3- مقایسه میانگین شدت درد در پس آزمون نسبت به پیش آزمون در آزمودنیهای دچار فتق دیسک شهر رشت سال 1399 در سه گروه تعلیق، ثبات مرکزی و کنترل. نمودار به صورت "انحراف معیار ± میانگین" رسم شده است. آزمون t زوجی، *تفاوت معنیدار با 05/0p<.
نمودار 4- مقایسه میانگین ناتوانی عملکردی در پس آزمون نسبت به پیش آزمون در آزمودنیهای دچار فتق دیسک شهر رشت سال 1399 در سه گروه تعلیق، ثبات مرکزی و کنترل. نمودار به صورت "انحراف معیار ± میانگین" رسم شده است. آزمون t زوجی، * تفاوت معنیدار با 05/0p<.
با توجه به وجود پیش فرض همگنی واریانس‌ها و شیب رگرسیون، آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیره با در نظر گرفتن مقادیر پیشآزمون به عنوان عامل مداخلهگر انجام شد و مجذور یا ضریب اِتا برای نشان دادن اندازه اثر به منظور تشخیص معنیداری تفاوتها، در انتهای جدول بیان گردید. هرچقدر مقدار این ضریب بیش‌تر باشد، تأثیر روی متغیر وابسته بیش‌تر است (جدول 2). نتایج این آزمون نشان داد که تفاوت معنیداری بین پس آزمون تمام متغیرها وجود دارد (05/0P<). بنابراین به منظور ارزیابی دو به دوی متغیرهای گروههای مطالعه از آزمون تعقیبی Bonferroni استفاده شد (جدول3). نتایج آزمون Bonferroni نشان دهنده آن بود که میانگین بتا اندورفین سرم در گروه تمرین تعلیق و ثبات مرکزی به میزان معنیداری بالاتر از گروه کنترل بود (05/0P<). اما تفاوت معنیداری در تغییرات بین دو گروه مداخله تمرین تعلیق و ثبات مرکزی وجود نداشت (05/0P>). هم‌چنین میانگین درد و ناتوانی عملکردی در گروه تمرین تعلیق و گروه ثبات مرکزی به میزان معنیداری پایین‌تر از گروه کنترل بود(05/0P<) و میزان این دو متغیر در گروه تمرین تعلیق نیز به میزان معنیداری کم‌تر از گروه تمرین ثبات مرکزی بود (05/0P<).
جدول 2- نتایج ارزیابی تفاوت‌های بین گروهی بتا اندورفین، درد و ناتوانی عملکردی در آزمودنیهای دچار فتق دیسک شهر رشت سال 1399 در سه گروه تعلیق، ثبات مرکزی و کنترل
| متغیر | مجموع مجذورات | درجه آزادی | میانگین مجذورات | مقدار F | مقدار P | مجذور اِتا | |
| بتا اندورفین (ng/l) | گروه | 484/9390 | 2 | 242/4695 | 166/27 | *001/0> | 676/0 |
| خطا | 726/4493 | 26 | 836/172 | ||||
| درد (VAS) | گروه | 318/52 | 2 | 659/25 | 314/38 | *001/0> | 747/0 |
| خطا | 412/17 | 26 | 670/0 | ||||
| ناتوانی عملکردی | گروه | 628/1463 | 2 | 814/731 | 116/54 | *001/0> | 806/0 |
| خطا | 599/351 | 26 | 523/13 |
تحلیل کوواریانس چندمتغیره، 05/0>p اختلاف معنیدار
جدول 3- نتایج ارزیابی دو به دو گروههای مطالعه برای متغیر بتا اندورفین، درد و ناتوانی عملکردی در آزمودنیهای دچار فتق دیسک شهر رشت سال 1399 در سه گروه تعلیق، ثبات مرکزی و کنترل
| متغیر | گروهها | اختلاف میانگین | مقدار P | فاصله اطمینان 95% | ||
| کران پایین | کران بالا | |||||
| بتا اندورفین (ng/l) | کنترل | تعلیق | 846/33- | *001/0> | 575/48- | 118/19- |
