Ethics code: IR.RAZI.REC.1401.023
دانشکده دامپزشکی، دانشگاه رازی،کرمانشاه، ایران.
متن کامل [PDF 878 kb]
(433 دریافت)
|
چکیده (HTML) (982 مشاهده)
متن کامل: (552 مشاهده)
مقاله پژوهشی
مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دوره 22، آبان 1402، 816-805
اثر شبه ضداضطرابی عصاره آبی-الکلی کنگر فرنگی (Cynara scolymus L.) در موشهای سوری نر: یک مطالعه تجربی
عصمت پایدار[1]، صمد علیمحمدی[2]
دریافت مقاله: 4/5/402 ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: 27/6/402 دریافت اصلاحیه از نویسنده: 15/7/402 پذیرش مقاله: 18/7/402
چکیده
زمینه و هدف: اضطراب یکی از اختلالات روانی رایج در انسان میباشد. گیاهان دارویی در درمان اضطراب استفاده میشوند. هدف از مطالعه حاضر تعیین اثر شبه ضداضطرابی کنگر فرنگی (Cynara scolymus) در موشهای سوری نر بود.
مواد و روشها: در این مطالعه تجربی، تعداد 30 سر موش سوری نر در محدوده وزنی 30-25 گرم به 5 گروه 6تایی شامل گروه 1 (کنترل)، گروههای 2 تا 4 (دریافت کننده عصاره آبی-الکلی کنگر فرنگی با دوزهای 100، 200 و 400 میلیگرم/کیلوگرم) و گروه 5 (دریافت کننده دیازپام با دوز 2 میلیگرم/کیلوگرم) تقسیم شدند. برای ارزیابی فعالیت ضداضطرابی از آزمون ماز بعلاوهای شکل مرتفع (Elevated Plus-Maze; EPM) 30 دقیقه بعد از تزریق داخل صفاقی داروها استفاده شد. محتوای فنولی و فلاونوئیدی تام عصاره توسط روش اسپکتروفتومتری تعیین گردید. فعالیت آنتیاکسیدانی عصاره بهواسطه مهار رادیکال آزاد 2,2-diphenyl-1-picrylhydrazyl (DPPH) ارزیابی شد. دادهها توسط آنالیز واریانس یکطرفه و آزمون تعقیبی Tukey تجزیه و تحلیل شدند.
یافتهها: کنگر فرنگی (200 و 400 میلیگرم/کیلوگرم) و دیازپام (2 میلیگرم/کیلوگرم) به طور معنیداری منجر به اثر ضداضطرابی در مقایسه با گروه کنترل شدند (05/0>P). محتوای فنولی و فلاونوئیدی تام عصاره بهترتیب 57/5±49/59 میلیگرم گالیک اسید/گرم عصاره و 16/17±39/93 میلیگرم روتین/گرم عصاره بود. فعالیت مهار رادیکال DPPH عصاره 03/0±32/161 میکروگرم بر میلیلیتر بود.
نتیجهگیری: نتایج مطالعه حاضر نشان داد که کنگر فرنگی دارای اثر شبه ضداضطرابی میباشد و به نظر میرسد بتواند برای کنترل اضطراب استفاده شود.
واژههای کلیدی: اضطراب، کنگر فرنگی، موش سوری
مقدمه
اضطراب (Anxiety) یکی از شایعترین اختلالات عصبی روانپزشکی در انسان میباشد که از نگرانیهای بهداشت جهانی به شمار میرود [1]. اختلال اضطراب بر رفتارهای فیزیکی، عاطفی و شناختی تأثیر میگذارد. علائم بالینی رایج شامل تپش قلب، تعریق، خشکی دهان، تنش عضلانی، سردرد و ناراحتی روانی است [2]. استرس در زندگی با ایجاد اختلالات اضطرابی و خلقی مرتبط است. ارتباطات مولکولی، بیولوژیکی و روانی بین قرار گرفتن در معرض استرس و پاتوژنز اختلالات اضطرابی به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته است. شواهد موجود نشان میدهند که اختلالات اضطرابی با تغییرات مداوم و اختلال در تنظیم سیستمهای نوروترانسمیتری مختلف (سروتونرژیک، گاباارژیک، نورآدرنرژیک و گلوتاماترژیک) و محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال (Hypothalamic-Pituitary-Adrenal; HPA) که در تنظیم پاسخهای استرس نقش دارند، ایجاد میشوند [4-3]. در حال حاضر، بنزودیازپینها جزء داروهایی هستند که بیش از داروهای دیگر در درمان اضطراب مورد استفاده قرار میگیرند. با این حال، بسیاری از مطالعات بالینی گزارش کردهاند که بنزودیازپینها دارای عوارض جانبی رایجی از قبیل خوابآلودگی، شلی عضلات هستند. استفاده طولانی مدت از این داروها حتی ممکن است منجر به وابستگی، اختلال حافظه و اختلالات شناختی شود. بنابراین، توسعه داروهای جدید و کارآمد دارای اثر ضد اضطراب بدون عوارض جانبی بنزودیازپینها در درمان اختلالات مرتبط با اضطراب اهمیت زیادی دارد [5]. در حال حاضر، توجه جهانی به استفاده از داروهای سنتی افزایش یافته و تحقیقات دارویی بر شناسایی ترکیبات فعال زیستی در گیاهان متمرکز است [6]. مطالعات متعددی نشان دادهاند که گیاهان دارویی به دلیل دارا بودن ترکیبات فعال بیولوژیکی میتوانند منبع خوبی برای یافتن داروهای جدید برای درمان طیف وسیعی از اختلالات اضطرابی باشند [7].