| کنترل | ثبات مرکزی | 310/42- | *001/0> | 423/58- | 197/26- | |
| تعلیق | ثبات مرکزی | 464/8- | 545/0 | 245/24- | 317/7 | |
| درد (VAS) | کنترل | تعلیق | 223/3 | *001/0> | 273/2 | 172/4 |
| کنترل | ثبات مرکزی | 488/1 | *002/0 | 509/0 | 466/2 | |
| تعلیق | ثبات مرکزی | 735/1- | *001/0> | 646/2- | 825/0- | |
| ناتوانی عملکردی | کنترل | تعلیق | 093/17 | *001/0> | 889/12 | 297/21 |
| کنترل | ثبات مرکزی | 883/8 | *001/0> | 441/4 | 325/13 | |
| تعلیق | ثبات مرکزی | 210/8- | *001/0> | 571/12- | 849/3- | |
آزمون تعقیبی Bonferroni، 05/0>p اختلاف معنیدار
بحث
فتق دیسک باعث آزاد شدن نشانگرهای زیستی مختلفی میشود که یکی از مهم‌ترین نشانگرهای تعدیل کننده درد، بتا اندورفین میباشد. یافتههای حاصل از این پژوهش افزایش معنیداری در غلظت بتا اندورفین سرم در هر دو گروه تمرین را نشان داد، اما این تغییر در گروه کنترل معنیدار نبود. نتایج تحقیق ما با تحقیق Paugmali و همکاران مشابه بود که افزایش معنیداری را در سطح بتا اندورفین بعد از تمرینات ثبات مرکزی در افراد دچار کمردرد مزمن گزارش کردند [20]. هم‌چنین Esmaeili و همکاران بیان کردند که تمرینات ترکیبی هوازی و مقاومتی باعث افزایش سطح سرمی‌بتا اندورفین میشود [27]. در مقابل You و همکاران به دنبال مداخله 12 هفته، هیچ تغییر در بتا اندروفین افراد مبتلا به درد مزمن مشاهده نکردند [21] و Sokunbi و همکاران هم گزارش کردند که تمرینات ثبات مرکزی هیچ تغییر معنیداری در سطح پلاسما بتا اندورفین ایجاد نمیکند [22]. از دلایل تفاوت در نتایج بیان میشود که برای بیماران مبتلا به درد، عوامل شناختی و عوامل عاطفی ممکن است با تنظیم صعودی انتقال درد در نخاع ارتباط برقرار کنند. بنابراین، سطح بتا اندورفین پلاسما ممکن است حتی در یک روز نوسان داشته باشد، بنابراین بر توانایی تخمین دقیق روند تغییرات تأثیر می‌گذارد [28] و هم‌چنین چنانچه در ادامه توضیح داده میشود بهبود سطح بتا اندورفین به شدت ورزش وابستگی دارد.
یافته دیگر این تحقیق نشان داد که در مقایسه پسآزمون، بین اثر دو برنامه تمرینی ثبات مرکزی و تعلیق بر میزان بتا اندورفین افراد مبتلا به فتق دیسک کمر تفاوت معنیداری وجود ندارد؛ اما هر دو گروه تمرینی نسبت به گروه کنترل باعث افزایش معنیداری در سطح بتا اندورفین شدند.
بیان شده است که سطح پایین بتا اندورفین یک نشانگر مفید درد مزمن است و برای بیماران مبتلا به درد مداوم مزمن، ترشح بتا اندورفین ممکن است کم و تنوع کم‌تری داشته باشد. بنابراین میتواند یک نشانگر زیستی قابل اعتماد برای شدت درد و پیش آگهی بیماری باشد [29]. Choi و همکارش در یک بررسی متا-آنالایز نشان دادند که تغییر در سطح بتا اندورفین پلاسما ممکن است یک نشانگر برای بیماران مبتلا به کمردرد مزمن باشد و سطح بتا اندروفین پایه میتواند شدت کمردرد مزمن را نشان دهد [19].
بر اساس یک نظریه پایه، ورزش درمانی میتواند حساسیت سیستم عصبی را کاهش دهد. ورزش باعث بی دردی درون زا میشود که ناشی از انتشار مخدرهای درون زا و فاکتورهای رشد [30] و فعالسازی مکانیسمهای مهار عصبی درد در سطوح فوقانی است که توسط مغز تنظیم میشود [31]. ترشح بتا اندورفین از هیپوفیز قدامی‌با ترشح کورتیکوتروپین (Adrenocorticotropic; ACTH) از هیپوفیز قدامی‌در ارتباط است چرا که هر دو پیش ساز مشابهی به نام پرواپیوملانوکورتین (Proopiomelanocortin; POMC) دارند. در واقع تحریک ترشح هر دو هورمون ACTH و بتا اندورفین، با آزاد کننده کورتیکوتروپین (Corticotropin releasing hormone; CRH) هیپوتالاموسی انجام میگردد [32]. با انجام فعالیت ورزشی هیپوتالاموس فعالتر شده و CRH را ترشح میکند [33]. هم‌چنین در اثر فعالیت ورزشی طولانی مدت، غده آدرنال دچار‌هایپرتروفی میشود و افزایش غلظت هورمونهای محور هیپوتالاموس-هیپوفیز- آدرنال نیز بهدنبال اجرای تمرینات مداوم رخ میدهد [34]. از سوی دیگر گیرندههای مخدر محیطی در شرایطی که فعالیتی باعث تحریک گیرندههای درد نشوند غیرفعال هستند و تحریک مفصلهای گیرنده محیطی منجر به فعال شدن گیرندههای مخدر محیطی میشود. در واقع با انجام فعالیت مداوم و درگیری عضلات، سطح بتا اندورفین افزایش مییاید [35]
Gorostiaga و همکاران پاسخهای بتا اندورفین را تا حدود زیادی تحت تاثیر شدت فعالیت میدانند [36]. تغییر در وضعیت اسید- باز همراه با شدت فعالیت بدنی مکانیسمی‌است که در ترشح بتا اندورفین نقش دارد. این مکانیسم ممکن است افزایش تحمل لاکتات در ورزشکاران رشتههای ورزشی بی‌هوازی و مقاومتی را نیز توجیه کند. بهترین ارتباط با غلظت بتا اندورفین در سطوح PH بیش از سطح پایه است. به این معنا که رسیدن به یک آستانه لاکتات برای افزایش بتا اندورفین لازم است [27] که احتمالاً طی فعالیت شدید این سطوح حاصل خواهد شد. در واقع زمانی که سطح لاکتات بیش از ظرفیت بافری سلول باشد، لاکتات در سطح خون پخش میشود که منجر به حالت اسیدوز میگردد. هیپوتالاموس یک مرکز حساس به PH بوده و ترشح هورمونهای هیپوفیز را نیز کنترل میکند. حالت اسیدوزخون، سبب تحریک هیپوتالاموس جهت برقراری تعادل اسید- باز میشود و این عامل محور هیپوتالاموس-هیپوفیز را فعال کرده و از این طریق، باعث افزایش تولید و ترشح بتا اندورفین از هیپوفیز میگردد [37]. در یک نتیجهگیری کلی میتوان گفت که شدت بالاتر در تمرینات مقاومتی منجر به افزایش ترشح بتا اندورفین خواهد شد. بنابراین تمرینات ثبات مرکزی با شدت بالاتر میتواند به عنوان یک تمرین درمانی ایمن در نظر گرفته شود با اثرات ضد درد احتمالی ناشی از مواد مخدر درونزا [20] که بتا اندورفین یکی از آنها است. از طرفی تمرینات تعلیق هم که یک مدلی از تمرینات ثبات مرکزی میباشند با همین توجیه میتواند باعث افزایش سطح بتا اندورفین شوند و چون شدت درد در هردو تمرین بر اساس مقیاس Borg در یک شدت نزدیک انجام شد (شدت 6 در تمرینات تعلیق و 5 در تمرینات ثبات مرکزی)، منطقی است که بیان کنیم احتمالاً بین دو تمرین تفاوت معنیداری در افزایش سطح بتا اندورفین وجود ندارد.
دیگر نتیجه حاصل از پژوهش ما بهبود نتایج ناتوانی عملکردی و درد در هر دو گروه تمرین ثبات مرکزی و تعلیق بود اما در گروه کنترل این اتفاق رخ نداد. مطابق با نتایج ما Khanzadeh و همکاران [38] کاهش درد ناشی از تمرینات ثبات مرکزی و تعلیق را در افراد دچار دیسک بین مهرهای گزارش نمودند. Wang و همکاران اثر تمرینات تعلیق بر کاهش درد مبتلایان به کمردرد [39] و Ramos و همکاران [6] کاهش درد و بهبود ناتوانی عملکردی را پس از تمرینات ثبات مرکزی در مبتلایان به فتق دیسک کمر مشاهده کردند. در مقابل Ahmadizadeh و همکاران گزارش کردند که تمرینات ثبات مرکزی همراه با آموزش خودمراقبتی تاثیری بر درد و ناتوانی عملکردی مادران مبتلا به کمردرد دارای فرزند مبتلا به فلج مغزی ندارد [9]. البته جنسیت آزمودنیها و این که مادران دارای فرزند مبتلا به فلج مغزی فعالیت بسیار بالاتر و فشار افزایش یافته روی کمر دارند میتواند در کسب این نتایج متفاوت مؤثر باشد.