کنگر فرنگی (Cynara scolymus) یا Artichoke از خانواده Asteraceae میباشد که گیاهی علفی و چند ساله است که منشاء آن نواحی مدیترانهای بوده و امروزه به دلیل فواید تغذیهای و اهداف دارویی در سراسر جهان کشت میشود [8]. آنالیز فیتوشیمیایی گیاه کنگر فرنگی اجزای مختلف فعال بیولوژیکی آن را نشان داده است که از مهمترین آنها میتوان اسیدهای فنولیک (Cynarin و Chlorogenic acid) و فلاونوئیدها (Apigenin، Luteolin و Quercetin) را نام برد [9]. ترکیبات مذکور توانایی مهار گونههای اکسیژن فعال (Reactive oxygen species; ROS) و رادیکالهای آزاد را دارند که به عنوان یک آنتیاکسیدان نقش اساسی در پیشگیری و درمان اختلالات مرتبط با استرس اکسیداتیو ایفاء میکنند [10]. مطالعات قبلی گزارش کردهاند که گیاه کنگر فرنگی دارای عملکردهای مهمی از قبیل محافظت کننده کبد [11]، کاهنده چربی [12]، کاهنده گلوکز [13]، ضد میکروب [14]، آنتیاکسیدان [15]، ضد آنمی همولیتیک [16]، ضد التهاب [17] و تعدیلکننده سیستم ایمنی [18] میباشد. بنابراین، بر اساس مطالب ذکر شده و با توجه به خواص آنتیاکسیدانی ویژه گیاه کنگر فرنگی و اینکه در بررسی منابع در خصوص اثرات ضد اضطرابی گیاه مذکور موردی مشاهده نشد، مطالعه حاضر با هدف تعیین اثر شبه ضداضطرابی عصاره آبی-الکلی کنگر فرنگی در موشهای سوری نر بالغ انجام گردید.
مواد و روشها
در این مطالعه تجربی، تعداد 30 سر موش سوری نر در محدوده وزنی 30-25 گرم و سن 10-8 هفته که از واحد پرورش و نگهداری حیوانات آزمایشگاهی دانشکده دامپزشکی دانشگاه رازی تهیه شده بودند، مورد استفاده قرار گرفت. مطالعه حاضر در گروه علوم پایه دانشکده دامپزشکی دانشگاه رازی در سال 1401 انجام شد.
حیوانات در قفسهای جداگانه با شرایط نوری 12 ساعت
روشنایی/12 ساعت تاریکی، دمای 2±22 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 5±55 درصد نگهداری شدند. دسترسی حیوانات به آب و غذا آزاد بود و از غذای پلیت آماده برای تغذیه موشها استفاده شد. در مطالعه حاضر موازین اخلاقی کار با حیوانات رعایت شد و کد اخلاق از دانشگاه رازی به شماره IR.RAZI.REC.1401.023 اخذ گردید. از هر حیوان فقط یکبار برای انجام آزمون رفتاری استفاده شد. تمامی آزمایشها در بازه زمانی 09:00 صبح الی 13:00 انجام گرفت. پس از یک هفته سازش با محیط آزمایشگاه، موشها به طور تصادفی به 5 گروه 6تایی تقسیم شدند (جدول 1).