یافته دیگر پژوهش ما نشان داد که تمرین تعلیق نسبت به تمرین ثبات مرکزی، بهبود معنیداری در نتایج ناتوانی عملکردی و درد افراد مبتلا به فتق دیسک ایجاد نمود و هردو گروه تمرینی نسبت به گروه کنترل بهبود معنیداری نشان دادند. نتایج پژوهش ما با تحقیق Ghasemi و همکاران [40] مشابه بود که کاهش درد در هر دو نوع برنامه تمرینی ثبات مرکزی و تعلیقی در مبتلایان به کمردرد مزمن غیراختصاصی را گزارش کردند و تغییر در گروه تعلیق به نسبت ثبات مرکزی معنیدار بود.
وجود درد در ناحیه کمر، بیمار را در یک چرخه معیوب قرار میدهد به گونهای که بیماران مبتلا به کمردرد مزمن به علت درد طولانی مدت با محدودیت در عملکرد حرکتی مواجه شده که حتی در انجام حرکات روزمره هم با مشکل روبرو می‌شوند و میزان فعالیت فیزیکی آنها شدیداً محدود میشود. بنابراین الگوهای غلط حرکتی شکل میگیرد [41]. Clark و همکاران عنوان کردند که ثبات مرکزی با حفظ راستای پاسچر و وضعیت بدنی مناسب در خلال فعالیتهای عملکردی از بروز الگوهای حرکتی غلط جلوگیری میکند [42]. ثبات ستون مهرهها از انقباض همزمان عضلات فلکسور و اکستنسور، فشار درون شکمی و نیروهای ناشی از عضلات شکمی حاصل می شود [43] و تمرینات ثبات مرکزی مجموعه‌ای از تمرینات هستند که با هدف باز آموزی عضلات اصلی ثبات دهنده ستون فقرات و لگن به منظور حفظ ثبات عملکردی در طی فعالیتهای عملکردی معرفی شدهاند. این تمرینات باعث تقویت عضلات تنه شده و با افزایش هماهنگی و توسعه ثبات تنه و کاهش نیروی وارده به کمر به کاهش کمردرد کمک می‌کنند [8]. تمرینات ثبات مرکزی باعث میشود عضلاتی که در اثر بیماری کمردرد غیر فعال شده بودند به طور فعالتری درگیر شوند و در نتیجه سیستم عصبی مرکزی تحریکات مناسب تر و مؤثرتری از اعصاب آوران گیرندههای حس عمقی این عضلات دریافت نماید. بنابراین باعث افزایش قدرت و هماهنگی و ثبات این عضلات، کاهش درد و به واسطه این کاهش درد، عملکرد بهتر حرکات در افراد مبتلا به کمردرد مزمن میشود [44]. بنابراین شاید بتوان گفت یکی از دلایل بهبودی در ناتوانی عملکردی بیماران حاضر در این تحقیق تسهیل فعالسازی عضلات و افزایش حس حرکتی به دنبال کاهش درد کمر بوده است. از طرفی بسیاری از فعالیتهای روزانه در شرایط پویا و نسبتاً ناپایدار انجام میشود. یکی از مزایای تمرینات تعلیق انتقال انرژی به روشی بهینه است و فعالیتهای روزمره بر اساس نیازها افزایش می‌یابد، بنابراین عملکرد افراد افزایش می‌یابد [45].
از مکانیسمهای احتمالی تاثیر تمرین تعلیق بر بهبود درد میتوان گفت که این تمرین با توجه به اینکه شکلی خاص از تمرینات ناپایدار میباشد میتواند هم انقباضی عضلانی را در مقایسه با تمرین در سطح با ثبات بیش‌تر افزایش دهد [46] هم‌چنین این ماهیت ناپایدار باعث میشود همزمان عضلات موضعی و عمقی درگیر شوند و باعث افزایش کنترل عصبی و عضلانی در یک محیط زنجیره‌ای بسته میشود و این پایداری مفصل را بهبود میبخشد و با بهبود الگوی پاسخ عضلانی و حمایت از مفاصل بینمهرهای موجب کاهش درد میشود [47]. هم‌چنین برخی از تمرینات تعلیقی استفاده شده توسط ما به صورت آویزانی کامل انجام شد که میتواند به دلیل کشش ایجاد شده روی کمر به کمک وزن اندامهای تحتانی، باعث کاهش درد شود. گزارش شده است که کاربران استفاده کننده از تکنیک‌های کشش غیر فعال به کمک جاذبه کاهش علائم و کاهش درد کمر را تجربه کرده‌اند [48]. کشش باعث افزایش ارتفاع دیسک بین مهرهای، افزایش فضای بین مهرهای و آزاد شدن ریشه عصب در سوراخ بین مهرهای میشود که این نتایج کمردرد را کاهش میدهد [49].
جنسیت و وضعیت ذهنی افراد و انگیزه آنها برای انجام تمرینات محدودیت اصلی این مطالعه بود. علاوه بر آن کاهش تعداد افراد در زیرگروه‌ها به دلیل اپیدمی‌کووید-19 و انصراف تعدادی از داوطلبان عامل محدودیت دیگری بود که با آن مواجه شدیم. با توجه به عوامل ذکر شده انجام این مطالعه در بانوان و روی فراد دچار کمردرد مزمن غیراختصاصی توصیه میشود. هم‌چنین بررسی سایر عوامل درگیر در کمردرد از جمله عضلات مرکزی قبل و پس از انجام تمرینات مفید به نظر میرسد.
نتیجهگیری
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که تمرینات ثبات مرکزی و تعلیق هردو باعث افزایش بتا اندورفین و کاهش درد و ناتوانی عملکردی در مبتلایان به فتق دیسک بین مهرهای شد. متعاقب تمرینات ورزشی، افزایش سطح بتا اندورفین پلاسما به عنوان یک نشانگر جهت بهبود بیماران مبتلا به کمردرد مزمن با اثرات احتمالی ضد درد ناشی از مواد مخدر درونزا و فعال شدن گیرندههای محیطی آن همراه است. از نتایج جالب توجه در تحقیق حاضر میتوان به نقش بارزتر تمرینات تعلیق بر کاهش درد و ناتوانی عملکردی در مقایسه با تمرینات ثبات مرکزی اشاره کرد که منجر به افزایش توان عملکردی در فعالیتهای روزمره بیماران مبتلا به فتق دیسک کمر شد. بنابراین توصیه میشود که توانبخشی بیماران مبتلا، مورد استفاده قرار گیرد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از افراد شرکت کننده، هم‌چنین از معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد واحد رشت جهت حمایت معنوی از این تحقیق تشکر مینمایند.
فتق دیسک باعث آزاد شدن نشانگرهای زیستی مختلفی میشود که یکی از مهم‌ترین نشانگرهای تعدیل کننده درد، بتا اندورفین میباشد. یافتههای حاصل از این پژوهش افزایش معنیداری در غلظت بتا اندورفین سرم در هر دو گروه تمرین را نشان داد، اما این تغییر در گروه کنترل معنیدار نبود. نتایج تحقیق ما با تحقیق Paugmali و همکاران مشابه بود که افزایش معنیداری را در سطح بتا اندورفین بعد از تمرینات ثبات مرکزی در افراد دچار کمردرد مزمن گزارش کردند [20]. هم‌چنین Esmaeili و همکاران بیان کردند که تمرینات ترکیبی هوازی و مقاومتی باعث افزایش سطح سرمی‌بتا اندورفین میشود [27]. در مقابل You و همکاران به دنبال مداخله 12 هفته، هیچ تغییر در بتا اندروفین افراد مبتلا به درد مزمن مشاهده نکردند [21] و Sokunbi و همکاران هم گزارش کردند که تمرینات ثبات مرکزی هیچ تغییر معنیداری در سطح پلاسما بتا اندورفین ایجاد نمیکند [22]. از دلایل تفاوت در نتایج بیان میشود که برای بیماران مبتلا به درد، عوامل شناختی و عوامل عاطفی ممکن است با تنظیم صعودی انتقال درد در نخاع ارتباط برقرار کنند. بنابراین، سطح بتا اندورفین پلاسما ممکن است حتی در یک روز نوسان داشته باشد، بنابراین بر توانایی تخمین دقیق روند تغییرات تأثیر می‌گذارد [28] و هم‌چنین چنانچه در ادامه توضیح داده میشود بهبود سطح بتا اندورفین به شدت ورزش وابستگی دارد.
یافته دیگر این تحقیق نشان داد که در مقایسه پسآزمون، بین اثر دو برنامه تمرینی ثبات مرکزی و تعلیق بر میزان بتا اندورفین افراد مبتلا به فتق دیسک کمر تفاوت معنیداری وجود ندارد؛ اما هر دو گروه تمرینی نسبت به گروه کنترل باعث افزایش معنیداری در سطح بتا اندورفین شدند.