جدول 1- گروهبندی تیمارهای مختلف استفاده شده در آزمایش
گروه 1 |
کنترل؛ دریافت کننده نرمال سالین |
گروه 2 |
دریافت کننده عصاره هیدروالکلی کنگر فرنگی با دوز 100 میلیگرم بر کیلوگرم |
گروه 3 |
دریافت کننده عصاره هیدروالکلی کنگر فرنگی با دوز 200 میلیگرم بر کیلوگرم |
گروه 4 |
دریافت کننده عصاره هیدروالکلی کنگر فرنگی با دوز 400 میلیگرم بر کیلوگرم |
گروه 5 |
دریافت کننده دیازپام (داروی استاندارد) با دوز 2 میلیگرم بر کیلوگرم |
در تمامی گروههای مورد مطالعه، همه محلولها به صورت تازه و 30 دقیقه قبل از انجام آزمون ماز بعلاوهای شکل مرتفع (Elevated Plus-Maze; EPM) به صورت داخل صفاقی به حیوانات تجویز شدند. در مطالعه حاضر، دوزهای مورد استفاده بر اساس مطالعات قبلی [19، 16، 11] و با در نظر گرفتن تحقیقات انجام شده در آزمایشگاه فیزیولوژی، انتخاب شد. پودر عصاره آبی-الکلی کنگر فرنگی از مجتمع صنایع دینه ایران (شرکت داروسازی، تهران، ایران) و دیازپام از شرکت داروسازی داروپخش (تهران، ایران) تهیه شد. پس از تهیه عصاره گیاه کنگر فرنگی، جهت تیمار حیوانات، از عصاره خشک گیاه با دوزهای 100، 200 و 400 میلیگرم بر کیلوگرم بر اساس وزن بدن حیوانات توزین شده و در نرمال سالین تهیه شده و با حجم 5/0 میلیلیتر به صورت داخل صفاقی به موشهای گروههای مورد نظر تجویز شد.
برای ارزیابی اضطراب از آزمون ماز بعلاوهای شکل مرتفع که یک مدل استاندارد برای بررسی رفتار اضطرابی در جوندگان میباشد، استفاده گردید [20]. این دستگاه از جنس چوب بوده و دارای دو بازوی باز (5/0×10×50 سانتیمتر)، دو بازوی بسته (50×10×50 سانتیمتر) و یک مربع مرکزی (5×5 سانتیمتر) میباشد که متصل کننده بازوها است. دستگاه روی پایهای به ارتفاع 50 سانتیمتر از سطح زمین قرار گرفته است. 30 دقیقه بعد از تجویز ترکیبات مورد نظر، هر حیوان در وسط مربع مرکزی رو به روی یک بازوی باز در دستگاه قرار داده شد تا به مدت 5 دقیقه آزادانه حرکت کند. در این مدت از حرکات و رفتار حیوان فیلم تهیه گردید. شاخصهایی که در این آزمون رفتاری محاسبه گردید شامل:
1- تعداد ورود به بازوهای باز: (NEOA) Number of Entries in Open Arms
2- مدت زمان سپری شده در بازوهای باز: (TSOA) Time Spent in Open Arms
3- تعداد پایین بردن سر از لبه بازوهای باز (Number of Head-Dipping)
4- مدت زمان تأخیر در اولین پایین بردن سر از لبه بازوهای باز (Latency of First Head-Dipping)
تعیین محتوای فنولی تام عصاره کنگر فرنگی: محتوای فنولی تام عصاره کنگر فرنگی با استفاده از روش Folin-Ciocalteu تعیین شد [21]. به طور خلاصه در این روش، 1 میلیلیتر از غلظتهای مختلف عصاره (500، 1000 و 2000 میکروگرم بر میلیلیتر) با 5/0 میلیلیتر معرف Folin-Ciocalteu مخلوط شد. پس از انکوباسیون (Memmert INE 500 Incubator, Germany) در دمای اتاق به مدت 3 دقیقه، 1 میلیلیتر کربنات سدیم 20 درصد به مخلوط اضافه شد و به مدت 60 دقیقه در مکان تاریک باقی ماند و سپس جذب با استفاده از اسپکتروفتومتر (Human crop, Xma-2000, Seoul, Korea) در طول موج 725 نانومتر اندازهگیری شد. اسید گالیک به عنوان استاندارد برای رسم منحنی کالیبراسیون در غلظتهای 200-5/12 میکروگرم بر میلیلیتر تهیه شد و به کار رفت. محتوای فنولی تام عصاره بر اساس میلیگرم گالیک اسید در گرم عصاره گزارش گردید.
تعیین محتوای فلاونوئیدی تام عصاره کنگر فرنگی: محتوای فلاونوئیدی تام عصاره با استفاده از روش رنگ سنجی کلرید آلومینیوم اندازهگیری شد [22]. در این روش ابتدا 1 میلیلیتر از عصاره با غلظتهای 500، 1000 و 2000 میکروگرم بر میلیلیتر در متانول با 4 میلیلیتر آب مقطر و متعاقباً با 3/0 میلیلیتر محلول نیتریت سدیم 5 درصد مخلوط شد. 5 دقیقه بعد 3/0 میلیلیتر کلرید آلومینیوم 10 درصد به محلول افزوده شد. پس از 6 دقیقه، 2 میلیلیتر محلول هیدروکسید سدیم 1 مولار و سپس 4/2 میلیلیتر آب مقطر به مخلوط اضافه شد. پس از انکوباسیون در دمای اتاق به مدت 15 دقیقه، جذب مخلوط در طول موج 510 نانومتر اندازهگیری شد. محتوای فلاونوئیدی تام عصاره به صورت میلیگرم روتین در گرم عصاره گزارش گردید.