بیان شده است که سطح پایین بتا اندورفین یک نشانگر مفید درد مزمن است و برای بیماران مبتلا به درد مداوم مزمن، ترشح بتا اندورفین ممکن است کم و تنوع کم‌تری داشته باشد. بنابراین میتواند یک نشانگر زیستی قابل اعتماد برای شدت درد و پیش آگهی بیماری باشد [29]. Choi و همکارش در یک بررسی متا-آنالایز نشان دادند که تغییر در سطح بتا اندورفین پلاسما ممکن است یک نشانگر برای بیماران مبتلا به کمردرد مزمن باشد و سطح بتا اندروفین پایه میتواند شدت کمردرد مزمن را نشان دهد [19].
بر اساس یک نظریه پایه، ورزش درمانی میتواند حساسیت سیستم عصبی را کاهش دهد. ورزش باعث بی دردی درون زا میشود که ناشی از انتشار مخدرهای درون زا و فاکتورهای رشد [30] و فعالسازی مکانیسمهای مهار عصبی درد در سطوح فوقانی است که توسط مغز تنظیم میشود [31]. ترشح بتا اندورفین از هیپوفیز قدامی‌با ترشح کورتیکوتروپین (Adrenocorticotropic; ACTH) از هیپوفیز قدامی‌در ارتباط است چرا که هر دو پیش ساز مشابهی به نام پرواپیوملانوکورتین (Proopiomelanocortin; POMC) دارند. در واقع تحریک ترشح هر دو هورمون ACTH و بتا اندورفین، با آزاد کننده کورتیکوتروپین (Corticotropin releasing hormone; CRH) هیپوتالاموسی انجام میگردد [32]. با انجام فعالیت ورزشی هیپوتالاموس فعالتر شده و CRH را ترشح میکند [33]. هم‌چنین در اثر فعالیت ورزشی طولانی مدت، غده آدرنال دچار‌هایپرتروفی میشود و افزایش غلظت هورمونهای محور هیپوتالاموس-هیپوفیز- آدرنال نیز بهدنبال اجرای تمرینات مداوم رخ میدهد [34]. از سوی دیگر گیرندههای مخدر محیطی در شرایطی که فعالیتی باعث تحریک گیرندههای درد نشوند غیرفعال هستند و تحریک مفصلهای گیرنده محیطی منجر به فعال شدن گیرندههای مخدر محیطی میشود. در واقع با انجام فعالیت مداوم و درگیری عضلات، سطح بتا اندورفین افزایش مییاید [35]
Gorostiaga و همکاران پاسخهای بتا اندورفین را تا حدود زیادی تحت تاثیر شدت فعالیت میدانند [36]. تغییر در وضعیت اسید- باز همراه با شدت فعالیت بدنی مکانیسمی‌است که در ترشح بتا اندورفین نقش دارد. این مکانیسم ممکن است افزایش تحمل لاکتات در ورزشکاران رشتههای ورزشی بی‌هوازی و مقاومتی را نیز توجیه کند. بهترین ارتباط با غلظت بتا اندورفین در سطوح PH بیش از سطح پایه است. به این معنا که رسیدن به یک آستانه لاکتات برای افزایش بتا اندورفین لازم است [27] که احتمالاً طی فعالیت شدید این سطوح حاصل خواهد شد. در واقع زمانی که سطح لاکتات بیش از ظرفیت بافری سلول باشد، لاکتات در سطح خون پخش میشود که منجر به حالت اسیدوز میگردد. هیپوتالاموس یک مرکز حساس به PH بوده و ترشح هورمونهای هیپوفیز را نیز کنترل میکند. حالت اسیدوزخون، سبب تحریک هیپوتالاموس جهت برقراری تعادل اسید- باز میشود و این عامل محور هیپوتالاموس-هیپوفیز را فعال کرده و از این طریق، باعث افزایش تولید و ترشح بتا اندورفین از هیپوفیز میگردد [37]. در یک نتیجهگیری کلی میتوان گفت که شدت بالاتر در تمرینات مقاومتی منجر به افزایش ترشح بتا اندورفین خواهد شد. بنابراین تمرینات ثبات مرکزی با شدت بالاتر میتواند به عنوان یک تمرین درمانی ایمن در نظر گرفته شود با اثرات ضد درد احتمالی ناشی از مواد مخدر درونزا [20] که بتا اندورفین یکی از آنها است. از طرفی تمرینات تعلیق هم که یک مدلی از تمرینات ثبات مرکزی میباشند با همین توجیه میتواند باعث افزایش سطح بتا اندورفین شوند و چون شدت درد در هردو تمرین بر اساس مقیاس Borg در یک شدت نزدیک انجام شد (شدت 6 در تمرینات تعلیق و 5 در تمرینات ثبات مرکزی)، منطقی است که بیان کنیم احتمالاً بین دو تمرین تفاوت معنیداری در افزایش سطح بتا اندورفین وجود ندارد.
دیگر نتیجه حاصل از پژوهش ما بهبود نتایج ناتوانی عملکردی و درد در هر دو گروه تمرین ثبات مرکزی و تعلیق بود اما در گروه کنترل این اتفاق رخ نداد. مطابق با نتایج ما Khanzadeh و همکاران [38] کاهش درد ناشی از تمرینات ثبات مرکزی و تعلیق را در افراد دچار دیسک بین مهرهای گزارش نمودند. Wang و همکاران اثر تمرینات تعلیق بر کاهش درد مبتلایان به کمردرد [39] و Ramos و همکاران [6] کاهش درد و بهبود ناتوانی عملکردی را پس از تمرینات ثبات مرکزی در مبتلایان به فتق دیسک کمر مشاهده کردند. در مقابل Ahmadizadeh و همکاران گزارش کردند که تمرینات ثبات مرکزی همراه با آموزش خودمراقبتی تاثیری بر درد و ناتوانی عملکردی مادران مبتلا به کمردرد دارای فرزند مبتلا به فلج مغزی ندارد [9]. البته جنسیت آزمودنیها و این که مادران دارای فرزند مبتلا به فلج مغزی فعالیت بسیار بالاتر و فشار افزایش یافته روی کمر دارند میتواند در کسب این نتایج متفاوت مؤثر باشد.
یافته دیگر پژوهش ما نشان داد که تمرین تعلیق نسبت به تمرین ثبات مرکزی، بهبود معنیداری در نتایج ناتوانی عملکردی و درد افراد مبتلا به فتق دیسک ایجاد نمود و هردو گروه تمرینی نسبت به گروه کنترل بهبود معنیداری نشان دادند. نتایج پژوهش ما با تحقیق Ghasemi و همکاران [40] مشابه بود که کاهش درد در هر دو نوع برنامه تمرینی ثبات مرکزی و تعلیقی در مبتلایان به کمردرد مزمن غیراختصاصی را گزارش کردند و تغییر در گروه تعلیق به نسبت ثبات مرکزی معنیدار بود.
وجود درد در ناحیه کمر، بیمار را در یک چرخه معیوب قرار میدهد به گونهای که بیماران مبتلا به کمردرد مزمن به علت درد طولانی مدت با محدودیت در عملکرد حرکتی مواجه شده که حتی در انجام حرکات روزمره هم با مشکل روبرو می‌شوند و میزان فعالیت فیزیکی آنها شدیداً محدود میشود. بنابراین الگوهای غلط حرکتی شکل میگیرد [41]. Clark و همکاران عنوان کردند که ثبات مرکزی با حفظ راستای پاسچر و وضعیت بدنی مناسب در خلال فعالیتهای عملکردی از بروز الگوهای حرکتی غلط جلوگیری میکند [42]. ثبات ستون مهرهها از انقباض همزمان عضلات فلکسور و اکستنسور، فشار درون شکمی و نیروهای ناشی از عضلات شکمی حاصل می شود [43] و تمرینات ثبات مرکزی مجموعه‌ای از تمرینات هستند که با هدف باز آموزی عضلات اصلی ثبات دهنده ستون فقرات و لگن به منظور حفظ ثبات عملکردی در طی فعالیتهای عملکردی معرفی شدهاند. این تمرینات باعث تقویت عضلات تنه شده و با افزایش هماهنگی و توسعه ثبات تنه و کاهش نیروی وارده به کمر به کاهش کمردرد کمک می‌کنند [8]. تمرینات ثبات مرکزی باعث میشود عضلاتی که در اثر بیماری کمردرد غیر فعال شده بودند به طور فعالتری درگیر شوند و در نتیجه سیستم عصبی مرکزی تحریکات مناسب تر و مؤثرتری از اعصاب آوران گیرندههای حس عمقی این عضلات دریافت نماید. بنابراین باعث افزایش قدرت و هماهنگی و ثبات این عضلات، کاهش درد و به واسطه این کاهش درد، عملکرد بهتر حرکات در افراد مبتلا به کمردرد مزمن میشود [44]. بنابراین شاید بتوان گفت یکی از دلایل بهبودی در ناتوانی عملکردی بیماران حاضر در این تحقیق تسهیل فعالسازی عضلات و افزایش حس حرکتی به دنبال کاهش درد کمر بوده است. از طرفی بسیاری از فعالیتهای روزانه در شرایط پویا و نسبتاً ناپایدار انجام میشود. یکی از مزایای تمرینات تعلیق انتقال انرژی به روشی بهینه است و فعالیتهای روزمره بر اساس نیازها افزایش می‌یابد، بنابراین عملکرد افراد افزایش می‌یابد [45].