تعیین فعالیت آنتیاکسیدانی عصاره کنگر فرنگی بهواسطه مهار رادیکال آزاد 2,2-diphenyl-1-picrylhydrazyl (DPPH): خاصیت آنتیاکسیدانی عصاره با استفاده از سنجش فعالیت مهار رادیکال آزاد 2،2-دی فنیل-1-پیکریل هیدرازیل (DPPH) مورد ارزیابی قرار گرفت. به طور خلاصه در این روش، 1 میلیلیتر از غلظتهای مختلف عصاره (5/62، 125، 250، 500 و 1000 میکروگرم بر میلیلیتر) با 1 میلیلیتر محلول DPPH (135/0 میلیمولار در متانول) مخلوط شد. مخلوطها تکان داده شده و به مدت 30 دقیقه در تاریکی در دمای اتاق نگهداری شدند. سپس جذب با استفاده از اسپکتروفتومتر در طول موج 517 نانومتر اندازهگیری شد. اسید آسکوربیک به عنوان کنترل مثبت استفاده شد. در نهایت، درصد مهار رادیکال آزاد DPPH توسط عصاره با فرمول زیر محاسبه شد [23]:
DPPH درصد مهار رادیکال آزاد = (AC−AS)/(AC)×100
در این فرمول AC بیانگر میزان جذب کنترل بدون حضور عصاره و AS بیانگر میزان جذب نمونه عصاره میباشد. برای ارزیابی فعالیت عصاره از مفهوم IC50 استفاده شد. مقدار IC50 به عنوان غلظت عصاره (بر حسب میکروگرم بر میلیلیتر) که برای مهار 50 درصد رادیکال آزاد DPPH مورد نیاز است.
برای تجریه و تحلیل دادههای حاصل از این مطالعه از نرمافزارSPSS نسخه 23 استفاده گردید. دادهها به صورت انحراف معیار ± میانگین گزارش شدهاند. پس از تأیید نرمال بودن توزیع فراوانی دادههای جمعآوری شده، با استفاده از آزمون Shapiro-Wilk (05/0<P) و تساوی واریانس گروهها توسط آزمون Levene (05/0<P)، به منظور مقایسه میانگین گروهها از آنالیز واریانس یکطرفه و آزمون تعقیبی Tukey استفاده شد. جهت رسم نمودارها از نرمافزار Microsoft Excel نسخه 2013 استفاده شد. سطح معنیداری در آزمونها 05/0 در نظر گرفته شد.
نتایج
بر اساس نتایج مطالعه حاضر، میانگین و انحراف معیار محتوای فنولی تام 57/5±49/54 میلیگرم گالیک اسید در گرم عصاره، محتوای فلاونوئیدی تام 16/17±39/93 میلیگرم روتین در گرم عصاره و فعالیت مهار 50 درصدی رادیکال DPPH 03/0±32/161 میکروگرم بر میلیلیتر بود. تجویز عصاره آبی-الکلی کنگر فرنگی (Hydroethanolic Extract of Cynara scolymus; HECS) با دوزهای 200 و 400 میلیگرم بر کیلوگرم و دیازپام با دوز 2 میلیگرم بر کیلوگرم افزایش معنیداری بر درصد تعداد ورود به بازوهای باز را در مقایسه با گروه کنترل نشان دادند (05/0>P) (نمودار 1). عصاره (دوزهای 200 و 400 میلیگرم بر کیلوگرم) و دیازپام (دوز 2 میلیگرم بر کیلوگرم) درصد زمان سپری شده در بازوهای باز را در مقایسه با گروه کنترل به طور معنیداری افزایش دادند (05/0>P) (نمودار 2). گروههای دریافت کننده عصاره (دوزهای 200 و 400 میلیگرم بر کیلوگرم) و دیازپام (دوز 2 میلیگرم بر کیلوگرم) افزایش معنیداری بر Head-Dipping را نشان دادند (05/0>P) (نمودار 3). گروههای دریافت کننده عصاره (دوزهای 200 و 400 میلیگرم بر کیلوگرم) و دیازپام (دوز 2 میلیگرم بر کیلوگرم) مدت زمان تأخیر در اولین پائین بردن سر از لبه بازوهای باز نسبت به گروه کنترل را به طور معنیداری کاهش دادند (05/0>P) (نمودار 4).