از مکانیسمهای احتمالی تاثیر تمرین تعلیق بر بهبود درد میتوان گفت که این تمرین با توجه به اینکه شکلی خاص از تمرینات ناپایدار میباشد میتواند هم انقباضی عضلانی را در مقایسه با تمرین در سطح با ثبات بیش‌تر افزایش دهد [46] هم‌چنین این ماهیت ناپایدار باعث میشود همزمان عضلات موضعی و عمقی درگیر شوند و باعث افزایش کنترل عصبی و عضلانی در یک محیط زنجیره‌ای بسته میشود و این پایداری مفصل را بهبود میبخشد و با بهبود الگوی پاسخ عضلانی و حمایت از مفاصل بینمهرهای موجب کاهش درد میشود [47]. هم‌چنین برخی از تمرینات تعلیقی استفاده شده توسط ما به صورت آویزانی کامل انجام شد که میتواند به دلیل کشش ایجاد شده روی کمر به کمک وزن اندامهای تحتانی، باعث کاهش درد شود. گزارش شده است که کاربران استفاده کننده از تکنیک‌های کشش غیر فعال به کمک جاذبه کاهش علائم و کاهش درد کمر را تجربه کرده‌اند [48]. کشش باعث افزایش ارتفاع دیسک بین مهرهای، افزایش فضای بین مهرهای و آزاد شدن ریشه عصب در سوراخ بین مهرهای میشود که این نتایج کمردرد را کاهش میدهد [49].
جنسیت و وضعیت ذهنی افراد و انگیزه آنها برای انجام تمرینات محدودیت اصلی این مطالعه بود. علاوه بر آن کاهش تعداد افراد در زیرگروه‌ها به دلیل اپیدمی‌کووید-19 و انصراف تعدادی از داوطلبان عامل محدودیت دیگری بود که با آن مواجه شدیم. با توجه به عوامل ذکر شده انجام این مطالعه در بانوان و روی فراد دچار کمردرد مزمن غیراختصاصی توصیه میشود. هم‌چنین بررسی سایر عوامل درگیر در کمردرد از جمله عضلات مرکزی قبل و پس از انجام تمرینات مفید به نظر میرسد.
نتیجهگیری
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که تمرینات ثبات مرکزی و تعلیق هردو باعث افزایش بتا اندورفین و کاهش درد و ناتوانی عملکردی در مبتلایان به فتق دیسک بین مهرهای شد. متعاقب تمرینات ورزشی، افزایش سطح بتا اندورفین پلاسما به عنوان یک نشانگر جهت بهبود بیماران مبتلا به کمردرد مزمن با اثرات احتمالی ضد درد ناشی از مواد مخدر درونزا و فعال شدن گیرندههای محیطی آن همراه است. از نتایج جالب توجه در تحقیق حاضر میتوان به نقش بارزتر تمرینات تعلیق بر کاهش درد و ناتوانی عملکردی در مقایسه با تمرینات ثبات مرکزی اشاره کرد که منجر به افزایش توان عملکردی در فعالیتهای روزمره بیماران مبتلا به فتق دیسک کمر شد. بنابراین توصیه میشود که توانبخشی بیماران مبتلا، مورد استفاده قرار گیرد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از افراد شرکت کننده، هم‌چنین از معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد واحد رشت جهت حمایت معنوی از این تحقیق تشکر مینمایند.
[2]- (نویسنده مسئول) استادیار، گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشکده علوم انسانی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
تلفن: 33402716-013، دورنگار: 33402718-013، پست الکترونیکی: mfadaei2000@yahoo.com
تلفن: 33402716-013، دورنگار: 33402718-013، پست الکترونیکی: mfadaei2000@yahoo.com
[3]- دانشیار، گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشکده علوم انسانی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تربيت بدني
دریافت: 1399/12/23 | پذیرش: 1400/4/20 | انتشار: 1400/7/6
دریافت: 1399/12/23 | پذیرش: 1400/4/20 | انتشار: 1400/7/6
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
